ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ

Transcript

1 ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ Ένα συγκριτικά μικρό μέρος των χρημάτων που καταθέτετε στην τράπεζα διατηρείται σε νόμισμα. Ένα ποσό το οποίο υπό κανονικές συνθήκες είναι απολύτως επαρκές για να καλύψει τις ταμειακές ανάγκες του μέσου πολίτη. Franklin D. Roosevelt

2 Νομισματική πολιτική Βασική λειτουργία της Κεντρικής Τράπεζας και βασικός στόχος της νομισματικής και πιστωτικής πολιτικής: έλεγχος και ρύθμιση της ποσότητας (προσφοράς) χρήματος, καθώς και η χρηματοδότηση της οικονομίας. Η ΚΤ, μέσω της οποίας το κράτος ασκεί τη νομισματική πολιτική, μπορεί με την επιβολή ορισμένων μέτρων, να περιορίζει τη δυνατότητα που έχουν οι εμπορικές τράπεζες, να αυξάνουν ή να μειώνουν την ποσότητα χρήματος στην οικονομία. Τα μέτρα της ΚΤ κατηγοριοποιούνται σε: 1. Γενικά μέτρα (εφαρμόζονται σε ολόκληρο το εμπορικό σύστημα). 2. Ειδικά μέτρα (περιορισμός πιστώσεων σε ορισμένους δανειστές) 2

3 Εργαλεία νομισματικού ελέγχου της ΚΤ Σε χώρες όπου η κεφαλαιαγορά είναι ανεπτυγμένη και η αγορά του χρήματος καλά οργανωμένη, η ΚΤ μπορεί να χρησιμοποιήσει τα εξής εργαλεία: 1. Πολιτική των υποχρεωτικών ρευστών διαθεσίμων (Reserve Requirements) 2. Πολιτική του προεξοφλητικού επιτοκίου (Discount Rate) 3. Πολιτική της ανοιχτής αγοράς (Open-Market Operations) 4. Πολιτική των Δημοσίων Καταθέσεων 3

4 Πολιτική υποχρεωτικών ρευστών διαθεσίμων Ρυθμίσεις για τα ελάχιστα ποσοστά διαθεσίμων που πρέπει να έχουν οι τράπεζες έναντι των καταθέσεων. Αύξηση του ποσοστού υποχρεωτικών διαθεσίμων από την ΚΤ σημαίνει ότι οι τράπεζες πρέπει να έχουν περισσότερα διαθέσιμα και, συνακόλουθα ότι μπορούν να δανείσουν μικρότερο μέρος από το κάθε ευρώ που κατατίθεται. Έτσι, μειώνεται ο πολλαπλασιαστής χρήματος και άρα και η προσφορά χρήματος. Αυτό συμβαίνει γιατί οι εμπορικές τράπεζες: i. Θα περιορίσουν τις χορηγήσεις νέων δανείων ii. Θα ανακαλέσουν ορισμένα δάνεια iii. Δεν θα προβούν στην ανανέωση ορισμένων ληξιπρόθεσμων δανείων 4

5 Πολιτική υποχρεωτικών ρευστών διαθεσίμων Μείωση του ποσοστού υποχρεωτικών διαθεσίμων από την ΚΤ σημαίνει ότι οι τράπεζες πρέπει να έχουν λιγότερα διαθέσιμα και, συνακόλουθα ότι μπορούν να δανείσουν περισσότερα. Έτσι, αυξάνεται ο πολλαπλασιαστής χρήματος και άρα και η προσφορά χρήματος. Βασικότερος σκοπός των υποχρεωτικών ρευστών διαθεσίμων: παρέχουν τη δυνατότητα στην ΚΤ να ελέγχει το σύνολο των καταθέσεων όψεως που έχουν τη δυνατότητα να δημιουργούν οι τράπεζες (δεν είναι η κάλυψη-ασφάλεια των καταθέσεων του κοινού). 5

6 Πολιτική υποχρεωτικών ρευστών διαθεσίμων Έχει μεγάλη αποτελεσματικότητα αλλά δεν χρησιμοποιείται τόσο συχνά από την ΚΤ γιατί έχει τα εξής μειονεκτήματα: i. Απαιτεί μεγάλο χρονικό διάστημα για να φέρει επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. ii. Εφαρμόζεται ενιαία για όλες τις εμπορικές τράπεζες και δε λαμβάνει υπόψιν ιδιαιτερότητες και συνθήκες ρευστότητας. iii. Δεν παρουσιάζει ευκαμψία (δεν μπορεί να το μεταβάλει συχνά η ΚΤ γιατί κλονίζεται η εμπιστοσύνη του κοινού στο τραπεζικό σύστημα). iv. Γίνεται γρήγορα γνωστή στο ευρύ κοινό μέσω του τύπου. Έτσι, μειώνεται η εμπιστοσύνη του κοινού. 6

7 Πολιτική προεξοφλητικού επιτοκίου Η πιο συνηθισμένη μέθοδος χρηματοδότησης των εμπορικών τραπεζών. Προεξοφλητικό επιτόκιο: το επιτόκιο με το οποίο οι εμπορικές τράπεζες δανείζονται χρήματα από την ΚΤ. Ονομάζεται προεξοφλητικό γιατί: οι εμπορικές τράπεζες δανείζονται χρήματα από την ΚΤ προεξοφλώντας τις απαιτήσεις τους. Η ΚΤ καθορίζει: 1. Το ύψος του προεξοφλητικού επιτοκίου 2. Τις προϋποθέσεις που πρέπει να εκπληρώνουν χρεόγραφα για να γίνουν δεκτά από την ΚΤ. 3. Το ανώτατο ποσό που μπορεί να γίνει δεκτό από την ΚΤ σε χρεόγραφα για προεξόφληση, για κάθε μία τράπεζα ξεχωριστά. 7

8 Πολιτική προεξοφλητικού επιτοκίου Αν η ΚΤ αυξήσει το προεξοφλητικό επιτόκιο, οι εμπορικές τράπεζες θα προσπαθήσουν να περιορίσουν την παροχή δανείων αντί να δανειστούν διαθέσιμα από την κεντρική τράπεζα, με αποτέλεσμα η προσφορά χρήματος να μειωθεί. Αν η ΚΤ μειώσει το προεξοφλητικό επιτόκιο, οι τράπεζες θα νιώσουν πιο ελεύθερες να δώσουν δάνεια, γνωρίζοντας ότι θα είναι σε θέση να δανειστούν πιο φθηνά από την κεντρική τράπεζα προκειμένου να καλύψουν τα υποχρεωτικά ποσοστά τραπεζικών διαθεσίμων τους, και έτσι η προσφορά χρήματος θα έχει την τάση να αυξάνεται. 8

9 Πολιτική προεξοφλητικού επιτοκίου: Εφαρμογή Η ΕΚΤ το ονομάζει επιτόκιο αναχρηματοδότησης (main refinancing operations fixed rate), η Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ το ονομάζει επιτόκιο προεξόφλησης (discount rate) και η Τράπεζα της Αγγλίας το ονομάζει επιτόκιο repo (bank rate). Η ΕΚΤ το διαμόρφωσε στο χαμηλότερο επίπεδο όλων των εποχών 0,00% από 11/03/2016. Ο τρόπος με τον οποίο η κεντρική τράπεζα δανείζει στον τραπεζικό τομέα είναι διαμέσου μιας ειδικής μορφής συναλλαγών ανοικτής αγοράς. είδος συναλλαγής ανοικτής αγοράς: συμφωνία επαναγοράς ή repo (repurchase agreement). 9

10 Πολιτική προεξοφλητικού επιτοκίου: Εφαρμογή Οι ΚΤ χρησιμοποιούν πρακτικές όπως η αγορά ομολόγων ή άλλων τίτλων από τράπεζες με ταυτόχρονη συμφωνία να τους τα πωλήσουν αργότερα. Το επιτόκιο που χρεώνει στο δάνειο η κεντρική τράπεζα είναι το επιτόκιο αναχρηματοδότησης (ή προεξόφλησης ή επιτόκιο repo). Δηλαδή, η ΚΤ θα έχει μια λίστα από αξιόπιστα περιουσιακά στοιχεία που θα αποδεχθεί ως εγγύηση για το δάνειο. Ο προσδιορισμός του επιτοκίου αναχρηματοδότησης επηρεάζει τα επιτόκια της χρηματαγοράς. χρηματαγορά (money market): η αγορά βραχυχρόνιων διαθεσίμων μεταξύ των εμπορικών τραπεζών. Επιτόκια που προσφέρονται για καταθέσεις μιας τράπεζας σε άλλη τράπεζα, π.χ. επιτόκιο EONIA, επιτόκιο EURIBOR. 10

11 Πολιτική προεξοφλητικού επιτοκίου: Εφαρμογή Η ΕΚΤ έχει στη διάθεσή της άλλα δύο βασικά επιτόκια. Το ένα είναι το επιτόκιο διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων (deposit facility rate) το οποίο διαμορφώθηκε σε -0,40% από 11/03/2016. Επηρεάζει το κόστος ευκαιρίας των ρευστών διαθεσίμων και, μέσω αυτού, το κίνητρο των τραπεζών να κρατούν υπερβάλλοντα διαθέσιμα. Το άλλο επιτόκιο είναι το επιτόκιο διευκόλυνσης οριακής χρηματοδότησης (marginal lending facility rate) το οποίο διαμορφώθηκε σε 0,25% από 11/03/2016. Είναι το επιτόκιο με το οποίο οι τράπεζες δανείζονται από την ΕΚΤ κεφάλαια για διάρκεια μιας ημέρας. 11

12 Πολιτική της ανοικτής αγοράς Αγορά ή πώληση από την ΚΤ, ανάλογα με τον επιδιωκόμενο σκοπό, κρατικών ομολογιών στην ανοικτή (ελεύθερη) αγορά (που συνήθως είναι το χρηματιστήριο αξιών) για τη μεταβολή της ποσότητας (προσφοράς) χρήματος στην οικονομία. Αν η ΚΤ θέλει να μειώσει την ποσότητα χρήματος στην οικονομία τότε θα πωλήσει κρατικές ομολογίες. Οι αγοραστές των ομολογιών πληρώνουν την ΚΤ με αποτέλεσμα τη μεταφορά ρευστών διαθεσίμων από τις εμπορικές τράπεζες στην ΚΤ. Διαταραχή της αναλογίας μεταξύ υποχρεωτικών ρευστών διαθεσίμων και καταθέσεων όψεως στις εμπορικές τράπεζες. Περιορισμός της χορήγησης δανείων από πλευρά εμπορικών τραπεζών. 12

13 Πολιτική της ανοικτής αγοράς Αν η ΚΤ θέλει να αυξήσει την ποσότητα χρήματος στην οικονομία τότε θα αγοράσει κρατικές ομολογίες. Οι πωλητές των ομολογιών εισπράττουν από την ΚΤ με αποτέλεσμα τη μεταφορά ρευστών διαθεσίμων από την ΚΤ στις εμπορικές τράπεζες. Διαταραχή της αναλογίας μεταξύ υποχρεωτικών ρευστών διαθεσίμων και καταθέσεων όψεως στις εμπορικές τράπεζες. Αύξηση των ρευστών διαθεσίμων των εμπορικών τραπεζών με αποτέλεσμα την αύξηση της χορήγησης δανείων. 13

14 Πολιτική της ανοικτής αγοράς Επιπτώσεις της πολιτικής ανοικτής αγοράς: Μεταβάλλονται τα ρευστά διαθέσιμα των εμπορικών τραπεζών. Η τιμή και η απόδοση των ομολογιών μεταβάλλεται. Οι προοπτικές για την οικονομία μεταβάλλονται. Πώς μεταβάλλονται; Δενυπάρχει γενική συμφωνία. Π.χ., μπορεί η ΚΤ νααγοράζει ομολογίες και έτσι να αυξήσει την προσφορά χρήματος, να μειώσει τα επιτόκια, να τονωθούν οι επενδύσεις, να βελτιωθεί η παραγωγικότητα και η παραγωγή των επιχειρήσεων, να αυξηθεί η κατανάλωση. Αλλά..πιθανόν αυτή η επεκτατική νομισματική πολιτική να επιφέρει αύξηση στο ρυθμό πληθωρισμού. 14

15 Πολιτική της ανοικτής αγοράς Πλεονεκτήματα της πολιτικής ανοικτής αγοράς: Μεγάλη ευελιξία. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί από την ΚΤ για να μεταβάλλει την ποσότητα χρήματος σε οποιοδήποτε χρόνο και σε οποιοδήποτε ποσό. Οι μεταβολές στην ποσότητα χρήματος που κυκλοφορεί στην οικονομία μπορούν να επιτευχθούν ευκολότερα και γρηγορότερα σε σχέση με τα δύο προηγούμενα νομισματικά εργαλεία. Οι ενέργειες της ΚΤ δεν γίνονται εμφανείς στο ευρύ κοινό με αποτέλεσμα να μην κλονίζεται η εμπιστοσύνη του κοινού στο τραπεζικό σύστημα. Βασική προϋπόθεση: ανεπτυγμένη κεφαλαιαγορά! 15

16 Πολιτική των δημοσίων καταθέσεων Οι καταθέσεις όψεως του κράτους που διατηρούνται στην ΚΤ, δεν περιλαμβάνονται στον στενό ορισμό της έννοιας της ποσότητας χρήματος (Μ 1 ) (μόνο οι καταθέσεις όψεως του κοινού). Οι καταθέσεις όψεως του κράτους στην ΚΤ μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τη νομισματική αρχή ως μέσο άσκησης της νομισματικής πολιτικής της. Μετακίνηση των καταθέσεων αυτών από την ΚΤ στις εμπορικές σημαίνει αύξηση των ρευστών διαθεσίμων των εμπορικών τραπεζών (νομισματική επέκταση). Μετακίνηση των καταθέσεων αυτών από τις εμπορικές τράπεζες στην ΚΤ σημαίνει μείωση των ρευστών διαθεσίμων των εμπορικών τραπεζών (νομισματική συρρίκνωση). 16

17 Πολιτική των δημοσίων καταθέσεων Η συγκεκριμένη πολιτική (όπως και η πολιτική των υποχρεωτικών ρευστών διαθεσίμων) είναι πολύ δραστικότερη σε σύγκριση με τις άλλες πολιτικές (προεξοφλητικού επιτοκίου και ανοικτής αγοράς). Αυτό συμβαίνει γιατί: ασκεί άμεσα ακαριαία επίδραση στο ύψος των ρευστών διαθεσίμων των εμπορικών τραπεζών. ενώ οι άλλες δύο πολιτικές ασκούν επίδραση μέσω της συμπεριφοράς των εμπορικών τραπεζών η οποία μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο με ορισμένες συνθήκες και προϋποθέσεις. 17

18 Πιστωτική Πολιτική Περιλαμβάνει τους ειδικούς ή ποιοτικούς ελέγχους, με τους οποίους ελέγχεται η συμπεριφορά του τραπεζικού συστήματος και ακόμη του εξωτραπεζικού κοινού. Συγκεκριμένα, περιλαμβάνει: Έλεγχος των επιτοκίων των εμπορικών τραπεζών (χορηγήσεων, καταθέσεων). Διαφοροποίηση των όρων δανεισμού (διαφορετικά επιτόκια στις χορηγήσεις δανείων ώστε να ενθαρρύνονται παραγωγικές επενδύσεις). Διαφοροποίηση του ύψους υποχρεωτικών καταθέσεων των εμπορικών τραπεζών στην ΚΤ (π.χ., ανάλογα με τον προορισμό του δανείου). 18

19 Πιστωτική Πολιτική Έλεγχος χορήγησης δανείων από ορισμένο ύψος και έλεγχος στις εκδόσεις τίτλων στην κεφαλαιαγορά (προτίμηση στις εκδόσεις τίτλων στην κεφαλαιαγορά από επιχειρήσεις που ανήκουν σε κλάδους που είναι σημαντικοί για την ανάπτυξη και πρόοδο της οικονομίας). Ευνοϊκή μεταχείριση πιστωτικών ιδρυμάτων που ενισχύουν τις παραγωγικές επενδύσεις. Έλεγχος της επενδυτικής πολιτικής των πιστωτικών ιδρυμάτων (π.χ., να επενδύουν τα ρευστά διαθέσιμα σε τίτλους του Δημοσίου). Μέτρα ελέγχου των εισαγωγών (υποχρέωση κατάθεσης προκαταβολής στην ΚΤ ενός ποσοστού της αξίας του εμπορεύματος που θα εισαχθεί. Στόχος ο περιορισμός των εισαγωγών. Δεν ισχύει στις χώρες της ΕΕ). 19

20 Πιστωτική Πολιτική Άσκηση εκλεκτικής πιστωτικής πολιτικής από την ΚΤ κατά την άμεση χρηματοδότηση του εξωτραπεζικού τομέα (η ΚΤ μπορεί να δανείσει στο Κράτος, σε Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, σε ΔΕΚΟ κλπ. επίσης, μπορεί να διευκολύνει τη χορήγηση δανείων από τις τράπεζες σε επιχειρήσεις ή σε νοικοκυριά). Συστάσεις, οδηγίες και παροτρύνσεις από την ΚΤ προς τις εμπορικές τράπεζες, τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις (τα μέτρα αυτά έχουν τόσο μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα όσο πιο αξιόπιστη είναι η ΚΤ και όσο μεγαλύτερη δύναμη έχει ναικανοποιήσει τους στόχους της μεάλλα μέσα). Έλεγχος των πωλήσεων με δόσεις από την ΚΤ (ενθάρρυνση ή αποθάρρυνση της διενέργειας μεγάλων δαπανών). 20

21 Νομισματική και πιστωτική πολιτική Η αποτελεσματικότητά τους εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από το αν υπάρχει ισχυρή θετική ανταπόκριση εκ μέρους του εμπορικού τραπεζικού συστήματος και του κοινού. Όσο πιο ισχυρά θετική είναι τόσο πιο γρήγορα θα φέρουν οι πολιτικές τα επιθυμητά αποτελέσματα. Σημαντικό ρόλο παίζει και το θεσμικό πλαίσιο της χώρας. Συγκεκριμένα: Το θεσμικό πλαίσιο με το οποίο καθορίζεται η διάρθρωση του τραπεζικού τομέα (είδη πιστωτικών ιδρυμάτων που λειτουργούν, νομικές προϋποθέσεις κλπ.) Τα θεσμικά μέτρα με τα οποία ρυθμίζονται οι πιστωτικές συναλλαγές στις κεφαλαιαγορές, στην επικοινωνία εμπορικών τραπεζών και κοινού κλπ. 21

22 Μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής με νομισματικές ενέργειες Κάλυψη ελλείμματος κρατικού προϋπολογισμού: 1. Χρησιμοποίηση του χρήματος του Δημοσίου που βρίσκεται στην ΚΤ σε καταθέσεις όψεως. Προέρχονται από πλεονάζοντα χρήματα προηγούμενων ετών. Η κυβέρνηση τα χρησιμοποιεί και τονώνει τη συνολική ζήτηση. 2. Δανεισμός από την ΚΤ. Δημιουργία νέου χρήματος για κάλυψη αναγκών της κυβέρνησης. 3. Δανεισμός από εμπορικές τράπεζες (αγορά κρατικών ομολόγων). Μείωση ρευστών διαθεσίμων εμπορικών τραπεζών και αύξηση επιτοκίων. 22

23 Μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής με νομισματικές ενέργειες 4. Με απευθείας δανεισμό από το εξωτερικό. Εισροή συναλλάγματος στη χώρα και, κάτω από προϋποθέσεις, αύξηση της ποσότητας χρήματος εγχωρίως. 5. Με απευθείας δανεισμό από τον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας, νοικοκυριά και επιχειρήσεις (αγορά κρατικών ομολόγων από το κοινό). Μείωση ρευστών διαθεσίμων του κοινού, μείωση των καταθέσεων στις εμπορικές τράπεζες και αύξηση επιτοκίων στη διατραπεζική αγορά. 23

24 Μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής με νομισματικές ενέργειες Διάθεση πλεονάσματος κρατικού προϋπολογισμού: 1. Αποταμίευση του χρήματος του Δημοσίου στην ΚΤ. Στην ουσία έχουμε μείωση χρήματος στην οικονομία και επομένως μείωση της συνολικής ζήτησης. 2. Εξόφληση δανείων του δημοσίου από την ΚΤ. Στην ουσία έχουμε μείωση χρήματος στην οικονομία και επομένως μείωση της συνολικής ζήτησης. 3. Εξόφληση δανείων του δημοσίου από εμπορικές τράπεζες (επαναγορά κρατικών ομολόγων). Μεταφορά της ποσότητας χρήματος από το λογαριασμό της κυβέρνησης στην ΚΤ στους λογαριασμούς των εμπορικών τραπεζών. Αμετάβλητη ποσότητα χρήματος στην οικονομία. 24

25 Μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής με νομισματικές ενέργειες 4. Εξόφληση δανείων του δημοσίου από το εξωτερικό. Εκροή συναλλάγματος από τη χώρα και, κάτω από προϋποθέσεις, μείωση της ποσότητας χρήματος εγχωρίως. 5. Εξόφληση δανείων του δημοσίου από τον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας, νοικοκυριά και επιχειρήσεις (επαναγορά κρατικών ομολόγων από το δημόσιο). Μεταφορά της ποσότητας χρήματος από το λογαριασμό της κυβέρνησης στην ΚΤ στους λογαριασμούς των δικαιούχων. Αμετάβλητη ποσότητα χρήματος στην οικονομία. 6. Το δημόσιο μπορεί να χορηγήσει δάνεια στα πιστωτικά ιδρύματα της χώρας. Μεταφορά της ποσότητας χρήματος από το λογαριασμό της κυβέρνησης στην ΚΤ. Αμετάβλητη ποσότητα χρήματος. 25

26 Εργαλεία, στόχοι και επιδιωκόμενοι σκοποί της νομισματικής πολιτικής Νομισματικά εργαλεία: κάθε μεταβλητή για την οποία η κεντρική τράπεζα λαμβάνει καθημερινές αποφάσεις. Π.χ. το προεξοφλητικό επιτόκιο, έλεγχος νομισματικής βάσης μέσω πολιτικών ανοιχτής αγοράς, ποσοστό υποχρεωτικών ρευστών διαθεσίμων. Ενδιάμεσοι στόχοι: ο βασικός οικονομικός δείκτης που χρησιμοποιείται για να ληφθούν αποφάσεις σχετικά με τα επιτόκια. Π.χ. μακροπρόθεσμα επιτόκια αγοράς, νομισματικά σύνολα (Μ1, Μ2, Μ3), συναλλαγματικές ισοτιμίες, ποσοστά πληθωρισμού. Οι ΚΤ χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο τις πληθωριστικές προβλέψεις ως ενδιάμεσο στόχο. Επιδιωκόμενοι σκοποί: σταθερότητα τιμών, βραχυπρόθεσμη μεγέθυνση, σταθερότητα συναλλαγματικής ισοτιμίας. 26

27 Μηχανισμός μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής Είναι ο δίαυλος μέσω του οποίου η νομισματική πολιτική επηρεάζει το προϊόν, τις τιμές και την απασχόληση. Σε μια ανοικτή οικονομία, η νομισματική πολιτική λειτουργεί μέσω της επίδρασης των επιτοκίων στην καταναλωτική και στην επενδυτική ζήτηση, στις καθαρές εξαγωγές, στις διεθνείς ροές κεφαλαίων και στη συναλλαγματική ισοτιμία. Καταναλωτική ζήτηση: C = C 0 + cy d Η νομισματική πολιτική επηρεάζει την καταναλωτική ζήτηση μέσω της α) επίδρασης πλούτου (άμεσα και έμμεσα) και β) μέσω της καταναλωτικής πίστης (από την ποσότητα των πιστώσεων και το κόστος (επιτόκιο) των πιστώσεων). Κατανάλωση και κύκλος ζωής: Τα άτομα εξομαλύνουν την κατανάλωσή τους διαχρονικά. Θεωρία μόνιμου εισοδήματος (Friedman). 27

28 Μηχανισμός μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής Επενδυτική ζήτηση: Ι = Ι 0 + γy Η επένδυση συνίσταται στην αποδοχή μιας παρούσας θυσίας για την αποκόμιση μελλοντικών κερδών. Για να αναληφθεί ένα επενδυτικό πρόγραμμα, πρέπει η προσδοκώμενη απόδοση να υπερβαίνει το κόστος ευκαιρίας. Άρα, σε σχετικά υψηλά επίπεδα επιτοκίου, λιγότερα επενδυτικά προγράμματα είναι βιώσιμα. Η νομισματική πολιτική επηρεάζει το επιτόκιο και αντίστροφα επηρεάζει την επενδυτική ζήτηση με όλους τους άλλους παράγοντες σταθερούς. Ο πιστωτικός δίαυλος της νομισματικής πολιτικής: οι τιμές των αγαθών μεταβάλλουν την πραγματική αξία ονομαστικών τίτλων και οι αλλαγές του επιτοκίου, μεταβάλλουν την αγοραία αξία τίτλων οι οποίοι μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως ενέχυρα. 28

29 Μηχανισμός μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής Εξωτερικός τομέας: Η μεταβολή του ονομαστικού επιτοκίου ισορροπίας προκαλεί, πρώτον, μεταβολή της συνολικής ενεργού ζήτησης, που προκαλείται μέσω της μεταβολής της κατανάλωσης και της επένδυσης, και οδηγεί σε μεταβολή του εισοδήματος και των εισαγωγών. Δεύτερον, η μεταβολή του επιτοκίου θα μεταβάλλει όλα τα ονομαστικά επιτόκια της αγοράς με αποτέλεσμα να επηρεαστούν οι πραγματικές αποδόσεις των εγχώριων τίτλων σε σχέση με τους ξένους και να υπάρξουν μεταβολές στην καθαρή εκροή κεφαλαίου από την εγχώρια οικονομία. Η μεταβολή της καθαρής εκροής κεφαλαίου θα προκαλέσει μεταβολή της πραγματικής συναλλαγματικής ισοτιμίας και της ανταγωνιστικότητας της εγχώριας οικονομίας επηρεάζοντας στη συνέχεια τις καθαρές εξαγωγές και επιπλέον τη συνολική ζήτηση, το προϊόν και την απασχόληση. 29

30 Επεκτατική ή χαλαρή νομισματική πολιτική Εργαλεία: μείωση στο προεξοφλητικό επιτόκιο, αγορές ομολόγων, μείωση στο ποσοστό υποχρεωτικών ρευστών διαθεσίμων. Μηχανισμός μετάδοσης νομισματικής πολιτικής Βραχυχρόνια: αύξηση της πραγματικής ποσότητας χρήματος στην οικονομία και μείωση του επιτοκίου στη χρηματαγορά μείωση όλων των ονομαστικών επιτοκίων (χορηγήσεων, καταθέσεων) μείωση των προσδοκώμενων πραγματικών επιτοκίων αύξηση της τρέχουσας κατανάλωσης και μείωση των αποταμιεύσεων λόγω της επίδρασης πλούτου (άμεσα και έμμεσα) και της καταναλωτικής πίστης (ποσότητα πιστώσεων και κόστος πίστωσης) 30

31 Επεκτατική ή χαλαρή νομισματική πολιτική αύξηση επενδύσεων αύξηση συνολικής ενεργού ζήτησης πολλαπλασιαστική επίδραση στην αύξηση του προϊόντος και στη μείωση της ανεργίας. Το ισοζύγιο πληρωμών θα δέχεται δύο δυνάμεις. Συγκεκριμένα, η μείωση του επιτοκίου οδηγεί σε εκροή κεφαλαίων από τη χώρα (χειροτέρευση) ενώ το αυξημένο εισόδημα σε αύξηση εισαγωγών και επιδείνωση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. επιδείνωση του ισοζυγίου πληρωμών και υποτίμηση του εγχωρίου νομίσματος, βελτίωση εγχώριας ανταγωνιστικότητας και αύξηση των ΝΧ. Τελικά: το ΑΕΠ (Υ) αυξάνεται και η ανεργία μειώνεται. 31

32 Επεκτατική ή χαλαρή νομισματική πολιτική Μακροχρόνια: ο ρυθμός πληθωρισμού θα αρχίσει νααυξάνεται ακόμα πιο αργά θα προσαρμοστεί και η αγορά εργασίας με αύξηση του ρυθμού μεγέθυνσης των ονομαστικών μισθών. Κατάλληλη πολιτική για: ύφεση, ανεργία, αποπληθωρισμό 32

33 Συσταλτική ή σφιχτή νομισματική πολιτική Εργαλεία: αύξηση στο προεξοφλητικό επιτόκιο, πωλήσεις ομολόγων, αύξηση στο ποσοστό υποχρεωτικών ρευστών διαθεσίμων. Μηχανισμός μετάδοσης νομισματικής πολιτικής Βραχυχρόνια: μείωση της πραγματικής ποσότητας χρήματος στην οικονομία και αύξηση του προεξοφλητικού επιτοκίου άνοδος όλων των ονομαστικών επιτοκίων (χορηγήσεων, καταθέσεων) αύξηση των προσδοκώμενων πραγματικών επιτοκίων μείωση της τρέχουσας κατανάλωσης και αύξηση των αποταμιεύσεων λόγω της επίδρασης πλούτου (άμεσα και έμμεσα) και της καταναλωτικής πίστης (ποσότητα πιστώσεων και κόστος πίστωσης) 33

34 Συσταλτική ή σφιχτή νομισματική πολιτική μείωση επενδύσεων μείωση συνολικής ενεργού ζήτησης πολλαπλασιαστική επίδραση στη μείωση του προϊόντος και στην αύξηση της ανεργίας. Το ισοζύγιο πληρωμών θα δέχεται δύο δυνάμεις. Συγκεκριμένα, η αύξηση του επιτοκίου οδηγεί σε εισροή κεφαλαίων στη χώρα (βελτίωση) ενώ το μειωμένο εισόδημα σε μείωση εισαγωγών και βελτίωση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Βελτίωση του ισοζυγίου πληρωμών και ανατίμηση του εγχωρίου νομίσματος, επιδείνωση εγχώριας ανταγωνιστικότητας και μείωση των ΝΧ. Τελικά: το ΑΕΠ (Υ) μειώνεται και η ανεργία αυξάνει. 34

35 Επεκτατική ή χαλαρή νομισματική πολιτική Μακροχρόνια: ο ρυθμός πληθωρισμού θα αρχίσει ναμειώνεται ακόμα πιο αργά θα προσαρμοστεί και η αγορά εργασίας με μείωση του ρυθμού μεγέθυνσης των ονομαστικών μισθών. Κατάλληλη πολιτική για: υπερθέρμανση, πληθωρισμός ζήτησης Μακροχρονίως, καθώς οι τιμές και οι μισθοί παρουσιάζουν ευελιξία και προσαρμόζονται βαθμιαία, οι μεταβολές στην προσφορά χρήματος τείνουν να έχουν μια μεγαλύτερη επίδραση στις τιμές και μια μικρότερη επίδραση στο προϊόν. 35

36 Μονεταριστική και Κεϋνσιανή οικονομική πολιτική Μονεταρισμός: η συνολική ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών μπορεί να επηρεασθεί πιο αποτελεσματικά με τη ρύθμιση και έλεγχο της προσφοράς του χρήματος. Κύριος στόχος: σταθερότητα τιμών παραβλέποντας προσωρινά τις συνέπειες της πολιτικής τους στο επίπεδο της απασχόλησης. Η ελεύθερη λειτουργία της αγοράς εξασφαλίζει σταθερότητα στον ιδιωτικό τομέα. Μπορεί να εμφανισθούν βραχυπρόθεσμα μικρές διακυμάνσεις στην παραγωγή αλλά όχι κρίσεις. Οι κρίσεις προέρχονται από την κρατική παρέμβαση. Εφαρμογή μονεταριστικής οικονομικής: Χιλή 1973, Τουρκία 1980 (αύξηση της ανεργίας σε πρώτη φάση). ΗΒ και ΗΠΑ

37 Μονεταριστική και Κεϋνσιανή οικονομική πολιτική Κεϋνσιανισμός: η συνολική ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών μπορεί να επηρεασθεί πιο αποτελεσματικά με την κρατική παρέμβαση. Βοηθάει τον ιδιωτικό τομέα και οδηγεί σε σταθεροποίηση και ανάπτυξη της οικονομίας. Κύριος στόχος: μείωση ανεργίας, αύξηση απασχόλησης και παραγωγής παραβλέποντας τις πληθωριστικές πιέσεις οι οποίες ισχυρίζονται ότι είναι προσωρινές. Η ελεύθερη λειτουργία της αγοράς δεν εξασφαλίζει σταθερότητα στον ιδιωτικό τομέα. Αυτή η αστάθεια δημιουργεί προβλήματα στην οικονομία (κρίσεις). 37

38 Μονεταριστική και Κεϋνσιανή οικονομική πολιτική Ποιο είναι το πλέον κατάλληλο; Κανένα! Πρώτα απαιτείται σωστή διάγνωση και εκτίμηση των αιτιών που είναι υπεύθυνες για την οικονομική κατάσταση. Έπειτα, λήψη κατάλληλων μέτρων οικονομικής πολιτικής. Τι μέτρα; Και νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής. Ποια μέτρα θα έχουν βαρύτητα; Εξαρτάται από την οικονομική πραγματικότητα καθώς και από παράγοντες όπως: Ανάπτυξη χρηματαγοράς-κεφαλαιαγοράς Ανάπτυξη νομισματικού-δημοσιονομικού τομέα. 38