Μάθημα 21 pro quo immensam pecuniam acceperunt: qui diu apud Ardeam in exilio fuerat propter Veientanam praedam non aequo iure divisam:

Transcript

1 Μάθημα 21 pro quo immensam pecuniam acceperunt: δεπηεξεύνπζα αλαθνξηθή πξόηαζε θξίζεο, πξνζδηνξηζηηθή ζην Capitolium. qui diu apud Ardeam in exilio fuerat propter Veientanam praedam non aequo iure divisam: δεπηεξεύνπζα αλαθνξηθή πξόηαζε θξίζεο, πξνζδηνξηζηηθή ζην Camillus. Εηζάγεηαη κε ηελ αλαθνξηθή αλησλπκία qui θαη εθθέξεηαη κε νξηζηηθή, γηαηί δειώλεη πξαγκαηηθό γεγνλόο. quod illic aurum pensatum est: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή αηηηνινγηθή πξόηαζε, σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηεο αηηίαο ζην ξήκα ηεο θύξηαο πξόηαζεο (dicitur). Εηζάγεηαη κε ηνλ αηηηνινγηθό ζύλδεζκν quod θαη εθθέξεηαη κε νξηζηηθή, γηαηί εθθξάδεη αληηθεηκεληθή αηηηνινγία. unde tamen rogatus reversus est: δεπηεξεύνπζα αλαθνξηθή πξόηαζε θξίζεο, πξνζδηνξηζηηθή ζην in exilium. Εηζάγεηαη κε ην αλαθνξηθό επίξξεκα unde θαη εθθέξεηαη κε νξηζηηθή, γηα λα δειώζεη πξαγκαηηθό γεγνλόο. Μάθημα 23 ut ignoraretur a marito: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή ζπκπεξαζκαηηθή πξόηαζε σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ζπκπεξάζκαηνο ζην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο κε ξήκα ην ignoraretur, εηζάγεηαη κε ην ζπκπεξαζκαηηθό ζύλδεζκν ut, επεηδή είλαη θαηαθαηηθή, εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή, γηαηί ην ζπκπέξαζκα ζηε ιαηηληθή ζεσξείηαη κηα ππνθεηκεληθή θαηάζηαζε, θαη ζπγθεθξηκέλα κε ππνηαθηηθή παξαηαηηθνύ (ignoraretur) γηαηί εμαξηάηαη από ξήκα ηζηνξηθνύ ρξόλνπ paravit θαη αλαθέξεηαη ζην παξειζόλ. Έρνπκε ηδηόκνξθε αθνινπζία ρξόλσλ, γηαηί ην ζπκπέξαζκα είλαη ηδσκέλν ηε ζηηγκή ηεο εκθάληζήο ηνπ ζην κπαιό ηνπ νκηιεηή θαη όρη ηε ζηηγκή ηεο πηζαλήο πξαγκαηνπνίεζήο ηνπ (ζπγρξνληζκόο ηεο θύξηαο κε ηε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε).σηελ θύξηα πξόηαζε ππάξρεη ην ita. cum illa cubiculum mariti intraverat: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή ρξνληθή πξόηαζε σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ρξόλνπ ζην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο κε ξήκα ην intraverat, εηζάγεηαη κε ηνλ επαλαιεπηηθό ζύλδεζκν cum, εθθέξεηαη κε νξηζηηθή, γηαηί ε πξάμε καο ελδηαθέξεη από θαζαξά ρξνληθή άπνςε θαη ζπγθεθξηκέλα κε νξηζηηθή ππεξζπληειίθνπ, εθθξάδεη ηελ αόξηζηε επαλάιεςε ζην παξειζόλ θαη ζε ζρέζε κε ηελ πξνζδηνξηδόκελε πξόηαζε δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν. quid ageret puer: δεπηεξεύνπζα νπζηαζηηθή πιάγηα εξσηεκαηηθή πξόηαζε κεξηθήο άγλνηαο σο αληηθείκελν ζηε κεηνρή interroganti, εηζάγεηαη κε ηελ εξσηεκαηηθή αλησλπκία quid, εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή, γηαηί ε εμάξηεζε δίλεη κηα ππνθεηκεληθή ρξνηά ζην πεξηερόκελν ηεο εξώηεζεο θαη ζπγθεθξηκέλα κε ππνηαθηηθή παξαηαηηθνύ ageret, γηαηί εμαξηάηαη από ξήκα ηζηνξηθνύ ρξόλνπ (interroganti: εμάξηεζε ηεο κεηνρήο από ην respondebat) θαη δειώλεη ην ζύγρξνλν ζην παξειζόλ. cum lacrimae suae, diu cohibitae, vincerent: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή ρξνληθή πξόηαζε σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ρξόλνπ ζην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο, εηζάγεηαη κε ηνλ ηζηνξηθόδηεγεκαηηθό ζύλδεζκν cum θαη εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή, γηαηί ν ηζηνξηθόο - δηεγεκαηηθόο ζύλδεζκνο cum ππνγξακκίδεη ηε βαζύηεξε ζρέζε ηεο δεπηεξεύνπζαο κε ηελ θύξηα θαη δεκηνπξγεί κηα ζρέζε αηηίνπ θαη αηηηαηνύ αλάκεζά ηνπο. Είλαη θαλεξόο ν ξόινο ηνπ ππνθεηκεληθνύ ζηνηρείνπ ζηελ ππνηαθηηθή. Σπγθεθξηκέλα κε ππνηαθηηθή παξαηαηηθνύ (vincerent), γηαηί εμαξηάηαη από ξήκα ηζηνξηθνύ ρξόλνπ (egrediebatur) θαη δειώλεη ην ζύγρξνλν ζην παξειζόλ. ut simul imponeretur: δεπηεξεύνπζα νπζηαζηηθή βνπιεηηθή πξόηαζε σο έκκεζν αληηθείκελν ζην ξήκα orabat, εηζάγεηαη κε ην βνπιεηηθό ζύλδεζκν ut, γηαηί είλαη θαηαθαηηθή, εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή, γηαηί ην πεξηερόκελό ηεο είλαη θάηη ην επηζπκεηό θαη ζπγθεθξηκέλα κε ππνηαθηηθή παξαηαηηθνύ (imponeretur), γηαηί

2 εμαξηάηαη από ξήκα ηζηνξηθνύ ρξόλνπ (orabat) θαη αλαθέξεηαη ζην παξειζόλ. Έρνπκε ηδηόκνξθε αθνινπζία ρξόλσλ, γηαηί ε βνύιεζε είλαη ηδσκέλε ηε ζηηγκή ηεο εκθάληζήο ηεο ζην κπαιό ηνπ νκηιεηή θαη όρη ηε ζηηγκή ηεο πηζαλήο πξαγκαηνπνίεζήο ηεο (ζπγρξνληζκόο ηεο θύξηαο κε ηε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε). Mάθημα 24 Cum P. Cornelius Nasica ad Ennium poetam venisset: δεπηεξεύνπζα ρξνληθή επηξξεκαηηθή πξόηαζε, πνπ ιεηηνπξγεί σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ρξόλνπ ζην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο κε ξήκα ην sensit. Εηζάγεηαη κε ηνλ ηζηνξηθό ή δηεγεκαηηθό ζύλδεζκν cum, ν νπνίνο ππνγξακκίδεη ηε βαζύηεξε ζρέζε ηεο δεπηεξεύνπζαο κε ηελ θύξηα θαη δεκηνπξγεί αλάκεζά ηνπο κηα ζρέζε αηηίνπ θαη αηηηαηνύ. Εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή, πνπ θάλεη θαλεξό ηνλ ξόιν ηνπ ππνθεηκεληθνύ ζηνηρείνπ. Σπγθεθξηκέλα, κε ππνηαθηηθή ππεξζπληειίθνπ (venisset). Εμαξηάηαη από ην ξήκα sensit ηεο θύξηαο πξόηαζεο πνπ είλαη ηζηνξηθνύ ρξόλνπ θαη δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν ζην παξειζόλ. eique ab ostio quaerenti Ennium ancilla dixisset eum domi non esse: δεπηεξεύνπζα ρξνληθή επηξξεκαηηθή πξόηαζε, ιόγσ ηνπ παξαηαθηηθνύ-ζπκπιεθηηθνύ ζπλδέζκνπ que πνπ ζπλδέεη ηελ πξνεγνύκελε ρξνληθή πξόηαζε «Cum P. Cornelius Nasica ad Ennium poetam venisset» κε ηελ ελ ιόγσ πξόηαζε. Λεηηνπξγεί σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ρξόλνπ ζην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο κε ξήκα ην sensit. Εηζάγεηαη κε ηνλ ηζηνξηθό ή δηεγεκαηηθό ζύλδεζκν (cum), ν νπνίνο ππνγξακκίδεη ηε βαζύηεξε ζρέζε ηεο δεπηεξεύνπζαο κε ηελ θύξηα θαη δεκηνπξγεί αλάκεζά ηνπο κηα ζρέζε αηηίνπ θαη αηηηαηνύ. Εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή, πνπ θάλεη θαλεξό ηνλ ξόιν ηνπ ππνθεηκεληθνύ ζηνηρείνπ. Σπγθεθξηκέλα, κε ππνηαθηηθή ππεξζπληειίθνπ (dixisset). Εμαξηάηαη από ην ξήκα sensit ηεο θύξηαο πξόηαζεο πνπ είλαη ηζηνξηθνύ ρξόλνπ θαη δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν ζην παξειζόλ. quid postea Nasica fecerit: δεπηεξεύνπζα νλνκαηηθή πιάγηα εξσηεκαηηθή πξόηαζε, απιή, κεξηθήο αγλνίαο, ε νπνία ιεηηνπξγεί σο αληηθείκελν ζην ξήκα accipe ηεο πξνεγνύκελεο θύξηαο πξόηαζεο, από ηελ νπνία θαη εμαξηάηαη. Εηζάγεηαη κε ηελ εξσηεκαηηθή αλησλπκία quid θαη εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή, γηαηί ζεσξείηαη όηη ε εμάξηεζε δίλεη ππνθεηκεληθή ρξνηά ζην πεξηερόκελό ηεο. Σπγθεθξηκέλα, κε ππνηαθηηθή παξαθεηκέλνπ, γηαηί ην ξήκα εμάξηεζεο είλαη αξθηηθνύ ρξόλνπ (accipe = ελεζηώηαο) θαη δειώλεηαη ην πξνηεξόρξνλν ζην παξόλ. (Επζύο ιόγνο: quid postea Nasica fecit?) Paucis post diebus cum Ennius ad Nasicam venisset: δεπηεξεύνπζα ρξνληθή επηξξεκαηηθή πξόηαζε, πνπ ιεηηνπξγεί σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ρξόλνπ ζην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο κε ξήκα ην exclamavit. Εηζάγεηαη κε ηνλ ηζηνξηθό ή δηεγεκαηηθό ζύλδεζκν cum, ν νπνίνο ππνγξακκίδεη ηε βαζύηεξε ζρέζε ηεο δεπηεξεύνπζαο κε ηελ θύξηα θαη δεκηνπξγεί αλάκεζά ηνπο κηα ζρέζε αηηίνπ θαη αηηηαηνύ. Εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή, πνπ θάλεη θαλεξό ηνλ ξόιν ηνπ ππνθεηκεληθνύ ζηνηρείνπ. Σπγθεθξηκέλα, εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή ππεξζπληειίθνπ (venisset). Εμαξηάηαη από ην ξήκα exclamavit ηεο θύξηαο πξόηαζεο πνπ είλαη ξήκα ηζηνξηθνύ ρξόλνπ θαη δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν ζην παξειζόλ. et eum a ianua quaereret: δεπηεξεύνπζα ρξνληθή επηξξεκαηηθή πξόηαζε ιόγσ ηνπ παξαηαθηηθνύζπκπιεθηηθνύ ζπλδέζκνπ et πνπ ζπλδέεη ηελ πξνεγνύκελε ρξνληθή πξόηαζε «Paucis post diebus cum Ennius ad Nasicam venisset» κε ηελ ελ ιόγσ πξόηαζε. Λεηηνπξγεί σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ρξόλνπ ζην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο κε ξήκα ην exclamavit. Εηζάγεηαη κε ηνλ ηζηνξηθό ή δηεγεκαηηθό ζύλδεζκν cum, ν νπνίνο ππνγξακκίδεη ηε βαζύηεξε ζρέζε ηεο δεπηεξεύνπζαο κε ηελ θύξηα θαη δεκηνπξγεί αλάκεζά ηνπο κηα ζρέζε αηηίνπ θαη αηηηαηνύ. Εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή, πνπ θάλεη θαλεξό ηνλ ξόιν ηνπ ππνθεηκεληθνύ ζηνηρείνπ. Σπγθεθξηκέλα, εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή παξαηαηηθνύ (quaereret). Τν ξήκα εμάξηεζεο (ηεο θύξηαο πξόηαζεο) είλαη ηζηνξηθνύ ρξόλνπ (exclamavit) θαη ε δεπηεξεύνπζα δειώλεη ην ζύγρξνλν ζην παξειζόλ. etsi domi erat: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή ελαληησκαηηθή πξόηαζε. Εηζάγεηαη κε ηνλ ελαληησκαηηθό ζύλδεζκν etsi θαη εθθέξεηαη κε νξηζηηθή (παξαηαηηθνύ: erat), δηόηη εθθξάδεη κηα πξαγκαηηθή θαηάζηαζε, παξά ηελ νπνία ηζρύεη ην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο. quod Nasica tam aperte mentiebatur: δεπηεξεύνπζα νπζηαζηηθή αηηηνινγηθή πξόηαζε, ε νπνία εμαξηάηαη από ηε κεηνρή indignatus (κεηνρή πξνεξρόκελε από ξήκα ςπρηθνύ πάζνπο) ηεο θύξηαο πξόηαζεο. Εηζάγεηαη κε ηνλ αηηηνινγηθό ζύλδεζκν quod θαη εθθέξεηαη κε νξηζηηθή (παξαηαηηθνύ: mentiebatur), δηόηη δειώλεη αηηηνινγία αληηθεηκεληθά απνδεθηή θαη ιεηηνπξγεί σο αληηθείκελν. quid Nasica responderit: δεπηεξεύνπζα πιάγηα εξσηεκαηηθή πξόηαζε, απιή, κεξηθήο αγλνίαο, νλνκαηηθή, ε νπνία ιεηηνπξγεί σο αληηθείκελν ηνπ ηειηθνύ απαξεκθάηνπ scire ηεο πξνεγνύκελεο θύξηαο πξόηαζεο. Εηζάγεηαη κε ηελ εξσηεκαηηθή αλησλπκία quid θαη εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή, γηαηί ζεσξείηαη όηη ε εμάξηεζε

3 δίλεη ππνθεηκεληθή ρξνηά ζην πεξηερόκελό ηεο. Σπγθεθξηκέλα, κε ππνηαθηηθή παξαθεηκέλνπ (responderit). Επνκέλσο, εθόζνλ ν ξεκαηηθόο ηύπνο εμάξηεζεο (scire), [έκκεζε εμάξηεζε από ην vis] είλαη αξθηηθνύ ρξόλνπ, ηόηε ε πιάγηα εξσηεκαηηθή πξόηαζε πνπ εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή παξαθεηκέλνπ δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν ζην παξόλ. [Επζύο ιόγνο: Quid Nasica respondit? (Οξηζηηθή παξαθεηκέλνπ)]. (Ego) cum te quaererem: δεπηεξεύνπζα ρξνληθή επηξξεκαηηθή πξόηαζε, πνπ ιεηηνπξγεί σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ρξόλνπ ζην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο κε ξήκα ην credidi. Εηζάγεηαη κε ηνλ ηζηνξηθό ή δηεγεκαηηθό ζύλδεζκν cum, ν νπνίνο ππνγξακκίδεη ηε βαζύηεξε ζρέζε ηεο δεπηεξεύνπζαο κε ηελ θύξηα θαη δεκηνπξγεί αλάκεζά ηνπο κηα ζρέζε αηηίνπ θαη αηηηαηνύ. Εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή, πνπ θάλεη θαλεξό ηνλ ξόιν ηνπ ππνθεηκεληθνύ ζηνηρείνπ. Σπγθεθξηκέλα, εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή παξαηαηηθνύ (quaererem). Εμαξηάηαη από ην ξήκα credidi ηεο θύξηαο πξόηαζεο πνπ είλαη ηζηνξηθνύ ρξόλνπ θαη δειώλεη ην ζύγρξνλν ζην παξειζόλ. Μάθημα 25 Quando putetis ex arbore: Δεπη. πιάγηα εξσηεκαηηθή πξ. σο έκκεζν αληηθείκελν ηνπ ξ. interrogo ηεο θύξηαο πξ. Εηζάγεηαη κε ην εξσηεκαηηθό κόξην quando κεξηθήο αγλνίαο θαη εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή, όπσο όιεο νη πιάγηεο εξσηεκαηηθέο, γηαηί ζεσξείηαη όηη ε εμάξηεζε δίλεη ππνθεηκεληθή ρξνηά ζην πεξηερόκελν ηεο πξόηαζεο. Σπγθεθξηκέλα εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή ελεζη. γηαηί εμαξηάηαη από ξ. αξθηηθνύ ρξόλνπ (interrogo) γηα λα δειώζεη ην ζύγρξνλν ζην παξόλ-κέιινλ (αθνινπζία ρξόλσλ). Cum omnes dixissent: Δεπη. ρξνληθή πξ. Εηζάγεηαη κε ηνλ ηζηνξηθό-δηεγεκαηηθό ζύλδ. cum θαη εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή επεηδή ππνγξακκίδεη ηε βαζύηεξε ζρέζε ηεο δεπηεξεύνπζαο κε ηελ θύξηα πξ. θαη δεκηνπξγεί κηα ζρέζε αηηίνπ-αηηηαηνύ αλάκεζά ηνπο. Εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή ππεξζπλη. επεηδή εμαξηάηαη από ξ. ηζηνξηθνύ ρξόλνπ (inquit) θαη εθθξάδεη ην πξνηεξόρξνλν ζην παξειζόλ. Η δεπηεξεύνπζα πξ. ιεηηνπξγεί σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ρξόλνπ ζηελ θύξηα πξ. Quae nimia vobis est: Δεπη. αλαθνξηθή επηζεηηθή πξνζδηνξηζηηθή πξ. κε όξν αλαθνξάο ην fiduciam. Εηζάγεηαη κε ηελ αλαθνξ. αλησλ. quae, εθθέξεηαη κε νξηζηηθή γηα λα δειώζεη ην πξαγκαηηθό. Nisi vos consulueritis: Δεπηεξεύνπζα ππνζεηηθή πξ. Εηζάγεηαη κε ηνλ ππνζεηηθό ζύλδ. nisi, επεηδή είλαη απνθαηηθή. Εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή πξθ (consulueritis). Η απόδνζε είλαη ην εηδηθό απαξέκθαην κέιινληα consulturum esse, πνπ εμαξηάηαη από ην ξήκα credideritis. Πξόθεηηαη γηα εμαξηεκέλν ππνζεηηθό ιόγν. Υπόζεζε: nisi consulueritis, Απόδνζε: neminem consulturum esse. Εμαξηεκέλνο ππνζεηηθόο ιόγνο ηνπ α είδνπο (αλνηρηή ππόζεζε ζην κέιινλ). Σηνλ επζύ ιόγν, κε ηε κεηαηξνπή ηνπ ππνζεηηθνύ ιόγνπ ζε αλεμάξηεην, ε ππόζεζε εθθέξεηαη κε νξηζηηθή ζπλη. κέιι. (consulueritis) θαη ε απόδνζε κε νξηζηηθή κέιι. (nemo consulet): nemo patriae consulet nisi vos ipsi patriae consulueritis. Η δεπη. πξ. ιεηηνπξγεί σο επηξξ. πξνζδ. ηεο πξνϋπόζεζεο ζηελ θύξηα πξ. Quo Carthago deleta est: Δεπη. αλαθνξηθή επηζεηηθή πξνζδηνξηζηηθή πξ. κε όξν αλαθνξάο ην bellum. Εηζάγεηαη κε ηελ αλαθνξ. αλησλ. quo αληί ηνπ εκπξόζεηνπ in quo, εθθέξεηαη κε νξηζηηθή γηα λα δειώζεη ην πξαγκαηηθό. Μάθημα 27 Cum Accius ex urbe Roma Tarentum venisset: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή ρξνληθή πξόηαζε σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ρξόλνπ ζην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο κε ξήκα ην devertit, εηζάγεηαη κε ηνλ ηζηνξηθό/ δηεγεκαηηθό ζύλδεζκν cum (ππνγξακκίδεη ηε βαζύηεξε ζρέζε θύξηαο θαη δεπηεξεύνπζαο, δεκηνπξγεί κηα ζρέζε αηηίνπ θαη αηηηαηνύ αλάκεζά ηνπο, είλαη θαλεξόο εδώ ν ξόινο ηνπ ππνθεηκεληθνύ ζηνηρείνπ ηεο ππνηαθηηθήο), εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή ππεξζπληειίθνπ, γηαηί εμαξηάηαη από ξήκα ηζηνξηθνύ ρξόλνπ (devertit) θαη εθθξάδεη ην πξνηεξόρξνλν ζην παξειζόλ.

4 ubi Pacuvius grandi iam aetate recesserat: δεπηεξεύνπζα αλαθνξηθή πξνζδηνξηζηηθή πξόηαζε ζην Tarentum, εηζάγεηαη κε ην αλαθνξηθό επίξξεκα ubi, εθθέξεηαη κε νξηζηηθή, γηαηί δειώλεη θάηη ην πξαγκαηηθό, θαη ζπγθεθξηκέλα κε νξηζηηθή ππεξζπληειίθνπ, γηαηί αλαθέξεηαη ζην παξειζόλ. qui multo minor natu erat: δεπηεξεύνπζα αλαθνξηθή πξόηαζε πξνζδηνξηζηηθή ζην Accius, εηζάγεηαη κε ηελ αλαθνξηθή αλησλπκία qui, εθθέξεηαη κε νξηζηηθή γηαηί εθθξάδεη ην πξαγκαηηθό γεγνλόο θαη ζπγθεθξηκέλα κε νξηζηηθή παξαηαηηθνύ γηαηί αλαθέξεηαη ην παξειζόλ. cui Atreus nomen est: δεπηεξεύνπζα αλαθνξηθή πξόηαζε πξνζδηνξηζηηθή ζην tragoediam, εηζάγεηαη κε ηελ αλαθνξηθή αλησλπκία cui, εθθέξεηαη κε νξηζηηθή γηαηί εθθξάδεη ην πξαγκαηηθό γεγνλόο θαη ζπγθεθξηκέλα κε νξηζηηθή ελεζηώηα γηαηί αλαθέξεηαη ζην παξόλ. quae scripsisset: δεπηεξεύνπζα αλαθνξηθή πξόηαζε πξνζδηνξηζηηθή ζην ελλννύκελν ea ηεο θύξηαο, εηζάγεηαη κε ηελ αλαθνξηθή αλησλπκία quae εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή (ιόγσ πιαγίνπ ιόγνπ) θαη ζπγθεθξηκέλα κε ππνηαθηηθή ππεξζπληέιηθνπ (scripsisset), γηαηί εμαξηάηαη από ξήκα ηζηνξηθνύ ρξόλνπ (dixit) θαη εθθξάδεη ην πξνηεξόρξνλν ζην παξειζόλ. ut dicis: δεπηεξεύνπζα απιή παξαβνιηθή πξόηαζε, εηζάγεηαη κε ηνλ παξαβνιηθό ζύλδεζκν ut θαη εθθέξεηαη κε νξηζηηθή επεηδή ε ζύγθξηζε αθνξά δύν πξάμεηο ή θαηαζηάζεηο πνπ είλαη ή ζεσξνύληαη αληηθεηκεληθή πξαγκαηηθόηεηα. Σηελ θύξηα πξόηαζε ππάξρεη ην επίξξεκα ita. quae deinceps scribam: δεπηεξεύνπζα αλαθνξηθή πξόηαζε πξνζδηνξηζηηθή ζην ελλννύκελν ea ηεο θύξηαο (ή ππνθείκελν ζην fore) εηζάγεηαη κε ηελ αλαθνξηθή αλησλπκία quae, εθθέξεηαη κε νξηζηηθή γηαηί εθθξάδεη ην πξαγκαηηθό θαη ζπγθεθξηκέλα κε νξηζηηθή κέιινληα (scribam) γηαηί αλαθέξεηαη ζην κέιινλ. quod in pomis est: δεπηεξεύνπζα αλαθνξηθή πξόηαζε πξνζδηνξηζηηθή ζην idem, εηζάγεηαη κε ηελ αλαθνξηθή αλησλπκία quod, εθθέξεηαη κε νξηζηηθή γηαηί εθθξάδεη ην πξαγκαηηθό θαη ζπγθεθξηκέλα κε νξηζηηθή ελεζηώηα γηαηί αλαθέξεηαη ζην παξόλ. quae dura et acerba nascuntur: δεπηεξεύνπζα αλαθνξηθή πξόηαζε, πξνζδηνξηζηηθή ζην ελλννύκελν ea ηεο θύξηαο (ή ππνθείκελν ζην fiunt,) εηζάγεηαη κε ηελ αλαθνξηθή αλησλπκία quae, εθθέξεηαη κε νξηζηηθή γηαηί εθθξάδεη ην πξαγκαηηθό θαη ζπγθεθξηκέλα κε νξηζηηθή ελεζηώηα (nascuntur) γηαηί αλαθέξεηαη ζην παξόλ. quae gignuntur statim vieta et mollia: δεπηεξεύνπζα αλαθνξηθή πξόηαζε πξνζδηνξηζηηθή ζην ελλννύκελν ea ηεο θύξηαο (ή ππνθείκελν ζην fiunt), εηζάγεηαη κε ηελ αλαθνξηθή αλησλπκία quae, εθθέξεηαη κε νξηζηηθή γηαηί εθθξάδεη ην πξαγκαηηθό θαη ζπγθεθξηκέλα κε νξηζηηθή ελεζηώηα (gignuntur), γηαηί αλαθέξεηαη ζην παξόλ. Μάθημα 28 cum eum fugitivum esse ex Aesopi litteris cognovisset : δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή ρξνληθή πξόηαζε ιεηηνπξγεί σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ρξόλνπ ζην ξήκα ηεο θύξηαο πξόηαζεο comprehendit. Eηζάγεηαη κε ηνλ ηζηνξηθό/ δηεγεκαηηθό ζύλδεζκν cum (θαλεξώλεη ηε βαζύηεξε ζρέζε δεπηεξεύνπζαο θαη θύξηαο δεκηνπξγεί κηα ζρέζε αηηίνπ θαη αηηηαηνύ αλάκεζά ηνπο είλαη θαλεξόο εδώ ν ξόινο ηνπ ππνθεηκεληθνύ ζηνηρείνπ ηεο ππνηαθηηθήο). Εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή ππεξζπληειίθνπ (cognovisset), γηαηί εμαξηάηαη από ην ξήκα ηεο θύξηαο (comprehendit) πνπ είλαη ηζηνξηθόο ρξόλνο θαη εθθξάδεη ην πξνηεξόρξνλν ζην παξειζόλ. quanti homo sit: δεπηεξεύνπζα νπζηαζηηθή πιάγηα εξσηεκαηηθή πξόηαζε, κεξηθήο αγλνίαο, σο αληηθείκελν ζην spectare εηζάγεηαη κε ηελ εξσηεκαηηθή αλησλπκία quanti, εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή, (sit), (όπσο όιεο νη πιάγηεο εξσηεκαηηθέο, αθνύ ζεσξείηαη όηη ε εμάξηεζε δίλεη ππνθεηκεληθή ρξνηά ζην πεξηερόκελν ηεο πξόηαζεο) ζπγθεθξηκέλα κε ππνηαθηηθή ελεζηώηα, γηαηί εμαξηάηαη από αξθηηθό ρξόλν (spectare noli) θαη εθθξάδεη ην ζύγρξνλν ζην παξόλ. qui tam nihili est: δεπηεξεύνπζα αλαθνξηθή πξόηαζε, πξνζδηνξηζηηθή ζην ελλννύκελν is εθθέξεηαη κε νξηζηηθή γηαηί εθθξάδεη ην πξαγκαηηθό εηζάγεηαη κε ηελ αλαθνξηθή αλησλπκία qui, (Η πξόηαζε κπνξεί επίζεο λα ζεσξεζεί από θάπνηνπο θηινιόγνπο σο αλαθνξηθή ππνζεηηθή). ut nihil ei gratius possit esse quam recuperatio fugitivi: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή ζπκπεξαζκαηηθή πξόηαζε εηζάγεηαη κε ηνλ ζπκπεξαζκαηηθό ζύλδεζκν ut ν νπνίνο ζπλνδεύεηαη από ηελ αλησλπκία nihil πνπ έρεη αξλεηηθή ζεκαζία, άξα ε πξόηαζή καο είλαη αξλεηηθή. Εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή (ην ζπκπέξαζκα ζηε ιαηηληθή ζεσξείηαη ππνθεηκεληθή θαηάζηαζε), ζπγθεθξηκέλα κε ππνηαθηηθή ελεζηώηα, γηαηί εμαξηάηαη από ην ξήκα adfectus est ηεο θύξηαο, πνπ είλαη παξαθείκελνο κε ζεκαζία ελεζηώηα θαη εθθξάδεη ην ζύγρξνλν ζην παξόλ. Έρνπκε ηδηόκνξθε αθνινπζία ρξόλσλ, γηαηί ην ζπκπέξαζκα είλαη ηδσκέλν ηε ζηηγκή ηεο εκθάληζήο

5 ηνπ ζην κπαιό ηνπ νκηιεηή θαη όρη ηε ζηηγκή ηεο πηζαλήο πξαγκαηνπνίεζήο ηνπ (ζπγρξνληζκόο ηεο θύξηαο κε ηε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε). Μάθημα 29 Cum Octavianus post victoriam Actiacam Romam rediret: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή ρξνληθή πξόηαζε, πνπ ιεηηνπξγεί σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ρξόλνπ ζην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο κε ξήκα ην occurrit. Εηζάγεηαη κε ηνλ cum ηνλ ηζηνξηθό-δηεγεκαηηθό, ν νπνίνο ππνγξακκίδεη ηε βαζύηεξε ζρέζε ηεο δεπηεξεύνπζαο κε ηελ θύξηα θαη δεκηνπξγεί αλάκεζά ηνπο κηα ζρέζε αηηίνπ θαη αηηηαηνύ. Εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή, πνπ θάλεη θαλεξό ηνλ ξόιν ηνπ ππνθεηκεληθνύ ζηνηρείνπ. Σπγθεθξηκέλα, κε ππνηαθηηθή παξαηαηηθνύ (rediret), γηαηί εμαξηάηαη από ξήκα ηζηνξηθνύ ρξόλνπ (occurrit) θαη δειώλεη ην ζύγρξνλν ζην παξειζόλ. ut corvum doceret parem salutationem: δεπηεξεύνπζα νλνκαηηθή βνπιεηηθή πξόηαζε, πνπ ιεηηνπξγεί σο έκκεζν αληηθείκελν ζην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο κε ξήκα ην incitavit. Εηζάγεηαη κε ηνλ βνπιεηηθό ζύλδεζκν ut, γηαηί είλαη θαηαθαηηθή, θαη εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή, γηαηί ην πεξηερόκελό ηεο είλαη απιώο επηζπκεηό. Σπγθεθξηκέλα, κε ππνηαθηηθή παξαηαηηθνύ (doceret), γηαηί εμαξηάηαη από ξήκα ηζηνξηθνύ ρξόλνπ (incitavit) (ηδηόκνξθε αθνινπζία ρξόλσλ, ζπγρξνληζκόο ηεο θύξηαο κε ηε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε) θαη αλαθέξεηαη ζην παξειζόλ. quotiescumque avis non respondebat: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή ρξνληθή πξόηαζε, πνπ ιεηηνπξγεί σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ρξόλνπ ζην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο κε ξήκα ην solebat. Εηζάγεηαη κε ηνλ ρξνληθό-επαλαιεπηηθό ζύλδεζκν quotiescumque, ν νπνίνο ηζνδπλακεί κε ηνλ επαλαιεπηηθό cum. Εθθέξεηαη κε νξηζηηθή, γηαηί ε πξάμε ελδηαθέξεη από θαζαξά ρξνληθή άπνςε, θαη ζπγθεθξηκέλα, κε νξηζηηθή παξαηαηηθνύ (respondebat). Εθθξάδεη ηελ αόξηζηε επαλάιεςε ζην παξειζόλ θαη ζε ζρέζε κε ηελ θύξηα πξόηαζε δειώλεη ην ζύγρξνλν. quanti nullam adhuc emerat: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή απιή παξαβνιηθή πξόηαζε, ηνπ πνζνύ, πνπ ιεηηνπξγεί σο β όξνο ζύγθξηζεο (α όξνο ζύγθξηζεο είλαη ε πξνεγνύκελε θύξηα). Εηζάγεηαη κε ηελ αλαθνξηθή αλησλπκία quanti (πνπ απνηειεί παξαβνιηθό δεύγνο κε ην tanti πνπ πξνεγείηαη ζηελ θύξηα) θαη εθθέξεηαη κε νξηζηηθή (emerat), γηαηί ε ζύγθξηζε αθνξά δύν πξάμεηο ή θαηαζηάζεηο πνπ είλαη ή ζεσξνύληαη αληηθεηκεληθή πξαγκαηηθόηεηα. Σπγθεθξηκέλα, κε νξηζηηθή ππεξζπληειίθνπ, γηαηί αλαθέξεηαη ζην παξειζόλ θαη δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν ζε ζρέζε κε ηελ θύξηα πξόηαζε. Μάθημα 30 Et si habet Asia suspiciōnem quandam luxuriae: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή ππνζεηηθή πξόηαζε. Εηζάγεηαη κε ηνλ ππνζεηηθό ζύλδεζκν si (δηόηη είλαη θαηαθαηηθή) θαη εθθέξεηαη κε νξηζηηθή ελεζηώηα (habet). H απόδνζε ηνπ ππνζεηηθνύ ιόγνπ είλαη ην (laudare) debemus ηεο θύξηαο πξόηαζεο πνπ είλαη, επίζεο, νξηζηηθή ελεζηώηα. Πξόθεηηαη γηα επζύ, απιό ππνζεηηθό ιόγν πνπ αλήθεη ζην α είδνο θαη εθθξάδεη ηελ αλνηθηή ππόζεζε ζην παξόλ. quod Asiam vidit: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή αηηηνινγηθή πξόηαζε. Εηζάγεηαη κε ηνλ αηηηνινγηθό ζύλδεζκν quod θαη εθθέξεηαη κε νξηζηηθή, (ρξόλνπ παξαθεηκέλνπ: vidit), δηόηη εθθξάδεη αηηηνινγία αληηθεηκεληθά απνδεθηή. [sed] in Asia continenter vixit: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή αηηηνινγηθή πξόηαζε, ε νπνία ζπλδέεηαη κε ηελ πξνεγνύκελε αηηηνινγηθή παξαηαθηηθά κε ηνλ αληηζεηηθό ζύλδεζκν sed. Επνκέλσο θαη απηή εηζάγεηαη κε ηνλ αηηηνινγηθό ζύλδεζκν quod θαη εθθέξεηαη κε νξηζηηθή, (ρξόλνπ παξαθεηκέλνπ: vixit), δηόηη εθθξάδεη αηηηνινγία αληηθεηκεληθά απνδεθηή. ex qua laus familiae, memoria generi, honos et gloria nomini constituta est: δεπηεξεύνπζα (επηζεηηθή) αλαθνξηθή πξνζδηνξηζηηθή πξόηαζε ζηε ιέμε Asiae. Eηζάγεηαη κε ηελ αλαθνξηθή αλησλπκία qua (εκπξόζεηε εηζαγσγή: ex qua) θαη εθθέξεηαη κε νξηζηηθή (constituta est: παζεηηθόο παξαθείκελνο), επεηδή δειώλεη ην πξαγκαηηθό γεγνλόο. Μάθημα 31 ut omnes pugna abstinerent: Δεπηεξεύνπζα βνπιεηηθή πξόηαζε, νλνκαηηθή σο αληηθείκελν ζην ξήκα edixit εηζάγεηαη κε ηνλ βνπιεηηθό ζύλδεζκν ut, γηαηί είλαη θαηαθαηηθή εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή, γηαηί ην

6 πεξηερόκελό ηεο είλαη θάηη ην επηζπκεηό θαη ζπγθεθξηκέλα κε ππνηαθηηθή παξαηαηηθνύ (abstinerent), γηαηί εμαξηάηαη από ξήκα ηζηνξηθνύ ρξόλνπ (edixit) θαη αλαθέξεηαη ζην παξειζόλ (ηδηόκνξθε αθνινπζία ρξόλσλ: ε βνύιεζε είλαη δει. ηδσκέλε ηε ζηηγκή πνπ εκθαλίδεηαη ζην κπαιό ηνπ νκηιεηή, ζπγρξνληζκόο ηεο θύξηαο κε ηε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε, θαη όρη ηε ζηηγκή ηεο πηζαλήο πξαγκαηνπνίεζήο ηεο). cum aliquando castris abiret: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή ρξνληθή πξόηαζε, ιεηηνπξγεί σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ρξόλνπ ζην ξήκα ηεο θύξηαο πξόηαζεο εηζάγεηαη κε ηνλ ηζηνξηθό/δηεγεκαηηθό ζύλδεζκν cum (ππνγξακκίδεη ηε βαζύηεξε ζρέζε θύξηαο θαη δεπηεξεύνπζαο δεκηνπξγεί κηα ζρέζε αηηίνπ θαη αηηηαηνύ αλάκεζά ηνπο είλαη θαλεξόο εδώ ν ξόινο ηνπ ππνθεηκεληθνύ ζηνηρείνπ ηεο ππνηαθηηθήο εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή παξαηαηηθνύ (abiret), γηαηί εμαξηάηαη από ην ξήκα ηζηνξηθνύ ρξόλνπ (edixit), θαη εθθξάδεη ην ζύγρξνλν ζην παξειζόλ. ut singularis proelii eventu cernatur: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή ηειηθή πξόηαζε, σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ζθνπνύ ζην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο. Εηζάγεηαη κε ηνλ ηειηθό ζύλδεζκν πt επεηδή είλαη θαηαθαηηθή εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή, γηαηί ην πεξηερόκελό ηεο είλαη θάηη ην επηζπκεηό, θαη ζπγθεθξηκέλα κε ππνηαθηηθή ελεζηώηα (cernatur), γηαηί εμαξηάηαη από ξήκα αξθηηθνύ ρξόλνπ (congrediamur) θαη αλαθέξεηαη ζην παξόλ ηδηόκνξθε αθνινπζία ρξόλσλ: ν ζθνπόο είλαη δει. ηδσκέλνο ηε ζηηγκή πνπ εκθαλίδεηαη ζην κπαιό ηνπ νκηιεηή, ζπγρξνληζκόο ηεο θύξηαο κε ηε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε, θαη όρη ηε ζηηγκή ηεο πηζαλήο πξαγκαηνπνίεζήο ηνπ). quanto miles Latinus Romano virtute antecellat: δεπηεξεύνπζα νπζηαζηηθή πιάγηα εξσηεκαηηθή πξόηαζε, κεξηθήο αγλνίαο, νλνκαηηθή σο ππνθείκελν ζην cernatur εηζάγεηαη κε ηελ εξσηεκαηηθή αλησλπκία quantν εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή, γηαηί ε εμάξηεζε δίλεη ππνθεηκεληθή ρξνηά ζην πεξηερόκελν ηεο πξόηαζεο θαη ζπγθεθξηκέλα κε ππνηαθηηθή ελεζηώηα (antecellat), γηαηί εμαξηάηαη από αξθηηθό ρξόλν (cernatur) θαη εθθξάδεη ην ζύγρξνλν ζην παξόλ. cum in castra revertisset: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή ρξνληθή πξόηαζε εηζάγεηαη κε ηνλ ηζηνξηθό/δηεγεκαηηθό ζύλδεζκν cum (ππνγξακκίδεη ηε βαζύηεξε ζρέζε θύξηαο θαη δεπηεξεύνπζαο δεκηνπξγεί κηα ζρέζε αηηίνπ θαη αηηηαηνύ αλάκεζά ηνπο ιεηηνπξγεί σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ρξόλνπ ζην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο θαη είλαη θαλεξόο εδώ ν ξόινο ηνπ ππνθεηκεληθνύ ζηνηρείνπ ηεο ππνηαθηηθήο εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή ππεξζπληειίθνπ(revertisset), γηαηί εμαξηάηαη από ην ξήκα ηεο θύξηαο πνπ είλαη ηζηνξηθόο ρξόλνο (multavit) θαη εθθξάδεη ην πξνηεξόρξνλν ζην παξειζόλ. cuius opera hostes fugati erant: δεπηεξεύνπζα αλαθνξηθή πξνζδηνξηζηηθή πξόηαζε ζην adulescentem, εηζάγεηαη κε ηελ αλαθνξηθή αλησλπκία cuius, εθθέξεηαη κε νξηζηηθή (fugati erant) θαη δειώλεη ην πξαγκαηηθό γεγνλόο. Μάθημα 32 nisi litterarum lumen accederet: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή ππνζεηηθή πξόηαζε. Εηζάγεηαη κε ηνλ ππνζεηηθό απνθαηηθό ζύλδεζκν nisi. Σρεκαηίδεη, κε απόδνζε ηελ θύξηα πξόηαζε «quae omnia», ππνζεηηθό ιόγν ηνπ αληίζεηνπ ηνπ πξαγκαηηθνύ γηα ην παξόλ. Σπγθεθξηκέλα, θαη ζηελ ππόζεζε θαη ζηελ απόδνζε έρνπκε ππνηαθηηθέο παξαηαηηθνύ (accederet, iacerent). Μάθημα 34 Cum Africanus in Literno esset: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή ρξνληθή πξόηαζε. Εηζάγεηαη κε ηνλ ηζηνξηθό, δηεγεκαηηθό ζύλδεζκν cum (cum historicum/narrativum) θαη εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή παξαηαηηθνύ, esset, δηόηη ν δηεγεκαηηθόο cum ππνγξακκίδεη ηε βαζύηεξε ζρέζε θύξηαο -δεπηεξεύνπζαο θαη δεκηνπξγεί κία ζρέζε αηηίνπ -αηηηαηνύ αλάκεζά ηνπο. Επηπιένλ, είλαη θαλεξόο ν ξόινο ηνπ ππνθεηκεληθνύ ζηνηρείνπ ζηελ ππνηαθηηθή. Σε ζρέζε κε ην ξήκα «venerunt» ηεο θύξηαο πξόηαζεο, πνπ είλαη ηζηνξηθόο ρξόλνο, ε δεπηεξεύνπζα ρξνληθή πξόηαζε εθθξάδεη ην ζύγρξνλν ζην παξειζόλ. Τέινο, ε πξόηαζε ιεηηνπξγεί σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ρξόλνπ ζην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο κε ξήκα ην venerunt. cum se ipsum captum venisse eos existimasset: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή αηηηνινγηθή πξόηαζε, ε νπνία εηζάγεηαη κε ηνλ αηηηνινγηθό ζύλδεζκν cum θαη εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή, επεηδή ε αηηηνινγία είλαη ην απνηέιεζκα εζσηεξηθήο, ινγηθήο δηεξγαζίαο. Σπγθεθξηκέλα, εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή ρξόλνπ ππεξζπληειίθνπ (existimasset) θαη εθόζνλ ην ξήκα ηεο θύξηαο πξόηαζεο είλαη ηζηνξηθνύ ρξόλνπ (conlocavit),

7 ε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε εθθξάδεη ην πξνηεξόρξνλν ζην παξειζόλ. Λεηηνπξγεί σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηεο αηηίαο ζην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο. Quod ut praedones animadverterunt: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή ρξνληθή πξόηαζε, ε νπνία εηζάγεηαη κε ηνλ ρξνληθό ζύλδεζκν ut (πξνηάζζεηαη ην quod πνπ αλαθέξεηαη ζηα πξνεγνύκελα γηα ιόγνπο έκθαζεο). Επίζεο, ην quod, πνπ είλαη αλαθνξηθή αλησλπκία, ζηελ αξρή πεξηόδνπ ηζνδπλακεί κε δεηθηηθή (= id). H πξόηαζε εθθέξεηαη κε νξηζηηθή παξαθεηκέλνπ, δειώλεη ην πξαγκαηηθό γεγνλόο πνπ ζπλέβε ζην παξειζόλ θαη ε ύπαξμε ηεο νξηζηηθήο δείρλεη όηη ε πξόηαζε ελδηαθέξεη κόλν από ρξνληθή άπνςε. Σε ζρέζε κε ηελ θύξηα πξόηαζε εθθξάδεη ην πξνηεξόρξνλν. Λεηηνπξγεί σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ρξόλνπ ζην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο κε ξήκα ην conlocavit. Haec postquam domestici Scipioni rettulerunt: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή ρξνληθή πξόηαζε. Εηζάγεηαη κε ηνλ ρξνληθό ζύλδεζκν postquam (πξνηάζζεηαη γηα ιόγνπο έκθαζεο ην haec). Εθθέξεηαη κε νξηζηηθή (ελεξγεηηθνύ παξαθεηκέλνπ = rettulerunt), δηόηη εθθξάδεη ην πξαγκαηηθό γεγνλόο πνπ ζπλέβε ζην παξειζόλ θαη ελδηαθέξεη κόλν από ρξνληθή άπνςε. Σε ζρέζε κε ηελ θύξηα πξόηαζε πνπ αθνινπζεί (is fores...iussit) δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν. Λεηηνπξγεί σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ρξόλνπ ζην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο κε ξήκα ην iussit. Cum ante vestibulum dona posuissent: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή ρξνληθή πξόηαζε, ε νπνία εηζάγεηαη κε ηνλ ηζηνξηθό, δηεγεκαηηθό ζύλδεζκν cum (cum historicum/narrativum). Εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή (posuissent), δηόηη ν δηεγεκαηηθόο cum ππνγξακκίδεη ηε βαζύηεξε ζρέζε θύξηαο -δεπηεξεύνπζαο θαη δεκηνπξγεί κία ζρέζε αηηίνπ -αηηηαηνύ αλάκεζά ηνπο. Επηπιένλ, είλαη θαλεξόο ν ξόινο ηνπ ππνθεηκεληθνύ ζηνηρείνπ ζηελ ππνηαθηηθή. Σε ζρέζε κε ην ξήκα ηεο θύξηαο πξόηαζεο «reverterunt», πνπ είλαη ηζηνξηθόο ρξόλνο, ε δεπηεξεύνπζα ρξνληθή πξόηαζε εθθξάδεη ην πξνηεξόρξνλν ζην παξειζόλ. Τέινο, ε πξόηαζε ιεηηνπξγεί σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ρξόλνπ ζην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο κε ξήκα ην reverterunt. quae homines deis immortalibus consecrare solent: δεπηεξεύνπζα αλαθνξηθή πξνζδηνξηζηηθή πξόηαζε ζηε ιέμε dona ηεο πξνεγνύκελεο επηξξεκαηηθήο ρξνληθήο πξόηαζεο. Εηζάγεηαη κε ηελ αλαθνξηθή αλησλπκία quae θαη εθθέξεηαη κε νξηζηηθή ελεζηώηα (solent) γηαηί δειώλεη ην πξαγκαηηθό γεγνλόο. Μάθημα 36 quo facilius divitias contemnere posset: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή ηειηθή πξόηαζε πνπ ιεηηνπξγεί σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ζθνπνύ ζην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο κε ξήκα ην utebaatur. Εηζάγεηαη κε ηνλ ηειηθό ζύλδεζκν quo, δηόηη αθνινπζεί επίξξεκα ζπγθξηηηθνύ βαζκνύ (facilius) θαη εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή, θαζώο ην πεξηερόκελό ηεο δειώλεη θάηη ην επηζπκεηό. Σπγθεθξηκέλα, εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή παξαηαηηθνύ (posset), δηόηη εμαξηάηαη από ξήκα ηζηνξηθνύ ρξόλνπ (utebatur: παξαηαηηθόο) θαη δειώλεη ην ζύγρξνλν ζην παξειζόλ. Υπάξρεη ηδηνκνξθία ζηελ αθνινπζία ησλ ρξόλσλ, γηαηί ν ζθνπόο είλαη ηδσκέλνο ηε ζηηγκή πνπ εκθαλίδεηαη ζην κπαιό ηνπ νκηιεηή θαη όρη ηε ζηηγκή ηεο πηζαλήο πξαγκαηνπνίεζήο ηνπ (ζπγρξνληζκόο ηεο θύξηαο κε ηε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε). cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή ρξνληθή πξόηαζε πνπ ιεηηνπξγεί σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ρξόλνπ ζην πεξηερόκελν ησλ θπξίσλ πξνηάζεσλ πνπ πξνεγήζεθαλ κε ξήκαηα ηα solvit & dixit. Εηζάγεηαη κε ηνλ ηζηνξηθό, δηεγεκαηηθό ζύλδεζκν cum θαη εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή, δηόηη ν ηζηνξηθόο, δηεγεκαηηθόο ζύλδεζκνο cum ππνγξακκίδεη ηε βαζύηεξε ζρέζε ηεο δεπηεξεύνπζαο κε ηελ θύξηα πξόηαζε θαη δεκηνπξγεί κία ζρέζε αηηίνπ -αηηηαηνύ αλάκεζά ηνπο, ελώ παξάιιεια είλαη θαλεξόο ν ξόινο ηνπ ππνθεηκεληθνύ ζηνηρείνπ ζηελ ππνηαθηηθή. Πην ζπγθεθξηκέλα εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή ππεξζπληειίθνπ (attulissent), δηόηη εμαξηάηαη από ξήκαηα ηζηνξηθνύ ρξόλνπ (solvit, dixit) θαη δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν ζην παξειζόλ. ut eo uteretur: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή ηειηθή πξόηαζε πνπ ιεηηνπξγεί σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ζθνπνύ ζην πεξηερόκελν ηεο ρξνληθήο πξόηαζεο πνπ πξνεγείηαη κε ξήκα ην attulissent. Εηζάγεηαη κε ηνλ ηειηθό ζύλδεζκν ut, δηόηη είλαη θαηαθαηηθή θαη εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή, θαζώο ην πεξηερόκελό ηεο δειώλεη θάηη ην επηζπκεηό. Σπγθεθξηκέλα εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή παξαηαηηθνύ (uteretur), δηόηη εμαξηάηαη από ξήκα ηζηνξηθνύ ρξόλνπ (attulissent = ππεξζπληέιηθνο) θαη δειώλεη ην ζύγρξνλν ζην παξειζόλ. Υπάξρεη ηδηνκνξθία ζηελ αθνινπζία ησλ ρξόλσλ, γηαηί ν ζθνπόο είλαη ηδσκέλνο ηε ζηηγκή πνπ εκθαλίδεηαη ζην κπαιό ηνπ νκηιεηή θαη όρη ηε ζηηγκή ηεο πηζαλήο πξαγκαηνπνίεζήο ηνπ (ζπγρξνληζκόο ηεο θύξηαο κε ηε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε).

8 ne dicam: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή ηειηθή πξόηαζε (παξελζεηηθή), πνπ ιεηηνπξγεί σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ζθνπνύ ζην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο κε ξήκα ην narrate. Εηζάγεηαη κε ηνλ ηειηθό ζύλδεζκν ne, δηόηη είλαη αξλεηηθή θαη εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή, θαζώο ην πεξηερόκελό ηεο δειώλεη θάηη ην επηζπκεηό. Σπγθεθξηκέλα εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή ελεζηώηα (dicam), γηαηί εμαξηάηαη από ξήκα αξθηηθνύ ρξόλνπ (narrate) θαη δειώλεη ην ζύγρξνλν ζην παξόλ. Υπάξρεη ηδηνκνξθία ζηελ αθνινπζία ησλ ρξόλσλ, γηαηί ν ζθνπόο είλαη ηδσκέλνο ηε ζηηγκή πνπ εκθαλίδεηαη ζην κπαιό ηνπ νκηιεηή θαη όρη ηε ζηηγκή ηεο πηζαλήο πξαγκαηνπνίεζήο ηνπ (ζπγρξνληζκόο ηεο θύξηαο κε ηε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε). Μάθημα 37 ut [ ] salvi esse nequeamus: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή ζπκπεξαζκαηηθή πξόηαζε, πνπ ιεηηνπξγεί σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ απνηειέζκαηνο ζην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο κε ξήκα ην deducta est. Εηζάγεηαη κε ηνλ ζπκπεξαζκαηηθό ζύλδεζκν ut. Εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή, γηαηί ην απνηέιεζκα ζηα ιαηηληθά ζεσξείηαη πάληα κηα ππνθεηκεληθή θαηάζηαζε. Σπγθεθξηκέλα, κε ππνηαθηηθή ελεζηώηα (nequeamus), γηαηί εμαξηάηαη από ξήκα αξθηηθνύ ρξόλνπ (deducta est: παξαθείκελνο κε ζεκαζία ελεζηώηα) θαη αλαθέξεηαη ζην παξόλ - κέιινλ. Υπάξρεη ηδηόκνξθε αθνινπζία ρξόλσλ, γηαηί ην απνηέιεζκα είλαη ηδσκέλν ηε ζηηγκή πνπ εκθαλίδεηαη ζην κπαιό ηνπ νκηιεηή (ζπγρξνληζκόο ηεο θύξηαο κε ηε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε) θαη όρη ηε ζηηγκή ηεο πηζαλήο πξαγκαηνπνίεζήο ηνπ. Η αλησλπκία eum, πνπ ππάξρεη ζηελ πξνεγνύκελε θύξηα πξόηαζε, ππνδειώλεη όηη ζα αθνινπζήζεη δεπηεξεύνπζα ζπκπεξαζκαηηθή πξόηαζε. nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή ππνζεηηθή πξόηαζε. Εηζάγεηαη κε ηνλ ππνζεηηθό ζύλδεζκν nisi, γηαηί είλαη αξλεηηθή. Με εμάξηεζε από ην deducta est ζρεκαηίδεηαη εμαξηεκέλνο ππνζεηηθόο ιόγνο ηεο αλνηθηήο ππόζεζεο (1ν είδνο) ζην κέιινλ. Σπγθεθξηκέλα, ζηελ ππόζεζε έρνπκε ππνηαθηηθή παξαθεηκέλνπ (subvenerit) θαη ζηελ απόδνζε ζπκπεξαζκαηηθή πξόηαζε (ut nequeamus). Τποπή ζε ανεξάπηηηο ςποθεηικό λόγο: Υπόζεζε: nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit (νξηζηηθή ζπληειεζκέλνπ κέιινληα) Απόδνζε: salvi esse nequimus(νξηζηηθή ελεζηώηα αληί νξηζηηθήο κέιινληα, γηαηί ν ηύπνο απηόο εθιείπεη ζην ζπγθεθξηκέλν ξήκα). Υπνζεηηθόο ιόγνο α είδνπο, αλνηθηή ππόζεζε ζην κέιινλ. ut veni ad urbem: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή ρξνληθή πξόηαζε, πνπ ιεηηνπξγεί σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ρξόλνπ ζην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο κε ξήκα ην non destiti. Εηζάγεηαη κε ηνλ ρξνληθό ζύλδεζκν ut θαη εθθέξεηαη κε νξηζηηθή παξαθεηκέλνπ (veni), γηαηί ε πξάμε καο ελδηαθέξεη από θαζαξά ρξνληθή άπνςε. Σε ζρέζε κε ηελ θύξηα πξόηαζε δειώλεηαη ην πξνηεξόρξνλν ζην παξειζόλ. quae ad concordiam pertinerent: δεπηεξεύνπζα αλαθνξηθή πξόηαζε θξίζεσο, πξνζδηνξηζηηθή ζηε ιέμε omnia. Εηζάγεηαη κε ηελ αλαθνξηθή αλησλπκία quae θαη εθθέξεηαη κε (δπλεηηθή) ππνηαθηηθή, γηαηί δειώλεη θάηη δπλαηό ή ελδερόκελν λα ζπκβεί. Σπγθεθξηκέλα, εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή παξαηαηηθνύ (pertinerent), γηαηί εμαξηάηαη από ξήκα ηζηνξηθνύ ρξόλνπ (destiti) θαη δειώλεηαη ην ζύγρξνλν ζην παξειζόλ. ut pugnare cuperent: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή ζπκπεξαζκαηηθή πξόηαζε, πνπ ιεηηνπξγεί σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ απνηειέζκαηνο ζην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο κε ξήκα ην invaserat. Εηζάγεηαη κε ηνλ ζπκπεξαζκαηηθό ζύλδεζκν ut, γηαηί είλαη θαηαθαηηθή. Εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή, γηαηί ην απνηέιεζκα ζηα ιαηηληθά ζεσξείηαη πάληα κηα ππνθεηκεληθή θαηάζηαζε. Σπγθεθξηκέλα, κε ππνηαθηηθή παξαηαηηθνύ (cuperent), γηαηί εμαξηάηαη από ξήκα ηζηνξηθνύ ρξόλνπ (invaserat) θαη αλαθέξεηαη ζην παξειζόλ. Υπάξρεη ηδηόκνξθε αθνινπζία ρξόλσλ, γηαηί ην απνηέιεζκα είλαη ηδσκέλν ηε ζηηγκή πνπ εκθαλίδεηαη ζην κπαιό ηνπ νκηιεηή (ζπγρξνληζκόο ηεο θύξηαο κε ηε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε) θαη όρη ηε ζηηγκή ηεο πηζαλήο πξαγκαηνπνίεζήο ηνπ. Η αλησλπκία tantus, πνπ πξνεγείηαη ζηελ θύξηα πξόηαζε, ππνδειώλεη όηη ζα αθνινπζήζεη δεπηεξεύνπζα ζπκπεξαζκαηηθή πξόηαζε. etsi ego clamabam nihil esse bello civili miserius: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή ελαληησκαηηθή πξόηαζε, πνπ ιεηηνπξγεί σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηεο ελαληίσζεο ζην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο κε ξήκα ην invaserat. Εηζάγεηαη κε ηνλ ελαληησκαηηθό ζύλδεζκν etsi θαη εθθέξεηαη κε νξηζηηθή, γηαηί εθθξάδεη κηα πξαγκαηηθή θαηάζηαζε παξά ηελ νπνία ηζρύεη ην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο. Σπγθεθξηκέλα, εθθέξεηαη κε νξηζηηθή παξαηαηηθνύ (clamabam), γηαηί αλαθέξεηαη ζην παξειζόλ θαη δειώλεη ην ζύγρξνλν ζε ζρέζε κε ηελ θύξηα πξόηαζε. ut [... ] necessitate esse cogantur: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή ζπκπεξαζκαηηθή πξόηαζε, πνπ ιεηηνπξγεί σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ απνηειέζκαηνο ζην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο κε ξήκα ην reddit.

9 Εηζάγεηαη κε ηνλ ζπκπεξαζκαηηθό ζύλδεζκν ut, γηαηί είλαη θαηαθαηηθή. Εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή, γηαηί ην απνηέιεζκα ζηα ιαηηληθά ζεσξείηαη πάληα κηα ππνθεηκεληθή θαηάζηαζε. Σπγθεθξηκέλα, κε ππνηαθηηθή ελεζηώηα (cogantur), γηαηί εμαξηάηαη από ξήκα αξθηηθνύ ρξόλνπ (reddit) θαη αλαθέξεηαη ζην παξόλ -κέιινλ. Υπάξρεη ηδηόκνξθε αθνινπζία ρξόλσλ, γηαηί ην απνηέιεζκα είλαη ηδσκέλν ηε ζηηγκή πνπ εκθαλίδεηαη ζην κπαιό ηνπ νκηιεηή (ζπγρξνληζκόο ηεο θύξηαο κε ηε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε) θαη όρη ηε ζηηγκή ηεο πηζαλήο πξαγκαηνπνίεζήο ηνπ. Οη ζπγθξηηηθνί βαζκνί ferociores/impotentiores, πνπ πξνεγνύληαη ζηελ θύξηα πξόηαζε, έρνπλ επηηαηηθή ζεκαζία θαη ππνδειώλνπλ όηη ζα αθνινπζήζεη δεπηεξεύνπζα ζπκπεξαζκαηηθή πξόηαζε. Μάθημα 38 Caecilia, uxor Metelli,dum more prisco omen nuptiale petit filiae sororis: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή ρξνληθή πξόηαζε, σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ρξόλνπ ζην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο κε ξήκα ην fecit. Εηζάγεηαη κε ηνλ ρξνληθό ζύλδεζκν dum θαη εθθέξεηαη κε νξηζηηθή (petit: ηζηνξηθόο ελεζηώηαο), δηόηη ε πξάμε ελδηαθέξεη κόλν από θαζαξά ρξνληθή άπνςε. Πην ζπγθεθξηκέλα, εθθξάδεη, ζε ζρέζε κε ηελ πξόηαζε ηελ νπνία πξνζδηνξίδεη, ην ζύγρξνλν θαη κάιηζηα ηε ζπλερηδόκελε πξάμε, ζηε δηάξθεηα ηεο νπνίαο ζπκβαίλεη ε πξάμε ηεο θύξηαο πξόηαζεο. (Έρνπκε ιαηηληζκό, αθνύ γίλεηαη ρξήζε ηεο ζύληαμεο dum + νξηζηηθή ελεζηώηα, πνπ ζηα λέα ειιεληθά κεηαθξάδεηαη κε νξηζηηθή ρξόλνπ παξαηαηηθνύ). Η θξάζε Caecilia, uxor Metelli αλήθεη,θαηά πξόηαμε, ζηε ρξνληθή πξόηαζε. dum aliqua vox congruens proposito audiretur: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή ρξνληθή πξόηαζε, σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ρξόλνπ ζην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο κε ξήκα ην expectabat. Εηζάγεηαη κε ηνλ ρξνληθό ζύλδεζκν dum θαη εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή ρξόλνπ παξαηαηηθνύ (audiretur), δηόηη ε πξάμε δελ ελδηαθέξεη κόλν από ρξνληθή άπνςε, αιιά πεξηγξάθεηαη θαη σο πξνζδνθία ή επηδίσμε. Σε ζρέζε κε ηελ πξόηαζε πνπ πξνζδηνξίδεη, δειαδή ηελ θύξηα, δειώλεη ην πζηεξόρξνλν. ut sibi paulisper loco cederet: δεπηεξεύνπζα νπζηαζηηθή βνπιεηηθή πξόηαζε σο έκκεζν αληηθείκελν ζην ξήκα rogavit ηεο θύξηαο πξόηαζεο πνπ πξνεγήζεθε. Εηζάγεηαη κε ηνλ βνπιεηηθό ζύλδεζκν ut, δηόηη είλαη θαηαθαηηθή. Εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή, γηαηί ην πεξηερόκελό ηεο δειώλεη απιώο θάηη ην επηζπκεηό θαη ρξόλνπ παξαηαηηθνύ (cederet), δηόηη εμαξηάηαη από ην ξήκα ηεο θύξηαο πξόηαζεο (rogavit ) πνπ είλαη ηζηνξηθνύ ρξόλνπ. Έρνπκε ηδηνκνξθία ζηελ αθνινπζία ησλ ρξόλσλ, θαζώο ε βνύιεζε είλαη ηδσκέλε ηε ζηηγκή πνπ εκθαλίδεηαη ζην κπαιό ηνπ νκηιεηή θαη όρη ηε ζηηγκή ηεο πηζαλήο πξαγκαηνπνίεζήο ηεο. (Σπγρξνληζκόο θύξηαο κε ηε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε).[επζύο ιόγνο: matertera, mihi paupisper loco cede!]. quam Metellus,- multum amavit: δεπηεξεύνπζα αλαθνξηθή πξνζδηνξηζηηθή πξόηαζε ζηε ιέμε Caecilia. Eηζάγεηαη κε ηελ αλαθνξηθή αλησλπκία quam θαη εθθέξεηαη κε νξηζηηθή (amavit), αθνύ εθθξάδεη ην πξαγκαηηθό γεγνλόο. dum vixit: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή ρξνληθή πξόηαζε πνπ ρξεζηκεύεη,σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ρξόλνπ ζην πεξηερόκελν ηεο δεπηεξεύνπζαο αλαθνξηθήο κε ξήκα ην amavit. Eηζάγεηαη κε ηνλ ρξνληθό ζύλδεζκν dum θαη εθθέξεηαη κε νξηζηηθή (vixit: oξηζηηθή παξαθεηκέλνπ), δηόηη ελδηαθέξεη κόλν από ρξνληθή άπνςε. Σε ζρέζε κε ηελ πξόηαζε πνπ πξνζδηνξίδεη (ηελ αλαθνξηθή δεπηεξεύνπζα) εθθξάδεη ην ζύγρξνλν θαη κάιηζηα ηελ παξάιιειε δηάξθεηα. Μάθημα 40 ut C. Marius quam celerrime hostis iudicaretur: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή ηειηθή πξόηαζε σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ζθνπνύ ζην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο κε ξήκα ην coegerat, εηζάγεηαη κε ηνλ ηειηθό ζύλδεζκν ut γηαηί είλαη θαηαθαηηθή, εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή, γηαηί ην πεξηερόκελό ηεο είλαη θάηη ην επηζπκεηό θαη ζπγθεθξηκέλα κε ππνηαθηηθή παξαηαηηθνύ (iudicaretur) γηαηί εμαξηάηαη από ξήκα ηζηνξηθνύ ρξόλνπ (coegerat). Ιζρύεη ηδηνκνξθία ζηελ αθνινπζία ρξόλσλ, ζπγρξνληζκόο ηεο θύξηαο κε ηε δεπηεξεύνπζα: ν ζθνπόο είλαη ηδσκέλνο ηε ζηηγκή πνπ εκθαλίδεηαη ζην κπαιό ηνπ νκηιεηή θαη όρη ηε ζηηγκή ηεο πηζαλήο πξαγκαηνπνίεζεο ηνπ. cum Sulla minitans ei instaret: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή ρξνληθή πξόηαζε πνπ ιεηηνπξγεί σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ρξόλνπ ζην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο κε ξήκα ην dixit εηζάγεηαη

10 κε ηνλ ηζηνξηθό / δηεγεκαηηθό ζύλδεζκν cum (ππνγξακκίδεη ηε βαζύηεξε ζρέζε θύξηαο θαη δεπηεξεύνπζαο δεκηνπξγεί κηα ζρέζε αηηίνπ θαη αηηηαηνύ αλάκεζά ηνπο είλαη θαλεξόο εδώ ν ξόινο ηνπ ππνθεηκεληθνύ ζηνηρείνπ ηεο ππνηαθηηθήο). Εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή παξαηαηηθνύ (instaret), γηαηί εμαξηάηαη από ην ξήκα ηεο θύξηαο (dixit) πνπ είλαη ηζηνξηθόο ρξόλνο θαη εθθξάδεη ην ζύγρξνλν ζην παξειζόλ. «Licet mihi ostendas agmina militum: Δεπηεξεύνπζα παξαρσξεηηθή πξόηαζε, εθθξάδεη κηα ππνζεηηθή θαηάζηαζε πνπ, θη αλ δερηνύκε όηη αιεζεύεη, δελ αλαηξεί ην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο. Εηζάγεηαη κε ηνλ παξαρσξεηηθό ζύλδεζκν licet, εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή θαη ζπγθεθξηκέλα κε ππνηαθηηθή ελεζηώηα (ostendas), γηαηί εμαξηάηαη από ξήκα αξθηηθνύ ρξόλνπ (iudicabo) θαη δειώλεη ην ζύγρξνλν ζην παξόλ. Σηελ θύξηα πξόηαζε ππάξρεη ην tamen. quibus curiam circumsedisti: Δεπηεξεύνπζα αλαθνξηθή πξνζδηνξηζηηθή πξόηαζε ζην agmina, εηζάγεηαη κε ηελ αλαθνξηθή αλησλπκία quibus, εθθέξεηαη κε νξηζηηθή, γηαηί δειώλεη ην πξαγκαηηθό θαη ζπγθεθξηκέλα κε νξηζηηθή παξαθεηκέλνπ (circumsedisti) γηαηί δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν. licet mortem miniteris: Δεπηεξεύνπζα παξαρσξεηηθή πξόηαζε, εθθξάδεη κηα ππνζεηηθή θαηάζηαζε πνπ, θη αλ δερηνύκε όηη αιεζεύεη, δελ αλαηξεί ην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο. Εηζάγεηαη κε ηνλ παξαρσξεηηθό ζύλδεζκν licet, εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή θαη ζπγθεθξηκέλα κε ππνηαθηηθή ελεζηώηα (miniteris), γηαηί εμαξηάηαη από ξήκα αξθηηθνύ ρξόλνπ (iudicabo) θαη δειώλεη ην ζύγρξνλν ζην παξόλ. Σηελ θύξηα πξόηαζε ππάξρεη ην tamen Etsi senex et corpore infirmo sum: Δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή ελαληησκαηηθή πξόηαζε ε νπνία εθθξάδεη κηα πξαγκαηηθή θαηάζηαζε παξά ηελ νπνία ηζρύεη ην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο. Εηζάγεηαη κε ηνλ ελαληησκαηηθό ζύλδεζκν etsi, εθθέξεηαη κε νξηζηηθή θαη ζπγθεθξηκέλα κε νξηζηηθή ελζηώηα (sum), γηαηί αλαθέξεηαη ζην παξόλ. Μάθημα 41 qui primi coluisse Italiam dicuntur: δεπηεξεύνπζα αλαθνξηθή πξόηαζε θξίζεσο, πξνζδηνξηζηηθή ζηα Sicanorum θαη Pelasgorum. Εηζάγεηαη κε ηελ αλαθνξηθή αλησλπκία qui θαη εθθέξεηαη κε νξηζηηθή γηα λα δειώζεη πξαγκαηηθό γεγνλόο θαη κε ρξόλν ελεζηώηα (dicuntur), γηαηί αλαθέξεηαη ζην παξόλ. proinde quasi cum matre Evandri nunc loquaris: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή ππνζεηηθή παξαβνιηθή πξόηαζε, πνπ ιεηηνπξγεί σο β όξνο ζύγθξηζεο (α όξνο ζύγθξηζεο είλαη ε θύξηα πξόηαζε κε ξήκα ην uteris). Εηζάγεηαη κε ηνλ παξαβνιηθό ζύλδεζκν proinde quasi θαη εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή, γηαηί ε ζύγθξηζε αθνξά κηα ππνζεηηθή πξάμε ή θαηάζηαζε. Σπγθεθξηκέλα, εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή ελεζηώηα (loquaris), γηαηί εμαξηάηαη από ξήκα αξθηηθνύ ρξόλνπ (uteris), γηα λα δειώζεη ην ζύγρξνλν ζην παξόλ. quod neminem scire atque intellegere vis: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή αηηηνινγηθή πξόηαζε, πνπ ιεηηνπξγεί σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηεο αηηίαο ζην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο κε ξήκα ην uteris. Εηζάγεηαη κε ηνλ αηηηνινγηθό ζύλδεζκν quod θαη εθθέξεηαη κε νξηζηηθή, γηαηί ε αηηηνινγία είλαη αληηθεηκεληθά απνδεθηή. quae dicas: δεπηεξεύνπζα πιάγηα εξσηεκαηηθή πξόηαζε, κεξηθήο αγλνίαο, πνπ ιεηηνπξγεί σο αληηθείκελν ησλ απαξεκθάησλ scire θαη intellegere. Εηζάγεηαη κε ηελ εξσηεκαηηθή αλησλπκία quae θαη εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή, γηαηί ζεσξείηαη όηη ε εμάξηεζε δίλεη ππνθεηκεληθή ρξνηά ζην πεξηερόκελν ηεο δεπηεξεύνπζαο πξόηαζεο. Σπγθεθξηκέλα, εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή ελεζηώηα (dicas), γηαηί εμαξηάηαη από ξήκα αξθηηθνύ ρξόλνπ (ηα απαξέκθαηα scire θαη intellegere, πνπ κε ηε ζεηξά ηνπο εμαξηώληαη από ην ξήκα vis) θαη δειώλεηαη ην ζύγρξνλν ζην παξόλ. ut consequaris: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή ηειηθή πξόηαζε, πνπ ιεηηνπξγεί σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ζθνπνύ ζην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο κε ξήκα ην taces. Εηζάγεηαη κε ηνλ ηειηθό ζύλδεζκν ut, γηαηί είλαη θαηαθαηηθή. Εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή, γηαηί ν ζθνπόο ζηα ιαηηληθά ζεσξείηαη πάληα κηα ππνθεηκεληθή θαηάζηαζε. Σπγθεθξηκέλα, κε ππνηαθηηθή ελεζηώηα (consequaris), γηαηί εμαξηάηαη από ξήκα αξθηηθνύ ρξόλνπ (taces) θαη αλαθέξεηαη ζην παξόλ-κέιινλ. Υπάξρεη ηδηόκνξθε αθνινπζία ρξόλσλ, γηαηί ν ζθνπόο είλαη ηδσκέλνο ηε ζηηγκή πνπ εκθαλίδεηαη ζην κπαιό ηνπ νκηιεηή (ζπγρξνληζκόο ηεο θύξηαο κε ηε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε) θαη όρη ηε ζηηγκή ηεο πηζαλήο πξαγκαηνπνίεζήο ηνπ.

11 quod vis: δεπηεξεύνπζα αλαθνξηθή πξόηαζε θξίζεσο, πξνζδηνξηζηηθή ζην (id). Εηζάγεηαη κε ηελ αλαθνξηθή αλησλπκία quod θαη εθθέξεηαη κε νξηζηηθή γηα λα δειώζεη πξαγκαηηθό γεγνλόο θαη κε ρξόλν ελεζηώηα (vis), γηαηί αλαθέξεηαη ζην παξόλ. quod honesta et bona et modesta sit: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή αηηηνινγηθή πξόηαζε, πνπ ιεηηνπξγεί σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηεο αηηίαο ζην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο κε ξήκα ην dicis. Εηζάγεηαη κε ηνλ αηηηνινγηθό ζύλδεζκν quod θαη εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή, γηαηί βξίζθεηαη ζε πιάγην ιόγν. Σπγθεθξηκέλα, εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή ελεζηώηα (sit), γηαηί εμαξηάηαη από ξήκα αξθηηθνύ ρξόλνπ (dicis) κέζσ ηνπ απαξεκθάηνπ placere θαη δειώλεηαη ην ζύγρξνλν ζην παξόλ. ut viri antiqui (vivebant): δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή απιή παξαβνιηθή πξόηαζε ηνπ ηξόπνπ, πνπ ιεηηνπξγεί σο β όξνο ζύγθξηζεο (α όξνο ζύγθξηζεο είλαη ε θύξηα πξόηαζε κε ξήκα ην vive). Εηζάγεηαη κε ηνλ παξαβνιηθό ζύλδεζκν ut (ζπγθεθξηκέλα, έρνπκε ην παξαβνιηθό δεύγνο sic ut) θαη εθθέξεηαη κε νξηζηηθή (ελλ. vivebant), γηαηί ε ζύγθξηζε αθνξά δύν πξάμεηο ή θαηαζηάζεηο πνπ είλαη ή ζεσξνύληαη αληηθεηκεληθή πξαγκαηηθόηεηα. ut viri aetatis nostrae (loquuntur): δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή απιή παξαβνιηθή πξόηαζε ηνπ ηξόπνπ, πνπ ιεηηνπξγεί σο β όξνο ζύγθξηζεο (α όξνο ζύγθξηζεο είλαη ε θύξηα πξόηαζε κε ξήκα ην loquere). Εηζάγεηαη κε ηνλ παξαβνιηθό ζύλδεζκν ut (ζπγθεθξηκέλα, έρνπκε ην παξαβνιηθό δεύγνο sic ut) θαη εθθέξεηαη κε νξηζηηθή (ελλ. loquuntur), γηαηί ε ζύγθξηζε αθνξά δύν πξάμεηο ή θαηαζηάζεηο πνπ είλαη ή ζεσξνύληαη αληηθεηκεληθή πξαγκαηηθόηεηα. quod a C. Caesare scriptum est: δεπηεξεύνπζα αλαθνξηθή πξόηαζε θξίζεσο, πξνζδηνξηζηηθή ζην id. Εηζάγεηαη κε ηελ αλαθνξηθή αλησλπκία quod θαη εθθέξεηαη κε νξηζηηθή γηα λα δειώζεη πξαγκαηηθό γεγνλόο θαη κε ρξόλν παξαθείκελν (scriptum est), γηαηί αλαθέξεηαη ζην παξειζόλ. Μάθημα 42 qui aut ea, ---,non videant: δεπηεξεύνπζα αλαθνξηθή επηξξεκαηηθή ζπκπεξαζκαηηθή πξόηαζε.2 Εηζάγεηαη κε ηελ αλαθνξηθή αλησλπκία qui non ( = ut ei non ) θαη είλαη αξλεηηθή. Eθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή, δηόηη ην ζπκπέξαζκα ζηε ιαηηληθή είλαη κία ππνθεηκεληθή θαηάζηαζε θαη ζπγθεθξηκέλα κε ππνηαθηηθή ρξόλνπ ελεζηώηα (videant), δηόηη εμαξηάηαη από ην ξήκα ηεο θύξηαο πξόηαζεο (sunt) πνπ είλαη αξθηηθνύ ρξόλνπ (ελεζηώηαο) θαη επνκέλσο δειώλεηαη ην ζύγρξνλν ζην παξόλ. Υπάξρεη ηδηνκνξθία ζηελ αθνινπζία ησλ ρξόλσλ, δηόηη ην ζπκπέξαζκα είλαη ηδσκέλν ηε ζηηγκή πνπ εκθαλίδεηαη ζην κπαιό ηνπ νκηιεηή θαη όρη ηε ζηηγκή ηεο πηζαλήο πξαγκαηνπνίεζήο ηνπ (ζπγρξνληζκόο θύξηαο κε ηε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε). Λεηηνπξγεί σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ απνηειέζκαηνο ζην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο κε ξήκα ην sunt. quae imminent: δεπηεξεύνπζα αλαθνξηθή πξόηαζε πξνζδηνξηζηηθή ζηε ιέμε ea ηεο πξνεγνύκελεο δεπηεξεύνπζαο αλαθνξηθήο ζπκπεξαζκαηηθήο πξόηαζεο. Εηζάγεηαη κε ηελ αλαθνξηθή αλησλπκία quae θαη εθθέξεηαη κε νξηζηηθή (imminent), δηόηη εθθξάδεη ην πξαγκαηηθό γεγνλόο. (qui) aut ea,, (videre) dissimulent: δεπηεξεύνπζα αλαθνξηθή επηξξεκαηηθή ζπκπεξαζκαηηθή πξόηαζε. Εηζάγεηαη κε ηελ ελλννύκελε αλαθνξηθή αλησλπκία qui ( = ut ei, δηόηη ζπλδέεηαη παξαηαθηηθά δηαδεπθηηθά κε ηνπο ζπλδέζκνπο aut aut κε ηελ πξνεγνύκελε αλαθνξηθή ζπκπεξαζκαηηθή πξόηαζε). Εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή, δηόηη ην ζπκπέξαζκα ζηε ιαηηληθή είλαη κία ππνθεηκεληθή θαηάζηαζε. Σπγθεθξηκέλα εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή ελεζηώηα (dissimulent), δηόηη εμαξηάηαη από ην ξήκα ηεο θύξηαο πξόηαζεο (sunt) πνπ είλαη αξθηηθνύ ρξόλνπ (ελεζηώηαο) θαη επνκέλσο δειώλεηαη ην ζύγρξνλν ζην παξόλ. Υπάξρεη ηδηνκνξθία ζηελ αθνινπζία ησλ ρξόλσλ, δηόηη ην ζπκπέξαζκα είλαη ηδσκέλν ηε ζηηγκή πνπ εκθαλίδεηαη ζην κπαιό ηνπ νκηιεηή θαη όρη ηε ζηηγκή ηεο πηζαλήο πξαγκαηνπνίεζήο ηνπ (ζπγρξνληζκόο θύξηαο κε ηε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε). Λεηηνπξγεί σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ απνηειέζκαηνο ζην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο κε ξήκα ην sunt. quae vident: δεπηεξεύνπζα αλαθνξηθή πξόηαζε πξνζδηνξηζηηθή ζηε ιέμε ea ηεο πξνεγνύκελεο δεπηεξεύνπζαο αλαθνξηθήο ζπκπεξαζκαηηθήο πξόηαζεο (qui aut ea dissimulent). Εηζάγεηαη κε ηελ αλαθνξηθή αλησλπκία quae θαη εθθέξεηαη κε νξηζηηθή (vident), δηόηη εθθξάδεη ην πξαγκαηηθό γεγνλόο. si (ego) in hunc animadvertissem: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή ππνζεηηθή πξόηαζε πνπ εηζάγεηαη κε ηνλ ππνζεηηθό ζύλδεζκν si, δηόηη είλαη θαηαθαηηθή. Ωο πξνο ηε κνξθή ζρεκαηίδεη απιό, επζύ ππνζεηηθό ιόγν καδί κε ηελ απόδνζή ηνπ, ηελ θύξηα πξόηαζε κε ξήκα ην dicerent. O ππνζεηηθόο ιόγνο αλήθεη ζην β είδνο,

12 ην κε πξαγκαηηθό ή ην αληίζεην πξνο ηελ πξαγκαηηθόηεηα. Πην ζπγθεθξηκέλα, ε ππόζεζε εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή ππεξζπληειίθνπ (animadvertissem) θαη επνκέλσο αλαθέξεηαη ζην παξειζόλ, ελώ ε απόδνζε εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή παξαηαηηθνύ (dicerent) θαη αλαθέξεηαη ζην παξόλ. si iste in Manliana castra pervenerit: δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή ππνζεηηθή πξόηαζε πνπ εηζάγεηαη κε ηνλ ππνζεηηθό ζύλδεζκν si, δηόηη είλαη θαηαθαηηθή. Ωο πξνο ηε κνξθή, είλαη ζύλζεηνο ππνζεηηθόο ιόγνο, αθνύ έρεη δύν απνδόζεηο (ηα 2 απαξέκθαηα ηνπ κέιινληα) θαη εμαξηεκέλνο, δηόηη ηίζεηαη ζηνλ πιάγην ιόγν κε ξήκα εμάξηεζεο ην ξήκα intellego ηεο θύξηαο πξόηαζεο. Επνκέλσο, ε ππόζεζε είλαη «si iste in Manliana castra pervenerit» θαη ε απόδνζε: fore (fore) = απαξέκθαηα κέιινληα. Ο ππνζεηηθόο ιόγνο αλήθεη ζην α είδνο θαη εθθξάδεη ηελ αλνηθηή ππόζεζε ζην κέιινλ. Ο ανεξάπηηηορ ςποθεηικόρ λόγορ είναι: ςπόθεζη = si +οπιζηική ζςνη. μέλλονηα, απόδοζη= οπιζηική μέλλονηα (si iste in Manliana castra pervenerit (ζςνη.μέλλονηαρ), nemo tam stultus erit,, nemo tam improbus (erit) ) quo (iste) intendit: δεπηεξεύνπζα αλαθνξηθή πξνζδηνξηζηηθή πξόηαζε ζηε ιέμε castra ηεο πξνεγνύκελεο ππνζεηηθήο πξόηαζεο. Εηζάγεηαη κε ην αλαθνξηθό επίξξεκα quo θαη εθθέξεηαη κε νξηζηηθή ρξόλνπ ελεζηώηα (intendit), δηόηη δειώλεη έλα πξαγκαηηθό γεγνλόο ζην παξόλ. Η πξόηαζε ιεηηνπξγεί αλεμάξηεηα από ηνλ πιάγην ιόγν5 qui non videat coniurationem esse factam: δεπηεξεύνπζα αλαθνξηθή επηξξεκαηηθή ζπκπεξαζκαηηθή πξόηαζε. Εηζάγεηαη κε ηελ αλαθνξηθή αλησλπκία qui non ( = ut is non ) πνπ βξίζθεηαη κεηά ηε ιέμε tam (ην tam βνεζά ζηνλ εληνπηζκό ηεο αλαθνξηθήο ζπκπεξαζκαηηθήο) θαη είλαη αξλεηηθή. Εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή, δηόηη ην ζπκπέξαζκα ζηε ιαηηληθή είλαη κία ππνθεηκεληθή θαηάζηαζε θαη ζπγθεθξηκέλα κε ππνηαθηηθή ρξόλνπ ελεζηώηα (videat), δηόηη εμαξηάηαη από ην ξήκα ηεο θύξηαο πξόηαζεο (intellego) πνπ είλαη αξθηηθνύ ρξόλνπ (ελεζηώηαο) θαη επνκέλσο δειώλεηαη ην ζύγρξνλν ζην παξόλ. Υπάξρεη ηδηνκνξθία ζηελ αθνινπζία ησλ ρξόλσλ, δηόηη ην ζπκπέξαζκα είλαη ηδσκέλν ηε ζηηγκή πνπ εκθαλίδεηαη ζην κπαιό ηνπ νκηιεηή θαη όρη ηε ζηηγκή ηεο πηζαλήο πξαγκαηνπνίεζήο ηνπ (ζπγρξνληζκόο θύξηαο κε ηε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε). Λεηηνπξγεί σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ απνηειέζκαηνο ζην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο κε ξήκα ην intellego. qui non fateatur (coniurationem esse factam): δεπηεξεύνπζα αλαθνξηθή επηξξεκαηηθή ζπκπεξαζκαηηθή πξόηαζε. Εηζάγεηαη κε ηελ αλαθνξηθή αλησλπκία qui non ( = ut is non ) πνπ βξίζθεηαη κεηά ηε ιέμε tam (ην tam βνεζά ζηνλ εληνπηζκό ηεο αλαθνξηθήο ζπκπεξαζκαηηθήο) ) θαη είλαη αξλεηηθή. Εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή, δηόηη ην ζπκπέξαζκα ζηε ιαηηληθή είλαη κία ππνθεηκεληθή θαηάζηαζε θαη ζπγθεθξηκέλα κε ππνηαθηηθή ρξόλνπ ελεζηώηα (fateatur), δηόηη εμαξηάηαη από ην ξήκα ηεο θύξηαο πξόηαζεο (intellego) πνπ είλαη αξθηηθνύ ρξόλνπ (ελεζηώηαο) θαη επνκέλσο δειώλεηαη ην ζύγρξνλν ζην παξόλ. Υπάξρεη ηδηνκνξθία ζηελ αθνινπζία ησλ ρξόλσλ, δηόηη ην ζπκπέξαζκα είλαη ηδσκέλν ηε ζηηγκή πνπ εκθαλίδεηαη ζην κπαιό ηνπ νκηιεηή θαη όρη ηε ζηηγκή ηεο πηζαλήο πξαγκαηνπνίεζήο ηνπ (ζπγρξνληζκόο θύξηαο κε ηε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε). Λεηηνπξγεί σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ απνηειέζκαηνο ζην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο κε ξήκα ην intellego. Μάθημα 43 ut primum exsulem deinde hostem te viderem? δεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή ζπκπεξαζκαηηθή πξόηαζε εηζάγεηαη κε ηνλ ζπκπεξαζκαηηθό ζύλδεζκν ut επεηδή είλαη θαηαθαηηθή πξνεγείηαη ε επηηαηηθή θξάζε in hoc. Eθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή (ην ζπκπέξαζκα ζηε ιαηηληθή ζεσξείηαη ππνθεηκεληθή θαηάζηαζε) ζπγθεθξηκέλα εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή παξαηαηηθνύ (viderem) γηαηί ην ξήκα ηεο θύξηαο είλαη ηζηνξηθνύ ρξόλνπ (traxit) θαη εθθξάδεη ην ζύγρξνλν ζην παξειζόλ Έρνπκε ηδηόκνξθε αθνινπζία ρξόλσλ, γηαηί ην ζπκπέξαζκα είλαη ηδσκέλν ηε ζηηγκή ηεο εκθάληζήο ηνπ ζην κπαιό ηνπ νκηιεηή θαη όρη ηε ζηηγκή ηεο πηζαλήο πξαγκαηνπνίεζήο ηνπ (ζπγρξνληζκόο ηεο θύξηαο κε ηε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε). quae te genuit: δεπηεξεύνπζα αλαθνξηθή πξόηαζε, πξνζδηνξηζηηθή ζην terram εηζάγεηαη κε ηελ αλαθνξηθή αλησλπκία quae, εθθέξεηαη κε νξηζηηθή (genuit) γηαηί εθθξάδεη ην πξαγκαηηθό, ζπγθεθξηκέλα κε νξηζηηθή παξαθεηκέλνπ, γηαηί αλαθέξεηαη ζην παξειζόλ. atque aluit: δεπηεξεύνπζα αλαθνξηθή πξόηαζε, πξνζδηνξηζηηθή ζην terram ζπλδέεηαη παξαηαθηηθά ζπκπιεθηηθά κε ηελ πξνεγνύκελε πξόηαζε, εθθέξεηαη κε νξηζηηθή (aluit) γηαηί εθθξάδεη ην πξαγκαηηθό, ζπγθεθξηκέλα κε νξηζηηθή παξαθεηκέλνπ, γηαηί αλαθέξεηαη ζην παξειζόλ. Quamvis infesto et minaci animo perveneras: δεπηεξεύνπζα παξαρσξεηηθή πξόηαζε, εθθξάδεη κηα ππνζεηηθή θαηάζηαζε πνπ θη αλ δερζνύκε όηη αιεζεπεη δελ αλαηξεί ην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο.