ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

Transcript

1 ΑΣΠΑΙΤΕ ΕΠΠΑΙΚ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ 6 ο ΜΑΘΗΜΑ «Α. ΣΥΝΘΕΤΕΣ ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ Β. ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΟΝΣΤΡΟΥΒΟΚΤΙΒΙΣΤΙΚΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ» Δρ. Κατσιφή Χαραλαμπίδη Σπυριδούλα Σχολική Σύμβουλος ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ Β ΕΞΑΜΗΝΟ Λιβαδειά

2 ΕΝΟΤΗΤΕΣ Α. ΣΥΝΘΕΤΕΣ ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ 1. ΕΝΝΟΙΕΣ 2. ΕΠΙΛΥΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ 3. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ & ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 4. ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑΣ ΤΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΜΑΘΗΣΗΣ Β. ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΤΙΚΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ 1. ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ 2. Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΟΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ 3. ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟΣ 4. ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΩΝ ΑΠΟΨΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ

3 Α. ΣΥΝΘΕΤΕΣ ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ (ΣΓΛ) Εστιάζουμε την προσοχή µας στην εφαρμογή που έχουν οι γνωστικές θεωρίες σε σημαντικούς τομείς σχετικά µε τη μάθηση και τη διδασκαλία όπως: στις έννοιες, στην επίλυση προβλημάτων, στις στρατηγικές και τακτικές μάθησης και στη μεταφορά της μάθησης, στις σύνθετες γνωστικές λειτουργίες µε τις οποίες επιτυγχάνεται η κατανόηση. Η κατανόηση έχει να κάνει µε τον κατάλληλο μετασχηματισμό και την κατάλληλη χρήση της γνώσης, των δεξιοτήτων και των ιδεών.

4 ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ Ποια είναι τα χαρακτηριστικά ενός καλού μαθήματος όσον αφορά στη διδασκαλία μιας έννοιας-κλειδί στο δικό σας τομέα; Ποια βήματα πρέπει να ακολουθήσουμε για να επιλύσουμε ένα πολύπλοκο πρόβλημα; Ποιος είναι ο ρόλος της παρουσίασης του προβλήματος, των αλγορίθμων, και της ευριστικής μεθόδου στην επίλυση των προβλημάτων; Με ποιον τρόπο θα μπορούσατε να εφαρμόσετε τις νέες στρατηγικές και τακτικές μάθησης στο πλαίσιο της προετοιμασίας σας για τις εξετάσεις και τις εργασίες σας; Με ποιους τρεις τρόπους θα μπορούσε ένας δάσκαλος να ενθαρρύνει τη θετική μεταφορά της μάθησης;

5 1. ΕΝΝΟΙΕΣ Οι έννοιες είναι κατηγορίες που χρησιμοποιούνται για την ομαδοποίηση παρόμοιων γεγονότων, ιδεών, ατόμων ή αντικειμένων χωρίς σαφή όριααποτελούν αφαιρέσεις, δεν υπάρχουν στον πραγματικό κόσμο. Μόνο συγκεκριμένα παραδείγματα εννοιών υπάρχουν. Οι έννοιες μας βοηθούν στην οργάνωση μιας τεράστιας ποσότητας πληροφοριών σε ενότητες που μπορούμε να διαχειριστούμε. Σύμφωνα με τις σύγχρονες απόψεις για τη μάθηση των εννοιών, έχουμε στο μυαλό μας ένα πρότυπο για την έννοια, μια απεικόνιση που περικλείει την ουσία της έννοιας. Το αρχέτυπο αποτελεί τον καλύτερο εκπρόσωπο της κατηγορίας του. Τα αρχέτυπα ενδεχομένως δημιουργούνται από τις εμπειρίες μας με πολλά υποδείγματα. Υπόδειγμα: Ένα συγκεκριμένο παράδειγμα μιας δεδομένης κατηγορίας το οποίο χρησιμοποιούμε ως μέτρο σύγκρισης για να κατατάξουμε ένα αντικείμενο στην ίδια κατηγορία Για να αναγνωρίσουμε μια έννοια εκτός από το αρχέτυπο και το υπόδειγμα χρησιμοποιούμε και τη σχηματική γνώση (σχήμα) σχετικά με τη συγκεκριμένη έννοια. Ενδεχομένως μαθαίνουμε τις έννοιες µε βάση τα αρχέτυπα ή τα υποδείγματα της εκάστοτε κατηγορίας, τις κατανοούμε µε βάση τη σχηματική µας γνώση, και στη συνέχεια βελτιώνουμε τη διαμόρφωση των εννοιών µε βάση την εμπειρία µας από τα σχετικά και άσχετα στοιχεία.

6 1.2.ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ Τα μαθήματα σχετικά µε τις έννοιες περιλαμβάνουν τέσσερις βασικές παραμέτρους: την ονομασία της έννοιας, τον ορισμό, τις ιδιότητες και τα παραδείγματα (σε συνδυασμό µε τα µη παραδείγματα). Ένας καλός ορισμός περιλαμβάνει δύο στοιχεία: την αναφορά σε κάποια πιο γενική κατηγορία για την καινούργια έννοια και τη δήλωση των προσδιοριστικών ιδιοτήτων της καινούργιας έννοιας πχ. φρούτο είναι τροφή (γενική κατηγορία) με σπόρους στα εδώδιμα μέρη (προσδιοριστικές ιδιότητες). Η έννοια μαθαίνεται καλύτερα με εικόνες, διαγράμματα ή γραφικά σχήματα.

7 1.3.Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΕΝΝΟΙΩΝ ΜΕΣΩ ΑΝΑΚΑΛΥΨΗΣ (ΔΕΜΑ) Σύμφωνα με την προσέγγιση του Bruner στη ΔΕΜΑ οι μαθητές δουλεύουν µόνοι τους για να ανακαλύψουν βασικές αρχές. Τόνισε πόσο σημαντικό είναι το άτομο να καταλαβαίνει τη δομή του θέματος που μελετάει, πόσο σημαντική είναι η ενεργητική μάθηση, πόσο αναγκαίος είναι ο ρόλος της στην πραγματική κατανόηση και πόσο σημαντικός είναι ο επαγωγικός συλλογισμός στη μάθηση. Θεωρεί ότι η μάθηση μέσα στην τάξη θα πρέπει να επιτυγχάνεται µέσω του επαγωγικού συλλογισμού, δηλαδή µε τη χρησιμοποίηση συγκεκριμένων παραδειγμάτων για τη διαμόρφωση μιας συγκεκριμένης αρχής. Μια επαγωγική προσέγγιση απαιτεί διαισθητική σκέψη από την πλευρά των μαθητών. Η ενθάρρυνση της διαισθητικής σκέψης µ' αυτόν τον τρόπο μερικές φορές ονομάζεται κανόνας των παραδειγμάτων. Οι δάσκαλοι καλλιεργούν τη διαισθητική σκέψη ενθαρρύνοντας τους μ. να κάνουν εικασίες βασιζόμενοι σε ελλιπή στοιχεία, και στη συνέχεια επιβεβαιώνοντας ή αναιρώντας με ένα συστηματικό τρόπο τις εικασίες τους.

8 Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΕΝΝΟΙΩΝ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΕΞΗΓΗΣΗΣ Σύμφωνα με το μοντέλο της επεξηγηματικής διδασκαλίας (ΜΕΔ) του Ausubel: Οι άνθρωποι αποκτούν γνώσεις κυρίως μέσω της αποδοχής και όχι της ανακάλυψης. Οι έννοιες, οι αρχές και οι ιδέες τους παρουσιάζονται και δεν τις ανακαλύπτουν οι ίδιοι. Οι δάσκαλοι παρουσιάζουν την ύλη µε έναν ολοκληρωμένο, οργανωμένο τρόπο, προχωρώντας από τις γενικές στις πιο συγκεκριμένες έννοιες Η μάθηση θα πρέπει να προχωράει σύμφωνα µε τον παραγωγικό συλλογισμό (εξαγωγή συμπερασμάτων εφαρμόζοντας κανόνες ή αξίες, λογικά. Από έναν γενικό κανόνα ή αξία οδηγούμαστε σε µια συγκεκριμένη λύση). Δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα σε αυτό που είναι γνωστό ως ουσιαστική λεκτική μάθηση (εστιασμένες και οργανωμένες σχέσεις ανάμεσα στις ιδέες και τις λεκτικές πληροφορίες). Η μηχανική αποστήθιση δε συνιστά ουσιαστική μάθηση, γιατί η νέα ύλη δεν συνδέεται με την προϋπάρχουσα γνώση. Ένα μάθημα σύμφωνα με το ΜΕΔ αρχίζει με τον προ-οργανωτή

9 1.4.2.Η ΕΠΕΞΗΓΗΜΑΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ: ο Προ-οργανωτής Προ-οργανωτής: Εισαγωγική δήλωση περιεκτικών εννοιών προκειμένου να παρουσιάσουμε συνοπτικά το υλικό που ακολουθεί. Οι προοργανωτές χωρίζονται σε συγκριτικούς (φέρνουν στη μνήμη τα υπάρχοντα σχήματα) και επεξηγηματικούς (παρέχουν νέες γνώσεις προκειμένου να κατανοήσουν το περιεχόμενο μάθημα). Η κάθε κατηγορία επιτελεί μια σημαντική λειτουργία. Ο καλός προοργανωτής (που βοηθάει τους μ. να μάθουν ένα άγνωστο μάθημα) πρέπει να είναι κατανοητός στους μ., να κατευθύνει την προσοχή στα σημαντικά σημεία του επερχόμενου υλικού, να υποδεικνύει σχέσεις ανάμεσα στις βασικές έννοιες και τους όρους που θα χρησιμοποιηθούν πχ. συγκεκριμένα μοντέλα, διαγράμματα ή αναλογίες και να υπενθυμίζουν τις σχετικές πληροφορίες που ήδη γνωρίζουν Μετά την παρουσίαση ενός προ-οργανωτή, το επόμενο βήμα είναι η παρουσίαση του περιεχομένου της ύλης µε την επισήμανση των βασικών ομοιοτήτων και διαφορών, και µε τη χρησιμοποίηση συγκεκριμένων παραδειγμάτων. Τέλος, ζητάμε από τους μαθητές να συζητήσουν µε ποιον τρόπο μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα παραδείγματα ώστε να επεκταθεί ο αρχικός προ-οργανωτής. Φαίνεται ότι οι άνθρωποι μεταβαίνουν από τις γενικές στις συγκεκριμένες και από τις συγκεκριμένες στις γενικές προσεγγίσεις ανάλογα με την κατάσταση που αντιμετωπίζουν και το βαθμό εξάσκησης τους.

10 1.5.Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΕΝΝΟΙΩΝ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΑΝΑΛΟΓΙΚΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Αναλογική διδασκαλία: Η διδασκαλία νέων εννοιών χρησιμοποιώντας συνδέσεις (αναλογίες) µε τις πληροφορίες που ο μαθητής ήδη καταλαβαίνει. Με ποιον τρόπο μπορείτε να διδάξετε τις έννοιες χρησιμοποιώντας αναλογίες; Εντοπίζοντας τις γνωστές πληροφορίες που σχετίζονται µε µια καινούργια έννοια, οι δάσκαλοι και οι μαθητές μπορούν να επισημάνουν τις αναλογίες ανάμεσα στις γνωστές και τις καινούργιες πληροφορίες και στη συνέχεια να διατυπώσουν συνοπτικά τον τρόπο µε τον οποίο κατανοούν την καινούργια έννοια, εξηγώντας τις ομοιότητες και τις διαφορές που υπάρχουν ανάμεσα στις γνωστές και τις καινούργιες έννοιες.

11 2. 1. ΕΠΙΛΥΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ Πρόβλημα: Κάθε κατάσταση στην οποία προσπαθείτε να επιτύχετε ένα στόχο. Το πρόβλημα έχει μια αρχική διατύπωση (την τρέχουσα κατάσταση), ένα στόχο (το επιθυμητό αποτέλεσμα) και ένα δρόμο που πρέπει να ακολουθήσουμε για να πετύχουμε το στόχο (πράξεις ή δραστηριότητες που πρέπει να εκτελεστούν). Επίλυση προβλημάτων: Εύρεση νέων λύσεων για τα προβλήματα, όταν καμία λύση δεν είναι εμφανής. Οι ψυχολόγοι υποστηρίζουν ότι το μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης μάθησης περιλαμβάνει την επίλυση προβλήματος (µια διαδικασία τόσο γενικού όσο και συγκεκριμένου πεδίου). Τα αρχικά γράμματα των πέντε σταδίων επίλυσης προβλήματος IDEAL: αναγνωρίζουμε το πρόβλημα (Identify), προσδιορίζουμε τους στόχους και αναπαριστούμε το πρόβλημα (Define), διερευνούμε τις πιθανές στρατηγικές επίλυσής του (Explore), προβλέπουμε τα αποτελέσματα (Anticipare) και πράττουμε (Act), επανεξετάζουμε (Look back) και μαθαίνουμε (Learn).

12 2.2. ΕΠΙΛΥΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ Η σημαντικότητα της αναπαράστασης Η διαδικασία της επίλυσης προβλημάτων ακολουθεί εντελώς διαφορετικούς δρόμους, ανάλογα µε την αναπαράσταση του προβλήματος και τους στόχους που έχουν επιλεγεί. Για την αναπαράσταση απαιτείται: Η κατανόηση του προβλήματος στο σύνολο του όσο και τα διακριτά του στοιχεία. Η εκπαίδευση στη δημιουργία και χρήση σχημάτων μπορεί να βελτιώσει αυτή την ικανότητα. Η εφαρμογή των αλγορίθμων και των ευριστικών μεθόδων (η ανάλυση μέσων και σκοπών, η αναλογική σκέψη, η στρατηγική «δουλεύοντας προς τα πίσω») και η λεκτική έκφραση

13 2.3. ΕΠΙΛΥΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ Τα Εμπόδια Οι παράγοντες που εμποδίζουν τη διαδικασία της επίλυσης προβλημάτων περιλαμβάνουν τη λειτουργική σταθερότητα ή την ακαμψία (την ανικανότητα του ατόμου να χρησιμοποιεί αντικείμενα ή εργαλεία µ. έναν καινούργιο τρόπο). Οι παράγοντες αυτοί εμποδίζουν την ευελιξία που είναι απαραίτητη για τη σωστή αναπαράσταση των προβλημάτων και την εύρεση των λύσεων. Οι διαφορές των ειδικών από τους αρχάριους στην επίλυση προβλήματος: Οι ειδικοί λύτες προβλημάτων διαθέτουν ένα πλούσιο απόθεμα δηλωτικής γνώσης, διαδικαστικής γνώσης και γνώσης των συνθηκών. Οργανώνουν αυτή τη γνώση µε βάση γενικές αρχές ή πρότυπα που εφαρμόζονται σε ευρείες κατηγορίες προβλημάτων. Εργάζονται γρηγορότερα, θυμούνται τις σχετικές πληροφορίες και παρακολουθούν την πρόοδό τους καλύτερα από τους αρχάριους. Πώς οι λανθασμένες αντιλήψεις παρεμβαίνουν στη διαδικασία της μάθησης: Εάν το διαισθητικό μοντέλο των μαθητών περιλαμβάνει λανθασμένες αντιλήψεις και ανακρίβειες, τότε οι μαθητές είναι πιθανό να οδηγηθούν σε λανθασμένες ή ανακριβείς αναπαραστάσεις του προβλήματος.

14 3.1. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ & ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Πώς Μπορείτε να Βοηθήσετε τους Μαθητές να Γίνουν Πολύ Καλοί Μαθητές: Σήμερα δίνεται έμφαση στην ενθάρρυνση των μ. ώστε να αναπτύσσουν αποτελεσματικές στρατηγικές και τακτικές μάθησης που τους βοηθούν να εστιάζουν την προσοχή και την προσπάθειά τους, να επεξεργάζονται τις πληροφορίες σε βάθος και να παρακολουθούν την κατανόησή τους. Στρατηγικές μάθησης: είναι ιδέες για την επίτευξη των μαθησιακών στόχων, ένα είδος γενικού σχεδίου προσέγγισης. Τακτικές μάθησης: Συγκεκριμένες τεχνικές για τη μάθηση όπως είναι η χρήση μνημονικών τεχνικών ή η δημιουργία ενός σχεδιαγράμματος με τα κύρια σημεία τού προς μάθηση υλικού. Μία στρατηγική μάθησης μπορεί να περιλαμβάνει αρκετές τακτικές, όπως είναι οι μνημονικές τεχνικές για να θυμόμαστε τους όρους-κλειδιά, η γρήγορη ανάγνωση του κειμένου για να διαπιστώσουμε ποια είναι η δομή του, και στη συνέχεια η γραπτή διατύπωση απαντήσεων σε πιθανές ερωτήσεις έκθεσης ιδεών. Κρατώντας σημειώσεις Η εφαρμογή των στρατηγικών και των τακτικών μάθησης αντανακλά τη μεταγνωστική γνώση του ατόμου.

15 3.2. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ & ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Οι βασικές λειτουργίες των στρατηγικών μάθησης: Βοηθούν τους μαθητές να εμπλακούν γνωστικά στη διαδικασία της μάθησης - να εστιάσουν την προσοχή τους στις σχετικές ή σημαντικές πλευρές τού προς μάθηση υλικού. Ενθαρρύνουν τους μαθητές να καταβάλουν προσπάθεια, να κάνουν συνδέσεις, να επεξεργαστούν, να μεταφράσουν, να οργανώσουν και να αναδιοργανώσουν το υλικό, προκειμένου να σκεφτούν και να το επεξεργαστούν εις βάθος - όσο μεγαλύτερη είναι η εξάσκηση του ατόμου και η επεξεργασία των πληροφοριών, τόσο πιο αποτελεσματική είναι η μάθηση. Βοηθούν τους μαθητές να ρυθμίζουν και να παρακολουθούν τη μάθηση τους - να κρατούν στο μυαλό τους αυτά που καταλαβαίνουν, και να αντιλαμβάνονται πότε είναι απαραίτητη µια καινούργια προσέγγιση. Κάποιες διαδικασίες για την ανάπτυξη στρατηγικών μάθησης Οι μ. πρέπει να διδαχθούν πώς να χρησιμοποιούν τις στρατηγικές με την άμεση διδασκαλία, την εξήγηση, τη μίμηση προτύπων και την εξάσκηση με την παροχή ανατροφοδότησης: Παρουσιάστε στους μαθητές σας αρκετές διαφορετικές στρατηγικές, όχι µόνο στρατηγικές γενικής μάθησης αλλά και τις πολύ συγκεκριμένες τακτικές, όπως είναι οι στρατηγικές µε γραφικά. Βοηθήστε τους να αποκτήσουν τη λεγόμενη γνώση των συνθηκών, δηλαδή να μάθουν το πότε, πού και γιατί πρέπει να χρησιμοποιούν τις διάφορες στρατηγικές. Δώστε κίνητρα στους μαθητές σας ώστε να θεωρήσουν σκόπιμη την εφαρμογή των στρατηγικών και των τακτικών, δείχνοντάς τους µε ποιον τρόπο η μάθηση και η απόδοσή τους μπορούν να βελτιωθούν. Εφαρμόστε την άμεση διδασκαλία όσον αφορά στις γνώσεις που είναι απαραίτητες για την εφαρμογή των στρατηγικών.

16 3.3. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ & ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Πότε θα εφαρμόσουν οι μαθητές τις στρατηγικές μάθησης: Εάν γνωρίζουν τις κατάλληλες στρατηγικές, οι μαθητές θα τις εφαρμόσουν όταν έρθουν αντιμέτωποι µε ένα πρόβλημα για την επίλυση του οποίου απαιτείται η χρήση καλών στρατηγικών, όταν δίνουν βαρύτητα στο να τα πάνε καλά, ότι η εφαρμογή των στρατηγικών αξίζει τον κόπο και όταν πιστεύουν ότι μπορούν να πετύχουν το στόχο τους εφαρμόζοντας τες. Επίσης, προκειμένου να εφαρμόσουν τις πιο πολύπλοκες στρατηγικές, οι μαθητές πρέπει να πιστεύουν ότι η γνώση είναι πολύπλοκη ότι χρειάζεται χρόνος για να τη μάθουν, και ότι προκειμένου να μάθουν, απαιτείται να καταβάλουν οι ίδιοι μεγάλη προσπάθεια.

17 3.4. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ & ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Εποπτικά εργαλεία οργάνωσης Η δημιουργία γραφικών τρόπων οργάνωσης του μαθησιακού υλικού, όπως η χρήση χαρτών και διαγραμμάτων είναι πιο αποτελεσματική από τη δημιουργία ενός γενικού περιγράμματος. Η χαρτογράφηση των σχέσεων με τη σημείωση των αιτιωδών συνδέσεων, των συνδέσεων σύγκρισης/ αντίθεσης, και με την παροχή των παραδειγμάτων, βελτιώνει στην ανάκληση των πληροφοριών

18 3.5. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ & ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Παραδείγματα Στρατηγικών ανάγνωσης: READS: Μια στρατηγική ανάγνωσης που αποτελείται από πέντε βήματα: Επαναλάβετε (Review) τις επικεφαλίδες, εξετάστε (Examine) τις τονισμένες λέξεις ρωτήστε (Ask) «Τι περιμένω να μάθω;», κάντε το (Do)- διαβάστε' συνοψίστε (Summarize) με δικές σας λέξεις. PQ4R: Μια μέθοδος για την ανάγνωση κειμένων που περιλαμβάνει έξι βήματα: Προκαταρτική επισκόπηση (preview): Εξετάστε τα κύρια θέματα και τις ενότητες και θέστε έναν σκοπό για την ανάγνωση. Ερωτήσεις (Question): για κάθε κύρια ενότητα γράψτε ερωτήσεις που σχετίζονται με τους σκοπούς της ανάγνωσης. Ένας τρόπος είναι να μετατρέψετε σε ερωτήσεις τις επικεφαλίδες και τους υπότιτλους. Ανάγνωση (Read), Σκέψη (Reflect): προσπαθήστε να ανακαλύψετε τις συνδέσεις μεταξύ αυτών που διαβάζετε και αυτών και εκείνων που ήδη γνωρίζετε. Απαντήσεις (Recite): στις ερωτήσεις που έχετε που έχετε θέσει., Επανάληψη (Review). CAPS: Μια στρατηγική που μπορεί να εφαρμοστεί στην ανάγνωση λογοτεχνικών κειμένων: χαρακτήρες (characters ), σκοπός (aim), πρόβλημα (problem). λύση (Solution). ΚWL: Μια στρατηγική με την οποία καθοδηγούμε τους μαθητές στην ανάγνωση και τη διερεύνηση του κειμένου: Πριν - Τι γνωρίζω (know) ήδη; Τι θέλω (want ) να μάθω; Μετά - Τι έχω μάθει (learned);

19 4. 1. ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑΣ ΜΕ ΣΚΟΠΟ ΤΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΜΑΘΗΣΗΣ Μεταφορά μάθησης έχουμε όταν: ένας κανόνας, ένα γεγονός ή μια δεξιότητα που το άτομο μαθαίνει σε μια περίπτωση εφαρμόζεται σε μια άλλη κατάσταση. Όμως, αν η επίδραση της προηγούμενης μάθησης στην παρούσα μάθηση δεν είναι θετική, τότε έχουμε αρνητική μεταφορά πχ. η λειτουργική σταθερότητα και το σύνολο των απαντήσεών της επειδή αποτελούν προσπάθειες εφαρμογής γνωστών αλλά ακατάλληλων στρατηγικών σε μια καινούργια κατάσταση. Τι αξίζει να μάθουμε; Η απόκτηση βασικών δεξιοτήτων όπως η ανάγνωση, η γραφή, ο υπολογισμός, η συνεργασία, η ομιλία οπωσδήποτε μεταβιβάζεται και σε άλλες καταστάσεις.

20 4. 2. ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑΣ ΜΕ ΣΚΟΠΟ ΤΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΜΑΘΗΣΗΣ Οι διαφορές ανάμεσα στην απλή και την πολύπλοκη μεταφορά Η Απλή μεταφορά που διακρίνεται από την αυθόρμητη και αυτόματη εφαρμογή της μάθησης (πολύ εξασκημένων δεξιοτήτων) σε οικείες καταστάσεις Η πολύπλοκη μεταφορά περιλαμβάνει τη σκέψη και τη συνειδητή εφαρμογή της αφηρημένης γνώσης σε καινούργιες καταστάσεις. Οι δάσκαλοι μπορούν να προαγάγουν τις δεξιότητες σκέψης και μάθησης διδάσκοντας με σκοπό την απόκτηση βαθιάς γνώσης (κατανόησης) από τους μαθητές τους και τη θετική, γενική μεταφορά της γνώσης. Επιπλέον, οι δάσκαλοι μπορούν να βοηθήσουν τους μαθητές να επιτύχουν τη μεταφορά των στρατηγικών μάθησης, διδάσκοντάς τους άμεσα, δίνοντάς τους ευκαιρίες για εξάσκηση και ανατροφοδότηση και επεκτείνοντας την εφαρμογή των στρατηγικών σε καινούργιες και άγνωστες καταστάσεις.

21 Β. ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΟΝΣΤΡΟΥΒΟΚΤΙΒΙΣΤΙΚΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ Ποιες είναι βασικές αρχές της κοινωνιογνωστικής θεωρίας; Σε ποιες περιπτώσεις θα μπορούσε ο εκπαιδευτικός να εφαρμόσει τη μίμηση προτύπων; Ποιες είναι οι τρεις κονστρουκτιβιστικές απόψεις για τη μάθηση; Με ποιον τρόπο θα μπορούσατε να ενσωματώσετε στη διδασκαλία σας την έρευνα, τη μάθηση µέσω της επεξεργασίας ενός προβλήματος, τις διδακτικές συζητήσεις και τις γνωστικές μαθητείες;

22 1. 1. ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Οι κοινωνικοί παράγοντες που επηρεάζουν τη μάθηση στο σχολείο: Οι γονείς, οι συνομήλικοι και οι δάσκαλοι επηρεάζουν τις νόρμες και τις αξίες σχετικά µε τη σχολική επίτευξη. Τα παιδιά συνήθως επιλέγουν φίλους που έχουν τον ίδιο προσανατολισμό και τα ίδια ενδιαφέροντα µ' αυτά, και αυτές οι ομάδες συνομηλίκων, µε τη σειρά τους, επηρεάζουν τα κίνητρα των παιδιών για μάθηση. Όμως, τόσο οι γονείς όσο και οι δάσκαλοι παίζουν και αυτοί ρόλο. Οι μαθητές που έχουν επιτακτικούς γονείς (απαιτητικούς αλλά συμπονετικούς, λογικούς και δημοκρατικούς) είναι πιο πιθανό να επιλέξουν ομάδες συνομηλίκων που ασκούν θετική επίδραση, και να αντισταθούν στην πίεση των συνομηλίκων για αντικοινωνικές μορφές συμπεριφοράς όπως είναι η χρήση ναρκωτικών. Στην περίπτωση που οι μαθητές έχουν λίγους ή καθόλου φίλους, τότε είναι ιδιαίτερα σημαντικό γι' αυτούς να κερδίσουν τη συμπάθεια του δασκάλου. Όταν οι μ. αντιλαμβάνονται την υποστήριξη των δασκάλων, αναπτύσσουν κίνητρα για μάθηση και προσαρμογή στο σχολείο.

23 2. 1. Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΟΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ (Bandura) Από το Συμπεριφορισμό, στην Κοινωνική, και στην Κοινωνικογνωστική θεωρία μάθησης Ο Bandura αμφισβήτησε και επέκτεινε τις συμπεριφοριστικές θεωρίες για μάθηση (ακριβείς αλλά ημιτελείς επειδή έδιναν μια μερική εξήγηση για τη μάθηση - παρέλειψαν τις κοινωνικές επιδράσεις στη μάθηση) Στην αρχή το έργο του Bandura επικεντρώθηκε στις κοινωνικές συμπεριφορές και ονομάστηκε "θεωρία της κοινωνικής μάθησης": ήταν µία από τις πρώτες νεο-συµπεριφοριστικές θεωρίες που επέκτεινε τις συμπεριφοριστικές απόψεις για την ενίσχυση και την τιμωρία. Σύμφωνα µε τις συμπεριφοριστικές απόψεις, η ενίσχυση και η τιμωρία επηρεάζουν άμεσα τη συμπεριφορά. Σύμφωνα µε τη θεωρία της κοινωνικής μάθησης, η ενίσχυση ή η τιμωρία της συμπεριφοράς ενός άλλου ατόμου, ενός προτύπου, μπορεί να επηρεάσει ανάλογα τη συμπεριφορά τού παρατηρητή. Διάκριση ανάμεσα στην απόκτηση και στην εκτέλεση μιας συμπεριφοράς.

24 2.2.Η ΚΟΙΝΩΝΙΟΓΝΩΣΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΜΑΘΗΣΗΣ Αργότερα ο Bandura ανέπτυξε την "κοινωνικογνωστική θεωρία" επεκτείνοντας τη θεωρία της κοινωνικής μάθησης έτσι ώστε να περιλαμβάνει και τους γνωστικούς παράγοντες, όπως είναι οι πεποιθήσεις, οι προσδοκίες και η αυτοαντίληψη Η κοινωνικογνωστική θεωρία διακρίνει τη μάθηση σε αισθησιοκινητική και σε μάθηση µε υποκατάσταση Η αισθησιοκινητική μάθηση είναι η μάθηση που αποκτάει το άτομο µέσω της πράξης και της βίωσης των συνεπειών (κομιστές πληροφοριών) των πράξεών του. Ο τρόπος που ερμηνεύουμε τις συνέπειες δημιουργεί τις προσδοκίες, επηρεάζει την ανάπτυξη κινήτρων και διαμορφώνει τις πεποιθήσεις μας. Η μάθηση µε υποκατάσταση είναι η μάθηση που επιτυγχάνεται µέσω της παρατήρησης. Η άποψη αυτή αμφισβητεί την άποψη των συµπεριφοριστών σύμφωνα µε την οποία οι γνωστικοί παράγοντες δεν είναι απαραίτητοι για την ερμηνεία της μάθησης. Πολλά συντελούνται σε διανοητικό επίπεδο πριν από την εκτέλεση της συμπεριφοράς και την ενίσχυση. Εάν οι άνθρωποι μπορούν να μάθουν παρατηρώντας, τότε πρέπει να εστιάζουν την προσοχή τους, να δομούν απεικονίσεις, να θυμούνται, να αναλύουν και να παίρνουν αποφάσεις που επηρεάζουν τη μάθηση.

25 2.3.ΟΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΜΕΣΩ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣ Σύμφωνα με τον Bandura η μάθηση µέσω παρατήρησης περιλαμβάνει τέσσερα στοιχεία: την προσοχή, τη συγκράτηση πληροφοριών ή εντυπώσεων, την παραγωγή συμπεριφορών και την ανάπτυξη κινήτρων ώστε το άτομο να επαναλάβει τις συμπεριφορές. Σύμφωνα με τον Bandura υπάρχουν τρεις μορφές ενίσχυσης που ενθαρρύνουν τη μάθηση: η άμεση ενίσχυση όταν αναπαράγεται η συμπεριφορά, η εσωτερικήσυµβολική ενίσχυση : παρατηρώντας ένα άτοµο να ενισχύεται (ανταµείβεται) για µια συµπεριφορά, αυξάνονται οι πιθανότητες να επαναλάβουµε αυτή τη συµπεριφορά και η αυτο-ενίσχυση (προϊόν εσωτερικής παρακίνησης). Η μάθηση μέσω παρατήρησης στη διδασκαλία Υπάρχουν πέντε πιθανά αποτελέσματα της μάθησης μέσω παρατήρησης: η εστίαση της προσοχής, η ενθάρρυνση υπαρχουσών συμπεριφορών- συντονισμός των ήδη μαθημένων συμπεριφορών (υιοθέτηση συμπεριφορών των άλλων), η αλλαγή των αναστολών (ενδυνάμωση ή χαλάρωση), η διδασκαλία και καινούργιων συμπεριφορών και στάσεων (μίμηση προτύπων), και η αφύπνιση των συναισθημάτων.

26 2.4. Ο ΑΜΟΙΒΑΙΟΣ ΝΤΕΤΕΡΜΙΝΙΣΜΟΣ Μια ερµηνεία της συµπεριφοράς που δίνει έµφαση στις αµοιβαίες επιδράσεις που το άτοµο και το περιβάλλον δέχονται το ένα από το άλλο. Ο Bandura ονομάζει την αλληλεπίδραση αυτών των παραγόντων αµοιβαίο ντετερµινισµό. Σύμφωνα με την κοινωνιογνωστική θεωρία, τόσο οι εξωτερικοί όσο και οι εσωτερικοί παράγοντες είναι σημαντικοί. Οι προσωπικοί παράγοντες (πεποιθήσεις, προσδοκίες, στάσεις και γνώση), το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον (μέσα, συνέπειες των πράξεων, οι άλλοι άνθρωποι και οι φυσικοί χώροι) και η συμπεριφορά (πράξεις, επιλογές και λεκτική έκφραση του ατόμου) αλληλοεπηρεάζονται στη διαδικασία της μάθησης.

27 2.5. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΜΕΣΩ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣ

28 2.6. ΟΙ ΑΜΟΙΒΑΙΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΜΕΣΩ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣ

29 2.7. ΑΠΟ ΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΟΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΣΤΟΝ ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟ Οι κοινωνιογνωστικές θεωρίες μελετούν την επίδραση των κοινωνικών παραγόντων στα άτομα- η επίδραση ξεκινάει από τις κοινωνικές λειτουργίες έξω από τον μανθάνοντα και καταλήγει στο μυαλό του μανθάνοντα. Υπάρχουν όμως και άλλες προσεγγίσεις για τη μάθηση (όπως οι παρακάτω) που περιλαμβάνουν μια πιο ευρεία κλίμακα κοινωνικών λειτουργιών, όπως είναι οι πολιτισμικοί και ιστορικοί παράγοντες, και εστιάζουν στη συν-δόμηση της γνώσης που συντελείται μεταξύ των ανθρώπων, και όχι απλώς μέσα σε αυτούς.

30 3.1. ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟΣ Οι Κονστρουκτιβιστές θεωρητικοί της μάθησης εστιάζουν στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι δημιουργούν νοήματα, διαμορφώνουν τις γνωστικές δομές τους, καθώς ερμηνεύουν τις εμπειρίες τους σε συγκεκριμένες μαθησιακές καταστάσεις. Κονστρουκτιβισµός: Ένας τεράστιος και ασαφής χώρος της σύγχρονης ψυχολογίας, επιστημολογίας και εκπαίδευσης. Δεν υπάρχει κάποια Κονστρουκτιβιστική θεωρία της μάθησης. Οι Κονστρουκτιβιστικές προσεγγίσεις βασίζονται στις έρευνες του Piaget, του Vygotsky, των ψυχολόγων της θεωρίας Gestalt (μορφολογική θεωρία), του Bartlett, του Bruner και του Dewey. Ένας τρόπος οργάνωσης των κονστρουκτιβιστικών απόψεων είναι να αναφερθούμε σε δυο μορφές του κονστρουκτιβισµού: στην ψυχολογική και στη κοινωνική δόμηση.

31 3.2. ΕΙΔΗ ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟΥ Οι θεωρητικοί του ψυχολογικού κονστρουκτιβισµού, όπως ο Piaget, ενδιαφέρονται για το πώς τα άτοµα κατανοούν τον κόσµο τους (εστιάζουν την προσοχή τους στην εσωτερική ψυχολογική ζωή των ατόμων), µε βάση την ατοµική τους γνώση, τις πεποιθήσεις τους, την αυτοαντίληψη τους ή την ταυτότητά τους - ονοµάζεται και κονστρουκτιβισµός πρώτου κύµατος. Οι θεωρητικοί του κοινωνικού κονστρουκτιβισµού, όπως ο Vygotsky (η μάθηση είναι εκ φύσεως κοινωνική και ενσωματωμένη σε ένα συγκεκριμένο πολιτισμικό περιβάλλον- αν και κατατάσσεται και στον ψυχολογικό κονστρουκτιβισµό), πιστεύουν ότι η κοινωνική αλληλεπίδραση, τα πολιτισµικά εργαλεία και η δραστηριότητα διαµορφώνουν την ανάπτυξη του ατόµου και τη µάθηση - ονοµάζεται και κονστρουκτιβισµός δεύτερου κύµατος. Συμμετέχοντας σε πολλές δραστηριότητες µαζί µε άλλους, οι µαθητές σφετερίζονται (εσωτερικεύουν ή οικειοποιούνται) τα γνωστικά αποτελέσµατα αυτής της ομαδικής εργασίας µαθαίνουν καινούργιες στρατηγικές και αποκτούν γνώσεις για τον κόσµο τους. Τέλος, οι κονστρουκτιβιστές ενδιαφέρονται για το πώς δοµείται η δηµόσια γνώση που αφορά στους διάφορους ακαδηµαϊκούς τοµείς, όπως επίσης και για το πώς οι κοινές πεποιθήσεις για τον κόσµο µεταδίδονται στα νέα µέλη µιας κοινωνικοπολιτισµικής οµάδας.

32 3.3. ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΤΙΚΩΝ ΑΠΟΨΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΔΟΜΗΣΗ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ Οι κονστρουκτιβιστές εκφράζουν τις διαφωνίες τους σχετικά µε το κατά πόσο η γνώση αναπτύσσεται µε τη χαρτογράφηση της εξωτερικής πραγματικότητας, µε την προσαρμογή και τροποποίηση των εσωτερικών γνωστικών δομών ή µε την αλληλεπίδραση των εξωτερικών παραγόντων και των εσωτερικών διαδικασιών κατανόησης. Οι περισσότεροι ψυχολόγοι επιβεβαιώνουν το ρόλο τόσο των εσωτερικών όσο και των εξωτερικών παραγόντων, αλλά διαφέρουν ως προς την έμφαση που δίνουν στους πρώτους ή στους δεύτερους. Επίσης, υπάρχει αντιπαράθεση σχετικά µε το κατά πόσο η γνώση μπορεί να δομηθεί σε µια συγκεκριμένη κατάσταση και να εφαρμοστεί σε µια άλλη ή κατά πόσο η γνώση είναι καταστασιακή, δηλαδή συγκεκριμένη και εξαρτώμενη από το πλαίσιο στο οποίο την έχει μάθει το άτομο.

33 3.4. ΚΑΤΑΣΤΑΣΙΑΚΗ ΜΑΘΗΣΗ Καταστασιακή μάθηση : Η ιδέα ότι οι δεξιότητες και η γνώση συνδέονται στενά µε την κατάσταση στην οποία το άτομο τις έχει μάθει, και ότι είναι δύσκολο να τις εφαρμόσει σε νέες καταστάσεις. Η καταστασιακή μάθηση, πολλές φορές, περιγράφεται ως εκπολιτισµός ή ως υιοθέτηση των νορμών, των συμπεριφορών, των δεξιοτήτων, των πεποιθήσεων, της γλώσσας και των στάσεων μιας συγκεκριμένης κοινότητας. Τι εννοούμε όταν λέμε ότι η σκέψη είναι εκπολιτισµός; Ο εκπολιτισµός είναι µια ευρεία και πολύπλοκη διαδικασία απόκτησης γνώσης και κατανόησης η οποία είναι σύμφωνη µε τη θεωρία της μάθησης µέσω μεσολάβησης του Vygotsky. Όπως στο πλαίσιο της κουλτούρας της οικογένειάς µας, μαθαίνουμε πώς να χρησιμοποιούμε τη γλώσσα, έτσι και στο πλαίσιο κουλτούρας της τάξης μπορούμε να διδαχτούμε πολλά σχετικά µε τον τρόπο σκέψης µέσω της παροχής προτύπων σωστής σκέψης µέσω της άμεσης διδασκαλίας σχετικά µε τις λειτουργίες της σκέψης και µέσω της ενθάρρυνσης της εξάσκησης αυτών των λειτουργιών της σκέψης µε την αλληλεπίδραση µε τους άλλους.

34 3. 5. ΟΡΙΣΜΕΝΑ ΚΟΙΝΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΩΝ ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΤΙΚΩΝ ΘΕΩΡΙΩΝ ΤΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Αν και δεν υπάρχει µία μεµονωµένη κονστρουκτιβιστή θεωρία, πολλές κονστρουκτιβιστές προσεγγίσεις τάσσονται υπέρ των πολύπλοκων, δύσκολων μαθησιακών περιβαλλόντων και των αυθεντικών εργασιών' της κοινωνικής διαπραγμάτευσης και της από κοινού δόμησης των πολλαπλών αναπαραστάσεων της ύλης, της αντίληψης ότι η γνώση δομείται και της κατοχής της γνώσης από τους μαθητές.

35 ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΩΝ ΚΟΥΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΙΑΚΩΝ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΩΝ ΤΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Η μάθηση µέσω διερεύνησης: Η στρατηγική της διερεύνησης ξεκινάει όταν ο δάσκαλος παρουσιάζει στους μαθητές του ένα πολύπλοκο γεγονός, µια ερώτηση ή ένα πρόβλημα. Οι μαθητές τότε διατυπώνουν υποθέσεις για να εξηγήσουν το γεγονός ή για να λύσουν το πρόβλημα' συλλέγουν στοιχεία για να ελέγξουν τις υποθέσεις τους, συνάγουν συμπεράσματα' και μελετούν το αρχικό πρόβλημα και τις διαδικασίες της σκέψης που είναι απαραίτητες για την επίλυσή του. Η μάθηση µέσω της επεξεργασίας ενός προβλήματος μπορεί να ακολουθεί έναν παρόμοιο δρόμο, αλλά η μάθηση ξεκινάει µε ένα αυθεντικό πρόβλημα - ένα πρόβλημα που έχει σημασία για τους μαθητές. Ο στόχος είναι οι μαθητές να μάθουν μαθηματικά, φυσική, ιστορία ή οποιοδήποτε άλλο μάθημα, αναζητώντας µια πραγματική λύση σε ένα πραγματικό πρόβλημα. Οι διδακτικές συζητήσεις είναι διδακτικές επειδή ο στόχος τους είναι η προαγωγή της μάθησης, αλλά είναι συζητήσεις, όχι διαλέξεις ή τυπικές συνομιλίες. Επιτρέπουν τη συμβολή των μαθητών, τους προκαλούν, αλλά δεν τους απειλούν και βασίζονται στην αλληλεπίδραση - συμμετέχουν όλοι οι μαθητές. Ο στόχος του δασκάλου είναι να διατηρήσει τη γνωστική συμμετοχή όλων των μαθητών του σε µια ουσιαστική συνομιλία.

36 ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΩΝ ΚΟΥΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΙΑΚΩΝ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΩΝ ΤΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Γνωστική μαθητεία: Οι έξι παράγοντες που είναι κοινοί στις περισσότερες προσεγγίσεις της γνωστικής µαθητείας. Οι µαθητές παρατηρούν έναν ειδήµονα (συνήθως το δάσκαλο) να επιδεικνύει υποδειγµατικά την εκτέλεση µιας εργασίας, λαµβάνουν εξωτερική βοήθεια µέσω της προπόνησης ή της κατάρτισης και εννοιολογική υποστήριξη, η οποία βαθµιαία σταµατάει καθώς οι µαθητές αποκτούν όλο και περισσότερες ικανότητες και γνώσεις. Οι µαθητές συνεχώς αρθρώνουν λεκτικά τη γνώση τους - εκφράζουν λεκτικά τον τρόπο µε τον οποίο κατανοούν τις διεργασίες και την προς µάθηση ύλη. Σκέφτονται σχετικά µε την πρόοδό τους, συγκρίνοντας την ικανότητά τους στην επίλυση προβληµάτων µε την απόδοση ενός ειδήµονα και µε την απόδοση που οι ίδιοι είχαν νωρίτερα. Τέλος, οι µαθητές διερευνούν νέους τρόπους εφαρµογής της γνώσης τους - τρόπους που δεν έχει παρουσιάσει ο δάσκαλος.

37 ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΩΝ ΚΟΥΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΙΑΚΩΝ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΩΝ ΤΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Δημιουργία κοινοτήτων μάθησης (ΔΚΜ): Η δημιουργία κοινοτήτων μάθησης είναι µια προσέγγιση που αφορά στην οργάνωση των σχολείων και των αιθουσών διδασκαλίας. Βασικό στοιχείο αυτής της προσέγγισης είναι η έρευνα, προκειμένου οι μαθητές να ανταλλάξουν τις απαιτούμενες πληροφορίες για την εκτέλεση μιας επακόλουθης εργασίας, η οποία, για να γίνει, απαιτεί από τους μαθητές καλή γνώση της επιστημονικής ύλης. Οι μαθητές εμπλέκονται σε µια ανεξάρτητη και ομαδική έρευνα έτσι ώστε όλοι οι μαθητές να κατανοήσουν το θέμα. Επειδή η ύλη είναι πολύπλοκη, το θέμα χωρίζεται σε επιμέρους θέματα. Η κάθε ομάδα μαθητών ασχολείται εις βάθος µε καθένα απ' αυτά και, στη συνέχεια, οι μαθητές μοιράζονται τις γνώσεις τους. Κίνητρο γι' αυτή την ανταλλαγή των γνώσεων είναι η επακόλουθη εργασία που καλούνται να εκτελέσουν - µια εργασία που έχει σημασία για τους μαθητές.

38 4. ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΩΝ ΑΠΟΨΕΩΝ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Με ποιον τρόπο οι διαφορετικές απόψεις για τη μάθηση συμβάλλουν στην κατανόησή µας; Αντί να εξετάσετε τα μειονεκτήματα της κάθε προσέγγισης, εξετάστε τη συμβολή τους στην κατανόηση της μάθησης και στη βελτίωση της διδασκαλίας και χρησιμοποιείτε ένα συνδυασμό των διαφορετικών απόψεων για τη μάθηση, προκειμένου να δημιουργήσετε ένα παραγωγικό μαθησιακό περιβάλλον. Οι καλοί δάσκαλοι γνωρίζουν και εφαρμόζουν όλες τις προσεγγίσεις

39 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Woolfolk, Α. (2007). Εκπαιδευτική Ψυχολογία. Αθήνα: Εκδόσεις ΕΛΛΗΝ. (Ελληνική έκδοση του βιβλίου Educational Psychology. New York: Pearson. Επιμ. Ε. Μακρή-Μπότσαρη). Elliott S, Kratochwill T, Littlefield-Cook J, Travers J. (2008). Εκπαιδευτική Ψυχολογία. Εκδόσεις Gutenberg. Slavin, R. (2007). Εκπαιδευτική Ψυχολογία Θεωρία και Πράξη. Εκδόσεις Μεταίχμιο (Ελληνική έκδοση του βιβλίου Educational Psychology: Theory and practice Boston : Allyn & Bacon, Επιμ. Κ. Κόκκινος). 39