ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ

Transcript

1 ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ Μουζάκη Α., Ράλλη Α.Μ., Αντωνίου Φ., Διαμαντή Β. & Παπαϊωάννου Σ. Υλοποίηση Απρίλιος 7

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Α. Εισαγωγή... Β. Στόχοι του Λογόμετρου... Γ. Οι 4 δοκιμασίες που περιλαμβάνονται στο Λογόμετρο... 3 Δ. Σύντομη περιγραφή των δοκιμασιών... 5 Δ. Προσληπτικό λεξιλόγιο... 5 Δ.-Δ9. Φωνολογική επίγνωση και επεξεργασία... 5 Δ. Ακουστική κατανόηση (οδηγιών)... 6 Δ. Αναδιήγηση ιστορίας... 7 Δ. Γραφή ονόματος... 7 Δ3. Απάντηση ερωτήσεων ιστορίας... 8 Δ4. Επινοημένη γραφή... 8 Δ5. Ορισμός λέξεων... 8 Δ6. Κατονομασία εικόνων... 9 Δ7. Αναγνώριση γραμμάτων & φθόγγων... 9 Δ8. Ελεύθερη αφήγηση ιστορίας... Δ9.-Δ3. Μορφολογική επίγνωση... Δ4. Πραγματολογική επάρκεια... Ε. Συνθήκες και διαδικασίες χορήγησης Γενικές οδηγίες ψυχοπαιδαγωγικής αξιολόγησης... 3 Στ. Διαδικασίες Βαθμολόγησης Βαθμολόγηση Αφηγηματικού Λόγου... 5 i. Δομική ανάλυση περιεχομένου αναδιήγησης (Δοκιμασία )... 5 ii. Παραδείγματα Δομικής ανάλυσης περιεχομένου αναδιήγησης (Δοκιμασία )... 7 iii. Δομική ανάλυση περιεχομένου ελεύθερης αφήγησης (Δοκιμασία 8)... iv. Παραδείγματα Δομικής ανάλυσης περιεχομένου ελεύθερης αφήγησης (Δοκιμασία 8)... v. Δομική ανάλυση αναδιήγησης και ελεύθερης αφήγησης κατά Sadler & Ward... 6 vi. Πίνακες παραδειγμάτων από τη δοκιμασία της αναδιήγησης... 7 vii. Πίνακες παραδειγμάτων από τη δοκιμασία της αφήγησης Βαθμολόγηση Ορισμών Λέξεων... 9 i. Παραδείγματα βαθμολογίας κοινών απαντήσεων Βαθμολόγηση Ερωτήσεων Ιστορίας (Ακουστική κατανόηση αφηγηματικού λόγου)... 4 i. Παραδείγματα βαθμολόγησης κοινών απαντήσεων ii. Επισημάνσεις Βαθμολόγηση Δοκιμασιών Γραφής... 46

3 i. Γραφή Ονόματος-Παραδείγματα ii. Γραφή πρότασης Βαθμολόγηση Πραγματολογικής Επάρκειας... 5 i. Λειτουργικοί ορισμοί και παραδείγματα... 5 ii. Ενδεικτικές απαντήσεις... 5

4 Α. Εισαγωγή Το ψυχομετρικό εργαλείο ΛΟΓΟΜΕΤΡΟ είναι ένα τεστ για την αξιολόγηση των δεξιοτήτων προφορικού λόγου καθώς και των δεξιοτήτων γραμματισμού κατάλληλο για παιδιά προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας (3-6 ετών). Το εργαλείο αυτό αναπτύχθηκε κατά το χρονικό διάστημα -6 στηριζόμενο εν μέρει σε δεδομένα που συλλέχτηκαν στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος The Foundation of Reading and Writing in a Transparent Orthography: Oral language development and early literacy skills που χρηματοδοτήθηκε από το Πανεπιστήμιο Κρήτης. Το παραπάνω ερευνητικό πρόγραμμα είχε σαν στόχο τη λεπτομερή καταγραφή της ανάπτυξης των γλωσσικών δεξιοτήτων των παιδιών και τον έγκαιρο εντοπισμό εκείνης της ομάδας των παιδιών που ανήκουν σε ομάδα "υψηλού κινδύνου" για εμφάνιση γλωσσικών δυσκολιών (π.χ. γλωσσικές διαταραχές) αλλά και μετέπειτα δυσκολίες στη μάθηση του γραπτού λόγου. Το ψυχομετρικό εργαλείο αναπτύχθηκε το διάστημα -3 χορηγήθηκε πιλοτικά την περίοδο 3-4 και η τελική του μορφή σταθμίστηκε την περίοδο 4-6. Είναι ένα αξιόπιστο και έγκυρο εργαλείο που δημιουργήθηκε λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες της ελληνικής γλώσσας και σταθμίστηκε σε μεγάλο κι αντιπροσωπευτικό δείγμα του ελληνικού μαθητικού πληθυσμού από διάφορα μέρη της Ελλάδας. Β. Στόχοι του Λογόμετρου α) Η εκτίμηση του προφορικού λόγου των παιδιών ως προς όλα τα υποσυστήματα της γλώσσας (φωνολογία, σημασιολογία, σύνταξη, μορφολογία, πραγματολογία) τόσο σε επίπεδο πρόσληψης-κατανόησης όσο και σε επίπεδο έκφρασης-παραγωγής β) Η εκτίμηση της γλωσσικής ανάπτυξης των παιδιών σε επιγλωσσικό και μεταγλωσσικό επίπεδο (φωνολογική και μορφολογική επίγνωση) γ) Η εκτίμηση της ακουστικής κατανόησης τόσο σε επίπεδο ακολουθίας προφορικών οδηγιών όσο και σε επίπεδο απάντησης σε ερωτήσεις κατανόησης προφορικού λόγου δ) Η εκτίμηση της ανάπτυξης δεξιοτήτων γραμματισμού (αναγνώριση γραμμάτων και φθόγγων, γραφή ονόματος, επινοημένη γραφή) ε) Η ανάδειξη των ιδιαίτερων προφίλ των μαθητών, έτσι ώστε να σχεδιαστούν κατάλληλα εξατομικευμένα προγράμματα παρέμβασης για όσους από τους μαθητές παρουσιάζουν ελλείμματα σε συγκεκριμένους τομείς. ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ / 75

5 Γ. Οι 4 δοκιμασίες που περιλαμβάνονται στο Λογόμετρο Το Λογόμετρο περιλαμβάνει 4 δοκιμασίες κατάλληλες για παιδιά ηλικίας 4-7 ετών. Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται αναλυτικά οι δοκιμασίες καθώς και οι αντίστοιχες δεξιότητες που αξιολογούν. Α/Α ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΗ ΔΕΞΙΟΤΗΤΑ. Προσληπτικό λεξιλόγιο Κατανόηση σημασίας λέξεων (υποβοηθούμενη από εικόνες). Φωνολογική επίγνωση & επεξεργασία Προφορικός εντοπισμός ομοιότητας ή διαφοράς σε επίπεδο συλλαβής (υποβοηθούμενη από εικόνες) 3. Φωνολογική επίγνωση & επεξεργασία Προφορικός εντοπισμός ομοιότητας ή διαφοράς σε επίπεδο φωνήματος (υποβοηθούμενη από εικόνες) 4. Φωνολογική επίγνωση & επεξεργασία Προφορική σύνθεση λέξεων σε επίπεδο συλλαβής 5. Φωνολογική επίγνωση & επεξεργασία Προφορική σύνθεση λέξεων σε επίπεδο φωνήματος 6. Φωνολογική επίγνωση & επεξεργασία Προφορική κατάτμηση λέξεων σε επίπεδο συλλαβής 7. Φωνολογική επίγνωση & επεξεργασία Προφορική κατάτμηση λέξεων σε επίπεδο φωνήματος 8. Φωνολογική επίγνωση & επεξεργασία Προφορική απαλοιφή τμήματος της λέξης, σε επίπεδο συλλαβής 9 Φωνολογική επίγνωση & επεξεργασία Προφορική απαλοιφή τμήματος της λέξης, σε επίπεδο φωνήματος. Ακουστική κατανόηση (οδηγιών) Κατανόηση προφορικών οδηγιών (υποβοηθούμενη από εικόνες). Αναδιήγηση ιστορίας Αναπαραγωγή αφηγηματικού λόγου (υποβοηθούμενη από εικόνες). Γραφή ονόματος Γραπτή παραγωγή μικρού ονόματος 3. Απάντηση ερωτήσεων ιστορίας Προφορική απάντηση σε ερωτήσεις κατανόησης αφηγηματικού λόγου (υποβοηθούμενη από εικόνες) 4. Επινοημένη γραφή Γραπτή παραγωγή απλής πρότασης 5. Ορισμός λέξεων Προφορική παραγωγή ορισμού λέξεων 6. Κατονομασία εικόνων Αναγνώριση εικόνων και προφορική παραγωγή λέξεων 7. Αναγνώριση γραμμάτων & φθόγγων Αναγνώριση γραπτών συμβόλων (γράμματα αλφαβήτου) και προφορά φθόγγων που αντιπροσωπεύουν 8. Ελεύθερη αφήγηση ιστορίας Προφορική παραγωγή αφηγηματικού λόγου (υποβοηθούμενη από εικόνες) 9. Μορφολογική επίγνωση Παραγωγή ομόριζων λέξεων (ουσιαστικά, επίθετα) (υποβοηθούμενη από εικόνες). Μορφολογική επίγνωση Αναγνώριση σωστού ρηματικού τύπου με τη χρήση ψευδολέξεων (επιγλωσσικό επίπεδο) (υποβοηθούμενη από εικόνες). Μορφολογική επίγνωση ουσιαστικά Αναγνώριση χρήσης σωστού αριθμού ουσιαστικών με τη χρήση ψευδολέξεων (επιγλωσσικό επίπεδο) (υποβοηθούμενη από εικόνες). Μορφολογική επίγνωση ρήματα Παραγωγή σωστού ρηματικού τύπου με τη χρήση ψευδολέξεων (επιγλωσσικό επίπεδο) (υποβοηθούμενη από εικόνες) ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 3 / 75

6 3. Μορφολογική επίγνωση ουσιαστικά 4. Πραγματολογική επάρκεια Παραγωγή σωστού αριθμού ουσιαστικών με τη χρήση ψευδολέξεων (επιγλωσσικό επίπεδο) (υποβοηθούμενη από εικόνες) Κατανόηση κι ερμηνεία επικοινωνιακών συνθηκών Επικοινωνιακή πρόθεση-δεξιότητα Ανταπόκριση στην επικοινωνία Δεξιότητες που αφορούν διαφορές επικοινωνιακού πλαισίου (όλα τα παραπάνω υποβοηθούμενα από εικόνες) ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 4 / 75

7 Δ. Σύντομη περιγραφή των δοκιμασιών Δ. Προσληπτικό λεξιλόγιο Τα παιδιά μπορούν να αντιληφθούν και να κατανοήσουν πολύ περισσότερες λέξεις της γλώσσας που μιλούν από τις λέξεις που χρησιμοποιούν στον λόγο τους (εκφραστικό ή παραγωγικό λεξιλόγιο). Η πρώτη δραστηριότητα του Λογόμετρου αφορά την εκτίμηση του προσληπτικού (ή δεκτικού) λεξιλογίου του παιδιού, δηλαδή του συνόλου των λέξεων του προφορικού λόγου που μπορεί να κατανοήσει τι σημαίνουν. Για τη χορήγηση αυτής της δοκιμασίας, η ηλεκτρονική συσκευή παρουσιάζει στο παιδί 4 διαφορετικές εικόνες σε μία οθόνη ενώ ταυτόχρονα ακούει προφορικές οδηγίες, οι οποίες ζητούν από το παιδί να επιλέξει την εικόνα που αντιπροσωπεύει καλύτερα τη λέξη που θα ακούσει. Προηγούνται παραδείγματα (που δεν βαθμολογούνται) για να δώσουν στο παιδί την ευκαιρία να καταλάβει τις απαιτήσεις της δοκιμασίας και να εξασκηθεί. Στα παραδείγματα το παιδί λαμβάνει ανατροφοδότηση ανάλογα με την απάντησή του. Σε περίπτωση λανθασμένης απάντησης δίνεται στο παιδί ευκαιρία να επιλέξει ξανά εικόνα ώστε να βρει την κατάλληλη και στο τέλος παρέχεται ενισχυτική ανατροφοδότηση. Ο/Η εξεταστής/ρια παρακολουθεί την αλληλεπίδραση του παιδιού με την ηλεκτρονική συσκευή και επιλέγει το σύμβολο της οθόνης που προωθεί τη διαδικασία στην επόμενη ερώτηση που συνοδεύεται αντίστοιχα από τέσσερις εικόνες. Καταυτόν τον τρόπο ο/η εξεταστής/τρια προσαρμόζει την αυτοματοποιημένη χορήγηση στον απαντητικό ρυθμό του παιδιού κι αποφεύγεται η πιθανότητα χρονικής πίεσης ή καθυστέρησης. Ανάλογα με το κριτήριο διακοπής που έχει οριστεί για τη συγκεκριμένη δοκιμασία, αν το παιδί απαντήσει λανθασμένα σε ένα ορισμένο αριθμό ερωτήσεων, η ηλεκτρονική συσκευή ολοκληρώνει αυτόματα τη χορήγηση της δοκιμασίας του προσληπτικού λεξιλογίου και παρουσιάζει την επόμενη σε σειρά δοκιμασία. Δ.-Δ9. Φωνολογική επίγνωση και επεξεργασία Ο όρος φωνολογική επίγνωση υποδηλώνει την κατανόηση από το παιδί της φωνολογικής δομής της προφορικής γλώσσας. Επιμέρους δεξιότητα της φωνολογικής επίγνωσης είναι η φωνημική επίγνωση, η οποία έχει ορισθεί ως η ικανότητα να αναγνωρίζει το παιδί ότι ένα μέρος του λόγου, όπως για παράδειγμα η λέξη, αποτελείται από μια διαδοχή απλών ήχων ή φωνημάτων. Είναι ένα πιο σύνθετο επίπεδο επίγνωσης που διαδέχεται την επίγνωση των συλλαβικών τμημάτων των λέξεων. Οι ακόλουθες επτά δοκιμασίες του Λογόμετρου αφορούν στη διεξοδική αξιολόγηση της φωνολογικής επίγνωσης του παιδιού και στη δυνατότητα που έχει για επεξεργασία φωνολογικών μερών του προφορικού λόγου, όπως είναι η συλλαβή και το φώνημα. Η πρώτη δοκιμασία από αυτές (Δ) αφορά στον προφορικό εντοπισμό ομοιότητας ή διαφοράς σε επίπεδο αρχικής συλλαβής και παρουσιάζεται στο παιδί από την ηλεκτρονική συσκευή με εκφωνούμενες οδηγίες και συνοδευτικές εικόνες. Οι οδηγίες καλούν το παιδί ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 5 / 75

8 να εστιάσει σε μια εικόνα στόχο και να υποδείξει (επιλέγοντας) ποια από τρεις εικόνες που παρουσιάζονται στο κάτω μέρος της οθόνης αρχίζει με την ίδια συλλαβή όπως η εικόνα στόχος. Προηγούνται και σε αυτή τη δραστηριότητα δύο ερωτήσεις-παραδείγματα στα οποία το παιδί λαμβάνει ανατροφοδότηση ανάλογα με την απάντησή του. Σε περίπτωση λανθασμένης απάντησης δίνεται η ευκαιρία στο παιδί να επιλέξει ξανά ώστε να βρει την κατάλληλη εικόνα. Ο/Η εξεταστής/ρια μετά από κάθε απάντηση του παιδιού επιλέγει το σύμβολο της οθόνης που προωθεί τη διαδικασία στην επόμενη ερώτηση που συνοδεύεται κι από τις αντίστοιχες εικόνες στην οθόνη. Το κριτήριο διακοπής τηρείται αυτόματα από την ηλεκτρονική συσκευή για όλες τις δοκιμασίες της φωνολογικής επίγνωσης και επεξεργασίας. Η επόμενη δοκιμασία (Δ3) ακολουθεί κι αυτή το ίδιο πρότυπο χορήγησης, με τη διαφορά ότι το παιδί καλείται να ακούσει και να εντοπίσει τη λέξη που έχει όμοιο αρχικό φώνημα με τη λέξη στόχο. Οι δοκιμασίες 4 και 5 παρουσιάζονται στο παιδί προφορικά από την ηλεκτρονική συσκευή (χωρίς τη συνοδεία εικόνων) και οι οδηγίες ζητούν από το παιδί να συνθέσει λέξεις από μια σειρά συλλαβών που προφέρονται ξεχωριστά. Όπως και προηγουμένως, πριν αρχίσει η χορήγηση των ερωτήσεων της δοκιμασίας, προηγούνται δύο παραδείγματα (που δεν βαθμολογούνται) για να δώσουν στο παιδί την ευκαιρία να καταλάβει τι χρειάζεται να κάνει και να εξασκηθεί. Στη συνέχεια ακολουθούν οι ερωτήσεις της δοκιμασίας που αφορούν αρχικά τη σύνθεση συλλαβών έπειτα τη σύνθεση φωνημάτων. Ο/Η εξεταστής/ρια μετά από κάθε απάντηση του παιδιού επιλέγει το κατάλληλο σύμβολο που υποδεικνύει την ορθότητα (ή όχι) της απάντησής του χωρίς αυτό να γίνεται αντιληπτό από το παιδί, κι επιλέγει το σύμβολο της οθόνης που προωθεί τη διαδικασία στην επόμενη ερώτηση. Οι δοκιμασίες 6 & 7 ακολουθούν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο χορήγησης μόνο που σε αυτές το παιδί καλείται να αναλύσει τις λέξεις που του παρουσιάζονται αρχικά σε συλλαβές (Δ6) και στη συνέχεια σε φωνήματα (Δ7). Τέλος, οι επόμενες δοκιμασίες που χορηγούνται κατά τον ίδιο τρόπο με τις προηγούμενες, καλούν το παιδί να ακούσει μια λέξη και στη συνέχεια να την επαναλάβει απαλείφοντας ένα τμήμα της που είναι μια ολόκληρη συλλαβή στη δοκιμασία Δ8 και ένα φώνημα στην Δ9. Δ. Ακουστική κατανόηση (οδηγιών) Η δοκιμασία αυτή αξιολογεί την ικανότητα του παιδιού να κατανοεί το νόημα ενός προφορικού μηνύματος και να εκτελεί την αντίστοιχη οδηγία (επιλογή κατάλληλης εικόνας) με βάση τις πληροφορίες που του δίνονται. Οι οδηγίες αφορούν έννοιες χώρου, θέσης, χρώματος, ιδιότητας, κτλ. Για τη χορήγηση αυτής της δοκιμασίας, η ηλεκτρονική συσκευή παρουσιάζει επίσης στο παιδί 4 διακριτές εικόνες και προφορικές οδηγίες που καλούν το παιδί να επιλέξει την κατάλληλη εικόνα σύμφωνα με αυτές. Προηγούνται παραδείγματα στα οποία το παιδί ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 6 / 75

9 λαμβάνει ανατροφοδότηση ανάλογα με την απάντησή του. Σε περίπτωση λανθασμένης απάντησης στα παραδείγματα, δίνεται στο παιδί ευκαιρία να επιλέξει ξανά ώστε να βρει την κατάλληλη εικόνα. Ο/Η εξεταστής/ρια παρακολουθεί την αλληλεπίδραση του παιδιού με την ηλεκτρονική συσκευή και επιλέγει το σύμβολο της οθόνης που προωθεί τη διαδικασία στην επόμενη ερώτηση με τις αντίστοιχες τέσσερις εικόνες. Αν το παιδί απαντήσει λανθασμένα σε ένα ορισμένο αριθμό ερωτήσεων (ανάλογα με το κριτήριο οροφής που έχει οριστεί για τη συγκεκριμένη δοκιμασία), η ηλεκτρονική συσκευή ολοκληρώνει αυτόματα τη χορήγηση της δοκιμασίας και παρουσιάζει την επόμενη στη σειρά δοκιμασία. Δ. Αναδιήγηση ιστορίας Η αναδιήγηση είναι μια σύνθετη διαδικασία που εμπλέκει και απαιτεί ικανότητες κατανόησης και παραγωγής λόγου, γλωσσικές ικανότητες, εστίαση προσοχής, επαγωγική σκέψη και μνήμη. Για να μπορέσει το παιδί να αναδιηγηθεί μια ιστορία που άκουσε θα πρέπει να καταφέρει να κατανοήσει την ιστορία συνολικά και στη συνέχεια να οργανώσει τη σκέψη του ώστε να αναπαράγει κατάλληλα την ιστορία μέσω του προφορικού του λόγου. Στο Λογόμετρο, η δοκιμασία της αναδιήγησης ξεκινά με την ακρόαση μιας αφήγησης που πραγματοποιείται από την ηλεκτρονική συσκευή με τη συνοδεία έξι εικόνων που απεικονίζουν χαρακτηριστικές σκηνές-επεισόδια της ιστορίας. Στη συνέχεια το παιδί καλείται να επαναλάβει την ιστορία που μόλις άκουσε αξιοποιώντας τη δυνατότητα επαναφοράς της κάθε εικόνας σε μεγάλο μέγεθος στην οθόνη ώστε να υποστηριχθεί η μνημονική ανάκληση. Η αναδιήγηση της ιστορίας μαγνητοφωνείται αυτόματα από τη συσκευή όταν το παιδί είναι έτοιμο να ξεκινήσει την αναδιήγηση κι ο εξεταστής επιλέξει την έναρξη της μαγνητοφώνησης. Το κείμενο της ιστορίας είναι κατάλληλο για την ηλικία των παιδιών ως προς το λεξιλόγιο, αριθμό επεισοδίων, μέγεθος/διάρκεια, σύνταξη και είδος προτάσεων, ενώ παράλληλα παρουσιάζει ενδιαφέρον κι έχει θέμα οικείο στα περισσότερα παιδιά. Δ. Γραφή ονόματος Πολλοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι όταν τα παιδιά αρχίζουν να μαθαίνουν τα γράμματα του αλφαβήτου χρησιμοποιούν τη γνώση αυτή πρώτα για τη γραφή και μετά για την ανάγνωση. Αυτό σίγουρα ισχύει για την γραφή του μικρού ονόματος του παιδιού που είναι συνήθως και η πρώτη λέξη που μαθαίνει να γράφει και να αναγνωρίζει στο περιβάλλον του. Αντίστοιχα, στη δοκιμασία αυτή το παιδί καλείται να γράψει το όνομά του σε ένα φύλλο χαρτί και στη συνέχεια ο/η εξεταστής/τρια φωτογραφίζει με την ηλεκτρονική συσκευή την απάντηση του παιδιού στη δοκιμασία της γραφής ονόματος ώστε να κωδικοποιηθεί αργότερα. ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 7 / 75

10 Δ3. Απάντηση ερωτήσεων ιστορίας Η κατανόηση του αφηγηματικού λόγου αποτελεί εξαιρετικά σημαντική δεξιότητα. Όπως έχει υποστηριχθεί, η αφήγηση αφενός εκφράζει ένα πρωταρχικό είδος σκέψης μέσω της οποίας το παιδί νοηματοδοτεί την εμπειρία του κι αφετέρου επειδή το παιδί χρησιμοποιεί πολύ συχνά το αφηγηματικό πρότυπο στην πορεία της γλωσσικής του ανάπτυξης, διευκολύνεται με αυτόν τον τρόπο η ανάδυση και άλλων προφορικών γλωσσικών δεξιοτήτων. Η δοκιμασία αυτή αξιολογεί την ικανότητα του παιδιού να κατανοεί το νόημα ενός σύντομου αφηγηματικού κειμένου (μικρή ιστορία) που παρουσιάζεται προφορικά από τη συσκευή αλλά και να απαντά σε μια σειρά σχετικών ερωτήσεων. Οι ερωτήσεις αφορούν τόσο συγκεκριμένες πληροφορίες που περιλαμβάνονται στην αφήγηση της ιστορίας (π.χ. για τους ήρωες και τη δράση τους) όσο και την ερμηνεία του παιδιού για τα γεγονότα. Η δοκιμασία της απάντησης ερωτήσεων κατανόησης χορηγείται μέσω της ακρόασης της αφήγησης που πραγματοποιείται από την ηλεκτρονική συσκευή με τη συνοδεία έξι εικόνων που απεικονίζουν χαρακτηριστικές σκηνές-επεισόδια της ιστορίας. Στη συνέχεια το παιδί καλείται να απαντήσει σε ερωτήσεις για την ιστορία που μόλις άκουσε αξιοποιώντας τη δυνατότητα επαναφοράς της κάθε εικόνας στην οθόνη σε μεγάλο μέγεθος ώστε να διευκολυνθεί κατά τη μνημονική ανάκληση. Οι απαντήσεις του παιδιού στις ερωτήσεις μαγνητοφωνούνται αυτόματα από τη συσκευή όταν το παιδί είναι έτοιμο κι ο εξεταστής επιλέξει την έναρξη της μαγνητοφώνησης. Το κείμενο της ιστορίας είναι κατάλληλο για την ηλικία των παιδιών ως προς το λεξιλόγιο, αριθμό επεισοδίων, μέγεθος/διάρκεια, σύνταξη και είδος προτάσεων, ενώ παράλληλα παρουσιάζει ενδιαφέρον και έχει θέμα οικείο στα περισσότερα παιδιά. Δ4. Επινοημένη γραφή Η λεγόμενη επινοημένη γραφή χρησιμοποιείται από πολλά παιδιά της προσχολικής ηλικίας για γραπτή επικοινωνία. Ονομάζεται έτσι από τους μελετητές λόγω της προσωπικής ανακάλυψης και του ενεργητικού χειρισμού των γραπτών συμβόλων της γλώσσας από το παιδί με ιδιόμορφο και όχι συστηματικό τρόπο. Παρόλο τον ιδιόμορφο τρόπο όμως, τα παιδιά αυτής της ηλικίας γνωρίζουν ένα σημαντικό μέρος των μορφών και των λειτουργιών του γραπτού λόγου. Έχουν δηλαδή γνώσεις για τις συμβάσεις και τις χρήσεις του, και η γνώση τους αυτή είναι έκδηλη στα δείγματα επινοημένης γραφής τους. Πιο συγκεκριμένα, στη δοκιμασία αυτή το παιδί καλείται να αναπαράγει γραπτώς μια σύντομη πρόταση («Μαμά σ αγαπώ») η οποία περιλαμβάνει δύο κοινές λέξεις με πολύ συχνή εμφάνιση στο γραπτό λόγο. Το παιδί ενθαρρύνεται να αποδώσει τη συγκεκριμένη πρόταση σε ένα φύλλο χαρτί με οποιοδήποτε τρόπο επιθυμεί (πχ. ζωγραφική) αν εκείνο δηλώσει αδυναμία χρήσης των γραμμάτων. Στη συνέχεια ο/η εξεταστής/τρια φωτογραφίζει με την ηλεκτρονική συσκευή τη γραπτή παραγωγή του παιδιού για μετέπειτα ανάλυση και κωδικοποίηση. Δ5. Ορισμός λέξεων ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 8 / 75

11 Αυτή η δραστηριότητα αφορά την εκτίμηση του εκφραστικού (ή παραγωγικού) λεξιλογίου του παιδιού δηλαδή του συνόλου των λέξεων του προφορικού λόγου που το παιδί χρησιμοποιεί σωστά στην ομιλία του για να επικοινωνήσει με τους γύρω του. Όπως προαναφέρθηκε, τα παιδιά μπορούν να αντιληφθούν και να κατανοήσουν πολύ περισσότερες λέξεις της γλώσσας που μιλούν από τις λέξεις που χρησιμοποιούν στον λόγο τους. Στη δοκιμασία αυτή το παιδί καλείται να δώσει ένα σύντομο ορισμό ή περιγραφή μιας σειράς λέξεων (πχ. τι είναι φορτηγό, τι είναι ο παπαγάλος, κτλ.). Ο/η εξεταστής/τρια χειρίζεται κατάλληλα την ηλεκτρονική συσκευή ώστε να δοθούν οι απαραίτητες οδηγίες στο παιδί που θα το βοηθήσουν να καταλάβει τις απαιτήσεις της δοκιμασίας καθώς και τα παραδείγματα για τα οποία προσφέρεται ανατροφοδότηση. Στη συνέχεια, επιλέγει τη χορήγηση της κάθε ερώτησης-λέξης για ορισμό και την έναρξη της μαγνητοφώνησης των απαντήσεων του παιδιού. Όταν η απάντηση του παιδιού είναι πολύ σύντομη ή ελλιπής ο/η εξεταστής/τρις επιλέγει μία από τις δύο επεξηγηματικές ερωτήσεις («Εξήγησέ μου τι εννοείς» ή «Πες μου περισσότερα γι αυτό») ώστε να ενθαρρύνει το παιδί να βελτιώσει την απάντησή του. Μετά την ολοκλήρωση της απάντησης του παιδιού ο/η εξεταστής/τρια επιλέγει την προώθηση της δοκιμασίας στην επόμενη ερώτηση/λέξη για ορισμό. Δ6. Κατονομασία εικόνων Με αυτή τη δοκιμασία αξιολογείται η ευκολία ανάκλησης και παραγωγής μιας σειράς λέξεων καθώς και η χρήση από το παιδί περιφράσεων, νεολογισμών ή ασαφειών. Η εύρεση των σωστών λέξεων κατά την εκφορά προφορικού λόγου αξιολογείται μέσω της κατονομασίας διαφόρων αντικειμένων που παρουσιάζονται στο παιδί με τη μορφή εικόνων. Η ηλεκτρονική συσκευή παρουσιάζει μία εικόνα κάθε φορά και το παιδί καλείται να την ονομάσει. Ο/η εξεταστής/τρια χειρίζεται κατάλληλα την ηλεκτρονική συσκευή ώστε να δοθούν οι κατάλληλες οδηγίες στο παιδί που θα το βοηθήσουν να καταλάβει τις απαιτήσεις της δοκιμασίας καθώς και το παράδειγμα για το οποίο προσφέρεται ανατροφοδότηση. Στη συνέχεια, επιλέγει τη χορήγηση της κάθε ερώτησης-εικόνας για αναγνώριση και κατονομασία και προωθεί τη διαδικασία στην επόμενη ερώτηση-εικόνα. Τέλος, καλεί το παιδί να διευκρινίσει περαιτέρω κάποιες συγκεκριμένες απαντήσεις (π.χ. τι μηχανή, κτλ.) Δ7. Αναγνώριση γραμμάτων & φθόγγων Βασική προϋπόθεση στη μάθηση της ανάγνωσης αποτελεί η κατανόηση από το παιδί ότι τα γράμματα του αλφαβήτου αντιπροσωπεύουν συγκεκριμένους φθόγγους. Η δοκιμασία αυτή αφορά στην αναγνώριση των γραπτών συμβόλων καθώς και στην εκφορά των αντίστοιχων φθόγγων που αντιπροσωπεύουν τα γράμματα της αλφαβήτου. Η ηλεκτρονική συσκευή παρουσιάζει μεμονωμένα γράμματα (κεφαλαίο και μικρό) σε τυχαία σειρά και το παιδί καλείται να ονομάσει το φθόγγο (φωνούλα) που αντιπροσωπεύουν. Αν το παιδί ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 9 / 75

12 ονομάσει το όνομα του γράμματος ο/η εξεταστής/τρια επισημαίνει ότι αυτό είναι το όνομα του γράμματος και ζητά από το παιδί να ονομάσει τον φθόγγο που αντιστοιχεί στο συγκεκριμένο γράμμα. Στη συνέχεια, επιλέγει το κατάλληλο σύμβολο που καταγράφει την ορθότητα ή όχι της απάντησης, χωρίς αυτό να γίνεται αντιληπτό από το παιδί, και προωθεί τη διαδικασία στην επόμενη ερώτηση-γράμμα. Δ8. Ελεύθερη αφήγηση ιστορίας Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η αφήγηση μιας ιστορίας από το παιδί είναι μια σύνθετη διαδικασία που διευκολύνει όχι μόνο την ανάδυση κι άλλων προφορικών γλωσσικών δεξιοτήτων αλλά και την ανάπτυξη δεξιοτήτων γραμματισμού, ενώ μπορεί να αποτελέσει κι ένδειξη για γενικότερες δυσκολίες που σχετίζονται με τη μάθηση και τον γραμματισμό. Για την αξιολόγηση των αφηγηματικών δεξιοτήτων του παιδιού, η ηλεκτρονική συσκευή παρουσιάζει μια σειρά έξι εικόνων που απεικονίζουν χαρακτηριστικές σκηνές-επεισόδια μιας ιστορίας. Στη συνέχεια το παιδί καλείται να διαμορφώσει τη δική του ιστορία με βάση τη συγκεκριμένη διαδοχή των εικόνων, αξιοποιώντας τη δυνατότητα μεγέθυνσης της κάθε εικόνας στην οθόνη, ώστε να υποστηριχθεί η περιγραφή του κάθε επεισοδίου. Η αφήγηση του παιδιού μαγνητοφωνείται αυτόματα από τη συσκευή, όταν το παιδί είναι έτοιμο να ξεκινήσει την ιστορία του κι ο εξεταστής επιλέξει την ένδειξη έναρξη της μαγνητοφώνησης. Τα επεισόδια της ιστορίας και το πλήθος τους είναι κατάλληλα για την ηλικία των παιδιών, βασίζονται σε ένα θέμα οικείο για τα περισσότερα παιδιά (παιδική γιορτή γενεθλίων), ενώ παράλληλα οι εικόνες παρουσιάζουν ενδιαφέρον και δυνατότητα πολλαπλών ερμηνειών. Δ9.-Δ3. Μορφολογική επίγνωση Ο όρος μορφολογική επίγνωση υποδηλώνει την κατανόηση από το παιδί της μορφημικής σύστασης των λέξεων, δηλαδή εκείνων των τμημάτων των λέξεων που έχουν σημασίες. Η συγκεκριμένη δεξιότητα αξιολογείται από τις ακόλουθες πέντε δοκιμασίες. Συγκεκριμένα, εκτιμάται η δυνατότητα που έχει το παιδί για αναγνώριση, συνειδητό χειρισμό αλλά και παραγωγή νέων λέξεων σύμφωνα με τους άρρητους μορφολογικούς κανόνες που ισχύουν στη διαμόρφωση των παράγωγων λέξεων αλλά και των κλιτικών μορφημάτων. Η πρώτη δοκιμασία μορφολογικής επίγνωσης (Δ9) αφορά στην παραγωγή ουσιαστικών και επιθέτων με την προσθήκη της κατάλληλης παραγωγικής κατάληξης στην αρχική λέξη. Για καλύτερη κατανόηση του παιδιού και ελάφρυνση του μνημονικού φορτίου, παρουσιάζονται από την ηλεκτρονική συσκευή συνοδευτικές εικόνες μαζί με τις εκφωνούμενες οδηγίες. Προηγούνται δύο παραδείγματα στα οποία το παιδί λαμβάνει ανατροφοδότηση ανάλογα με την απάντησή του. Σε περίπτωση λανθασμένης απάντησης στα παραδείγματα, δίνεται στο παιδί ευκαιρία να προσπαθήσει ξανά ώστε να σχηματίσει προφορικά την κατάλληλη λέξη. Ο/η εξεταστής/τρια επιλέγει το κατάλληλο σύμβολο που καταγράφει την ορθότητα ή όχι της απάντησης του παιδιού, χωρίς αυτό να γίνεται ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ / 75

13 αντιληπτό από το παιδί, και προωθεί τη διαδικασία στην επόμενη ερώτηση-εικόνα. Αν το παιδί απαντήσει λανθασμένα σε ένα ορισμένο αριθμό ερωτήσεων (ανάλογα με το κριτήριο οροφής που έχει οριστεί για τη συγκεκριμένη δοκιμασία), η ηλεκτρονική συσκευή ολοκληρώνει αυτόματα τη χορήγηση της δοκιμασίας και παρουσιάζει την επόμενη. Η αυτόματη τήρηση του κριτηρίου οροφής από την ηλεκτρονική συσκευή ισχύει σε όλες τις δοκιμασίες της μορφολογικής επίγνωσης. Οι επόμενες δύο δοκιμασίες (Δ-Δ) ) αφορούν στην αναγνώριση από το παιδί της χρήσης του κατάλληλου ρηματικού τύπου (Δ) σε προτάσεις που περιγράφουν συγκεκριμένες ενέργειες που απεικονίζονται σε αντίστοιχες εικόνες στην οθόνη. Η κάθε μία από τις δύο προτάσεις (σωστή και λάθος) προφέρονται από δύο ζωάκια (πιγκουΐνους) που περιγράφουν ο καθένας με τη σειρά του την εικόνα που παρουσιάζεται στη μέση της οθόνης κι απεικονίζει μια σειρά από χελωνάκια σε διάφορες δραστηριότητες. Η περιγραφή του κάθε πιγκουΐνου αποτελεί μια σύντομη πρόταση που περιλαμβάνει όμως ψευδολέξη (φτιαχτή λέξη χωρίς σημασία) στη θέση του ρήματος. Η χρήση των ψευδολέξεων εξηγείται στα παιδιά ως γλώσσα που γίνεται κατανοητή από τα χελωνάκιαήρωες των εικόνων. Επιπλέον, οι ψευδολέξεις διαμορφώνονται με τρόπο ώστε οι καταλήξεις τους να συμφωνούν (ή όχι) με το πρόσωπο και αριθμό του υπονοημένου ρήματος. Το παιδί καλείται να επιλέξει κάθε φορά τον πιγκουΐνο που πρόφερε την σωστή (κατά τη γνώμη του) πρόταση. Αντίστοιχα, στην επόμενη δοκιμασία (Δ) οι πιγκουΐνοι προφέρουν προτάσεις με ψευδολέξεις στη θέση του ουσιαστικού που χρησιμοποιούν τα χελωνάκια στην κεντρική εικόνα που παρουσιάζεται στη μέση της οθόνης. Οι ψευδολέξεις σε αυτή τη δοκιμασία συμφωνούν με το υπονοημένα ουσιαστικά σε γένος, αριθμό και πτώση και το παιδί πρέπει να επιλέξει τον πιγκουΐνο που είπε την σωστή (κατά τη γνώμη του) πρόταση. Πριν τη χορήγηση των προτάσεων που αποτελούν το κύριο μέρος και των δύο δοκιμασιών, προηγείται παράδειγμα στο οποίο το παιδί λαμβάνει ανατροφοδότηση ανάλογα με την απάντησή του, κι ευκαιρία για να προσπαθήσει ξανά ώστε να βρει τη σωστή πρόταση-απάντηση. Όπως και στις προηγούμενες δοκιμασίες, ο εξεταστής/τρια μετά από κάθε επιλογή του παιδιού επιλέγει το κατάλληλο σύμβολο που προωθεί τη διαδικασία στην επόμενη ερώτηση-εικόνα. Οι δύο τελευταίες δοκιμασίες μορφολογικής επίγνωσης αφορούν στο σχηματισμό και παραγωγή του σωστού ρηματικού (Δ) και ονοματικού (Δ3) τύπου με τη χρήση ψευδολέξεων. Συγκεκριμένα, η ηλεκτρονική συσκευή παρουσιάζει στο παιδί τους οικείους από τις προηγούμενες δοκιμασίες ήρωες των εικόνων (χελωνάκια) που εκτελούν μια σειρά από ενέργειες. Στη μία εικόνα περιγράφεται η ενέργεια που κάνει για παράδειγμα το ένα χελωνάκι και το παιδί καλείται να περιγράψει τη δεύτερη εικόνα που παρουσιάζεται δίπλα στην πρώτη και περιγράφει την ίδια ακριβώς ενέργεια που εκτελείται όμως από πολλά χελωνάκια (και το αντίστροφο). Έτσι, το παιδί οφείλει να επαναλάβει την πρόταση που άκουσε χρησιμοποιώντας την ψευδολέξη-ρήμα με την κατάλληλη όμως κατάληξη (τρίτου ενικού ή τρίτου πληθυντικού προσώπου). ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ / 75

14 Αντίστοιχα, στην τελευταία δοκιμασία της μορφολογικής επίγνωσης (Δ3) οι προτάσεις που ακούει το παιδί περιγράφουν τις δράσεις που δείχνουν οι συνοδευτικές εικόνες και περιλαμβάνουν ψευδολέξεις για τα ουσιαστικά (ενικού ή πληθυντικού αριθμού). Το παιδί καλείται να χρησιμοποιήσει τις ψευδολέξεις για να περιγράψει τις συνοδευτικές εικόνες προσαρμόζοντας κατάλληλα την κατάληξή τους ώστε να συμφωνεί με τον αριθμό των αντικειμένων που δείχνει η εικόνα (ένα ή πολλά). Στις δοκιμασίες αυτές προηγείται, φυσικά, παράδειγμα στο οποίο το παιδί λαμβάνει ανατροφοδότηση ανάλογα με την απάντησή του κι ευκαιρία για να προσπαθήσει ξανά να βρει και να προφέρει την κατάλληλη λέξη. Επίσης, ο/η εξεταστής/τρια επιλέγει κάθε φορά το σύμβολο που καταγράφει την ορθότητα ή όχι της απάντησης του παιδιού, χωρίς αυτό να γίνεται αντιληπτό από το παιδί και προωθεί τη διαδικασία στην επόμενη ερώτηση/εικόνα. Δ4. Πραγματολογική επάρκεια Για να επικοινωνήσουν αποτελεσματικά τα παιδιά απαιτούνται όσα προαναφέρθηκαν κι η σωστή χρήση ενός συνόλου κανόνων για την κατανόηση κι ερμηνεία των επικοινωνιακών συνθηκών, την πρόθεση κι ανταπόκριση στην επικοινωνία αλλά και δεξιότητες που αφορούν τις διαφορές μεταξύ επικοινωνιακών πλαισίων. Αντίστοιχα, η δοκιμασία αυτή παρουσιάζει μια σειρά επεισοδίων/σκηνών από διαφορετικά επικοινωνιακά πλαίσια, οικεία για το παιδί, και στη συνέχεια το παιδί καλείται να ερμηνεύσει τις συνθήκες που απεικονίζονται και να εκφράσει την κατάλληλη απόκριση (ανάλογα με τις εκάστοτε επικοινωνιακές απαιτήσεις). Ο/η εξεταστής/τρια χειρίζεται κατάλληλα την ηλεκτρονική συσκευή ώστε να δοθούν οι οδηγίες στο παιδί που θα το βοηθήσουν να καταλάβει τόσο τη δοκιμασία όσο και την απεικονιζόμενη επικοινωνιακή συνθήκη. Και στη δοκιμασία αυτή υπάρχει παράδειγμα για το οποίο προσφέρεται ανατροφοδότηση. Στη συνέχεια, ο/η εξεταστής/τρια επιλέγει την παρουσίαση επεισοδίων/σκηνών (ένα κάθε φορά) που συνοδεύονται από αντίστοιχες ερωτήσεις και την έναρξη της μαγνητοφώνησης των απαντήσεων του παιδιού. Μετά την ολοκλήρωση της απάντησης του παιδιού σε κάθε σκηνή, ο/η εξεταστής/τρια επιλέγει την προώθηση της δοκιμασίας στην επόμενη εικόνα/επεισόδιο. ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ / 75

15 Ε. Συνθήκες και διαδικασίες χορήγησης. Γενικές οδηγίες ψυχοπαιδαγωγικής αξιολόγησης Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να δημιουργηθεί σχέση εμπιστοσύνης και συνεργασίας μεταξύ παιδιού και εξεταστή, πριν ξεκινήσει η χορήγηση της κάθε δοκιμασίας. Τα μεγαλύτερα παιδιά έχουν την ανάγκη να ξέρουν ότι δεν θα βαθμολογηθούν για την επίδοσή τους, όπως στο σχολείο. Το παιδί προσερχόμενο μπορεί να διακατέχεται από συναισθήματα και σκέψεις που ενδεχομένως να μην του επιτρέψουν να παρουσιάσει επίδοση αντίστοιχη των πραγματικών του ικανοτήτων. Μπορεί να θεωρεί την όλη διαδικασία σαν μια εξέταση και να βιώνει «άγχος εξέτασης». Δεν είναι απίθανο να νιώθει αμηχανία λόγω της άγνωστης κατάστασης και μπορεί να έχει μια εσφαλμένη εντύπωση ότι η επίδοσή του θα επηρεάσει και τη βαθμολογία του στο σχολείο. Ίσως ακόμη να νιώθει συστολή μπροστά στον εξεταστή. Για όλους αυτούς τους λόγους είναι απαραίτητη η αποφόρτιση του παιδιού από τα αρνητικά συναισθήματα και η δημιουργία ενός κλίματος άνετης συνεργασίας πριν αρχίσει η εξέταση. Επιπλέον, διαβεβαιώνεται το παιδί ότι η εξέταση αυτή δεν θα έχει καμία απολύτως επίπτωση στη φοίτησή του στο σχολείο και ότι σκοπός αυτής της διαδικασίας είναι να δει ο εξεταστής τον τρόπο σκέψης του κάθε παιδιού, προκειμένου να το γνωρίσει καλύτερα. Όταν ένα παιδί δεν θέλει να αποχωριστεί το γονιό ή το δάσκαλό του, ο εξεταστής θα πρέπει να ζητήσει από το γονιό ή το δάσκαλο να τον ακολουθήσει μαζί με το παιδί στο δωμάτιο όπου θα γίνει η εξέταση και στη συνέχεια να αποχωρήσει. Ο εξεταστής θα πρέπει να διαβεβαιώσει το παιδί ότι το οικείο πρόσωπο (γονιός ή δάσκαλος) θα γνωρίζει ακριβώς πού βρίσκεται. Η διαδικασία αυτή δεν πρέπει να παρατείνεται πολύ χρονικά. Όταν το οικείο πρόσωπο αποχωρήσει, ίσως ο εξεταστής χρειαστεί να παίξει για λίγο με το παιδί, για να το βοηθήσει να νιώσει άνετα, πριν αρχίσει τη χορήγηση της κλίμακας. Αν κριθεί σκόπιμο, μπορούν να χρησιμοποιηθούν αυτοκόλλητα ή άλλα μικροαντικείμενα ως ενίσχυση για τα μικρά παιδιά. Ακόμη, κατά τη διάρκεια της εξέτασης, τη στιγμή που εξεταστής αλλάζει το υλικό για να περάσει από τη μια δοκιμασία στην άλλη, καλό θα ήταν να μιλά για λίγο με το παιδί, έτσι ώστε αυτό να χαλαρώνει χωρίς όμως να ξεφεύγει η προσοχή και η εστίασή του από τα πλαίσια της εξέτασης. Ο εξεταστής οφείλει να παρακολουθεί συνεχώς τη συμπεριφορά του παιδιού και να παρατηρεί τυχόν ενδείξεις κούρασης. Αν διαπιστωθεί ότι το παιδί δεν συμμετέχει ενεργά και ουσιαστικά και ότι δεν προσπαθεί για οποιονδήποτε λόγο, τότε είναι καλό να σταματήσει η αξιολόγηση και να συνεχιστεί η χορήγηση της κλίμακας κάποια άλλη στιγμή, μετά από ένα διάλειμμα ή ακόμη και κάποια άλλη μέρα. Αν αποφασιστεί να γίνει διάλειμμα, συστήνεται η έξοδος του παιδιού από το χώρο εξέτασης, επιδιώκοντας να αυξήσει το επίπεδο επαγρύπνησης του παιδιού με αλλαγή περιβάλλοντος. ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 3 / 75

16 Αν το παιδί παραμένει σιωπηλό και δεν απαντά σε κάποια ερώτηση είναι σημαντικό να διαπιστώσει ο εξεταστής αν αυτό οφείλεται στο ότι το παιδί δεν γνωρίζει την απάντηση ή στο αν το παιδί είναι συνεσταλμένο και διστάζει να πει δεν ξέρω. Αν υπάρχουν ενδείξεις για το τελευταίο τότε ο εξεταστής μπορεί να χρησιμοποιήσει τεχνικές ενθάρρυνσης λέγοντας: "Είμαι βέβαιος ότι μπορείς να το κάνεις. Προσπάθησε ακόμα μια φορά". Αντίθετα ένα υπερκινητικό παιδί απαιτεί σταθερό χειρισμό και σαφώς καθορισμένα όρια. Ορισμένα παιδιά πάλι, ιδιαίτερα τα παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας συχνά προσπαθούν να θέσουν υπό τον έλεγχό τους τη διαδικασία διατυπώνοντας απορίες κάνοντας ερωτήσεις, κτλ. Σ αυτές τις περιπτώσεις ο εξεταστής μπορεί να επιτρέψει κάποια χαλάρωση, ώστε να μη διαταραχθεί η καλή ατμόσφαιρα της εξέτασης, θα πρέπει όμως στη συνέχεια να τονίσει τη στενότητα χρόνου για την ολοκλήρωσή της ώστε να μη χαθεί ο έλεγχος της διαδικασίας. Όπως ισχύει για κάθε ψυχομετρική δοκιμασία το περιβάλλον και γενικότερα οι συνθήκες χορήγησης του τεστ θα πρέπει να εξασφαλίζουν τη μεγιστοποίηση της απόδοσης του εξεταζόμενου. Ο εξεταστής κάθεται απέναντι από το παιδί γύρω από ένα τραπέζι που επιτρέπει την εύκολη προσέγγιση, από τον εξεταστή, αντικειμένων που τοποθετούνται ακριβώς μπροστά από τον εξεταζόμενο. Η θέση του εξεταστή μπορεί να αλλάζει ανάλογα με το είδος της δοκιμασίας. Στις δοκιμασίες όπου χρησιμοποιείται παρουσίαση υλικού, ο εξεταστής μπορεί να κάθεται δίπλα στο παιδί ή σε γωνία προς το παιδί από δεξιά, ώστε να διευκολύνεται η παρατήρηση του παιδιού, να επιβεβαιώνει το σωστό προσανατολισμό του υλικού και να δείχνει ευκολότερα τα ερεθίσματα. Τόσο το τραπεζάκι όσο και τα καθίσματα πρέπει να είναι στα «μέτρα» του παιδιού, ώστε να βλέπει και να χειρίζεται την ηλεκτρονική συσκευή και το υπόλοιπο υλικό με άνεση. Ο εξεταστής θα πρέπει να έχει επάνω στο τραπεζάκι μόνο ό,τι πρόκειται να χρησιμοποιήσει άμεσα. Το υπόλοιπο υλικό δεν θα πρέπει να βρίσκεται σε ορατό σημείο, γιατί μπορεί να αποσπά την προσοχή ή να προκαλεί άγχος στο παιδί. Η παρουσίαση του ψηφιακού και έντυπου υλικού πρέπει να γίνεται έτσι ώστε να είναι ορατό τόσο από το παιδί όσο και από τον εξεταστή. Επισημαίνεται ξανά ότι η θέση του εξεταστή είναι σημαντική, ώστε να μπορεί να παρατηρεί την εκτέλεση των δοκιμασιών από το παιδί. ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 4 / 75

17 Στ. Διαδικασίες Βαθμολόγησης. Βαθμολόγηση Αφηγηματικού Λόγου i. Δομική ανάλυση περιεχομένου αναδιήγησης (Δοκιμασία ) Συνδετικές λέξεις/φράσεις Χρονική διαδοχή Εκτός από την ορθή (ή όχι) ακολουθία των επεισοδίων η αφήγηση πρέπει να αντανακλά και χρονικότητα (διαδοχή-εξέλιξη στο χρόνο) Εισαγωγή αφήγησης (συμβάσεις ή/και τόπος/ χρόνος/ήρωες) Ανάπτυξη χαρακτήρων (νοητική κατάσταση και συναισθήματα ηρώων) Οργάνωση, Συνοχή, Ακολουθία Απουσία συνδετικών λέξεων Όταν το παιδί απαντά σε ερωτήσεις του εξεταστή (δεν αφηγείται μόνο του την ιστορία) δεν λαμβάνονται υπόψη τυχόν συνδετικές λέξεις Έστω και ένα από τα παρακάτω: και, μετά, και μετά Χρήση χρονικών συνδετικών σε πιο σύνθετες προτάσεις (π.χ. όταν, αφού, όμως, ξαφνικά, πριν, τελικά, επειδή και τοπικοί σύνδεσμοι, επιρρήματα ή άλλα συνδετικά) ΚΑΙ γενικά καλύτερη σύνδεση που υποδηλώνει τη χρονική εξέλιξη ή/και αιτία (π.χ. μέσω υποτακτικών προτάσεων, ευθύ λόγου, κ.α. ) Απουσία χρονικής διαδοχής ή λανθασμένη χρονική διαδοχή (ΑΡΚΕΙ ΕΣΤΩ ΚΑΙ ΜΙΑ ΧΡΟΝΙΚΗ ΑΝΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ανάμεσα στα επεισόδια) Όταν ακολουθείται ΓΕΝΙΚΑ η χρονική διαδοχή της ιστορίας που παρουσιάστηκε ακόμη και όταν οι αφηγήσεις είναι εξαιρετικά σύντομες (χωρίς όμως λάθη ανακολουθιών) Όταν λείπει ένα (όχι σημαντικό) επεισόδιο αλλά δεν διαταράσσεται η χρονική ακολουθία Όταν υπάρχει σύντομη αναφορά κάποιου γεγονότος αλλά μετά το παιδί πηγαίνει πίσω για να αναλύσει αυτό που προείπε ή να εξηγήσει καλύτερα σε αυτό που θα ακολουθήσει ΔΕΝ υπολογίζεται σαν λάθος ακολουθίας Όταν ακολουθείται ΠΛΗΡΩΣ η χρονική διαδοχή της ιστορίας που παρουσιάστηκε και δεν λείπει κανένα επεισόδιο ΚΑΙ δεν υπάρχει κανένα λάθος ανακολουθίας ή επανάληψης προηγούμενου επεισοδίου Περιεχόμενο/Δομικά Στοιχεία Δεν υπάρχει Αναφέρονται οι ήρωες της αφήγησης ΚΑΙ να προσδιορίζεται από τα παρακάτω: Χρόνος, τόπος, δράση, Μια φορά κι ένα καιρό Ονομάζονται οι ήρωες της αφήγησης, τόπος ΚΑΙ κάτι επιπλέον Δεν αναφέρεται ή αναφέρονται μόνο εξωτερικά χαρακτηριστικά (π.χ. γέλασε) Τουλάχιστον ρήμα που υποδηλώνει νοητική κατάσταση, συναίσθημα, γνώση/συλλογισμό, κ.α. Τουλάχιστον ρήματα ΚΑΙ πιο σύνθετη περιγραφή συναισθημάτων ή νοητικής κατάστασης ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 5 / 75

18 Αναφορά προβλήματος δηλ. απομάκρυνση μπάλας από το σκυλάκι ΚΑΙ η επίλυσή του δηλ. η ανάκτηση μπάλας από το παιδί Αποτέλεσμα-Συμπέρασμα δηλ. συνέχιση του παιχνιδιού των παιδιών ή κάποια αναφορά στη μαμά που θα τα πάρει σύντομα Ακρίβεια Αφήγησης- Πιστότητα Αναδιήγησης Καταλληλότητα και ποιότητα λεξιλογίου Δεν αναφέρεται ή είναι σημαντικά ελλιπής (δεν αρκεί για να διαμορφωθεί νόημα) Απλή αναφορά σε προβληματική κατάσταση ή αναφορά στη λύση με χρήση τουλάχιστον ρήματος. Αρκεί να αναφερθεί ένα περιστατικό που διακόπτει τη συνέχεια, την ισορροπία, το τι γίνεται, χωρίς να δίνεται έμφαση σε αυτό Δίνεται μεγαλύτερη βαρύτητα ή έμφαση στην περιγραφή του προβλήματος ή/και στη λύση που ακολουθεί Αναφέρεται ΚΑΙ στο πρόβλημα ΚΑΙ στη λύση του. Δεν αναφέρεται ή είναι σημαντικά ελλιπής (δεν αρκεί για να υπάρξει κάποιο νόημα) Το αποτέλεσμα ή συμπέρασμα είναι κάτι επιπλέον και διακριτό από την επίλυση του προβλήματος Επεκτείνει την ιστορία δίνοντας μια συμπερασματική συνέχεια που δεν απεικονίζεται απαραίτητα ή/και Ζήσανε αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα Δεν υπάρχει παρά ελάχιστη συνάφεια με την πρωτότυπη ιστορία Παραλείπονται σημαντικά στοιχεία-επεισόδια της αρχικής ιστορίας με αποτέλεσμα να είναι εμφανώς ελλιπής Αναφέρονται οι ήρωες ή/και βασικό περιεχόμενο αλλά εισάγονται ή παραλείπονται στοιχεία Τα στοιχεία που εισάγονται είναι σημαντικά στην εξέλιξη της ιστορίας ή την προεκτείνουν σημαντικά Παραλείπονται στοιχεία και η ιστορία δεν είναι ολοκληρωμένη (περιλαμβάνει όμως τουλάχιστον βασικά στοιχείαεπεισόδια) Ακολουθείται πιστά η αρχική αφήγηση Δεν εισάγεται κάτι σημαντικό που να αλλοιώνει την ανάπτυξη ή την κατάληξη της ιστορίας που παρουσιάστηκε Φτωχός λόγος ΚΑΙ σημασιολογικά λάθη ή/και μη επικοινωνιακή έκφραση Μέτρια φτωχό λεξιλόγιο αλλά επαρκής επικοινωνιακός λόγοςαρκετές επαναλήψεις- κοινό αλλά επικοινωνιακό λεξιλόγιο Χρήση στερεότυπων ή απλοϊκών φράσεων Εύστοχος λόγος, πιο πλούσιο λεξιλόγιο, καλλιεργημένο Ευχέρεια στην επιλογή και χρήση των λέξεων (π.χ. συνώνυμα) ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 6 / 75

19 ii. Παραδείγματα Δομικής ανάλυσης περιεχομένου αναδιήγησης (Δοκιμασία ) Συνδετικές λέξεις/φράσεις Χρονική διαδοχή Εισαγωγή αφήγησης Οργάνωση, Συνοχή, Ακολουθία Δεν μπορώ να το κάνω, να το πω (Ε) Παίζουνε. Σύννεφα(Ε). Το σκυλάκι έπιασε την μπάλα (Ε) Πήγε το αγοράκι να πάρει την μπάλα από το σκυλάκι. Και έβγαλε τη μπάλα από το στόμα και το χαϊδεύει και παίζουνε. Μια φορά κι έναν καιρό ήταν δύο παιδιά και μετά πήγαν στο πάρκο και παίζανε με τις καινούριες ρακέτες αλλά ο αδελφός του άλλου παιδιού πέταξε πολύ με την καινούρια ρακέτα του πολύ ψηλά τη μπάλα και την πήρε ένα σκυλάκι. Μετά τρέχανε να το πιάσουν και μετά λαχανιασμένοι το πιάσανε και μετά του πήρε τη μπάλα το αγοράκι και το κοριτσάκι το χάιδεψε λίγο. Ωραία. Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ο Γιώργος και η Μαρία. Όταν έπαιζαν στο παιχνίδι τους ήρθε ένα σκυλάκι και τους πήρε τη μπάλα και είπε ο Γιώργος στη Μαρία: κάτσε εδώ πάω να φέρω τη μπάλα μας από το μικρούλικο σκυλάκι. Έτσι το έπιασε ο Γιώργος το σκυλάκι και το χάϊδευε και μετά η Μαρία το γαργάλαγε και πριν συνεχίσουν το παιχνίδι παίξανε το βράδυ και έρχεται η μαμά τους και ο μπαμπάς τους να τα πάρουν. Ο σκύλος πήρε την μπάλα. Θα έρθει η μαμά τους να τα πάρει όταν νυχτώσει. Η Μαρία έπιασε την κοιλιά του σκύλου. Το παιδάκι είχε πάρει την μπάλα. Το παιδάκι είχε πάρει την μπάλα. Η Μαρία θα πετάξει την μπάλα. Το αγόρι πετάει ψηλά την μπάλα. Παίζουν...μετά το σκυλάκι πήρε τη μπάλα...ο Γιώργος είπε στην αδερφή του να μείνει εκεί και η Μαρία αποφάσισε να τον ακολουθήσει κι επειδή αγαπούσε τα ζώα το χάιδεψε και μετά ξεκίνησαν πάλι το παιχνίδι τους Ο Γιώργος με τη Μαρία παίζανε και ο Γιώργος πέταξε τη μπάλα ψηλά και την πήρε ένας σκύλος και έτρεχαν να την πιάσουνε...σε μια στιγμή ο Γιώργος είχε πάει να τρέξει και λαχανιασμένος έπιασε τη μπάλα και χάιδεψε λίγο το σκυλάκι, η αδερφή του και η Μαρία η αδερφή του χάιδεψε λίγο το σκυλάκι γιατί αγαπούσε τα ζώα και ξαναπαίξανε γιατί θα νυχτώσει και θα τους πάρει η μαμά τους. Περιεχόμενο/Δομικά Στοιχεία Ότι ο Κωνσταντίνος είπε στην αδερφή του, Κατερίνα κάτσε εκεί πέρα περίμενε να πάω στο σκύλο να τον πιάσω και να του βγάλω την μπάλα από το στόμα για να αρχίσουμε να παίξουμε, τελείωσα Ο Νίκος και η Μαρία παίζαν τένις και ένα σκυλάκι το πήραν,μετά το έψαχναν, μετά του πήρε τη μπάλα ο αδελφός, μετά το χάιδεψε, όταν ήταν νύχτα τους πήρε. Ήταν ένα αγόρι κι ένα κορίτσι που ήτανε στο πάρκο και παίζανε μπάλα και ήρθε ένα σκυλάκι και τους πήρε την μπάλα και μετά έφυγε. Μετά την πήρανε τα παιδιά και ξαναρχίσανε. ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 7 / 75

20 Ανάπτυξη χαρακτήρων Αναφορά προβλήματος Αποτέλεσμα-Συμπέρασμα Δύο παιδιά που παίζουν ρακέτες με την μπάλα.. και τους και του και με τα δόντια του τους πήρε την μπάλα, και την πήρε στο στόμα του και μετά είπε: περίμενε.. και μετά πήρε την μπάλα από το στόμα του και μετά το χάιδεψε το σκυλάκι και μετά συνέχισαν το παιχνίδι. Παίζανε και ήρθε το σκυλάκι, του πήρε τη μπάλα και αυτός κυνηγούσε αυτό είπε στο Μαρία για να τρέξει και να τη πάρει, τη πήρε το σκυλάκι. Μετά το χάιδεψε που αγαπούσε η Μαρία και μετά ήταν χαρούμενοι και παίζανε μαζί. Μια φορά κι έναν καιρό, ήτανε δυο αδέρφια, ο Γιώργος και η Μαρία, που παίζανε με τις καινούριες τους ρακέτες στο πάρκο που ήτανε κοντά στο σπίτι τους και όταν ο Γιώργος έριξε πολύ ψηλά την μπάλα, στην άκρη του πάρκου, την έπιασε ένα σκυλί και τη δάγκωσε με τα δόντια του και ο Γιώργος είπε στην αδερφή του να περιμένει και εκείνη αποφάσισε να τρέξει κι εκείνη μαζί του. Και εκείνος πήρε την μπάλα από το στόμα του σκυλιού και η Μαρία που αγαπούσε τα ζώα το γαργάλησε, γιατί του άρεσαν τα χάδια και μετά παίξανε, γιατί θα νύχτωνε και θα ερχόταν η μαμά τους να τους πάρει. Παίζανε τένις, την έπιασε ο σκύλος, πήγε να τη πιάσει το παιδί, την πήρε, το χάιδεψε, παίζανε Δύο αδέρφια παίζανε τένις. Ένας σκύλος πήρε τη μπάλα. Το αγόρι πήγε να κυνηγήσει το σκύλο. Το αγόρι πήρε τη μπάλα. Το κορίτσι χαϊδεύει το σκύλο. Τα δύο αδέρφια παίζουν τένις. Παίζανε τα παιδιά, μετά ο Γιώργος πέταξε τόσο πολύ τη μπάλα που το σκυλί πήρε τη μπάλα και μετά ο Γιώργος είπε στη Μαρία να περιμένει να φτάσει το σκύλο και να πάρει τη μπάλα. Μέτα ο Γιώργος έφτασε τον σκύλο, έκατσε στα γόνατα και πήρε τη μπάλα, μέτα η Μαρία που τόσο αγαπούσε τα ζώα πήρε το σκύλο και έπαιξε μαζί, μετα ξανάπαιξαν γιατί πήγαινε να νυχτώσει και η μαμά πήγαινε να τους πάρει από το πάρκο. Ο Νίκος και η Μαρία παίζαν τένις και ένα σκυλάκι το πήραν,μετά το έψαχναν, μετά του πήρε τη μπάλα ο αδελφός, μετά το χάιδεψε, όταν ήταν νύχτα τους πήρε. Ήταν δυο παιδάκια που έπαιζαν τένις και έπεσε η μπάλα κάπου και την πήρε ένα σκαλάκι, μέτα το αγοράκι πάει να πάρει τη μπάλα και την πήρε, και το κοριτσάκι πήγε να χάιδεψε το σκαλάκι και ξανάπαιξαν μπάλα, αυτά τα δυο παιδιά. Μια φορά και ένα καιρό υπήρχε παιδάκια που παίζανε τένις ο Γιώργος και η Μαρία και ο Γιώργος την πέταξε στην άλλη μεριά του πάρκου και την πήρε ένα σκυλάκι και μετά άρχισε να τρέχει πάρα πολύ γρήγορα και μετά ο Γιώργος είπε στην αδερφή του να περιμένει για πιάσει το σκυλάκι τελικά το πήρε του πήρε την μπάλα και επειδή η Μαρία αγαπούσε πάρα πολύ τα ζώα το χάιδεψε και μετά πήγαν να συνεχίσουν το παιχνίδι τους γιατί σύντομα θα έρχονταν η μαμά τους να τους πάρει. ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 8 / 75

21 Ακρίβεια Αφήγησης- Πιστότητα Αναδιήγησης Καταλληλότητα και ποιότητα λεξιλογίου Παίζουν. Έπιασε την μπάλα μετά την έπιασε μετά το χάιδεψε και μετά νύχτωσε. Είχε νυχτώσει και η μαμά τους πήγε να τους πάρει. Έριξε πολύ ψηλά ο Γιώργος την μπάλα και μετά το πήρε το μικρό σκυλάκι και μετά είπε στην αδερφή του και την πήρε την μπάλα το σκυλάκι και πήγε ο Γιώργος να πιάσει το σκυλάκι και το έπιασε. Και μετά τον ακολούθησε και η αδερφή του και μετά νύχτωσε. Μια φορά και έναν καιρό υπήρχαν δυο παιδάκια, ο Γιώργος και η Μαρία και έπαιζαν στο πάρκο, με τις καινούργιες τους ρακέτες, αλλά ο Γιώργος πέταξε τη μπάλα ψηλά στην άλλη άκρη του πάρκου και την πήρε ένα σκυλάκι. Και μετά έτρεξε πολύ γρήγορα το σκυλάκι και μετά ο Γιώργος πήγε να το κυνηγήσει και είπε στην αδερφή του να μείνει και μετά το κοριτσάκι πήγε μαζί του και τελικά ο Γιώργος κατάφερε να πάρει τη μπάλα και μετά η Μαρία αγαπούσε τα ζώα και άρχισε να το χαϊδεύει και μετά τελείωσε το παιχνίδι τους γιατί η μαμά θα ερχόταν να τα πάρει. Ένα σκύλο μια μπάλα και ένα δέντρο. Βλέπω ένα δέντρο ένα σκύλο και μια μπάλα Μια φορά και έναν καιρό ήταν αδερφακια και παίζαν τέννις μετά ήρθε ένα σκυλάκι και τους πήρε την μπάλα μετά τα αδερφακια πήγαν να την πάρουν και ήρθε η μαμά τους να τους πάρει Μια φορά και ένα καιρό ήταν δύο παιδιά ο Γιώργος και ή Μαρία που έπαιζαν τένις στο πάρκο μια στιγμή ο Γιώργος πέταξε μακριά τη μπάλα στην άλλη άκρη του πάρκου εκεί ήταν ένα σκυλί και πήρε την μπάλα ο Γιώργος είπε να περιμένει ή Μαρία για να πάει να πιάσει το σκυλί. μετά και ή δύο ήταν λαχανιασμένοι ο Γιώργος έσκυψε κ κατάφερε και πήρε την μπάλα από το σκυλάκι ή Μαρία που αγαπούσε τα σκυλάκι έσκυψε και χάιδεψε το κουταβάκι το κουταβάκι έμεινε κάτω στο έδαφος. ύστερα γύρισαν πίσω για να παίξουν τένις όσο μπορούσαν να παίξουν τένις γιατί θα ερχόταν ή μαμά τους κ θα τους έπαιρνε. ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 9 / 75

22 iii. Δομική ανάλυση περιεχομένου ελεύθερης αφήγησης (Δοκιμασία 8) Συνδετικές λέξεις/φράσεις Χρονική διαδοχή Εκτός από την ορθή (ή όχι) ακολουθία των επεισοδίων η αφήγηση πρέπει να αντανακλά και χρονικότητα (διαδοχή-εξέλιξη στο χρόνο) Εισαγωγή αφήγησης (συμβάσεις ή/και τόπος/ χρόνος/ήρωες) Ανάπτυξη χαρακτήρων (νοητική κατάσταση και συναισθήματα ηρώων) Οργάνωση, Συνοχή, Ακολουθία Απουσία συνδετικών λέξεων Όταν το παιδί απαντά σε ερωτήσεις του εξεταστή (δεν αφηγείται μόνο του την ιστορία) δεν λαμβάνονται υπόψη τυχόν συνδετικές λέξεις Έστω μία από: και, μετά, και μετά Χρήση χρονικών συνδετικών σε σύνθετες προτάσεις (π.χ. όταν, αφού, όμως, ξαφνικά, πριν, τελικά, επειδή) ΚΑΙ γενικά καλύτερη σύνδεση που υποδηλώνει τη χρονική εξέλιξη ή/και αιτία (π.χ. μέσω υποτακτικών προτάσεων, ευθύ λόγου, κ.α. ) Απουσία χρονικής διαδοχής ή λανθασμένη χρονική διαδοχή ΑΡΚΕΙ έστω και μία χρονική ανακολουθία ανάμεσα στις εικόνες -επεισόδια Όταν ακολουθείται ΓΕΝΙΚΑ η χρονική διαδοχή των εικόνων ακόμη και όταν οι αφηγήσεις είναι εξαιρετικά σύντομες (χωρίς όμως λάθη ανακολουθιών) Όταν λείπει ένα (όχι σημαντικό) επεισόδιο αλλά δεν διαταράσσεται η χρονική ακολουθία Όταν ακολουθείται ΠΛΗΡΩΣ η χρονική διαδοχή των εικόνων της ιστορίας και δεν λείπει κανένα επεισόδιο ΚΑΙ δεν υπάρχει κανένα λάθος ανακολουθίας ή επανάληψης προηγούμενου επεισοδίου Περιεχόμενο/Δομικά Στοιχεία Δεν υπάρχει Αναφέρονται οι ήρωες της αφήγησης ΚΑΙ να προσδιορίζεται από: χρόνος, τόπος, δράση. Παράδειγμα: αναφέρεται ο ήρωας της ιστορίας και οι ετοιμασίες που κάνει (δράση). Στην συγκεκριμένη ιστορία o χρόνος κι ο τόπος μπορεί να μην προσδιορίζονται άμεσα, αλλά μέσω της αναφοράς στη γιορτή των γενεθλίων ή στο πάρτυ («εκεί είχαν/ γινόταν γιορτή/πάρτυ...»). Ονομάζεται τουλάχιστον ένας από τους ήρωες της αφήγησης (αρκεί το «μαμά» ή/και «κλόουν»), ο τόπος ΚΑΙ κάτι επιπλέον Παράδειγμα: αναφέρεται ο ήρωας της ιστορίας, οι ετοιμασίες που κάνει (δράση) ΚΑΙ επιπλέον αναφορά στο πάρτυ/γιορτή γενεθλίων (τόπος/χρόνος) Αν το παιδί αρχίσει με το «Μια φορά κι ένα καιρό) παίρνει. Δεν αναφέρεται ή αναφέρονται μόνο εξωτερικά χαρακτηριστικά (π.χ. χαμογελούσε, έκλαιγε, κτλ.) Τουλάχιστον ρήμα που υποδηλώνει νοητική κατάσταση, συναίσθημα, γνώση/συλλογισμό, κ.α. Τουλάχιστον ρήματα ΚΑΙ πιο σύνθετη περιγραφή συναισθημάτων ή νοητικής κατάστασης ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ / 75

23 Αναφορά προβλήματος ή κάποιου επεισοδίου (π.χ. έρχεται ο κλόουν ή ο κλόουν κάνει μαγικά ή το μωρό φοβάται τον κλόουν ή το μωρό κλαίει ) & επίλυσή του (π.χ. η μαμά καθησυχάζει ή/και απομακρύνει το μωρό) Αποτέλεσμα- Συμπέρασμα (π.χ. το μωρό χαρούμενο συμμετέχει στο πάρτυ ή το πάρτυ συνεχίζεται με χορό, τραγούδια κτλ. από όλους) Ή κάποια συνέχεια που διαφοροποιείται από το προηγούμενο επεισόδιο Καταλληλότητα και ποιότητα λεξιλογίου Δεν αναφέρεται ή είναι σημαντικά ελλιπής. Γενικά υπάρχει μια ροή στην οποία δεν αναγνωρίζονται ξεχωριστά επεισόδια ή δράσεις/προβλήματα κτλ. Απλή αναφορά σε προβληματική κατάσταση ή αναφορά στη λύση με χρήση τουλάχιστον ρήματος. Αρκεί να αναφερθεί ΕΝΑ περιστατικό που διακόπτει τη συνέχεια, την ισορροπία, το τι γίνεται. Π.χ. ο ερχομός του κλόουν (ή κάποια δράση του), το κλάμα του μωρού ή και η απομάκρυνσή του από τη μητέρα ή κάτι άλλο σχετικό. Περιγράφεται ένα πρόβλημα ΜΑΖΙ ΜΕ τη λύση του Ή ΔΥΟ διαφορετικά επεισόδια. Τα επεισόδια θα πρέπει να είναι διακριτά/αυτόνομα δηλ. να διακόπτουν τη συνέχεια, την ισορροπία, το τι γίνεται (ως αυτόνομα επεισόδια θεωρούνται πχ. ο ερχομός του κλόουν ή κάποια δράση του κλόουν). Στην περίπτωση που αναφέρεται το κλάμα του μωρού και η απομάκρυνσή του από τη μητέρα έχουμε το πρόβλημα και επίλυση. Δεν αναφέρεται ή είναι σημαντικά ελλιπής Το αποτέλεσμα ή συμπέρασμα είναι επιπλέον και διακριτό από την επίλυση του προβλήματος. Δηλαδή αφού έχει επιλυθεί ή παρουσιαστεί η συνέχεια του επεισοδίου ακολουθεί κάτι στη συνέχεια και ολοκληρώνει την ιστορία (π.χ. στο τέλος χόρευαν) Επεκτείνει την ιστορία δίνοντας μια συνέχεια που δεν απεικονίζεται ή/και Ζήσανε αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα Φτωχός λόγος ΚΑΙ σημασιολογικά λάθη ή/και μη επικοινωνιακή έκφραση Φτωχό λεξιλόγιο αλλά επαρκής επικοινωνιακός λόγος Αρκετές επαναλήψεις- κοινό αλλά επικοινωνιακό λεξιλόγιο Χρήση στερεότυπων ή απλοϊκών φράσεων Εύστοχος λόγος, πιο πλούσιο λεξιλόγιο, καλλιεργημένο Ευχέρεια στην επιλογή και χρήση των λέξεων (π.χ. συνώνυμα) ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ / 75

24 iv. Παραδείγματα Δομικής ανάλυσης περιεχομένου ελεύθερης αφήγησης (Δοκιμασία 8) Συνδετικές λέξεις/φράσεις Χρονική διαδοχή Εισαγωγή αφήγησης Οργάνωση, Συνοχή, Ακολουθία Έβγαλε από το καπέλο του κίτρινο, μωβ, πράσινο, κόκκινο, μπλε, κίτρινο, μπλε, κίτρινο, ροζ και φούσκωσε μπαλόνια. Το μωράκι έκλαιγε επειδή δεν βρήκε το μπαλόνι του κι ήτανε κόκκινο και δεν το βρήκε, ήταν πίσω από το πράσινο. Αυτά. Μια φορά κι έναν καιρό, ήταν μια μαμά, που είχε γενέθλια, και έφτιαχνε μια τούρτα και ήτανε κάποιοι φίλοι, φίλοι από τα παιδιά της και μετά ήρθε ένας κλόουν και έκανε μαγικά και αγκάλιαζε το παιδί της η μαμά και διασκεδάσανε πολύ και παίξανε ωραία. Μια φορά ήταν ένα παιδί και μια μαμά και η μαμά είχε φτιάξει μια τούρτα με 6 κεριά. Μετά ήρθαν όλοι οι φίλοι της και παίξανε με τα μπαλόνια που είχαν φουσκώσει και παίξανε κυνηγητό. Μετά ήρθε και ένας κλόουν και τον είδανε και πήγανε να τον δουν, ο κλόουν έκανε μαγικά και τους άρεσε αλλά ένα παιδί έκλαιγε. Και τότε ήρθε η μαμά του και το πήρε. Και έτσι τελειώσανε και χορέψανε. Βλέπω κάτι παιδιά που παίζουνε μπαλόνια, μια γυναίκα που βάζει μια τούρτα και ένα παιδί που χαίρεται με την τούρτα. Και ένα μωράκι που αγκαλιάζει τη μάνα. Ένας κλόουν και κάτι παιδιά που κάνουν σειρά. Είναι ένας κλόουν που βγάζει ένα σκοινί. Μια γυναίκα που αγκαλιάζει το μωρό της. Ένας κλόουν που γελάει και ένα παιδί με τη μαμά του. Μια κοπέλα που έχει μία τούρτα και θα κάνει τα γενέθλιά της. Καλέσανε και ένα κλόουν που μετά κάνανε μαγικά και σπάγανε μπαλόνια.. και τότε η μικρή κουράστηκε να παίξει και μετά πήγε στη μαμά της και την πήγε μέσα. Αλλά μετά μπήκε μέσα πάλι και μετά παίξανε ένα παιχνίδι. Ήταν η μαμά ενός κοριτσιού και είχε φτιάξει μια τούρτα και είχε φέρει χυμό χαρτοπετσέτες και ποτήρια και όλα. Και φέρανε μετά τα μπαλόνια και έφαγε ένα κομμάτι τούρτα και ήρθε ο κλόουν. Και μετά αφού το έβγαλε το καπέλο του τότε στεναχωρήθηκε και το παιδάκι και ο κλόουν και μετά όμως η μαμά τη πήρε αγκαλιά και έτσι γέλασα και μετά γελάσανε και παίζανε. Περιεχόμενο/Δομικά Στοιχεία Έφτιαξε μια τούρτα και θα κάνει πάρτι. Ήρθε ένας κλόουν, ο κλόουν έβγαλε μια κορδέλα. Η μαμά που κρατάει ένα μωρό και εδώ που χορεύουν με το κλόουν. Η Ελένη έφτιαξε τούρτα που είχε γενέθλια το αγόρι του έδωσε για να φάει μετά ήρθε ο κλόουν που εμφανίζει αλλά το μικρό κοριτσάκι δεν ήξερε τι ήταν, μετά ο κλόουν έβγαλε κάτι από το καπέλο του και αυτή έκλαιγε, μετά όταν η μαμά αγκάλιασε το παιδί, μετά ο κλόουν έκανε αστεία. Μια φορά και ένα καιρό ήταν ένα κοριτσάκι που ετοίμασε τούρτα..για...για τον αδερφό της που είχε γενέθλια και γινόταν..7μισι χρονών...και του έκαναν πάρτυ έκπληξη με τη μαμά και τους φίλους του. Και μετά ήρθε ο κλόουν και τους έδειξε παιχνίδια. Και μετά αγκάλιασε η μαμά ένα απ τα μωράκια. Και μετά..το...εε παίξανε. ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ / 75

25 Ανάπτυξη χαρακτήρων Αναφορά προβλήματος Η μαμά όταν είχε γενέθλια το παιδάκι της έφτιαχνε τη τούρτα τα πιάτα τα αναψυκτικά και τις πετσέτες και τα ποτήρια και τα πιάτα. Μετά φούσκωσε η μαμά τα μπαλόνια και ήρθαν όλοι οι φίλοι τους και παίξανε και μετά μοίρασε τη τούρτα και παίξανε όλοι οι φίλοι μαζί. Μετά ήρθε ο κλόουν και όλα τα παιδάκια μαζεύτηκαν στη σειρά και τώρα θα παίξουνε διάφορα παιχνίδια. Μετά ο κλόουν είπε θα τους κάνει μια παράσταση είχε το καπέλο του και βγάζει μια κορδέλα από μέσα,μετά ο κλόουν έλεγε στα παιδιά η μαμά πήρε αγκαλιά το κοριτσάκι και μετά χαμογελάσανε. Μετά στο τέλος της ιστορίας ο κλόουν έδωσε αυτές τις κορδέλες και μετά φύγαν όλα τα παιδάκια και ζήσαν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα. Μια μέρα ένα κοριτσάκι είχε πάρτυ και η μαμά της, της ετοίμασε τούρτα και μετά η μαμά της είχε κόψει ένα κομματάκι και έδωσε σε ένα καλεσμένο, μετά ήρθε κι ένας κλόουν και έκανε μαγικά: έβγαλε το καπέλο του και από εκεί εμφανίστηκε ένα σκοινί, μετά το κοριτσάκι έκλαιγε και μια κυρία το είχε πάρει και όταν την είχε πάρει, ήταν χαρούμενη και στο τέλος εκείνη η κυρία και οι καλεσμένοι, χόρεψαν. Ένα παιδάκι είχε γενέθλια η μαμά του πήγε να αγοράσει μια τούτα και πήγε σπίτι για να το τιμήσει, μετά από λίγο ήρθαν και τα παιδιά και τους έδωσε ένα κομμάτι τούρτα, μέσα στα παιδιά ήταν ένα μωράκι, μόλις ήρθε ο κλόουν το μωρό ξαφνιάστηκε, ο κλόουν έκανε κάποια μαγικά και το μωρό έκλαψε, ο κλόουν στενοχωρήθηκε, ωχ μπερδέτηκα, μετά χόρεψαν, μετά το μωρό έπρεπε να φύγει. Μια μαμά που κρατάει μια τούρτα. Παιδιά που παίζουν με μπαλόνια. Ένας κλόουν έρχεται. Ένας κλόουν βγάζει μια κορδέλα. Ένα παιδάκι αγκαλιάζει τη μαμά του. Ένας κλόουν παίζει με τα παιδιά. Εντάξει. Η Μαρία είχε φτιάξει μια τούρτα με κεράκια σοκολατένια, έβαλε πιάτα, πετσέτες, χυμό πορτοκάλι, χυμό λεμόνι, και κρέμα, και ετοίμαζε το πάρτι, για τα γενέθλια της μικρής, που τη λέγανε, το κοριτσάκι ένα μικρό, μετά όταν έσβησαν τα κεράκια έκανε έτσι, δηλαδή παλαμάκια, τα και μετά πήγαν σχολείο, δεν μπορώ να πω πολλά λόγια, γι αυτό. Έβγαλε από το καπέλο του κίτρινο, μωβ, πράσινο, κόκκινο, μπλε, κίτρινο, μπλε, κίτρινο, ροζ και φούσκωσε μπαλόνια. Το μωράκι έκλαιγε επειδή δεν βρήκε το μπαλόνι του κι ήτανε κόκκινο και δεν το βρήκε, ήταν πίσω από το πράσινο. Αυτά. Μια φορά και ένα καιρό ήταν ένα κοριτσάκι με τη μαμά του που είχε γενέθλια και η μαμά του του ετοίμαζε το γενέθλιά του και ετοίμαζε τη τούρτα του για...για να έρθουνε οι φίλοι του και να σβήσουν τα κεράκια..και όταν ήρθανε οι φίλοι τους περιμένανε τον κλόουν...και όταν ήρθε ο κλόουν τα παιδάκια καθίσανε κάτω και κάνανε ότι τους είπε ο κλόουν..και ο κλόουν εμφάνισε μέσα απ το καπέλο του μία...ένα χρωματιστό σκοινί. Και μετά η μαμά πήρε αγκαλιά το μικρό παιδάκι και...και της είπε κάτι... και όταν άφησε το μικρό παιδάκι η μαμά του γέλαγε Η Κατερίνα είχε γενέθλια, έφτιαξε με την μαμά της μια τούρτα ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 3 / 75

26 Αποτέλεσμα-Συμπέρασμα γενεθλίων. Όταν ήταν όταν η τούρτα ήταν έτοιμη την βαλαν στο τραπέζι. Η Μαρία η Κατερίνα πήγε να ντυθεί. Κα..Τότε ήρθαν και οι φίλες της. Παίξανε με τα μπαλόνια, λέγανε αστεία φάγανε την τούρτα. Σε λίγο ήρθε και ο κλόουν, τα παιδιά χάρηκαν πάρα πολύ. Τότε ο κλόουν τους είπε «Γειά». Ο κλόουν άρχισε να κάνει μαγικά, τότε η μικρή αδερφή της Κατερίνας άρχισε να κλαίει και ο κλόουν δεν μπορούσε να κάνει τα μαγικά του. Η μαμά της Κατερίνας πήρε την μικρή της αδερφή αγκαλιά για να μ..να σταματήσει να κλαίει. Τότε ο κλόουν κατάφερε να κάνει τα μαγικά του και τα παιδιά ήταν πολύ χαρούμενα. Ο κλόουν έδωσε σε κάθε παιδί ένα ένα πανάκι. Έβαλαν μουσική να χορέψουν. Τότε η μικρή αδερφή της Κατερίνας χόρευε ασταμάτητα. Κάνει τούρτα, παίζει μπαλόνια και έβαλε τούρτα και παίζουνε μπαλόνια. Ήρθε ένας κλόουν για να παίξει, ήρθε για να βγάλουνε, για να για να κάνει σχέδια,να βγάλει από το καπέλο του για να κάνει μαγικά. Αγκαλιάζει τη μαμά. Χορεύουνε. Μια φορά και ένα καιρό ήταν μια μαμά, είχε κάποιος γενέθλια και ήρθαν σε λίγο οι φίλοι του, όταν γιόρταζε κάποιος, ήρθαν τα παιδιά και παίξανε και μετά ήρθε ο κλόουν και ο κλόουν είπε "ε γιατί βγήκε τέτοιο" πως το λένε δε ξέρω, τόσα λόγια ξέρω. Και ήρθε ένα παιδάκι και αγκάλισε τη μαμά και μετά ήρθε ο κλόουν και έφυγε και πήγε να φύγει. Είχε μια κόρη που είχε γενέθλια και πήρε μια τούρτα για τα γενέθλια της. Μετά βάλανε και τα μπαλόνια, ήδη ήταν φουσκωμένα τα μπαλόνια. Παίζανε, διασκεδάζανε, μετά ήρθε ένας κλόουν και τους έκανε να γελάσει. Μετά όμως κάτι έγινε και δεν ήταν ευχαριστημένος. Και μετά η μαμά της πήρε την κόρη της αγκαλιά της και είπε, την αγαπάει, χρόνια πολλά. Και μετά παίζανε, διασκεδάζανε, βάλανε τραγούδια. Μια φορά κι έναν καιρό αυτή η κοπέλα μπορεί να είχε τα γενέθλιά της, να είχε μεγαλώσει αυτό το κοριτσάκι και να έφερνε την τούρτα της στο τραπέζι και μετά να είχαν έρθει οι καλεσμένοι, να ήθελαν τούρτα και αυτή να κοίταζε κάτω, να έκανε έτσι το πιάτο και να το έδωσε στο μικρό παιδάκι. Και μετά, μόλις χτύπησε το κουδούνι, η μεγάλη αδερφή άνοιξε την πόρτα και ήρθε ένας κλόουν να πει αστεία στα παιδάκια. Και μετά ο κλόουν έκανε "άμπρα κατάμπρα, κάνε μία τούμπα" και στεναχωρήθηκε πολύ που έβγαλε μία κορδέλα. Και μετά ήρθε η μαμά και πήρε αγκαλιά το παιδάκι της. Και μετά ο κλόουν έγινε χαρούμενος και τα παιδάκια ακόμα πιο χαρούμενα. Και αυτοί ζήσανε καλά κι εμείς καλύτερα. Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένα κοριτσάκι που ετοίμαζε τούρτα για τους φίλους, που είχε τα γενέθλια του και μετά ήρθαν οι φίλοι και μετά από λίγο ήρθε ένας κλόουν και του άνοιξαν τη πόρτα, μπήκε μέσα και μετά έκανε, έκανε μαγικά. Έβγαζε από το καπέλο του ένα λαγούδι, ένα λαγουδάκι και από μανίκι του ένα τριαντάφυλλο. Και μετά έκανε ένα εδώ και έβγαλε ένα μπαλόνι και τα δυο τριαντάφυλλα, έκανε έτσι σαν βέλος και μετά το τρύπησε και βγήκαν αετοί. Και μετά από λίγο έφυγαν και μετά πέσαν όλοι κι αποκοιμηθήκαν. ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 4 / 75

27 Καταλληλότητα και ποιότητα λεξιλογίου Μια φορά ένα καιρό ήταν μια μαμά, έκανε την τούρτα για τη έβαλε στο ταπέζι. Μετά πότε είχε τούρτα έδωσε τούρτα σε ένα αγόρι και παίζανε μπαλόνια. Μετά πότε παίζανε και τέλειωσε το πάρτι ήρθε λίγο δεν θυμάμαι.. μετά πότε τα παιδιά έχουν κάτσει να δούνε το μωρό κλαίει γιατί δεν είχε τίποτα στο καπέλο του. Μετά πότε τα παιδιά έχουν κοιτάζει η μαμά πήρε το μωρό. Μετά πότε είχε κάποια πράγματα στο καπέλο του και βγήκαν όλα όλοι τόσοι. Η μαμά ετοίμαζε τούρτα και μετά όταν άρχισε το πάρτι την έκοψε και μετά όταν τέλειωσε την έκοψε να τη φάνε και μετά ήρθε ένας κλόουν και μετά χάλασε κάτι αλλά μετά το έφτιαξε και μετά αγκάλιασε το παιδί της που είχε γενέθλια όσο τα άλλα παιδιά έβλεπαν τον κλόουν και μετά έπαιζε το μωράκι. Μια φορά υπήρχε μια μαμά που έφτιαχνε μια τούρτα και μετά κάλεσαν παιδιά και έκαναν πάρτι και μετά ήρθε ο ταχυδακτυλουργός και τους έκανε παιχνίδια, μετά η μαμά αγκάλιασε το κοριτσάκι της και ήρθαν όλοι και έκαναν μαζί παιχνίδια. Μια φορά κι ένα καιρό ήταν μία γυναίκα που τους καλωσόρισε στο πάρτι, έφερε την τούρτα, την έκοψε, έδωσε πρώτα σε ένα αγόρι όσο τα άλλα παιδιά παίζανε τα μπαλόνια. Το μικρό παιδί πήρε το κόκκινο μπαλόνι και προσπαθούσε να το σκάσει, τα άλλα παιδιά μπήκανε στο χώρο της διασκέδασης για να δούνε αστεία και όταν τα παιδιά είδανε το κλόουν να βγάζει κάτω από το καπέλο του ένα σχοινί, το μικρό παιδί έκλαψε γιατί δεν του άρεσε αλλά μετά ήρθε η μαμά και το πήρε αγκαλιά όσο τα άλλα παιδιά βλέπανε ακόμα το έργο, το παιδί είπε "Ευχαριστούμε στον κλόουν" και τα άλλα παιδιά λέγανε κάτι αστεία. ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 5 / 75

28 v. Δομική ανάλυση αναδιήγησης και ελεύθερης αφήγησης κατά Sadler & Ward Οι αναδιηγήσεις και οι ελεύθερες αφηγήσεις των παιδιών βαθμολογήθηκαν επίσης σύμφωνα με το μοντέλο των Stadler & Ward (5) το οποίο έχει εφαρμοστεί και σε άλλες μελέτες αναδεικνύοντας τις αναπτυξιακές διαφορές στις αφηγήσεις των παιδιών. Πιο συγκεκριμένα, οι Stadler & Ward προτείνουν πέντε επίπεδα αφηγήσεων, τα οποία προέκυψαν από τις αναλύσεις αφηγήσεων παιδιών προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας. Το πρώτο επίπεδο αφήγησης είναι αυτό της Ονοματοθεσίας (Labeling) όπου τα παιδιά περίπου στην ηλικία των 4 ετών χρησιμοποιούν ονοματικές ετικέτες και επαναλαμβανόμενο συντακτικό. Το δεύτερο επίπεδο είναι αυτό της Παράθεσης (Listing) όπου παιδιά αντίστοιχης ηλικίας με την παραπάνω αναφέρουν αντιληπτικές ιδιότητες ή δράσεις των χαρακτήρων, χωρίς να δηλώνουν τις μεταξύ τους αιτιακές και χρονικές σχέσεις (π.χ. στην εικόνα δείχνει τα παιδιά και τη μουσική. Και είναι κάποιος που τους δείχνει να παίζουν μουσική. Και το κάνουν, όμως κάποιος δεν ακούει, και κάποιος πίνει νερό ). Το τρίτο επίπεδο ονομάζεται Σύνδεση (Connecting) όπου παιδιά ηλικίας 4 περίπου ετών αναφέρονται στις ενέργειες των χαρακτήρων που συνδέονται με γεγονότα στην ιστορία χωρίς χρονική σειρά (π.χ. Έχω ένα κήπο στο σπίτι μου και έχω ένα σκυλί. Και ο μπαμπάς βγάζει το σκυλί στον κήπο. Ναι, σε αυτό το μέρος μόνο μπορούμε να το αφήσουμε, έχουμε και λουλούδια. Και μια μέρα ήρθε η γιαγιά, και η μαμά ποτίζει τα λουλούδια για να μεγαλώσουν..). Το τέταρτο επίπεδο ονομάζεται Αλληλουχία (Sequencing). Σε αυτό, παιδιά ηλικίας 5 ετών συνδέουν χρονικά τα γεγονότα μεταξύ τους και χρησιμοποιούν πιο ανεπτυγμένα επίπεδα γλώσσας, όπως χρήση του ευθύ λόγου, των συνδέσμων «αλλά» και «γιατί» και χρονικά επιρρήματα, όπως «όταν», «αφού», «μετά» (π.χ. Στα γενέθλιά μου κρατούσα τη γάτα μου. Και μετά η μαμά μου μας έβγαλε φωτογραφία με τον αδελφό μου μαζί με τη γάτα. Το όνομά της είναι Τσέσυ και δεν έχει μπροστινά νύχια. Και είναι πολύ μικρή και την πήγαμε στο γιατρό και της έκοψε τα νύχια. Αλλά δεν την πόνεσε καθόλου). Στο πέμπτο επίπεδο της Αφήγησης (Narration) οι αφηγήσεις των παιδιών, εκτός του ότι περιλαμβάνουν όλα τα προηγούμενα χαρακτηριστικά, εμπεριέχουν στην πλοκή της ιστορίας ένα σχεδιασμό για την επίτευξη ενός τελικού στόχου (π.χ. Καθώς κοίταξε επάνω, είδε τη νεράιδα νονά της. Και η νεράιδα νονά τότε είπε: «Δεν υπάρχει αμφιβολία είσαι τόσο λυπημένη. Θα σε βοηθήσω». Και το έκανε. Και η Σταχτοπούτα είπε: «Δεν νομίζετε ότι το φόρεμά μου.» «Είναι υπέροχο!» της είπε η νονά της. Και μετά κοίταξε ξανά. «Ω, Θεέ μου, παιδί μου, δεν θα μπορούσες να πάς με αυτό στο χορό». ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 6 / 75

29 vi. Πίνακες παραδειγμάτων από τη δοκιμασία της αναδιήγησης Επίπεδα αφήγησης κατά την Ενδεικτικά παραδείγματα αναδιήγηση. Ονοματοθεσία Μια φορά ήταν δύο αδέλφια... Μια φορά κι έναν καιρό ήταν μία Μαρία και ο Γιώργος, έπαιζαν τένις και μετά ο Γιώργος το σκυλάκι την πήρε τη μπάλα και μετά. Παράθεση το πέταξε στο άλλο πάρκο, της άλλης μεριάς. Και μετά το έπαιξε το άλλο σκυλάκι και μετά έτρεχε ο Γιώργος και μετά την πήρε από το στόμα και γύρισε πίσω στη Μαρία και το Γιώργο και έπαιξαν τένις. Ο Γιώργος και η Μαρία παίζανε τένις με τις καινούργιες ρακέτες. Ο Γιώργος πέταξε πολύ μακριά την μπάλα και πήγε στην άκρη του πάρκου και το σκυλάκι έτρεξε και το πήρε. Μετά είπε στη Μαρία 3. Σύνδεση να καθίσει εκεί και το κυνήγησε. Μετά έτρεξε και η Μαρία, το πιασε ο Γιώργος του βγαλε την μπάλα και η Μαρία που αγαπούσε τα ζώα, στριφογύρισε το σκυλάκι και το χάιδεψε. Μετά ξανάπαιξαν τένις και νύχτωνε και πήγαινε η μαμά τους να τα πάρει. Μια φορά και έναν καιρό ήταν ο Γιώργος και η Μαρία και πήγαιναν τένις και η. Μαρία πετούσε τη μπάλα στο Γιώργο και ο Γιώργος την πέταξε στην άλλη μεριά και ο σκύλος την πήρε. Ο 4. Αλληλουχία Γιώργος είπε μείνε εδώ θα φέρω εγώ τη μπάλα και θα συνεχίσουμε το παιχνίδι. τότε ο Γιώργος πήρε τη μπάλα και η Μαρίνα που ήταν τόσο καλή με τα ζώα, έσκυψε και το χάιδεψε (το σκυλάκι). και συνέχισαν το παιχνίδι. Μια φορά ο Γιώργος και η Μαρία πήγαν στο πάρκο για να παίξουν με τις καινούριες τους ρακέτες. Αλλά ο Γιώργος πέταξε την μπάλα πολύ ψηλά και πήγε στην άλλη άκρη του πάρκου που ήταν ένα σκυλάκι και την πήρε με τα δόντια του και έφυγε. Ο Γιώργος είπε στην Μαρία να περιμένει για να πάει να πιάσει το 5. Αφήγηση σκυλάκι για να πάρει πίσω την μπάλα. Η Μαρία έτρεξε και αυτή για να πάρει την μπάλα και... μετά την πήραν την μπάλα αλλά και τα δύο παιδιά ήταν πολύ λαχανιασμένα. Μετά η Μαρία έσκυψε επειδή αγαπούσε πάρα πολύ τα ζώα λίγο για να χαϊδέψει το σκυλάκι, μετά συνέχισαν το παιχνίδι τους γιατί θα ερχόταν η μαμά τους να τους πάρει επειδή νύχτωνε. ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 7 / 75

30 vii. Πίνακες παραδειγμάτων από τη δοκιμασία της αφήγησης Επίπεδα αφήγησης κατά την ελεύθερη αφήγηση.ονοματοθεσία. Παράθεση 3. Σύνδεση 4. Αλληλουχία 5. Αφήγηση Ενδεικτικά παραδείγματα Μια μαμά μια τούρτα με κεριά, χαρτοπετσέτες, πιάτα, πορτοκαλάδα και λεμονάδα και ποτήρια παιδιά ένα κομμάτι τούρτα μια μαμά 5 παιδιά ένα κλόουν στη πόρτα και 5 παιδιά μετά 6 παιδιά με μπαλόνια έναν κλόουν που κάτι βγάζει από το καπέλο του και είναι στεναχωρημένος, μια μαμά ένα μωρό 4 παιδιά με το μωρό 5 παιδιά έναν κλόουν που είναι χαριτωμένος και δίνει κάτι έτσι παιδιά. Ήταν ένα παιδάκι με μια μαμά και είχε γενέθλια και η μαμά έκανε την τούρτα και μετά χτύπησε η πόρτα και ήταν ο κλόουν, μετά έπαιξαν με τον κλόουν και το μωρό κάτι έπαθε και μετά το άφησε εκεί πέρα με τα μεγάλα τα παιδιά και με τον κλόουν και παίζανε με τον κλόουν. Μια φορά και έναν καιρό σε έναν, είχε ένα κοριτσάκι πάρτι. Και η μαμά της τής έφτιαξε τούρτα και αυτό το κοριτσάκι κάλεσε όλες τις φίλες της και παίζανε. Και φουσκώσανε πολλά μπαλόνια και καλέσανε και έναν κλόουν στο πάρτι. Και μετά τους έβγαζε, τους έκανε μαγικά, τους έβγαζε σερμπαντίνες. Και παίζανε όλοι και μετά την αγκάλιασε η μαμά της. Και τους έκανε, τους έβγαζε πολλά, πολλές σερμπαντίνες. Και για αυτό αυτή που είχε το πάρτι έκλαιγε και φώναξε. Ήταν μια φορά ένα παιδί που είχε τα γενέθλιά του και κοιμόταν ακόμα, η μαμά του ετοίμαζε την τούρτα. Γινότανε 7 χρονών. Όταν έγινε το πάρτι, παίζανε και η μαμά σε όσους ήθελε την τούρτα. Μετά ήρθε ο κλόουν να τους παρουσιάσει αυτά που έχουνε κάνει. Μετά έκανε τα μαγικά, μετά έστειλε έναν βοηθό να κάνει κάτι. Όταν τελείωσε το πάρτυ, ένα κοριτσάκι ήταν πολύ χαρούμενο και πήγε στην αγκαλιά της μαμάς του ενώ οι υπόλοιποι έβλεπαν τον κλόουν. Ήταν μια φορά μια μαμά που ετοίμαζε γενέθλια για την κόρη της, και είχε καλέσει και ένα κλόουν. Και για έκπληξη είχε ετοιμάσει τούρτα που την είχε φτιάξει μόνη της. Έδινε τούρτα σε όλους εκτός από το μωράκι γιατί δε μπορούσε να τη φάει. Μετά ήρθε ο κλόουν και σταθήκανε όλοι στη γραμμή για να δει πόσο καλά παιδιά είναι. Μετά τους έκανε παιχνίδια και το μωράκι φοβήθηκε και έκλαιγε. Μετά η μαμά του άκουσε το κλάμα του και έφυγε από το πάρτυ. Μετά χορέψανε και μετά κάποια παιδάκια φύγανε. ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 8 / 75

31 . Βαθμολόγηση Ορισμών Λέξεων Οι βασικοί κανόνες για τη βαθμολόγηση των ορισμών που δίνουν τα παιδιά ακολουθούν το σύστημα που έχει διαμορφωθεί από άλλα γνωστά ψυχομετρικά εργαλεία (WISC-III, RAVEN-CPM, κ.α.). Γενικά, οποιαδήποτε ερμηνεία που φανερώνει την αναγνώριση της λέξης είναι αποδεκτή, ενώ τιμωρείται βαθμολογικά μόνο η έλλειψη περιεχομένου από την περιγραφή του παιδιού. Αν το παιδί υποδείξει αόριστη και ασαφή γνώση για την περιγραφή/τον ορισμό της λέξης δεν δίνεται η η μέγιστη βαθμολογία ( μονάδες).. Ειδικότερα, βαθμολογούνται με τις αντίστοιχες μονάδες τα παρακάτω: μονάδες Ένα καλό συνώνυμο Μια γενική κατηγορία στην οποία ανήκει Η κοινότερη χρήση της λέξης σε συνδυασμό με τη λειτουργία της Ένα κύριο χαρακτηριστικό του αντικειμένου σε συνδυασμό με τη λειτουργία του Δύο κύρια χαρακτηριστικά ή δύο βασικές λειτουργίες Για ρήματα ένα οριστικό παράδειγμα δράσης ή αιτιακής σχέσης μονάδα Η απόκριση είναι σωστή αλλά φανερώνει έλλειψη περιεχομένου Ένα αόριστο ή λιγότερο συναφές συνώνυμο Μια λιγότερο σημαντική χρήση του που δεν έχει αναπτυχθεί πλήρως Ένα χαρακτηριστικό που είναι σωστό αλλά όχι αόριστο ή μια ιδιότητα που είναι σωστή αλλά όχι διακριτική Ένα παράδειγμα το οποίο περιλαμβάνει τη λέξη αλλά δεν αναπτύσσεται πλήρως Μια συγκεκριμένη ερμηνεία της λέξης η οποία όμως δεν περιγράφεται με λέξεις μονάδες Μια εμφανώς λανθασμένη απάντηση Μια κοινή έκφραση που περιλαμβάνει τη λέξη και δεν δείχνει πραγματική κατανόηση της σημασίας της ακόμη και μετά από επεξηγηματική ερώτηση του εξεταστή Μια απάντηση η οποία δεν είναι τελείως λάθος αλλά είναι πολύ αόριστη ή πολύ κοινότυπη ή φανερώνει σημαντική συλλογιστική ένδεια ακόμη και μετά από επεξηγηματική ερώτηση του εξεταστή Λέξεις που δεν υπάρχουν στο λεξικό Επιπλέον, δεν επιβάλλεται βαθμολογική ποινή στα παιδιά με προβλήματα άρθρωσης για τη συγκεκριμένη δοκιμασία. Τα παιδιά παίρνουν βαθμό αν είναι ξεκάθαρο στον εξεταστή ότι ξέρουν τη σωστή λέξη ή προσδιορίσουν ένα αντικείμενο, ακόμη και αν συναντούν δυσκολία κατά την καθαρή εκφορά του. Μια απόκριση των ή της μονάδας που όμως συνοδεύεται από μια αυτοακυρούμενη απόκριση (που υποδεικνύει ουσιαστική έλλειψη κατανόησης της λέξης και για αυτό ακυρώνει όλη την απάντηση), βαθμολογείται με μονάδες. ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 9 / 75

32 Αν ένα παιδί παρέχει πολλές αποκρίσεις οι οποίες διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό μεταξύ τους σε ποιότητα, καμία όμως δεν ακυρώνει ολόκληρη την απόκριση, βαθμολογείται με βάση την καλύτερη απόκριση από τις δοθείσες. i. Παραδείγματα βαθμολογίας κοινών απαντήσεων Οι λέξεις που βρίσκονται στις στήλες αποτελούν διαφορετικές απαντήσεις που δόθηκαν από τα παιδιά που συμμετείχαν στη μελέτη στάθμισης και τον τρόπο που βαθμολογήθηκαν. Οι απαντήσεις που δόθηκαν με μη-λεκτικό τρόπο περιγράφονται εντός αγκυλών. Σε κάποιες λέξεις, περιγράφονται με έντονα γράμματα τα κριτήρια που θα πρέπει να ικανοποιεί μια απάντηση για να λάβει δύο βαθμούς. ΠΑΠΑΓΑΛΟΣ ΔΙΨΑΩ Δεν απάντησε/ Δεν ξέρω (Ε). Κόκορας/ περιστέρι (ή αναφορά σε άλλο είδος πουλιού). Πειρατής (Ε) Στο δέντρο/ στα κλαδιά/ στον ουρανό (Ε). Για να μας ξυπνάει/ κάνει κικιρίκου (Ε). Κάτι που κακαρίζει/ κάνει πα πα πα/ κελαηδάει/ τραγουδάει (Ε). Είναι πράσινος/ πορτοκαλί/ κόκκινος/ μπλε/ χρωματιστός (Ε). Τσιμπάει/ δαγκώνει (Ε). Περιγραφή ή από: κύρια χαρακτηριστικά, λειτουργία Κάτι που πετάει (Ε). Είναι σε κλουβί ή ζει στη ζούγκλα (Ε). Πετάει στον ουρανό και μετά κάθεται στα δέντρα (Ε). Ο παπαγάλος είναι κάτι που έχουν οι πειρατές (Ε). Λέει ότι λες/ Όταν μιλάμε μας αντιγράφει (Ε)/ Αντιμιλάει (Ε). Έχει ράμφος/ (χρωματιστά) φτερά (Ε). Είναι ένα κατοικίδιο (Ε). Πτηνό - Πουλί Ή ζώο Ή από: κύρια χαρακτηριστικά, λειτουργία Πουλί. Ζώο που πετάει (και μιλάει). Ζώο με ράμφος και χρωματιστά φτερά που λέει ό, τι λέμε. Δεν απάντησε/ Δεν ξέρω. Νερό/ πορτοκαλάδα/ (ή αναφορά σε άλλο ποτό) (Ε). Είναι μπλε / το μπλε (Ε). Επειδή τρώμε και διψάμε (Ε). Πίνω νερό (Ε). Σταματάω να διψάω (Ε). Δίψα για νερό (Ε). Όταν δεν πίνουμε νερό και θα πεθάνουμε κάποια μέρα (Ε). Περιγραφή της επιθυμίας/αισθήματος δίψας Θέλω να πιω νερό. Θέλω να πιω από το μπουκάλι. Θέλω νερό. Θέλω να πιω. Έχω κορακιάσει και πίνω νερό. ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 3 / 75

33 3 ΔΑΣΚΑΛΟΣ 4 ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ 5 ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΗ Δεν απάντησε/ Δεν ξέρω. Αυτός που στέλνει/ μας φέρνει γράμματα (Ε). Διαβάζει και γράφει (Ε). Κύριος/ διευθυντής (Ε). Σχολείο (Ε). Ο δάσκαλος Σπλίντερ, είναι αρουραίος (Ε) Ένα ποντικάκι (Ε). Αφορά στη λειτουργία, δράση, κτλ. (Μας) κάνει μάθημα (Ε). Μας κάνει γλώσσα (Ε). Μας μαθαίνει πράματα/ γράμματα /να γράφουμε (Ε). Ο δάσκαλος είναι για να μας μαθαίνει (Ε). Αυτός που κάνει μάθημα στα παιδιά στο σχολείο. Είναι ένας άνθρωπος που μαθαίνει στα παιδιά γράμματα/ να γράφουν/ να διαβάζουν. Είναι κάποιος που μας μαθαίνει γλώσσα και μαθηματικά. Δεν απάντησε / Δεν ξέρω. Πουλάει πράγματα (Ε). Φαρμακοποιός (Ε)/ Γιατρός (Ε). Νοσοκομείο (Ε). Φάρμακα (Ε)/ Πίνεις φάρμακο (Ε). Έννοια χώρου (κτίριο, μαγαζί) Ή λειτουργία Έχει/ πουλάει φάρμακα (Ε). Δίνει στους ανθρώπους φάρμακα ή άλλα φαρμακευτικά είδη (Ε). Μαγαζί (Ε). Έννοια χώρου (κτίριο, μαγαζί) ΚΑΙ λειτουργία Μέρος ή Μαγαζί που έχει / πουλάει φάρμακα (για να γίνουμε καλά, για τους άρρωστους). Εκεί παίρνουμε / αγοράζουμε/ πουλάνε τα φάρμακα ή άλλα φαρμακευτικά είδη. Δεν απάντησε/ Δεν ξέρω. Αυτοκίνητο (Ε). Νερό/ Που έχει μέσα νερό (Ε). (Από) φωτιά (Ε). Βγάζει τα χόρτα (Ε). Πυροβολά (Ε). Είναι κόκκινη/ πορτοκαλί (Ε). Αναφορά στη λειτουργία (Για να) σβήνει/ σταματάει/ ρίχνει / σβήνουν τη φωτιά (Ε). Αν καίγεται ένα σπίτι το σβήνει (Ε). Έρχεται όταν είναι φωτιά (Ε). Ρίχνει νερό (Ε). Όχημα ή άτομα ή υπηρεσία ΚΑΙ λειτουργία Ένα αυτοκίνητο/ όχημα που όταν πιάσει φωτιά ρίχνει νερό (με λάστιχο ή μάνικα)/ τη σβήνει. Κάποιοι/ οι άνθρωποι που έρχονται να σβήσουν τη φωτιά. Κάτι που σβήνει τη φωτιά/ απεγκλωβίζει ή/ και σώζει ανθρώπους. ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 3 / 75

34 6 ΧΥΜΟΣ 7 ΤΣΕΠΗ Δεν απάντησε / Δεν ξέρω. Χειμώνας (Ε). Λαχανικό (Ε). Νερό / Ένα είδος νερού (Ε). Δροσιστικό (Ε). Είναι ξινός/ γλυκός (ή αναφορά στη γεύση) (Ε). Ποτό (ή έννοια υγρού που πίνεται) Ή προέλευση (πχ. φρούτα ή λαχανικά) Ή περιγραφή (Είναι κάτι που) το πίνουμε (με καλαμάκι) (Ε). Έχει βιταμίνες (Ε)/ Δυναμωτικός (Ε). (Έχει φτιαχτεί από ) πορτοκάλι (Ε). Ένα αναψυκτικό (Ε). Ένα υγρό/ Νερό με άλλη γεύση/ Είναι υγρό που το πίνουμε (Ε). Ποτό (ή έννοια υγρού που πίνεται) ΚΑΙ προέλευση (πχ. φρούτα ή λαχανικά) Ή περιγραφή Είναι κάτι σαν νερό/ ποτό/ ρόφημα/ υγρό που φτιάχνεται από φρούτα. Φτιάχνεται από φρούτα και το πίνουμε. Είναι κάτι πορτοκαλί, που το στύβουμε από πορτοκάλι και μας αρέσει να το πίνουμε. Δεν απάντησε/ Δεν ξέρω. Είναι όταν κρατάμε κάτι (Ε). Κρύβουμε τα δώρα (Ε). Ρούχο/ ζακέτα (ή άλλο ρούχο) (Ε). Παιχνίδια/ λεφτά/ πράγματα (Ε). Τρύπα στο παντελόνι (Ε). Μαύρη/ καφέ (ή άλλο χρώμα (Ε). Αναφορά ρούχου Ή φύλαξης πραγμάτων Βάζεις μέσα πράγματα/ πορτοφόλι/ κινητό/ χρήματα/ κλειδιά (Ε). Θήκη (Ε)/ Για να βάζουμε/ φυλάμε πράγματα (Ε). Τσέπη του παντελονιού/ της ζακέτας/ του μπουφάν (ή άλλου ρούχου) (Ε). Είναι στα ρούχα μας (Ε). Στο παντελόνι / μπουφάν (ή άλλο ρούχο) και δείχνει (Ε). Αναφορά ρούχου ΚΑΙ φύλαξης πραγμάτων Είναι θήκη/ κάτι που το έχουμε στα ρούχα (μπουφάν/ παντελόνι, κτλ) και βάζουμε μέσα πράγματα/ χρήματα /ό, τι δεν μπορούμε να κρατάμε και είναι μικρό. Είναι στο παντελόνι (ή άλλο ρούχο) και εκεί βάζουμε κάτι που θέλουμε να φυλάξουμε, πχ. το κινητό, το πορτοφόλι, κτλ. ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 3 / 75

35 8 ΤΡΑΠΕΖΟΜΑΝΤΙΛΟ 9 ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ Δεν απάντησε/ Δεν ξέρω. Πετσέτα/ Για να σκουπιζόμαστε όταν τρώμε (Ε). Βάζουμε επάνω πράγματα ή φαγητά (Ε). Για να τρώμε/ Για το δείπνο (Ε). Χαρτομάντιλο/ Μωρομάντιλο (Ε). Είναι άσπρο (ή άλλο χρώμα) (Ε). Χαλί/ στρώμα κτλ (Ε). από τα παρακάτω: Υλικό (πανί, χαρτί, κτλ.), Λειτουργία (κάλυψη, προστασία), Περιγραφή τοποθέτησης (στρώσιμο τραπεζιού) Το βάζουμε/ στρώνουμε στο τραπέζι (όταν τρώμε/ για να φάμε) (Ε). Είναι κάτι για (να τρώμε και) να μην λερώνουμε το τραπέζι (Ε). Με αυτό στολίζουμε το τραπέζι (Ε). Είναι ένα πανί/ ύφασμα/ μαντίλι (Ε). Το βάζουμε για να φάμε / Είναι εκεί που τρώμε επάνω (Ε). από τα παρακάτω: Υλικό (πανί, χαρτί, κτλ.), Λειτουργία (κάλυψη, προστασία), Περιγραφή τοποθέτησης (στρώσιμο τραπεζιού) Είναι κάτι/ ένα ύφασμα που βάζουμε/ στρώνουμε στο τραπέζι για να μη λερώνεται. Ένα μεγάλο πανί/ χαρτί που το στρώνουμε στο τραπέζι για να φάμε/ όταν τρώμε/ για να μη γρατζουνιστεί/ για να το διακοσμήσουμε. Δεν απάντησε/ Δεν ξέρω. Εκεί που πας όταν πεθαίνεις/ Κάνει καλά αυτούς που έχουν πεθάνει (Ε). Ασθενοφόρο/ Ένα αμάξι που κάνει καλά τους ανθρώπους (Ε). Είναι αυτό που αγοράζουμε φάρμακα (Ε). Εκεί που αρρωσταίνεις (Ε). Μας κάνει καλό (Ε). Ράμματα/ Ενέσεις/ Φάρμακα (Ε). Έννοια χώρου (π.χ. κτίριο, μέρος, κτλ.) Ή λειτουργία (εξέταση/ θεραπεία) Πηγαίνουν οι άρρωστοι/ οι ασθενείς (Ε). Γιατρεύουν ανθρώπους/ Για να γινόμαστε καλά (Ε). Είναι για όποιον έχει χτυπήσει/ σπάσει το χέρι/ το πόδι/ πρέπει να κάνει ένεση (Ε). Για να κάνει καλά τους ανθρώπους (Ε)/ Για να κάνουμε εξετάσεις (Ε). Σπίτι που είναι οι γιατροί και οι νοσοκόμοι (Ε). Ένα ιατρείο/ Γιατροί (Ε). Έννοια χώρου (π.χ. κτίριο, μέρος, κτλ.) KAI λειτουργία (εξέταση/ θεραπεία) Είναι ένα κτίριο που πηγαίνουν οι άρρωστοι (για να τους γιατρέψει ο γιατρός). Εκεί πηγαίνουμε για να γιατρευόμαστε/ να μας φροντίσουν όταν είμαστε άρρωστοι. Σε αυτό πηγαίνουμε για να μας εξετάσουν/ όταν έχουμε κάτι + αναφορά ασθένειας (πχ. πονάει η κοιλιά, ωτίτιδα, κτλ). πολλά πράγματα, πηγαίνουμε για να μας γιατρέψει ο γιατρός. ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 33 / 75

36 ΤΡΟΦΗ ΣΥΝΝΕΦΟ Δεν απάντησε/ Δεν ξέρω. Που φυτεύεις κάτι (Ε). Για τα ζώα/ Σκυλοτροφή (Ε). Κάτι που δίνουμε στα παιδιά (Ε). Τρόφιμο (Ε). Ξηρή τροφή (Ε). Συγκεκριμένο παράδειγμα ή αναφορά στο αποτέλεσμα. Φαγητό/ Κάτι που τρώνε τα ζώα (Ε). Είναι το κοτόπουλο, τα μακαρόνια ή άλλο φαγητό (Ε). Είναι κάτι που μας βοηθάει να μεγαλώνουμε (Ε). Όταν πεινάμε να φάμε (Ε). Συνώνυμο Ή περιγραφή Το φαγητό. Κάτι που τρώμε. Είναι κάτι που τρώνε τα ζώα και οι άνθρωποι. Αυτό που τρώμε για να ζήσουμε/ μεγαλώνουμε/ να δυναμώνουμε. Δεν απάντησε/ Δεν ξέρω. Το βλέπουμε/ το κοιτάμε ψηλά (Ε). Γκρι/ άσπρο/ μαύρο / μπλε (Ε). Σαν ουρανός (Ε). Είναι σαν βαμβάκι/ πούπουλο (Ε). Βγάζει ομίχλη (Ε). Που βρέχει/ Η βροχή (Ε). από τα παρακάτω: θέση, περιγραφή, λειτουργία Είναι αυτό που βρέχει/ δίνει τη βροχή/ φέρνει τη βροχή. Βγάζει βροχή/ ρίχνει βροχές/ μπόρες/ χιόνι/ νερό (Ε). Είναι (ψηλά) στον ουρανό (Ε). Για να βρέχει για τα λουλούδια/ για να δροσιζόμαστε (Ε). από τα παρακάτω: θέση, περιγραφή, λειτουργία Κάτι που είναι άσπρο ή γκρι, ψηλά στον ουρανό και από εκεί βγαίνει το χιόνι και η βροχή. Δημιουργείται από υδρατμούς και είναι στον ουρανό. Είναι μαλακό σαν το μαξιλάρι/ σαν πούπουλα/ σαν βαμβάκι στον ουρανό που κάνει τη βροχή και τους κεραυνούς. ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 34 / 75

37 ΚΙΜΑΣ 3 ΦΙΔΙ Δεν απάντησε/ Δεν ξέρω. Μακαρόνια (Ε). Κοτόπουλο (Ε). Είναι σαν το ρύζι (Ε). Είναι καφέ / κόκκινος (Ε). Προέλευση Ή περιγραφή Ή χρήση Είναι κάτι που βάζουμε στα μπιφτέκια/ μακαρόνια και σε άλλα φαγητά (Ε). Φαγητό/ Κάτι (καφέ) που τρώμε/ μαγειρεύουμε (Ε). Με αυτόν φτιάχνουμε μπιφτέκια/ κεφτεδάκια/ σουτζουκάκια/ γιουβαρλάκια (Ε). Κρέας (που γίνεται από μοσχάρι/ χοιρινό/ κοτόπουλο) (Ε). Προέλευση (ή σύσταση) KAI χρήση Είναι ένα κρέας λιωμένο/ αλεσμένο (που το βάζουμε στα μακαρόνια/ το κάνουμε μπιφτέκι). Είναι κάτι που τρώγεται, φτιάχνεται από κρέας και γίνεται μπιφτέκι ή μπαίνει στα μακαρόνια. Κρέας που το βάζεις στα φαγητά (μακαρόνια, παστίτσιο, μπιφτέκια, κεφτεδάκια κτλ) και το τρως. Αόριστη περιγραφή Δεν απάντησε/ Δεν ξέρω. Θηλαστικό/ Έντομο/ Σκουλήκι (Ε). Κάνει τον ήχο του φιδιού (Ε). Είναι πράσινο/ καφέ/ μαύρο/ κίτρινο (Ε). Χαρακτηριστικό Η περιγραφή Ή δράση Κυλιέται/ σέρνεται/ τσιμπάει/ δαγκώνει/ βγάζει τη γλώσσα έξω (Ε). Έχει δηλητήριο/ λέπια/ γλώσσα σαν Υ ή μακριά γλώσσα (Ε). Ζει στη ζούγκλα/ στο δάσος/ στα χωράφια/ σε τρύπες/ στη φύση (Ε). Είναι η κόμπρα/ Είναι η οχιά (Ε). Αν μας τσιμπήσει, πεθαίνουμε (Ε). Ζώο ή από: Kύρια χαρακτηριστικά, δράση Ένα άγριο/ μακρύ/ μακρόστενο/ σαρκοφάγο/ δηλητηριώδες/ επικίνδυνο ζώο/ ερπετό που μας δαγκώνει/ το χειμώνα είναι σε χειμερία νάρκη/ σέρνεται/ τσιμπάει/ έχει δηλητήριο/ είναι πολύ επικίνδυνο/ άμα σε τσιμπήσει μπορεί να πεθάνεις. Ερπετό που ζει στη ζούγκλα, είναι πράσινο/ μαύρο/ καφέ και έχει θανατηφόρο δηλητήριο. ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 35 / 75

38 4 ΦΟΡΤΗΓΟ 5 ΔΑΚΡΥ 6 ΦΤΥΑΡΙ Δεν απάντησε/ Δεν ξέρω. Περνάει/ προχωρά στο δρόμο (Ε). Μας πηγαίνει σχολείο/ σπίτι (Ε). Μαζεύει σκουπίδια (Ε). Πουλάει γάλατα (Ε). Ανεβαίνουν οι άνθρωποι (Ε). Συγκεκριμένο όχημα Ή λειτουργία Αυτοκίνητο/ Νταλίκα / Αμάξι/ Κάτι που οδηγάμε (Ε). Κουβαλάει/ μεταφέρει/ φορτώνει πράγματα (Ε). Έχει μια καρότσα που βάζουμε μέσα πράγματα (Ε). Αναφορά οχήματος KAI μεταφοράς ή φόρτωσης πραγμάτων Όχημα Το φορτηγό είναι κάτι σαν το αυτοκίνητο μόνο πιο μεγάλο που κουβαλάει πράγματα. Μεταφορικό μέσο. Δεν απάντησε/ Δεν ξέρω. Μοιάζει με νερό/ Νερό (Ε). Η στενοχώρια/ Όταν στεναχωριόμαστε για κάτι (Ε). Είναι κάτι που πέφτει (Ε). Αναφορά του κλάματος Ή των σταγόνων Νερό που κυλάει/ βγαίνει από τα μάτια (Ε). Όταν κλαίω (Ε). Είναι μια σταγόνα (Ε). Αναφορά του συναισθήματος ή κλάματος ΚΑΙ των σταγόνων (ή υγρού που τρέχει από τα μάτια) Κάτι που το βγαίνει/ τρέχει από τα μάτια κάποιες φορές, άμα έχουμε συγκινηθεί/ λυπηθεί/ στναχωρηθεί κτλ. Είναι όταν κλαίμε βγαίνει από τα μάτια μας και μετά πέφτει κάτω. Το δάκρυ είναι σταγόνα που βγαίνει από τα μάτια όταν κλαίμε. Δεν απάντησε/ Δεν ξέρω. Φτιάχνουμε με το χώμα σπίτι (Ε). Είναι να πάρουμε/ πιάσουμε ένα θησαυρό (Ε). Περιγραφή του αντικειμένου ή της χρήσης του Το φτυάρι είναι κάτι που σκάβουμε στα χώματα/ στην άμμο/ για να βρούμε ένα θησαυρό (Ε). Το φτυάρι είναι κάτι για να φυτεύεις δέντρα/ λουλούδια/ λαχανικά (Ε). Το φτυάρι είναι κάτι για να σκαλίζουμε το χώμα (Ε). Αυτό που παίρνουμε στην άμμο και την ρίχνουμε στο κουβαδάκι στη θάλασσα (Ε). Αναφορά κατηγορίας (δηλ. εργαλείο) ή περιγραφή του αντικειμένου ΚΑΙ χρήσης Είναι ένα εργαλείο (για την άμμο/ το χώμα). Είναι κάτι που έχει ένα κοντάρι/ ξύλο με κάτι (μυτερό) σιδερένιο στην άκρη και μπορείς να σκάβεις. Ένα εργαλείο που μας βοηθάει να σκάβουμε. Το φτυάρι είναι από πλαστικό και μπορούμε να παίζουμε με την άμμο και να φτιάχνουμε πύργους. ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 36 / 75

39 7 ΘΥΜΟΣ 8 ΑΓΟΡΑΖΩ 9 ΦΥΤΕΥΩ Δεν απάντησε/ Δεν ξέρω. Έχω στενοχωρηθεί/ Όταν κλαίει κάποιος (Ε). Χτυπάω/ Όταν με χτυπάνε (Ε). Όταν κάνουμε φασαρία (Ε). Αναφορά στην αιτία ή το αποτέλεσμα του συναισθήματος Έχω νεύρα/ Νευριάζω (Ε). Που μαλώνουμε/ Φωνάζουμε (Ε) Πηγαίνω στο δωμάτιο μου και κλειδώνομαι (Ε). Όταν πάει να με χτυπήσει ο άλλος/ Όταν κάποιος δεν με παίζει (Ε). Βάζω τα κλάματα (Ε). Κλαίω (Ε). Περιγραφή του συναισθήματος Θυμώνω Είμαι θυμωμένος Έχω τσαντιστεί Δεν απάντησε/ Δεν ξέρω. Παίρνω κάποια πράγματα (Ε). Φέρνω πράγματα (Ε). Που παίρνω πράγματα (Ε). Αναφορά σε συγκεκριμένο παράδειγμα Ή περιγραφή της διαδικασίας Αγοράζω πράγματα/ παιχνίδια/ πλαστελίνες/ φρούτα κτλ. (Ε). Συνώνυμο Ή περιγραφή της συναλλαγής με άλλο ρήμα Ψωνίζω. Πηγαίνω για ψώνια (Ε). Παίρνω ψώνια. Παίρνω κάτι με χρήματα. Αγοράζω φαγητά και πληρώνω λεφτά. Δεν απάντησε/ Δεν ξέρω. Νερό (Ε). Ποτίζω (Ε). Σκαλίζω (Ε). Αναφορά σε συγκεκριμένο παράδειγμα Ή του αποτελέσματος Φυτεύω λουλούδια/ σπόρους (Ε). Φυτεύω στη γη, στον κήπο (Ε). Κάνω καινούργια φυτά (Ε). Κάτι που φυτεύω για να τρώω (Ε). Περιγραφή της διαδικασίας Βάζω σπόρο, τον ποτίζω κι περιμένω να μεγαλώσει. Βάζω στο χώμα ένα σπόρο. Βάζω στο χώμα ένα λουλούδι, ρίχνω νερό και γίνεται τεράστιο. Βάζω φυτά στο χώμα. ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 37 / 75

40 ΠΟΝΟΔΟΝΤΟΣ ΤΡΑΠΕΖΑ ΓΡΑΣΙΔΙ Δεν απάντησε/ Δεν ξέρω. Δείχνει τα δόντια του (Ε). Το δόντι έχει σπάσει/ κουνιέται/ πέφτει/ έχει τερηδόνα (Ε). Ότι έφαγα πολλές σοκολάτες (Ε). Οδοντίατρος (Ε). Όταν μας πονάει (Ε). Πονάει (Ε). Όταν πάμε στο γιατρό για το δόντι (Ε). Όταν βγαίνουν τα δόντια (Ε). Πονάει το δόντι Όταν/ Που πονάνε τα δόντια Δεν απάντησε/ Δεν ξέρω. Λεφτά/ κάρτα (Ε). Εκεί πηγαίνει κάποιος/ Πας κάπου(ε). Αγοράζω (Ε). Έννοια του χώρου (κτίριο, μέρος, μηχάνημα) Ή Λειτουργία (ανάληψη, κατάθεση, φύλαξη χρημάτων) Για να βγάλουμε/ πάρουμε/ πληρώσουμε/ δώσουμε λεφτά (Ε). Που έχει πολλά λεφτά (Ε). Φυλάμε τα λεφτά (Ε). Έννοια του χώρου (κτίριο, μέρος, μηχάνημα) ΚΑΙ Λειτουργία (ανάληψη, κατάθεση, φύλαξη χρημάτων) Ένα μαγαζί που βγάζουμε λεφτά. Μέρος για να βάζουμε τα λεφτά μας για να μην μας τα παίρνουν οι κλέφτες από το σπίτι. Είναι εκεί που δίνεις λεφτά και σου δίνουν λεφτά. Δεν απάντησε/ Δεν ξέρω. Όταν βρέχει βγαίνει το γρασίδι (Ε). Το πατάμε/ κόβουμε (Ε). Παίζουμε (μπάλα) (Ε). Με τα λουλούδια/ που βγάζει φίδια (Ε). Φύλλα (Ε). Είναι πράσινο (Ε). Το αληθινό και το ψεύτικο (Ε). Περιγραφή Είναι κάτι που το φυτεύουμε/ το ποτίζουμε (Ε). Το γρασίδι είναι κάτι φύλλα και το κουρεύουμε (Ε). Είναι κάτι που έχει φυτά Το γρασίδι του ποδοσφαίρου/ Το γρασίδι που είναι έξω/ στον κήπο/ στο χώμα (Ε). Τρώνε τα πρόβατα (Ε). Χορτάρι, γκαζόν (ως συνώνυμα) Ή αναφορά στο ότι είναι φυτό ΚΑΙ περιγραφή Χορτάρι. Χόρτα. Γκαζόν. Φυτό/ Φυτά. ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 38 / 75

41 3 ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟ 4 ΞΕΦΛΟΥΔΙΖΩ 5 ΛΟΦΟΣ Δεν απάντησε/ Δεν ξέρω. Ταξίδι/ Εκδρομή/ Διακοπές (Ε). Για να πηγαίνει κάποιος σε πόλεις/ σε μια άλλη χώρα (Ε). Που πετάς/ Αεροπλάνο (Ε). Δρόμοι (Ε). Για το αεροπλάνο (Ε). Που έχει/ είναι/ πετάνε τα αεροπλάνα/ τα ελικόπτερα (Ε). Θα πρέπει να περιλαμβάνει την έννοια της στάθμευσης ή μετακίνησης αεροπλάνων Είναι αυτό που προσγειώνονται/απογειώνονται τα αεροπλάνα/ τα ελικόπτερα και φεύγουν από εκεί για να πάνε σε μια άλλη χώρα. Είναι εκεί που παρκάρουν ανεβαίνουν και κατεβαίνουν τα αεροπλάνα (και έρχονται/ φεύγουν άνθρωποι). Δεν απάντησε/ Δεν ξέρω. Βγάζω τα φύλλα του λουλουδιού (Ε). Ξεφλουδίζω τα βιβλία (Ε). Αναφορά σε συγκεκριμένο παράδειγμα ή αποτέλεσμα Ξεφλουδίζω το μήλο, την μπανάνα, κτλ (Ε). Βγάζω κάτι (Ε). Καθαρίζω (Ε). Περιγραφή της διαδικασίας Παίρνω ένα μαχαίρι και βγάζω τη φλούδα από τα φρούτα. Βγάζω μια φλούδα/ πέτσα/ το τσόφλι. Δεν απάντησε/ Δεν ξέρω. Πολύ ψηλό/ Μεγάλο βουνό (Ε). Ανηφόρα/ Κατηφόρα (Ε). Ένας γκρεμός (Ε). Ένα μεγάλο γρασίδι/ Για βοσκό (Ε). Φως (Ε). Ταράτσα (Ε). Που περπατάμε/ Ανεβαίνουμε πολύ ψηλά (Ε). Λιγότερο ακριβης περιγραφή Βουνό (Ε). Σαν βουνό (Ε). Περισσότερο ακριβής περιγραφή Μικρό βουναλάκι Ψηλό βουναλάκι ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 39 / 75

42 6 ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ 7 ΥΠΟΣΧΕΣΗ Δεν απάντησε/ Δεν ξέρω. Το εργοστάσιο των ξωτικών (Ε). Συνεργείο/ Μεγάλο σπίτι (Ε). Που κάνουν δουλειές (Ε). Που κόβεις ξύλα (Ε). Που πάνε τα φορτηγά (Ε). Πρέπει να αναφερθεί η έννοια του κτιρίου/χώρου Ή της κατασκευής πραγμάτων ή μηχανημάτων που περιέχει Σαν σπίτι και βγάζει καπνό (Ε). Ένα μεγάλο κτίριο (Ε). Που δουλεύουν οι άνθρωποι (Ε). Κατασκευάζει/ Φτιάχνει ρούχα/ πράγματα/ κινητά/ υπολογιστές Ρομπότ/ παιχνίδια κτλ (Ε). Πρέπει να αναφερθεί η έννοια του κτιρίου/χώρου ΚΑΙ της κατασκευής πραγμάτων ή μηχανημάτων που περιέχει Είναι ένα μεγάλο κτίριο που μέσα είναι άνθρωποι/ μηχανικοί και δουλεύουν. Εκεί που φτιάχνουν πράγματα και μεγάλα φορτηγά τα πηγαίνουν αλλού. Δεν απάντησε/ Δεν ξέρω. Μου λένε ένα μυστικό και δεν το λέω σε κανένα (Ε). Κάνουμε προσευχή (Ε). Είπαμε για να πάρουμε λεφτά (Ε). Ότι συμφωνούμε σε κάτι (Ε). Ότι κρατάμε αυτό που μας είπε ο άλλος (Ε). Αναφορά στη διαδικασία ή σε συγκεκριμένο παράδειγμα Υπόσχεσαι κάτι (πχ. να πας μια βόλτα στην παιδική χαρά) και το κρατάς (Ε). Ότι λέω κάτι και δεν το ξανακάνω (Ε). Η υπόσχεση είναι να μη μαλώνουμε/ να μην το ξανακάνω/ ότι δε θα ξανακάνω κάτι κακό (Ε). Κρατάμε μια υπόσχεση (Ε). Υπόσχομαι να κάνω κάτι (Ε). Περιγραφή της διαδικασίας ΚΑΙ της δέσμευσης Ότι αυτό που είπα θα το κάνω. Όταν λέμε κάτι στον άλλο και πρέπει να το τηρούμε. Ότι κρατάμε το λόγο μας. ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 4 / 75

43 8 ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ Δεν απάντησε/ Δεν ξέρω. Φτιάχνει τραγούδια/παραστάσεις/ παραμύθια/ ταινίες (Ε). Βγάζει/ τραβάει φωτογραφίες/ βίντεο (Ε). Ένας καλλιτέχνης/ Σχεδιάζει/ ζωγραφίζει (Ε). Κάποιος που στέλνει/ φέρνει γράμματα/ που δίνει λογαριασμούς/ ταχυδρόμος (Ε). Είναι εκείνος που δουλεύει στο δημαρχείο/ για το δήμαρχο (Ε). Είναι ο πρόεδρος/ δικαστής/ δικηγόρος (Ε). Αναφορά στον τόπο ή τo είδος της δουλειάς Γράφει (και δημοσιεύει τα πράγματα του) (Ε). Γράφει για ποδόσφαιρο, για μπάσκετ, για τένις για τέτοια πράγματα (Ε). Λέει πράγματα που συμβαίνουν στην πόλη / Μας λέει τι συμβαίνει (Ε). Αυτός που βγαίνει/ μιλάει/ είναι στην τηλεόραση (Ε). Κάνει εκπομπές (Ε). Άτομο ή επάγγελμα ΚΑΙ τόπος (εφημερίδα, τηλεόραση, κτλ.) ή περιγραφή της δουλειάς Είναι ο άνθρωπος που δουλεύει στην τηλεόραση ή στις εφημερίδες και ενημερώνει τον κόσμο. Είναι αυτός που παίρνει συνεντεύξεις. Αυτός που βλέπω στις ειδήσεις/ στην τηλεόραση και μας λέει τα πράγματα/ τα γεγονότα / τα νέα. ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 4 / 75

44 3. Βαθμολόγηση Ερωτήσεων Ιστορίας (Ακουστική κατανόηση αφηγηματικού λόγου) Το κείμενο της ιστορίας: «Η Μαρία αποφάσισε να φτιάξει μια κάρτα για τη γιορτή της μαμάς της. Έκοψε λοιπόν χαρτόνια, τα ζωγράφισε και κόλλησε πάνω διάφορα αυτοκόλλητα. Στο τέλος έγραψε ευχές, πόσο αγαπά την μαμά της και έριξε και λίγη χρυσόσκονη για να την κάνει πιo γυαλιστερή κι όμορφη. Η Μαρία αφού τελείωσε με την κάρτα της πήγε να τη δώσει στη μαμά της. Η μητέρα της ξαφνιάστηκε και χάρηκε πάρα πολύ. Αγκάλιασε την Μαρία και τη φίλησε γλυκά για το όμορφο δώρο της. Η μαμά της Μαρίας στόλισε την κάρτα της στη βιβλιοθήκη για να την βλέπουν όλοι στο σπίτι. Ο Νίκος, ο μεγάλος αδερφός της Μαρίας μπήκε αργότερα στο δωμάτιο και μάζεψε τα πράγματά του για να πάει στο μάθημά του. Κατά λάθος μαζί με τα βιβλία που πήρε από τη βιβλιοθήκη πήρε χωρίς να το καταλάβει και την κάρτα της Μαρίας. Η μαμά της Μαρίας είδε ότι λείπει η κάρτα από τη βιβλιοθήκη κι άρχισε να ψάχνει να τη βρει σε όλο το σπίτι. Επειδή όμως δεν την έβρισκε πουθενά στεναχωρήθηκε πολύ. Ο αδερφός της Μαρίας γύρισε από το μάθημά του κι άδειασε το σακίδιό του. Τότε βρήκε μέσα στο σακίδιο την κάρτα της Μαρίας και κατάλαβε ότι είχε βρεθεί εκεί από λάθος. Ο Νίκος έδωσε την κάρτα στη μαμά του που χάρηκε πάρα πολύ που ξαναβρήκε την κάρτα». Οι ερωτήσεις που ακολουθούν είναι: ) Τί αποφάσισε η Μαρία να κάνει δώρο στη μητέρα της για τη γιορτή της; ) Πώς έφτιαξε το δώρο της μαμάς η Μαρία; 3) Πού έβαλε η μαμά το δώρο της Μαρίας; 4) Ποιος πήρε την κάρτα της μαμάς χωρίς να το καταλάβει; 5) Γιατί έδωσε ο Νίκος στη μητέρα του την κάρτα που βρήκε στο σακίδιό του; 6) Γιατί νομίζεις ότι χάρηκε η μητέρα που βρέθηκε η κάρτα; Το παιδί, καθώς απαντά στις ερωτήσεις, μπορεί να πατάει πάνω στην εικόνα που επιθυμεί αξιοποιώντας τη δυνατότητα επαναφοράς της κάθε εικόνας σε μεγάλο μέγεθος στην οθόνη ώστε να υποστηριχθεί η μνημονική ανάκληση.. Ο εξεταστής μετά την ολοκλήρωση της χορήγησης καλείται να απομαγνητοφωνήσει και να βαθμολογήσει τις απαντήσεις. Οι απαντήσεις βαθμολογούνται με, και, καθώς η ακουστική κατανόηση είναι μια περίπλοκη διαδικασία (τόσο για να κατανοηθεί όσο και για να βαθμολογηθεί), στην οποία παίζουν ρόλο πολλοί παράγοντες (μνήμη, προηγούμενη γνώση και γενικότερη γνώση του πώς λειτουργεί ο κόσμος, λεξιλόγιο, συντακτικό κ.α.). Για το λόγο αυτό επιλέχθηκε μια πιο ευέλικτη βαθμολογία από το (λάθος) και (σωστό). Με βαθμολογείται η απουσία απάντησης, μια εσφαλμένη ή ανώριμη απάντηση. Με μονάδα βαθμολογείται η αναπτυσσόμενη απάντηση και με μονάδες η επαρκής απάντηση. ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 4 / 75

45 Χαρακτηριστικά παραδείγματα βαθμολόγησης απαντήσεων ανά ερώτηση παρουσιάζονται ακολούθως: i. Παραδείγματα βαθμολόγησης κοινών απαντήσεων Ερώτηση : Τι αποφάσισε η Μαρία να κάνει δώρο στη μητέρα της για τη γιορτή της; Δεν ξέρω. Δε θυμάμαι. Απαντήσεις που περιλαμβάνουν μη σχετικές πληροφορίες: Π.χ. «μια ζωγραφιά», «ένα λουλούδι». Απάντηση με τις πληροφορίες της ερώτησης: Π.χ. «δώρο». Απαντήσεις στις οποίες το παιδί αναφέρεται περιγραφικά στην κάρτα: Π.χ. «ένα δωράκι από χαρτόνι και χρυσόσκονη», «ένα χαρτόνι που ζωγράφισε». Απαντήσεις που περιλαμβάνουν αναφορά στο αντικείμενο: Π.χ. «μια κάρτα» ή «κάτι που έφτιαξε μόνη της με χαρτόνι, χρώματα και χρυσόσκονη και έγραψε ευχές». Ερώτηση : Πώς έφτιαξε το δώρο της μαμάς η Μαρία; Δεν ξέρω. Δε θυμάμαι. Απαντήσεις που περιλαμβάνουν μη σχετικές πληροφορίες ή πράξεις και αντικείμενα που δεν έχουν ειπωθεί: Π.χ. «με νεραϊδόσκονη», «με τέμπερες». Απάντηση με τις πληροφορίες της ερώτησης: Π.χ. «η Μαρία έφτιαξε ένα δώρο». Απαντήσεις στις οποίες το παιδί περιλαμβάνει κάποια ή ένα από τα αντικείμενα ή τις πράξεις που αναφέρονται στην ιστορία (έκοψε χαρτόνι, τα ζωγράφισε, κόλλησε αυτοκόλλητα, έγραψε ευχές και πόσο την αγαπά, έριξε χρυσόσκονη), ή σε άλλα που εννοούνται, π.χ. ψαλίδι, κόλλα, χρώματα. Πχ. «με χρυσόσκονη», «με χαρτόνι», «με χρώματα και αυτοκόλλητα», «πήρε ένα χαρτί και ζωγράφισε ένα λουλούδι». Απαντήσεις στις οποίες το παιδί περιλαμβάνει κάποια ή ένα από τα αντικείμενα ή τις πράξεις που αναφέρονται στην ιστορία και σε αντικείμενα ή πράξεις που δεν έχουν ειπωθεί, πχ. «ένα λουλούδι σε χαρτόνια», «με χαρτόνια, κόλλα και νεραϊδόσκονη». Απαντήσεις που δηλώνουν αυτό που ένιωθε ή βίωνε η Μαρία όταν έφτιαχνε την κάρτα, πχ. «με αγάπη», «με κέφι», «με κόπο». Απαντήσεις που περιλαμβάνουν όλα ή την πλειοψηφία από τα αντικείμενα ή τις πράξεις που αναφέρονται, πχ. «έκοψε χαρτόνι, ζωγράφισε και έβαλε αυτοκόλλητα και χρυσόσκονη», «με χαρτόνι, το ζωγράφισε, έβαλε αυτοκόλλητα και έγραψε ευχές», «ζωγράφισε ένα χαρτόνι, έβαλε αυτοκόλλητα και χρυσόσκονη και έγραψε πόσο αγαπά τη μαμά της». Απαντήσεις που περιλαμβάνουν όλα ή την πλειοψηφία από τα αντικείμενα ή τις πράξεις που αναφέρονται και άλλα που εννοούνται, πχ. «με χαρτόνι, ψαλίδι, χρώματα, αυτοκόλλητα και χρυσόσκονη», «με χαρτόνι, το ζωγράφισε, έβαλε αυτοκόλλητα και χρυσόσκονη, μετά έγραψε μαμά σ αγαπώ, χρόνια πολλά». Ερώτηση 3: Πού έβαλε η μαμά το δώρο της Μαρίας; Δεν ξέρω. Δε θυμάμαι. Απαντήσεις που περιλαμβάνουν μη σχετικές πληροφορίες ή πράξεις που δεν έχουν ειπωθεί: Π.χ. «το έβαλε πάνω στον τοίχο για να το βλέπει», «το έβαλε στο δωμάτιό της». Απάντηση με τις πληροφορίες της ερώτησης: Π.χ. «η μαμά πήρε το δώρο της Μαρίας». Απαντήσεις στις οποίες το παιδί αναφέρει περιγραφικά το μέρος ή δείχνει την αντίστοιχη εικόνα. Πχ. «εκεί» και δείχνει τη βιβλιοθήκη, «εκεί που βάζουμε τα βιβλία», Απαντήσεις στις οποίες γίνεται αναφορά σε κάποιο αντίστοιχο έπιπλο, όπως σύνθετο, μπουφές, κτλ. Πχ. «στη ντουλάπα», «στο ράφι», «στο σύνθετο». Απαντήσεις στις οποίες γίνεται αναφορά στο μέρος, πχ. «βιβλιοθήκη», «η μαμά το έβαλε στη βιβλιοθήκη». ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 43 / 75

46 Ερώτηση 4: Ποιος πήρε την κάρτα της μαμάς χωρίς να το καταλάβει; Δεν ξέρω. Δε θυμάμαι. Απαντήσεις που περιλαμβάνουν μη σχετικές πληροφορίες. Π.χ. «ο ξάδερφος», «ο φίλος που πήγαινε σχολείο». Απάντηση με τις πληροφορίες της ερώτησης: Π.χ. «πήρε την κάρτα χωρίς να το καταλάβει». Απαντήσεις στις οποίες το παιδί αναφέρει το πρόσωπο με κάποιο έμμεσο τρόπο ή με λάθος όνομα ή αναφέρει το φύλο του παιδιού. Πχ. «το αγοράκι», «ο Γιώργος», «ο Κωστής». Απαντήσεις στις οποίες το παιδί δείχνει το αντίστοιχο πρόσωπο, πχ. «αυτός» και δείχνει το παιδάκι, «δεν μπορώ να πω το όνομά του» και δείχνει. Απαντήσεις στις οποίες γίνεται αναφορά στο πρόσωπο πχ. «ο Νίκος», «ο Νικόλας». Απαντήσεις στις οποίες γίνεται αναφορά στη ιδιότητα του παιδιού ή στο πρόσωπο και την ιδιότητα (ακόμα και αν τα ονόματα αναφέρονται λάθος). Π.χ. «Ο αδερφός», «Ο Νίκος, ο μεγάλος αδερφός». Ερώτηση 5: Γιατί έδωσε ο Νίκος στη μητέρα του την κάρτα που βρήκε στο σακίδιό του; Δεν ξέρω. Δε θυμάμαι. Απαντήσεις που περιλαμβάνουν μη σχετικές πληροφορίες. Π.χ. «γιατί ήταν η γιορτή της», «επειδή είχε γενέθλια», «γιατί η μαμά έκλαιγε», «για να τον αγαπήσει πιο πολύ», «γιατί πήγαινε σχολείο για τα μαθήματά του», «επειδή το είχε ξεχάσει», «γιατί ήταν δικιά του», «γιατί δεν την ήθελε», «γιατί είχε γυρίσει από το σχολείο», «γιατί ήταν στη βιβλιοθήκη», «γιατί δεν ήξερε ποιανού ήτανε», «για να το δείξει στους φίλους του», «γιατί δεν την χρειαζότανε». Απάντηση με τις πληροφορίες της ερώτησης: Π.χ. «ο Νίκος την έδωσε», «γιατί την έδωσε». Απαντήσεις στις οποίες το παιδί γίνεται έμμεση αναφορά στο κίνητρο-αιτία, ακόμα και αν δεν εκφράζεται σαφώς το νόημα. Π.χ. «γιατί την πήρε μαζί του», «γιατί τη βρήκε μέσα στο σακίδιο», «επειδή άνοιξε τα βιβλία και την είδε», «γιατί έτσι πρέπει να κάνουμε», «γιατί η μαμά την έψαχνε», «για να την πάρει ξανά πίσω», «γιατί την πήρε τη κάρτα ξαφνικά στο σχολείο», «γιατί ήταν δική της» «επειδή ήτανε της μαμάς». Απαντήσεις στις οποίες γίνεται αναφορά πιο ξεκάθαρα ή άμεσα στο κίνητρο-αιτία. Π.χ. «επειδή την πήρε χωρίς να το καταλάβει ή κατά λάθος», «γιατί κατά λάθος την έβαλε στη τσάντα του», «γιατί κατάλαβε ότι την πήρε», «γιατί έγραφε Μαρία», «γιατί ήταν δώρο της Μαρίας», «γιατί ήθελε/για να την ευχαριστήσει», «για να γίνει περήφανη», «για να την ξαναβάλει εκεί που ήταν», «για να μην τη στεναχωρήσει», «κατάλαβε ότι ήταν για τη μαμά του». ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 44 / 75

47 Ερώτηση 6: Γιατί νομίζεις ότι χάρηκε η μητέρα που βρέθηκε η κάρτα; Δεν ξέρω. Δε θυμάμαι. Απαντήσεις που περιλαμβάνουν μη σχετικές πληροφορίες. Π.χ. «Επειδή τη βρήκε στην τσάντα ο αδερφός», «γιατί την είχε πάρει», «επειδή την πήρε ο αδερφός», «γιατί την πήρε ο Νίκος», «γιατί της την έφτιαξε με χρυσόσκονη», «γιατί ήταν το πάρτι της», «επειδή είχε γενέθλια». Απάντηση με τις πληροφορίες της ερώτησης: Π.χ. «γιατί είναι χαρούμενη». Απαντήσεις στις οποίες το παιδί γίνεται αναφορά σε πρακτικούς λόγους ή αναφορά αιτιολογίας ακόμα και αν δεν εκφράζεται σαφώς το νόημα. Π.χ. «γιατί τη βρήκε», «γιατί ήταν η γιορτή της», «γιατί την έψαχνε παντού στο σπίτι», «γιατί ήταν ωραία/όμορφη», «γιατί την ξαναπήρε», «γιατί την έχασε/γιατί δεν την έβρισκε», «γιατί τη έδωσε/την επέστρεψε (ο αδερφός)», «επειδή την είδε», «γιατί ήταν δική της», «γιατί ήθελε την κάρτα στη βιβλιοθήκη της», «γιατί ήταν πολύτιμη», «γιατί ήταν δώρο για τη γιορτή της», «επειδή ήταν της Μαρίας», «γιατί την έφτιαξε η Μαρία», «γιατί ήθελε να βρεθεί», «γιατί την αγαπούσε», «γιατί αγαπούσε πολύ το παιδί της», «γιατί είχε στεναχωρηθεί». Απαντήσεις στις οποίες γίνεται αναφορά στο συναίσθημα ή στις σκέψεις της μητέρας για το δώρο της κόρης της. Π.χ. «γιατί της τη χάρισε η Μαρία», «γιατί την ήθελε και χάρηκε», «στεναχωριόταν που έχασε την κάρτα του κοριτσιού της», «γιατί την αγαπούσε πολύ την κάρτα/γιατί της άρεσε πάρα πολύ και την ήθελε», «γιατί ήθελε πολύ να την έχει», «είχε ξαφνιαστεί και νόμιζε ότι την είχε χάσει», «γιατί της άρεσε», «γιατί ήταν η γιορτή της και της την έδωσε το παιδί της/ήταν δώρο της Μαρίας», «γιατί θα στεναχωριόταν η Μαρία αν μάθαινε ότι έχασε την κάρτα της, ευτυχώς τη βρήκε!» ii. Επισημάνσεις Δεν βαθμολογείται η άρθρωση του μαθητή. Δεν βαθμολογείται με πολύ αυστηρό κριτήριο η μνήμη, η σύνταξη και η γραμματική, λόγω της μικρής ηλικίας των παιδιών. Η δημιουργική σκέψη θεωρείται συχνά πως προϋποθέτει την κριτική σκέψη, οπότε βαθμολογείται εν μέρει στις ερωτήσεις κριτικής σκέψης. Οι απαντήσεις όπου εμπλέκεται πολύ η φαντασία βαθμολογούνται με ή. Μηδέν θα πάρει μια απάντηση αν δεν σχετίζεται καθόλου με πληροφορίες του κειμένου π.χ. στην ερώτηση 6 της ιστορίας η απάντηση: «γιατί ήταν στο πάρτι της» ή «γιατί μετά θα πάνε όλοι μαζί βόλτα». Ένα θα πάρει η απάντηση «γιατί τώρα που βρήκε την κάρτα μπορούνε να κάνουν πάρτι». Οι απαντήσεις όπου δίνονται περισσότερες από μία πληροφορίες (σωστές και λανθασμένες), αν ακολουθούν μια σκέψη όσον το δυνατό συμβατή με τις πληροφορίες του κειμένου, βαθμολογούνται ως σωστές (με ή ). Π.χ. στην ερώτηση 6 της ιστορίας θα βαθμολογηθεί με η απάντηση «γιατί ήταν δώρο για τη γιορτή της και το είχε πάρει ο Γιώργος», με η απάντηση «γιατί είχε στεναχωρηθεί που έπεσε από τη βιβλιοθήκη και έχασε το δώρο που πήρε για τη γιορτή της» και η απάντηση «γιατί θα στεναχωριόταν η Μαρία αν μάθαινε ότι έχασε το δώρο της». Στην ερώτηση 6 υπάρχει η βαθμολογία, γιατί η αναγνώριση συναισθήματος απαιτεί υψηλότερου επιπέδου σκέψη. Οπότε θα βαθμολογηθεί με η απάντηση «γιατί τη ξαναβρήκε και της άρεσε / χάρηκε που την ξαναβρήκε». ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 45 / 75

48 4. Βαθμολόγηση Δοκιμασιών Γραφής i. Γραφή Ονόματος-Παραδείγματα Κωδικοποίηση Περιγραφή Καμία απάντηση Το παιδί αρνείται να γράψει. Εικονική απάντηση Ζωγραφιά Σκαριφήματα (αδέξια πρωτόγονα γραφήματα-δεν μοιάζουν με γράμματα ή αριθμούς) 3 Σαν γραφική/αριθμητική αναπαράσταση,προσπάθεια για γραμμική αναπαράσταση 4 Τυχαία αναγνωρίσιμα γράμματα, αλυσίδες γραμμάτων 5 Επινοημένη γραφή (τα γράμματα αντιπροσωπεύουν είτε συλλαβές είτε φωνήματα) 6 Πλήρως επινοημένη αλφαβητική γραφή (ακριβής παραγωγή αναγνωρίσιμων λέξεων με ορθογραφικά λάθη, όπου ένα γράμμα αντιστοιχεί σε ένα φώνημα) ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 46 / 75

49 7 Ακριβής παραγωγή ορθά γραμμένων λέξεων ii. Γραφή πρότασης Σε κάθε παιδί ζητείται να γράψει την πρόταση Μαμά σ αγαπώ σε μια σελίδα. Η βαθμολόγηση της πρότασης γίνεται με βάση 3 κριτήρια: α. Ποιότητα της γραφής, β. Γραμμικότητα, γ. Όρια μεταξύ των λέξεων. α. Ποιότητα της γραφής της πρότασης Κωδικοποίηση Καμία απάντηση Περιγραφή Εικονική απάντηση Σκαριφήματα (αδέξια πρωτόγονα γραφήματα-δεν μοιάζουν με γράμματα ή αριθμούς) 3 Σαν γραφική/αριθμητική αναπαράσταση,προσπάθεια για γραμμική αναπαράσταση ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 47 / 75

50 4 Τυχαία αναγνωρίσιμα γράμματα, αλυσίδες γραμμάτων 5 Επινοημένη γραφή (τα γράμματα αντιπροσωπεύουν είτε συλλαβές είτε φωνήματα) 6 Πλήρως επινοημένη αλφαβητική γραφή (ακριβής παραγωγή αναγνωρίσιμων λέξεων με ορθογραφικά λάθη, όπου ένα γράμμα αντιστοιχεί σε ένα φώνημα) 7 Ακριβής παραγωγή ορθά γραμμένων λέξεων β. Γραμμικότητα Το παιδί βαθμολογείται με αν η πρότασή του χαρακτηρίζεται από γραμμικότητα (δηλ. έγραψε σε μια ευθεία γραμμή). Το παιδί βαθμολογείται με αν η πρότασή του δεν χαρακτηρίζεται από γραμμικότητα ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 48 / 75

51 γ. Όρια μεταξύ των λέξεων Το παιδί βαθμολογείται με αν έχει τηρήσει τις αποστάσεις μεταξύ τουλάχιστον λέξεων. Το παιδί βαθμολογείται με αν δεν έχει τηρήσει τις αποστάσεις μεταξύ των λέξεων δ. Γραφή από τα αριστερά προς τα δεξιά Το παιδί βαθμολογείται με αν έχει ξεκινήσει να γράφει από τα αριστερά προς τα δεξιά. Το παιδί βαθμολογείται με σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση. ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 49 / 75

52 5. Βαθμολόγηση Πραγματολογικής Επάρκειας i. Λειτουργικοί ορισμοί και παραδείγματα ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΚΙ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΩΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΣΤΙΣ ΕΙΚΟΝΕΣ Αναγνώριση θετικού συναισθήματος Αναγνώριση αρνητικού συναισθήματος Ακριβής ερμηνεία εικόνας-κατανόηση κατάστασης/επικοινωνιακού πλαισίου Αναγνώριση συμβατικής συμπεριφοράς ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗ ΠΡΟΘΕΣΗ - ΔΕΞΙΟΤΗΤΑ Προσέλκυση της προσοχής του ενήλικα, Κατεύθυνση προσοχής σε γεγονότα και αντικείμενα Παράκληση για κάποιο αντικείμενο Παράκληση για συγκεκριμένη ενέργεια Λεκτική παράκληση για βοήθεια Παράκληση για πληροφόρηση Άρνηση-απόρριψη ενέργειας ή αντικειμένου Χαιρετισμός κατά την άφιξη Χαιρετισμός κατά την αναχώρηση, Έκφραση συναισθημάτων (ευχαρίστηση-ανησυχία) Κατονομασία αντικειμένων Σχολιασμός αντικειμένου Σχολιασμός απουσίας αντικειμένου ή προσώπου ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΡΙΤΗΡΙΟΥ Αναγνώριση του ατόμου που νιώθει θετικά και απαντά στην ερώτηση της δοκιμασίας. Αναγνώριση του ατόμου που νιώθει αρνητικά και απαντά στην ερώτηση της δοκιμασίας. Ερμηνεία των γεγονότων, κατανόηση της αιτίας ενός συμβάντος. Κατανόηση και ικανότητα έκφρασης της νοητικής ή συναισθηματικής κατάστασης ενός χαρακτήρα. Κατανόηση του πλαισίου στο οποίο συμβαίνει μία κατάσταση ή της σειράς των γεγονότων. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΡΙΤΗΡΙΟΥ Αναφορά σε πρόσωπο (Μαμά, Κύριε κλπ) όταν αναφέρεται στο τι λέει ο πρωταγωνιστής της κατάστασης. Αναφορά σε γεγονός χωρίς λεπτομέρειες ή πρόκληση της προσοχής μέσω λέξεων όπως: Κοίταξε, Εδώ, Αυτό εδώ Με ερώτηση ή πλάγια πρόταση ζητά ένα αντικείμενο (πχ. «Θα ήθελα μία πορτοκαλάδα») χωρίς απαραίτητα τη χρήση της λέξης «παρακαλώ». Με ερώτηση ή πλάγια πρόταση ζητά να γίνει μία ενέργεια ή να αλλάξει μία κατάσταση (πχ. «Μπορείς να κατέβεις από την κούνια;») χωρίς απαραίτητα τη χρήση της λέξης «παρακαλώ». Αναφορά σε βοήθεια (πχ. «Βοήθησέ με», «Χρειάζομαι τη βοήθειά σου») χωρίς απαραίτητα τη χρήση της λέξης «παρακαλώ». Με ερώτηση ή πλάγια πρόταση ζητά να μάθει μία πληροφορία (πχ. «Αναρωτιέμαι πώς θα μπορούσα να πάω σε αυτό το μέρος που σας δείχνω στο χάρτη.») χωρίς απαραίτητα τη χρήση της λέξης «παρακαλώ». Απάντηση μέσω μίας αρνητικής πρότασης (πχ. «Δεν μπορεί να έρθει», «Δεν ξέρω», «Δεν το θέλω», «Δεν μου αρέσει»). Αναφέρει κάποιον χαιρετισμό (πχ. «Γειά σας» ή στο τηλέφωνο «Παρακαλώ», «Ορίστε»). Αναφέρει κάποιον χαιρετισμό (πχ. «Γειά», «Αντίο») Αναφορά σε συναισθήματα άμεσα ή έμμεσα (πχ. «Πονάω», «Συγνώμη»). Αναφορά του αντικειμένου μέσα στο λόγο (πχ. «Χυμός»). Χρήση περιγραφικών επιθέτων ή κόστους ή περιφραστικά περιγράφεται ένα χαρακτηριστικό ή λειτουργία (πχ. «Μεγάλο αεροπλάνο», «Αεροπλάνο που πετάει», «Κάνει ευρώ ο χυμός»). Απάντηση μέσω μίας αρνητικής πρότασης για την απουσία ενός αντικειμένου (πχ. «Δεν έχω χυμό» ή «Ο μπαμπάς μου δεν είναι εδώ»). ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 5 / 75

53 Ικανότητα πληροφόρησης για κάτι που συνέβη κατά την απουσία του ενήλικα ή συνομηλίκων ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Πρόκληση προσοχής παιδιού/συνομηλίκων Κατανόηση της χειρονομίας «δείξιμο με το δείκτη» Κατανόηση πρόθεσης του ομιλητή Κατανόηση πρόθεσης του ομιλητή σε παράκληση για συγκεκριμένη πληροφορία Κατανόηση μεταφορικής έκφρασης/χιούμορ Ικανότητα διαπραγμάτευσης ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ Χρήση του λόγου στο παιχνίδι Συναναστροφή με συνομηλίκους Δεξιότητες κοινωνικών συμβάσεων Ευγένεια Αναφορά σε ένα γεγονός με λεπτομέρειες. Εκτενέστερη αναφορά που να περιγράφει το γεγονός (πχ. «Έπεσα από το ποδήλατο και χτύπησα στο γόνατό μου.», «Έτρεχα με το ποδήλατο και δεν είδα τα λουλούδια.»). ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΡΙΤΗΡΙΟΥ Αναφορά στο πρόσωπο (πχ. «Παιδάκι,...», «Σε παρακαλώ,...», «Μαμά», «Κύριε, λείπει ο μπαμπάς μου») Αναφέρει λέξεις που φανερώνουν επίδειξη (πχ. «Κοίτα», «Βλέπω», «Πού είναι αυτό που σας δείχνω».) Κατανόηση της κατάστασης μέσω του λόγου του χαρακτήρα που παρουσιάζεται. Αναφορά με περισσότερες λεπτομέρειες στην κατάσταση που περιγράφεται πχ. στο μέρος Αναγνώριση της σημασίας του «Είσαι αστέρι» ή του «Βγαίνει από τα ρούχα του». Κάνει μία εναλλακτική πρόταση (πχ. «Θα σου φτιάξω αύριο τα λουλούδια», «Μπορείς να μου φτιάξεις ένα άλλο φαγητό;», «Να κάνουμε και εμείς κούνια;», «Να κάνω και εγώ λίγο;»). Αναφέρει το κόστος (πχ. «Πόσο κάνει για να το αγοράσω;»). ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΡΙΤΗΡΙΟΥ Χρήση λεκτικών ερεθισμάτων σε στόχο τη συνέχιση του παιχνιδιού. Χρήση του λόγου για επικοινωνία με άλλα παιδιά. Επίγνωση της ανάγκης να είναι κανείς ευγενικός και να προσαρμόζεται λεκτικά (πχ. «Ευχαριστώ», «Παρακαλώ»). Δείχνει ευγένεια σε ξένους ή μεγαλύτερους. Χρήση λέξεων που εκφράζουν ευγένεια (πχ. «Ευχαριστώ», «Παρακαλώ»). Οδηγίες για την κατανόηση των ενδεικτικών απαντήσεων: Μέσα σε αγκύλες περιγράφονται γενικά παραδείγματα βαθμολόγησης. Εντός των παρενθέσεων αναφέρονται ενδεικτικά απαντήσεις που ειπώθηκαν από τους συμμετέχοντες στο δείγμα της στάθμισης. Οι λέξεις εντός της παρένθεσης παρουσιάζονται ως εναλλακτικές απαντήσεις και χωρίζονται μεταξύ τους με κόμμα. Οι ενδεικτικές απαντήσεις/προτάσεις χωρίζονται μεταξύ τους με τελεία. ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 5 / 75

54 ii. Ενδεικτικές απαντήσεις / Η Άννα με το Δημήτρη είναι στο πάρκο με τις κούνιες. Ποιο από τα παιδιά της εικόνας είναι χαρούμενο; Αναγνώριση θετικού συναισθήματος Ακριβής ερμηνεία εικόνας- Κατανόηση κατάστασης / επικοινωνιακού πλαισίου Το παιδάκι (που είναι στην κούνια, με την κίτρινη μπλούζα, με τα ξανθά/κίτρινα μαλλιά). Αυτό που (κάθεται, χαμογελάει, δεν κοιτάει τα άλλα παιδάκια). [Αναφέρει ένα άλλο όνομα αγοριού εκτός από Δημήτρης]. Το (παιδάκι, αγοράκι) [επιδεικνύει το σωστό] γιατί κάνει κούνια. (Ερμηνεία των γεγονότων, κατανόηση της αιτίας που συμβαίνει κάτι.) Το αγοράκι που είναι χαμογελαστό γιατί κάθεται στην κούνια. (Κατανόηση και ικανότητα έκφρασης της νοητικής ή συναισθηματικής κατάστασης ενός χαρακτήρα.) Το αγοράκι που χαμογελάει. (Κατανόηση και ικανότητα έκφρασης της νοητικής ή συναισθηματικής κατάστασης ενός χαρακτήρα.) ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 5 / 75

55 / Τι νομίζεις ότι θα πρέπει να πουν η Άννα με τον Δημήτρη στο παιδάκι για να κάνουν κι αυτοί κούνια; Παράκληση για συγκεκριμένη ενέργεια Έκφραση συναισθημάτων Πρόκληση προσοχής παιδιού/συνομηλίκων Κατανόηση πρόθεσης του ομιλητή Ικανότητα διαπραγμάτευσης Χρήση λόγου στο παιχνίδι Δεξιότητες κοινωνικών συμβάσεων Ευγένεια Μηδενικές Απαντήσεις Μπορείς να κατέβεις για να κάνουμε κούνια; Κατεβαίνεις; Θέλω να κατέβεις για να ανεβούμε και εμείς. Βαρεθήκαμε να περιμένουμε. Είμαστε (λυπημένοι, στεναχωρημένοι, αγανακτισμένοι, τσατισμένοι) που δεν κάνουμε κούνια. Παιδάκι, μπορούμε να κάνουμε κούνια; Σε παρακαλώ, να κάνω κούνια; [Ο εξεταζόμενος αντιλαμβάνεται ότι τα δύο παιδιά ζητούν να κάνουν κούνια] Να κάνουμε λίγο κούνια; Να κάνουμε και εμείς κούνια. Να ανέβουμε μία εμείς μία εσύ; [Οποιαδήποτε λεκτική αναφορά στην κούνια] Μπορούμε να κάνουμε και εμείς κούνια; [Παράκληση για να κάνουν και εκείνοι κούνια ακόμη και χωρίς τη χρήση λέξεων που να φανερώνουν ευγένεια] Παρακαλώ, να κάνω και εγώ κούνια; Μπαμπά να κάνω και εγώ λίγο κούνια; ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 53 / 75

56 3/ Ο Δημήτρης γυρίζει με το φίλο του από το σχολείο. Τι νομίζεις ότι λέει ο Δημήτρης στον φίλο του; Κατεύθυνση προσοχής σε γεγονότα και αντικείμενα Κατονομασία αντικειμένων Σχολιασμός αντικειμένου Κατανόηση της χειρονομίας «δείξιμο με το δείκτη» Κατανόηση πρόθεσης του ομιλητή Επιλογή θέματος συζήτησης Κοίτα ένα αεροπλάνο [πρέπει να αναφέρει το κοίτα και όχι βλέπω ] Ένα αεροπλάνο ψηλά Αεροπλάνο Πετάει ένα αεροπλάνο. Ένα μεγάλο αεροπλάνο. Κοίτα ένα αεροπλάνο, δεν είναι φανταστικό; Πετάει εκεί επάνω. (Βλέπω, Κοίτα) ένα αεροπλάνο [Οποιαδήποτε αναφορά που να υποδεικνύει ότι ο εξεταζόμενος έχει αντιληφθεί το νόημα της εικόνας που παρουσιάζεται, δηλ. ότι α. Δείχνει και β. αναφέρει το αεροπλάνο] Τι ωραία που θα ήταν να πηγαίναμε ένα ταξίδι με αεροπλάνο! Έχεις πάει ταξίδι με αεροπλάνο; ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 54 / 75

57 4/ Στην εικόνα φαίνεται ότι είναι βράδυ και η Άννα είναι έτοιμη να κοιμηθεί. Γιατί είναι η μαμά μαζί της στο δωμάτιο; Ακριβής ερμηνεία εικόνας Αναγνώριση συμβατικής συμπεριφοράς Μηδενικές απαντήσεις Για να τη σκεπάσει. Για να της βάλει την κουβέρτα. Για να την καληνυχτίσει. Για να τη σκεπάσει. Για να τη φιλήσει (Κατανόηση του πλαισίου) Για να της πει (ένα παραμύθι, μία ιστορία, ένα νανούρισμα). (Κατανόηση του πλαισίου) Γιατί φοβάται. Για να κοιμηθούνε. ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 55 / 75

58 5/ Στην εικόνα φαίνεται ότι είναι βράδυ και η Άννα είναι έτοιμη να κοιμηθεί. Τι νομίζεις ότι της λέει; Χαιρετισμός κατά την αναχώρηση Έκφραση συναισθημάτων Κατανόηση πρόθεσης του ομιλητή Δεξιότητες κοινωνικών συμβάσεων Μηδενικές απαντήσεις Καληνύχτα (μαμά, παιδί μου). Όνειρα γλυκά. Σε αγαπάω. Καληνύχτα (μαμά, παιδί μου). Καληνύχτα. Μαμά θα μου πεις μία ιστορία; Ευχαριστώ που με σκέπασες. Καληνύχτα. Όνειρα γλυκά. Κοιμήσου γιατί αύριο έχεις σχολείο. Φοβάμαι. Έλα να παίξουμε. ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 56 / 75

59 6/ Ο Δημήτρης πάτησε με το ποδήλατό του τα λουλούδια που είχε φυτέψει η μαμά του και τα χάλασε. Πιστεύεις ότι η μαμά του είδε αυτό που έκανε ο Δημήτρης; Αναγνώριση αρνητικού συναισθήματος Ακριβής ερμηνεία εικόνας Ναι. Ναι, το είδε. Ναι το είδε και τον μάλωσε. Το είδε γιατί είναι θυμωμένη. ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 57 / 75

60 7/ Τι νομίζεις ότι θα πει ο Δημήτρης στη μαμά του; Προσέλκυση προσοχής του ενήλικα Κατεύθυνση προσοχής σε γεγονότα και αντικείμενα Έκφραση συναισθημάτων Ικανότητα πληροφόρησης για κάτι που συνέβη κατά την απουσία του ενήλικα ή συνομηλίκων Κατανόηση πρόθεσης του ομιλητή Ικανότητα διαπραγμάτευσης Δεξιότητες κοινωνικών συμβάσεων Μηδενικές απαντήσεις Μαμά [Απαραίτητα να την καλέσει προσωπικά] Δεν τα είδα. Χάλασα τα λουλούδια Συγνώμη που σου χάλασα τα λουλούδια, σε αγαπώ. Συγνώμη. Έπεσα από το ποδήλατο και ήταν πάνω στα λουλούδια και τα χάλασα. [Εκτενέστερη αναφορά που να περιγράφει το γεγονός] [Απάντηση που υποδεικνύει ότι το παιδί καταλαβαίνει ότι η μαμά θα το μαλώσει ή λυπάται] Κατά λάθος το έκανα. Θα σου φυτέψω άλλα αύριο. Δεν ήθελα να χαλάσω τα λουλούδια. Συγνώμη. Δεν τα χάλασα, μόνα τους χαλάσανε. ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 58 / 75

61 8/ Ο Δημήτρης έπεσε από το ποδήλατο και χτύπησε το γόνατο και τον αγκώνα του. Τι νομίζεις ότι λέει στους φίλους του καθώς τους δείχνει τα τραύματά του. Κατεύθυνση προσοχής σε γεγονότα και αντικείμενα Παράκληση για συγκεκριμένη ενέργεια Λεκτική παράκληση για βοήθεια Έκφραση συναισθημάτων Ικανότητα πληροφόρησης για κάτι που συνέβη κατά την απουσία του ενήλικα ή συνομηλίκων Πρόκληση προσοχής παιδιού/συνομηλίκων Κατανόηση πρόθεσης του ομιλητή Συναναστροφή με συνομηλίκους Μηδενικές απαντήσεις Κοιτάξτε Χτύπησα εδώ. Χτύπησα στον αγκώνα και στο γόνατο. Μπορείτε να φωνάξετε τη μαμά μου; Με πάτε στο νοσοκομείο; Μου βάζετε/φέρνετε ιώδιο και τσιρότο; Βοηθήστε με γιατί πονάω. [Αναφέρει μία γενικότερη ή πιο αόριστη παράκληση] Πονάω. Συγνώμη, δεν θα παίξουμε σήμερα γιατί πρέπει να γίνω καλά. Παιδιά εσείς πώς θα νιώθατε, χαρούμενοι ή λυπημένοι; Έπεσα από το ποδήλατο και χτύπησα στον αγκώνα και στο γόνατο. [Αναφέρει μία πιο εκτεταμένη περιγραφή του γεγονότος /όχι απλή κατεύθυνση ή πρόκληση προσοχής] Παιδιά, χτύπησα. [Αντιλαμβάνεται ότι περιγράφει τον τρόπο που έπεσε ή το πώς νιώθει] [Αρκεί μια ένδειξη επικοινωνίας με τους συνομηλίκους] ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 59 / 75

62 9/ Τι τον ρωτούν οι φίλοι του; Κατεύθυνση προσοχής σε γεγονότα και αντικείμενα Παράκληση για πληροφόρηση Έκφραση συναισθημάτων Κατανόηση πρόθεσης του ομιλητή Κατανόηση πρόθεσης του ομιλητή σε παράκληση για συγκεκριμένη πληροφορία Συναναστροφή με συνομηλίκους Δεξιότητες κοινωνικών συμβάσεων Μηδενικές απαντήσεις Έχεις αίμα εδώ. Έπεσες από το ποδήλατο; Πώς έγινε αυτό; Πώς το έπαθες; Πού έπεσες; Είσαι καλά; Πονάει; Πώς έγινε; Θεούλη μου! [Αντιλαμβάνεται το ενδιαφέρον των φίλων του για την κατάστασή του] [Αντιλαμβάνεται το ενδιαφέρον των φίλων του για την κατάστασή του και το ενδιαφέρον τους να μάθουν πώς χτύπησε] [Αρκεί μια ένδειξη επικοινωνίας με τους συνομηλίκους] [Οποιαδήποτε ερώτηση από τα Παράκληση για Πληροφόρηση ή Κατανόηση της πρόθεσης του ομιλητή] Γιατί χτύπησες; Γιατί το έπαθες; Γιατί κλαις; ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 6 / 75

63 / Τι θα πει στη μαμά του όταν γυρίσει σπίτι; Προσέλκυση της προσοχής του ενήλικα Κατεύθυνση προσοχής σε γεγονότα και αντικείμενα Παράκληση για συγκεκριμένη ενέργεια Λεκτική παράκληση για βοήθεια Έκφραση συναισθημάτων Ικανότητα πληροφόρησης για κάτι που συνέβη κατά την απουσία του ενήλικα ή συνομηλίκων Κατανόηση πρόθεσης του ομιλητή Ικανότητα διαπραγμάτευσης Μαμά. Κοίτα μαμά εδώ. Χτύπησα. Έπεσα. Μπορείς να μου βάλεις ένα τσιρότο; Θα πάμε στο γιατρό; Βοήθησέ με γιατί δεν μπορώ να το κουνήσω. Πονάω. Συγνώμη. Έπεσα από το ποδήλατο και χτύπησα. [Κατανόηση της πρόθεσης του παιδιού να ζητήσει βοήθεια ή να ενημερώσει για το χτύπημά του] Δεν θα το ξανακάνω. Κατά λάθος το έκανα. ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 6 / 75

64 / Στην εικόνα φαίνεται ότι ο Δημήτρης έχει καθίσει στο τραπέζι να φάει. Νομίζεις ότι του αρέσει το φαγητό; Αναγνώριση αρνητικού συναισθήματος Ακριβής ερμηνεία εικόνας Όχι. Δεν του αρέσει. Όχι, γιατί δεν το τρώει. Όχι γιατί δείχνει λυπημένος. Όχι γιατί δεν το ακουμπάει. [Απαραίτητα γίνεται αναφορά στην αιτία] ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 6 / 75

65 / Τι νομίζεις ότι θα πει ο Δημήτρης στη μαμά του; Προσέλκυση προσοχής του ενήλικα Παράκληση για συγκεκριμένη ενέργεια Άρνηση-απόρριψη ενέργειας ή αντικειμένου Έκφραση συναισθημάτων Σχολιασμός αντικειμένου Κατανόηση πρόθεσης του ομιλητή Ικανότητα διαπραγμάτευσης Δεξιότητες κοινωνικών συμβάσεων Ευγένεια Μηδενικές απαντήσεις Μαμά, δεν μου αρέσει. Θα μου κάνεις άλλο; Δεν (το θέλω, θα το φάω). Δεν μου αρέσει. Είναι αηδία. Δεν είναι νόστιμο. [Αναγνώριση της δυσαρέσκειας του παιδιού] Έχουμε άλλο φαγητό; Μπορείς να μου κάνεις άλλο φαγητό; Μαμά γιατί αυτό το φαγητό; Μαμά, δεν θέλω να σε στεναχωρήσω, αλλά μπορείς να μου κάνεις άλλο φαγητό γιατί δεν μου αρέσει αυτό; Σε παρακαλώ μου βάζεις κάτι άλλο να φάω; Δεν μου άρεσε το φαγητό. ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 63 / 75

66 3/ Στην εικόνα βλέπουμε την Άννα στο κυλικείο του σχολείου της. Τι νομίζεις ότι θέλει να κάνει η Άννα; Ακριβής ερμηνεία εικόνας Αναγνώριση συμβατικής συμπεριφοράς Μηδενικές απαντήσεις Θέλει να αγοράσει (ένα χυμό, μία πορτοκαλάδα, ένα νερό). Θέλει να πάρει (ένα χυμό, μία πορτοκαλάδα, ένα νερό) και δίνει χρήματα. Να πιεί πορτοκαλάδα. (Κατανόηση του πλαισίου) Να δώσει τα λεφτά στον κύριο. ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 64 / 75

67 4/ Τι θα πρέπει να πει η Άννα για να πάρει ένα χυμό; Προσέλκυση προσοχής του ενήλικα Παράκληση για συγκεκριμένη ενέργεια Παράκληση για πληροφόρηση Χαιρετισμός κατά την άφιξη Κατονομασία αντικειμένου Κατανόηση πρόθεσης του ομιλητή Ικανότητα διαπραγμάτευσης Δεξιότητες κοινωνικών συμβάσεων Ευγένεια Μηδενικές απαντήσεις Κύριε, μπορείτε να μου δώσετε ένα χυμό. Θα μου δώσετε ένα χυμό; Έχετε χυμό; Πόσο κάνει ο χυμός; Γεια σας. [Αναφέρει χυμό ή πορτοκαλάδα μέσα στο λόγο του] [Αναγνωρίζει ότι η επικοινωνία της Άννας στοχεύει στην αγορά ενός προϊόντος] Πόσο κάνει; Έχω ευρώ, φτάνουν; [Κατανοεί ότι πρέπει να ζητήσει το αντικείμενο ευγενικά] Μου δίνετε παρακαλώ ένα χυμό; Ευχαριστώ. Ορίστε. ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 65 / 75

68 5/ Τι θα της πει ο κύριος στο κυλικείο; Κατεύθυνση της προσοχής σε γεγονότα και αντικείμενα Παράκληση για συγκεκριμένη ενέργεια Χαιρετισμός κατά την αναχώρηση Κατονομασία αντικειμένου Σχολιασμός αντικειμένου Σχολιασμός απουσίας αντικειμένου Κατανόηση πρόθεσης του ομιλητή Ικανότητα διαπραγμάτευσης Δεξιότητες κοινωνικών συμβάσεων Ευγένεια Μηδενικές απαντήσεις Ορίστε πάρ το Δώσε μου τα χρήματα. Πάρτε και την απόδειξη. Γεια σου [Αναφέρεται ένα ποτό ή τα χρήματα] [Αναφορά στο κόστος ή περιγραφή του αντικειμένου] Κάνει [αναφέρει χρηματικό ποσό] [Αναγνώριση της πρόθεσης του κυρίου να δώσει το ποτό ή της ευγενικής/καλής του διάθεσης] Θα της πει πόσο κάνει ο χυμός [Αναφέρει χρηματικό ποσό] Τι πορτοκαλάδα θέλετε; [Επίδειξη ευγένειας με τη χρήση ή όχι λέξεων που φανερώνουν ευγένεια] Ευχαριστώ. Ορίστε. Παρακαλώ. Πάρτα αυτά τα χρήματα Πάρε τα λεφτά για να στον δώσω ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 66 / 75

69 6/ Η Άννα σηκώνει το τηλέφωνο που χτυπάει. Τι λέει η Άννα όταν σηκώνει το τηλέφωνο; Παράκληση για συγκεκριμένη ενέργεια Παράκληση για πληροφόρηση Χαιρετισμός κατά την άφιξη Χαιρετισμός κατά την αναχώρηση Έκφραση συναισθημάτων Κατανόηση πρόθεσης του ομιλητή Δεξιότητες κοινωνικών συμβάσεων Ευγένεια Μηδενικές απαντήσεις Περιμένετε. Ποιος είναι; Γειά σας. Ναι; Παρακαλώ; Εμπρός. Γειά σας. Λυπάμαι αλλά λείπει. Δυστυχώς δεν είναι εδώ. [Αναγνώριση της διάθεσης του κοριτσιού να απαντήσει] Παρακαλώ; Εμπρός; Ποιος είναι; Ορίστε; Ναι; Ποιος είναι παρακαλώ; [Απαραίτητη η χρήση της λέξης παρακαλώ μέσα σε πρόταση] Εδώ Άννα. (Όταν δεν συνοδεύεται από συμπληρωματική ερώτηση) ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 67 / 75

70 7/ Ο κύριος στο τηλέφωνο θέλει να μιλήσει στον μπαμπά της. Τι λέει η Άννα στον κύριο; Προσέλκυση της προσοχής του ενήλικα Κατεύθυνση της προσοχής σε γεγονότα και αντικείμενα Παράκληση για συγκεκριμένη ενέργεια Παράκληση για πληροφόρηση Άρνηση-απόρριψη ενέργειας ή αντικειμένου Χαιρετισμός κατά την αναχώρηση Έκφραση συναισθημάτων Σχολιασμός απουσίας αντικειμένου Ικανότητα πληροφόρησης για κάτι που συνέβη κατά την απουσία του ενήλικα ή συνομηλίκων Κατανόηση πρόθεσης του ομιλητή Δεξιότητες κοινωνικών συμβάσεων Ευγένεια Μηδενικές απαντήσεις Κύριε, Μισό λεπτό. Εντάξει. Αμέσως. Ευχαρίστως. Βεβαίως. Εντάξει, θα μιλήσετε στον μπαμπά μου. Περιμένετε λίγο Ποιος είναι; Ποιος τον ζητά; Δεν μπορεί να έρθει, έχει δουλειά. Δεν μπορώ να σας τον δώσω, είναι στο μπάνιο. Γειά σας. Λυπάμαι αλλά λείπει. Δεν είναι εδώ. [Κατανόηση της διάθεσης του κοριτσιού να ενημερώσει τον κύριο] Μισό λεπτό. Εντάξει. Αμέσως. Ευχαρίστως. Βεβαίως. Αμέσως. Ευχαρίστως. Βεβαίως. Είμαι η Άννα. Είναι εδώ ο μπαμπάς. Τι κάνεις μπαμπά; ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 68 / 75

71 8/ Ένα αυτοκίνητο έχει σταματήσει στο δρόμο και ο οδηγός του που κρατάει ένα χάρτη, ρωτάει κάτι την Άννα και τον Δημήτρη. Τι νομίζεις ότι ρωτάει ο οδηγός; Ακριβής ερμηνεία εικόνας Αναγνώριση συμβατικής συμπεριφοράς Παράκληση για συγκεκριμένη ενέργεια Λεκτική παράκληση για βοήθεια Παράκληση για πληροφόρηση Χαιρετισμός κατά την άφιξη Έκφραση συναισθημάτων Κατονομασία αντικειμένου Σχολιασμός αντικειμένου Κατανόηση πρόθεσης του ομιλητή Κατανόηση πρόθεσης του ομιλητή σε παράκληση για συγκεκριμένη πληροφορία Δεξιότητες κοινωνικών συμβάσεων Ευγένεια Μηδενικές απαντήσεις Πού είναι [αναφέρει ένα συγκεκριμένο μέρος που παρουσιάζεται σε χάρτες]; Πώς μπορώ να πάω [αναφέρει συγκεκριμένο μέρος]; Μισό λεπτό. Εντάξει. Αμέσως. Ευχαρίστως. Βεβαίως. Εντάξει, θα μιλήσετε στον μπαμπά μου. Πού να πάω; Πού είμαι; (Κατανόηση του πλαισίου) Μπορείτε να μου δείξετε που είναι [Αναφέρει μέρος] Βοηθήστε με σας παρακαλώ, χάθηκα. Πού να πάω; Πώς πάνε στο μουσείο; Γειά σας, Δεν βγάζω άκρη με αυτόν το χάρτη. [Αναφέρει συγκεκριμένο μέρος] [Περιγραφή του μέρους ή της δυσκολίας που αντιμετωπίζει με τον χάρτη] Πού να πάω; Που να πάει, να στρίψει; Πού βρίσκεται [αναφέρει συγκεκριμένο μέρος ή σημεία που αναφέρονται σε χάρτες (νοσοκομείο, πλατεία, μουσείο)] [Κατανόηση του τρόπου ομιλίας μεταξύ ενός αγνώστου και παιδιών] Παρακαλώ μου δείχνετε πώς πάω στο Ρέθυμνο; Θέλετε αυτόν το χάρτη; Θέλετε να σας πάω στο σχολείο; Θα μπείτε στο αυτοκίνητο; ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 69 / 75

72 9/ Τι λένε τα παιδιά στον οδηγό; Κατεύθυνση της προσοχής σε γεγονότα και αντικείμενα Άρνηση-απόρριψη ενέργειας ή αντικειμένου Χαιρετισμός κατά την άφιξη Χαιρετισμός κατά την αναχώρηση Κατονομασία αντικειμένου Σχολιασμός αντικειμένου Κατανόηση πρόθεσης του ομιλητή Δεξιότητες κοινωνικών συμβάσεων Ευγένεια Μηδενικές απαντήσεις Πάτε ευθεία και μετά αριστερά [οποιαδήποτε οδηγία με κατευθύνσεις]. Δεν ξέρουμε. Γειά σας Γειά σας [Αναφορά στο μέρος] [Περιγραφή του μέρους] [Αναγνωρίζει την πρόθεση των παιδιών να βοηθήσουν τον οδηγό] [Αναγνώριση του τρόπου ομιλίας με έναν άγνωστο δίνοντας πληροφορίες αλλά διατηρώντας αποστάσεις] Ευχαρίστως να σας πούμε Στο δρόμο. Ναι, ξέρουμε. θα έρθουμε. ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 7 / 75

73 / Ο δάσκαλος είπε του Δημήτρη ότι είναι αστέρι. Γιατί του το είπε αυτό; Τι εννοεί; Ακριβής ερμηνεία εικόνας Κατανόηση μεταφορικής έκφρασης / χιούμορ [Πρέπει να αναφέρεται πολύ καλός ή μαθητής] Γιατί είναι καλός. Γιατί έκανε τα μαθήματά του. ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 7 / 75

74 / Σε αυτήν την εικόνα ποιος νομίζεις ότι είναι αυτός που έχει βγει έξω από τα ρούχα του; Ακριβής ερμηνεία εικόνας Κατανόηση μεταφορικής έκφρασης / χιούμορ Ο κύριος με τα πράσινα γιατί είναι θυμωμένος. Αυτός [Δείχνει σωστά]. Ο διαιτητής. Ο προπονητής. Ο δάσκαλος. Ο μεγάλος. Αυτός με τα πράσινα. Αυτός με τη σφυρίχτρα. ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ 7 / 75