ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2013) 141 final ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Βελτίωση της διατροφής μητέρας και παιδιού στο πλαίσιο της εξωτερικής βοήθειας: ένα πλαίσιο πολιτικής της ΕΕ {SWD(2013) 72 final} EL EL

2 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Βελτίωση της διατροφής μητέρας και παιδιού στο πλαίσιο της εξωτερικής βοήθειας: ένα πλαίσιο πολιτικής της ΕΕ ΥΠΟΣΙΤΙΣΜΟΣ ΜΙΑ ΑΠΟΤΡΕΨΙΜΗ ΤΡΑΓΩΔΙΑ Οι συνέπειες της κακής διατροφής αποτελούν μια από τις σοβαρότερες, αλλά αποτρέψιμες, τραγωδίες της εποχής μας. Η πρόοδος στην υλοποίηση του αναπτυξιακού στόχου της Χιλιετίας (ΑΣΧ) που συνίσταται στη μείωση κατά το ήμισυ του αριθμού ατόμων που υποφέρουν από πείνα έχει καθυστερήσει σε πολλές χώρες, εφόσον ένα στα έξι παιδιά είναι ακόμη λιποβαρές. Τα παιδιά αυτά είναι θύματα ενός φαύλου κύκλου, όπου ο συνδυασμός της φτώχειας, της ακατάλληλης διατροφής και των ασθενειών τους δημιουργεί τις χειρότερες δυνατές συνθήκες για το ξεκίνημά τους στη ζωή, παγιδεύοντας άτομα και κοινωνίες στη φτώχεια. Η ΕΕ είναι ένας σημαντικός παράγοντας από πλευράς επισιτιστικής και διατροφικής ασφάλειας οι χρηματοδοτικές αποφάσεις για αγροτική ανάπτυξη, χωροταξικό σχεδιασμό, βιώσιμη γεωργία και επισιτιστική και διατροφική ασφάλεια ανέρχονταν, κατά μέσον όρο, σε πάνω από 1 δισεκατ. ευρώ ετησίως κατά την περίοδο Οι συγκεκριμένες πρωτοβουλίες, οι οποίες συνέβαλαν όλες στην ενίσχυση της επισιτιστικής και διατροφικής ασφάλειας, συμπεριέλαβαν την επισιτιστική διευκόλυνση ύψους 1 δισεκατ. ευρώ, η οποία βοήθησε τις χώρες που επλήγησαν περισσότερο από την κρίση των τιμών των τροφίμων του 2007/2008, και την πρωτοβουλία ΑΣΧ ύψους 1 δισεκατ. ευρώ, η οποία στηρίζει τις χώρες που καθυστερούν στην υλοποίηση αυτών των στόχων, ιδίως του ΑΣΧ 1γ σχετικά με τη μείωση κατά το ήμισυ του ποσοστού του πληθυσμού που υποφέρει από πείνα, καθώς και των ΑΣΧ 3 και 4. Επιπλέον, η ΕΕ προσπαθεί να καταπολεμήσει την οξεία επισιτιστική και διατροφική ανασφάλεια μέσω της ανθρωπιστικής και αναπτυξιακής βοήθειας. Κάθε χρόνο, μεταξύ του ενός τρίτου και του ενός δευτέρου του ετήσιου προϋπολογισμού της ΕΕ για ανθρωπιστικές δράσεις δαπανάται για να καλυφθούν οι επισιτιστικές και διατροφικές ανάγκες. Πρόσφατα, στο πλαίσιο της εκδήλωσης για την πείνα στον κόσμο που πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο το 2012, η Επιτροπή ανέλαβε πολιτική δέσμευση να βοηθήσει τις χώρες εταίρους να μειώσουν τον αριθμό παιδιών ηλικίας κάτω των πέντε ετών που παρουσιάζουν καχεξία, κατά τουλάχιστον 7 εκατομμύρια έως το Η παρούσα ανακοίνωση αποτελεί την αντίδραση της Επιτροπής ως προς την υλοποίηση αυτού του στόχου και ευρύτερα τη μείωση του συνολικού αριθμού μητέρων και παιδιών που υποσιτίζονται. Η αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος απαιτεί μια πολυτομεακή προσέγγιση, που συνδυάζει τη βιώσιμη γεωργία, την αγροτική ανάπτυξη, την επισιτιστική και διατροφική ασφάλεια, τη δημόσια υγεία, την ύδρευση και την αποχέτευση, την κοινωνική προστασία και την εκπαίδευση. Απαιτεί την αναγνώριση του προβλήματος, εκ μέρους χωρών εταίρων, και τη δέσμευσή τους να το αντιμετωπίσουν, ούτως ώστε οι γυναίκες και τα παιδιά μικρής ηλικίας να λαμβάνουν τη φροντίδα και τα θρεπτικά στοιχεία που είναι αναγκαία για να ξεκινήσουν τη ζωή τους αξιοπρεπώς. Η διεθνής κοινότητα είναι αποφασισμένη να κάνει ό,τι μπορεί προκειμένου να στηρίξει τις χώρες εταίρους στις προσπάθειές τους για τη βελτίωση της διατροφής μητέρας και παιδιού. EL 2 EL

3 Το πλαίσιο αναπτυξιακής πολιτικής της ΕΕ καθορίζεται στην πρόταση της Επιτροπής για ένα πρόγραμμα δράσης για αλλαγή 1 και στα συνακόλουθα συμπεράσματα του Συμβουλίου του Μαΐου Η προσέγγιση που εφαρμόζει η ΕΕ για την επισιτιστική ασφάλεια και την ανθρωπιστική επισιτιστική βοήθεια σε τρίτες χώρες καθορίστηκε λεπτομερέστερα στις ανακοινώσεις για τις πολιτικές της ΕΕ στους τομείς της Επισιτιστικής Ασφάλειας και της Ανθρωπιστικής Επισιτιστικής Βοήθειας 3 και στα συνακόλουθα συμπεράσματα του Συμβουλίου του Μαΐου Τα έγγραφα αυτά δίνουν την ίδια έμφαση σε καθέναν από τους τέσσερις πυλώνες της επισιτιστικής ασφάλειας διαθεσιμότητα τροφίμων, πρόσβαση στα τρόφιμα, βελτιωμένη διατροφή και καλύτερη πρόληψη και διαχείριση των κρίσεων, και τονίζουν τις ειδικές προκλήσεις αντιμετώπισης προβλημάτων διατροφής σε ανθρωπιστικά πλαίσια. Η παρούσα ανακοίνωση συμπληρώνει και αναπτύσσει τον πυλώνα που αφορά τη βελτίωση της διατροφής. Αυτό το πλαίσιο πολιτικής συμπληρώθηκε με την ανακοίνωση με τίτλο «προσέγγιση της ΕΕ όσον αφορά την ανθεκτικότητα: διδάγματα από επισιτιστικές κρίσεις» 5, η οποία εξηγεί τον τρόπο με τον οποίο η διατροφή και η ανθεκτικότητα είναι σε μεγάλο βαθμό αλληλένδετες σε ορισμένα πλαίσια (ιδίως στις περιοχές του Σαχέλ και του Κέρατος της Αφρικής, όπου η ανθεκτικότητα αποτελεί την κατευθυντήρια αρχή των πρωτοβουλιών πολλαπλών εταίρων AGIR 6 και SHARE 7 για την αντιμετώπιση επισιτιστικών και διατροφικών κρίσεων). Τέλος, το σχέδιο δράσης της ΕΕ για την ισότητα των φύλων και τη χειραφέτηση των γυναικών στο πλαίσιο της αναπτυξιακής συνεργασίας ( ) 8 υπογράμμισε τους ισχυρούς δεσμούς που υπάρχουν μεταξύ των ΑΣΧ 1, 3 και 4, καθώς και του ρόλου των γυναικών και της σημασίας της ισότητας των φύλων. Το παρόν έγγραφο πολιτικής σχετικά με τη διατροφή τονίζει την ανάγκη μεγαλύτερου συντονισμού μεταξύ ανθρωπιστικής και αναπτυξιακής βοήθειας, ώστε να αυξηθεί η ανθεκτικότητα των πληγέντων πληθυσμών. Ζητήθηκε από το Συμβούλιο και το Ελεγκτικό Συνέδριο και καθορίζει την πρωταρχική ευθύνη που έχουν οι εθνικές κυβερνήσεις στον τομέα της διατροφής, καθώς και τον σημαντικό ρόλο των γυναικών και των ανδρών στις αναπτυσσόμενες χώρες ως φορέων αλλαγής. 1. ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ Διαστάσεις του προβλήματος Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας θεωρεί ότι η κακή διατροφή είναι η σημαντικότερη απειλή της υγείας στον κόσμο. Σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες, αποτελεί το βασικό αίτιο τουλάχιστον του ενός τρίτου της θνησιμότητας παιδιών και του 20% της θνησιμότητας μητέρων κάθε χρόνο 9. Εκατομμύρια παιδιά επιβιώνουν μεν αλλά μεγαλώνουν με συμπτώματα καχεξίας (με χαμηλό ύψος σε σχέση με την ηλικία τους και ανεπαρκή διανοητική ανάπτυξη) και/ή εμφανίζουν πολλά επεισόδια απίσχνανσης (απώλειας βάρους) πριν φθάσουν στην ηλικία των πέντε ετών. Συνολικά, περίπου 165 εκατομμύρια παιδιά, ή το COM(2011)637. Έγγρ. 9369/12. COM(2010)127 και COM(2010)126. Έγγρ. 9597/10. COM(2012)586. Alliance Globale pour l Initiative Résilience. Supporting the Horn of Africa s Resilience (Ενίσχυση της ανθεκτικότητας στο Κέρας της Αφρικής). COM(2010)265. Black R. E. et al., Maternal and child undernutrition: global and regional exposures and health consequences, The Lancet, 2008 EL 3 EL

4 ένα τέταρτο των παιδιών στον κόσμο, πάσχουν από καχεξία 10 και 2,6 εκατομμύρια παιδιά ηλικίας κάτω των πέντε ετών πεθαίνουν κάθε χρόνο λόγω υποσιτισμού 11. Πάνω από το 90% αυτών των παιδιών διαβιούν στην Αφρική και στην Ασία. Επιπλέον, περίπου 52 εκατομμύρια παιδιά στον κόσμο (8%), ηλικίας κάτω των πέντε ετών, παρουσιάζουν απίσχνανση, ενώ ο μεγαλύτερος αριθμός εμφανίζεται στην Ασία και στην Αφρική 12. Θα δοθεί ιδιαίτερη προσοχή σε πληθυσμούς που πάσχουν από υποσιτισμό σε περιοχές με ασθενή θεσμική ικανότητα, όπου οι συχνές καταστροφές ή οι συγκρούσεις έχουν καταστροφικές συνέπειες για τις πιο ευάλωτες ομάδες, όπως τις χώρες με εύθραυστες πολιτικές καταστάσεις. Ο υποσιτισμός εγκλωβίζει άτομα και κοινωνίες στον φαύλο κύκλο της φτώχειας. Τα παιδιά που μεγαλώνουν σε φτωχά νοικοκυριά έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να υποφέρουν από υποσιτισμό, γεγονός που επηρεάζει την ικανότητά τους μάθησης, τα καθιστά περισσότερο επιρρεπή σε ασθένειες και νόσους, εμποδίζει την ικανότητά τους να εξασφαλίσουν κάποια εργασία ως ενήλικες και να ζήσουν μια παραγωγική ζωή, με αποτέλεσμα να διαιωνίζεται έτσι η διαγενεακά μεταβιβαζόμενη φτώχεια. Ο υποσιτισμός είναι ιδιαίτερα σοβαρός μεταξύ των φτωχών αγροτικών πληθυσμών και των πληθυσμών που υφίστανται διακρίσεις. Η αναλογία καχεκτικών παιδιών είναι 1,5 φορές υψηλότερη σε αγροτικές περιοχές από ό,τι στις πόλεις 13. Η ΕΕ, έχοντας επίγνωση της κατάστασης αυτής, δεσμεύεται να ενισχύσει τις μικρές γεωργικές εκμεταλλεύσεις και τα μέσα διαβίωσης των αγροτικών πληθυσμών. Πολλές γυναίκες στις αναπτυσσόμενες χώρες είναι επίσης κοντού αναστήματος (καχεκτικές) και/ή λιποβαρείς. Το δέκα έως 20% των γυναικών στην Αφρική νοτίως της Σαχάρας και το 25-35% των γυναικών στη Νότια Ασία θεωρούνται ως σοβαρά λιποβαρείς. Η σιδηροπενική αναιμία συνιστά το ευρύτερο διατροφικό πρόβλημα γι αυτήν την ομάδα που πλήττει το ήμισυ σχεδόν όλων των γυναικών 14. Η περίοδος μεταξύ της εγκυμοσύνης και του δεύτερου έτους ενός παιδιού δηλαδή οι πρώτες 1000 ημέρες θεωρείται ως η πλέον κρίσιμη περίοδος για την πρόληψη του υποσιτισμού και των συνεπειών του σε όλο τον ενήλικο βίο. Το φαινόμενο της καχεξίας εμφανίζεται ήδη εντός της μήτρας για το 50% των παιδιών αυτών, γεγονός που τονίζει την καθοριστική σημασία της καλύτερης διατροφής γυναικών και κοριτσιών κατά την ηλικία αναπαραγωγής. Ο κίνδυνος να γεννήσει μια μητέρα λιποβαρές βρέφος είναι πολύ υψηλός για τις γυναίκες που παρουσιάζουν απίσχνανση, καχεξία και/ή αναιμία. Η παγκόσμια πρόοδος προς την αντιμετώπιση της καχεξίας και της απίσχνανσης είναι βραδεία. Η αναλογία καχεκτικών παιδιών μειώθηκε από 40% το 1990 σε 26% το Η πρόοδος προς την αντιμετώπιση της απίσχνανσης είναι ακόμη βραδύτερη και δείχνει ότι πρέπει να γίνουν ακόμη πολλά. Παράλληλα με τα συμπτώματα καχεξίας και απίσχνανσης, οι ελλείψεις μικροθρεπτικών στοιχείων (π.χ. βιταμίνης Α, ιωδίου, σιδήρου και ψευδαργύρου), που είναι ουσιαστικοί παράγοντες αύξησης και ανάπτυξης πλήττουν σχεδόν δύο εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως 16. Αίτια UNICEF, ΠΟΥ, Παγκόσμια Τράπεζα, Levels & Trends in Child Malnutrition, 2012 (στοιχεία του 2011) UNICEF, Levels and trends in child mortality, 2011 UNICEF, ΠΟΥ, Παγκόσμια Τράπεζα, Levels & Trends in Child Malnutrition, 2012 (στοιχεία του 2011) Ομοίως. De Benoist B. et al., Worldwide Prevalence of Anemia : WHO Global Database on Anaemia, ΠΟΥ και κέντρα ελέγχου και πρόληψης ασθενειών, 2008 Ομοίως. ΠΟΥ, ΠΠΤ, UNICEF, Preventing and controlling micronutrient deficiencies in populations affected by an emergency - Multiple vitamin and mineral supplements for pregnant and lactating women, and for children aged 6 to 59 months, 2007 EL 4 EL

5 Τα αίτια του υποσιτισμού διαφέρουν από το ένα πλαίσιο στο άλλο και από ένα άτομο στο άλλο και περιγράφονται συνοπτικά στο εννοιολογικό πλαίσιο. Διακρίνονται σε τρία επίπεδα (βλ. διάγραμμα κατωτέρω): Τα άμεσα αίτια έχουν δύο διαστάσεις: ακατάλληλη διατροφή (από πλευράς ποιότητας ή ποσότητας) και ασθένεια. Τα υποκείμενα αίτια είναι στενά συνδεδεμένα με τη φτώχεια και περιλαμβάνουν τρεις κατηγορίες: επισιτιστική ανασφάλεια των νοικοκυριών, ακατάλληλη φροντίδα για παιδιά/γυναίκες και ανεπαρκείς υγειονομικές συνθήκες και υπηρεσίες. Τα βασικά αίτια δρουν σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο: από την κακή διακυβέρνηση έως τη δημογραφική ανάπτυξη, από τις συγκρούσεις έως την κλιματική αλλαγή, από ελλιπείς φυσικούς πόρους έως τις υψηλές και ασταθείς τιμές των τροφίμων. EL 5 EL

6 Διατροφικό εννοιολογικό πλαίσιο Βραχυπρόθεσμες συνέπειες: Θνησιμότητα, νοσηρότητα, αναπηρία Μακροπρόθεσμες συνέπειες: Ύψος ενήλικα, πνευματική ικανότητα, οικονομική παραγωγικότητα, αναπαραγωγική ικανότητα, μεταβολικό και καρδιαγγειακό νόσημα Υποσιτισμός μητέρων/παιδιών Ακατάλληλη διατροφή Ασθένεια Άμεσα αίτια Επισιτιστική ανασφάλεια νοικοκυριού Ακατάλληλη φροντίδα Ανθυγιεινό οικιακό περιβάλλον και έλλειψη υγειονομικών υπηρεσιών Υποκείμενα αίτια Εισοδηματική φτώχεια: απασχόληση, αυτοαπασχόληση, κατοικία, περιουσιακά στοιχεία, εμβάσματα, συντάξεις, μεταβιβάσεις, κλπ Έλλειψη κεφαλαίου: χρηματοοικονομικού, ανθρώπινου, φυσικού και κοινωνικού Βασικά αίτια Κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό πλαίσιο Πηγή: Βάσει στοιχείων της UNICEF (1990) και προσαρμογής από τη σειρά «The Lancet Series», EL 6 EL

7 Η σχετική σημασία των πιθανών αιτίων εξαρτάται από την ειδική δυναμική που αναπτύσσεται σε κάθε κατάσταση και πληθυσμιακή ομάδα. Για τον λόγο αυτό, μια σε βάθος ανάλυση αποτελεί κρίσιμη προϋπόθεση κάθε προσπάθειας αντίδρασης. Οι διάφοροι καθοριστικοί παράγοντες του υποσιτισμού είναι αλληλένδετοι και απαιτούν μια πολυτομεακή αντίδραση. Συνέπειες Σε ατομικό επίπεδο, ο υποσιτισμός είναι το υποκείμενο αίτιο του υψηλού ποσοστού θνησιμότητας μητέρων και παιδιών. Σε αυτόν οφείλεται το 35% των ασθενειών από τις οποίες πάσχουν παιδιά ηλικίας κάτω των πέντε ετών 17, ενώ ο μακροχρόνιος υποσιτισμός (καχεξία και/ή συχνά επεισόδια απίσχνανσης και έλλειψη μικροθρεπτικών στοιχείων) προκαλεί καταστροφικές και μη αναστρέψιμες ζημίες. Η έλλειψη ιωδίου και η καχεξία συνδέονται με σοβαρή διακοπή της γνωστικής ανάπτυξης Black R. E. et al., Maternal and child undernutrition: global and regional exposures and health consequences, The Lancet, 2008 S Grantham-McGregor et al., Development potential in the first 5 years for children in developing countries, The Lancet, 2007 EL 7 EL

8 Η καχεξία δεν είναι μόνο μια προσωπική και αποτρέψιμη τραγωδία, υπονομεύει επίσης την οικονομική πρόοδο τόσο σε οικογενειακό επίπεδο όσο και σε εθνικό. Το οικονομικό κόστος του υποσιτισμού υπολογίστηκε στο 10% των εσόδων ολόκληρης ζωής των ατόμων 19 και στο 2% έως 8% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ). Ο υποσιτισμός ασκεί επίσης πίεση στα ήδη επιβαρυμένα συστήματα υγείας, εφόσον τα άτομα που υποσιτίζονται είναι πιο επιρρεπή σε ασθένειες και ο υποσιτισμός κατά την παιδική ηλικία συνδέεται με χρόνιες, δαπανηρές ασθένειες στον μεταγενέστερο βίο. Προκλήσεις κατά την αντιμετώπιση του υποσιτισμού Για την αντιμετώπιση του υποσιτισμού πρέπει να επιλυθούν πολλά προβλήματα. Τα προβλήματα αυτά αφορούν τα ακόλουθα: Αύξηση των επενδύσεων στη διατροφή σε εθνική κλίμακα (ειδικότερα σε μακροπρόθεσμη βάση). Τούτο προϋποθέτει επίσης την ενίσχυση της εθνικής ηγεσίας, των νομικών πλαισίων και των ικανοτήτων διαχείρισης και στρατηγικής σε θέματα διατροφής, ούτως ώστε να κινητοποιηθούν οι φορείς πίσω από έναν κοινό στόχο και μια συνεκτική πολυτομεακή προσέγγιση. Εναρμόνιση των πολιτικών που έχουν επίπτωση στη διατροφή σε επίπεδο διαφόρων υπουργείων και υπηρεσιών δωρητών. Τούτο προϋποθέτει την ένταξη της διατροφής ως βασικού στόχου της αγροτικής ανάπτυξης και των πρωτοβουλιών που εφαρμόζονται σε επίπεδο κοινοτήτων, καθώς και των πολιτικών στον τομέα της βιώσιμης γεωργίας, της αλιείας, της επισιτιστικής ασφάλειας, της δημόσιας και αναπαραγωγικής ασφάλειας, της ύδρευσης και αποχέτευσης, της κοινωνικής προστασίας και της εκπαίδευσης. Προώθηση της ισότητας των φύλων και της χειραφέτησης των γυναικών σε όλους τους τομείς που συνδέονται με τη διατροφή 20 βάσει προσδιορισμού των κοινωνικών καθοριστικών παραγόντων του υποσιτισμού. Ο ρόλος των γυναικών στον οικονομικό, κοινωνικό, αναπαραγωγικό και οικιακό τομέα είναι ουσιαστικός για την επισιτιστική και διατροφική ασφάλεια. Δεδομένου ότι ο υποσιτισμός αποτελεί διαγενεακό πρόβλημα και οφείλεται τόσο σε κρίσεις όσο και σε μακροχρόνιες τάσεις, είναι ζωτικής σημασίας να εξασφαλιστούν μεγαλύτερη συνοχή και συντονισμός των διατροφικών δράσεων τόσο σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης όσο και στον τομέα της ανάπτυξης. Απαιτείται καλύτερη κατανόηση του «τί λειτουργεί» για τη διατροφή μέσω της εφαρμοσμένης έρευνας και της αυστηρής παρακολούθησης και αξιολόγησης, ώστε να επισημανθούν οι αποτελεσματικές πολιτικές και δράσεις για θέματα διατροφής σε διάφορους τομείς και για την προοδευτική αύξηση των παρεμβάσεων. Η μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων σε θέματα διατροφής και των παρεμβάσεων με επιπτώσεις στον τομέα της διατροφής σύμφωνα με τις γενικές αρχές αποτελεσματικότητας της βοήθειας, είναι ουσιαστική. Η ΕΕ θεωρεί ότι η στήριξη των μικρών γεωργικών εκμεταλλεύσεων έχει τη δυνατότητα να αυξήσει την πρόσβαση των αγροτικών και αστικών φτωχών πληθυσμών σε τρόφιμα υψηλής θρεπτικής αξίας και να συμβάλει θετικά στα Παγκόσμια Τράπεζα, Repositioning Nutrition as Central to Development - A Strategy for Large-Scale Action, Μεταξύ αυτών, ευαισθητοποίηση των γυναικών και θέματα αναπαραγωγικής υγείας, ενδεχομένως. EL 8 EL

9 μέσα διαβίωσης αυτών. Τούτο σημαίνει ότι πρέπει να εντοπιστούν και να αξιοποιηθούν οι ευκαιρίες βελτίωσης της διατροφής σε όλο το μήκος της αλυσίδας αξίας, ώστε να βελτιωθούν η διαθεσιμότητα, η πρόσβαση και η κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε θρεπτικά συστατικά για τους φτωχούς. Πρέπει να αξιοποιηθούν οι πολιτικές και χρηματοδοτικές δεσμεύσεις για την καταπολέμηση της επισιτιστικής ανασφάλειας και του υποσιτισμού, ειδικότερα με την προοπτική των ΑΣΧ κατά την περίοδο μετά το EL 9 EL

10 2. ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ Κατευθυντήριες αρχές Η στήριξη της ΕΕ εναρμονίζεται στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό με τις πολιτικές και τις προτεραιότητες των εταίρων, σύμφωνα με τις αρχές της αποτελεσματικότητας της βοήθειας. Η καταπολέμηση του υποσιτισμού απαιτεί από τις χώρες εταίρους να αναγνωρίσουν το πρόβλημα και να αναλάβουν δέσμευση για την αντιμετώπισή του. Η διεθνής κοινότητα θα κάνει ό,τι μπορεί προκειμένου να στηρίξει τις χώρες εταίρους στις προσπάθειές τους για τη βελτίωση της διατροφής μητέρας και παιδιού, αλλά οι ίδιες οι κυβερνήσεις πρέπει επίσης να διαθέσουν πόρους, ώστε να αντιμετωπιστεί ο υποσιτισμός κατά βιώσιμο τρόπο. Η ΕΕ αποσκοπεί στο να διασφαλίσει τη μεγαλύτερη δυνατή συμπληρωματικότητα και ακολουθία μεταξύ ανθρωπιστικών και αναπτυξιακών παρεμβάσεων. Η δέσμευση της ΕΕ για αύξηση της ανθεκτικότητας ανοίγει νέες ευκαιρίες στον τομέα της διατροφής: οι ανθρωπιστικοί και αναπτυξιακοί φορείς θα συνεργαστούν προκειμένου να καταλήξουν σε μια κοινή αντίληψη της διατροφικής κατάστασης (με κοινές αναλύσεις και λειτουργικές αξιολογήσεις), η οποία θα αποτελέσει τη βάση για τον καθορισμό κοινών στρατηγικών προτεραιοτήτων με σκοπό τον προγραμματισμό ανθρωπιστικών και αναπτυξιακών κονδυλίων. Η βοήθεια που παρέχει η ΕΕ για την αντιμετώπιση του υποσιτισμού σε ανθρωπιστικές κρίσεις εξακολουθεί, αφενός, να υπαγορεύεται από τις ανθρωπιστικές αρχές του ανθρωπισμού, της ουδετερότητας, της αμεροληψίας και της ανεξαρτησίας και, αφετέρου, να ακολουθεί μια προσέγγιση που βασίζεται καθαρά στις ανάγκες. Η αντίδραση της ΕΕ θα πρέπει να είναι πολυτομεακή για την αντιμετώπιση των διαφόρων καθοριστικών αιτιών του υποσιτισμού. Η προσέγγιση αυτή αναγνωρίζει ότι οι ειδικές για τη διατροφή παρεμβάσεις δεν αρκούν από μόνες τους για να βρεθεί μια λύση διαρκείας όσον αφορά τη μείωση του υποσιτισμού. Ειδικότερα, θα είναι ιδιαίτερα κατάλληλες οι δράσεις που συμβάλλουν στην αγροτική ανάπτυξη 21, τη βιώσιμη γεωργία, την επισιτιστική και διατροφική ασφάλεια, τη δημόσια υγεία, την ύδρευση και την αποχέτευση, την κοινωνική προστασία και την εκπαίδευση. Οι παρεμβάσεις διατροφικής ανάπτυξης θα δώσουν προτεραιότητα στη δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών για άριστη ανάπτυξη του ατόμου κατά τη διάρκεια της «κρίσιμης περιόδου ευκαιριών» των πρώτων «1000 ημερών» μεταξύ της σύλληψης και της ηλικίας των δύο ετών. Η ΕΕ θα προσπαθήσει να αποτρέψει και να ελαχιστοποιήσει κάθε αρνητική επίπτωση που θα μπορούσε να έχει, κατά λάθος, στη διατροφή η βοήθεια που παρέχει. Για παράδειγμα, το σημείο αυτό είναι σημαντικό σε ό,τι αφορά την ασφάλεια των καινοτομιών και τη χρήση προϊόντων ειδικής διατροφής. Τα μέτρα ελέγχου είναι επίσης σημαντικά για τη μείωση κινδύνων, όπως η αύξηση τροφογενών ή υδατογενών νόσων ή η αύξηση του φόρτου εργασίας των γυναικών σε βάρος της φροντίδας των παιδιών. Επιπλέον, η ΕΕ θα εξασφαλίσει τη συνοχή και τη συνάφεια μεταξύ των πολιτικών της που έχουν κάποιο αντίκτυπο στην επισιτιστική και διατροφική ασφάλεια, όπως το εμπόριο, η κλιματική αλλαγή, η υγεία, το περιβάλλον, η απασχόληση, κ.λπ. Η ΕΕ θα ενισχύσει τη συνεργασία της με τους θεσμικούς φορείς: χώρες εταίρους, κράτη μέλη της ΕΕ και άλλους διμερείς δωρητές, διεθνείς οργανισμούς και παγκόσμια δίκτυα (π.χ. πρωτοβουλία SUN, ανθρωπιστικοί συνεργατικοί σχηματισμοί). Επιπλέον, η ΕΕ θα πρέπει να επεκτείνει και να ενισχύσει τις εταιρικές σχέσεις της με μη θεσμικούς φορείς. Εφόσον 21 Ισχυρές αγροτικές πολιτικές που στηρίζονται στις κοινότητες και εφαρμόζουν μια πολυτομεακή προσέγγιση μπορούν να αποτελέσουν μέρος της λύσης. EL 10 EL

11 ενδείκνυται και είναι δυνατό, η ΕΕ θα πρέπει να μεγιστοποιήσει τη βιωσιμότητα των παρεμβάσεων με την ένταξή τους σε εθνικά πλαίσια και σχέδια πολιτικής. Η ΕΕ θα πρέπει να ενισχύσει τις εταιρικές σχέσεις της με ομάδες της κοινωνίας των πολιτών, με μη κερδοσκοπικές οργανώσεις και με ερευνητικούς φορείς, αξιοποιώντας την εμπειρογνωσία τους, συμβάλλοντας στη δημιουργία ενός περιβάλλοντος που επιτρέπει τη συμμετοχή/κινητοποίηση των πολιτών και τη χρηστή διακυβέρνηση, και, ενδεχομένως, στηρίζοντας την ικανότητά τους παρέμβασης και εφαρμογής. Η ΕΕ θα πρέπει να επιδιώξει μεγαλύτερη συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα. Επιθυμεί να διευκολύνει τη δέσμευση των επιχειρήσεων στην καταπολέμηση του υποσιτισμού, να αξιοποιήσει τα συγκριτικά τους πλεονεκτήματα και την εμπειρογνωσία τους (π.χ. έλεγχος της ασφάλειας των τροφίμων, ενδυνάμωση, ενίσχυση των τεχνολογιών πιστοποίησης και επικοινωνίας και ευαισθητοποίηση μέσω της εμπορίας κοινωνικού χαρακτήρα). Ως εκ τούτου, η ΕΕ θα προωθήσει τις υπεύθυνες επιχειρηματικές πρακτικές, την εταιρική κοινωνική ευθύνη, ένα υγιές πολιτικό και κανονιστικό περιβάλλον, καθώς και την πρόληψη των συγκρούσεων συμφερόντων και του αθέμιτου πλεονεκτήματος. Στόχοι Η πολιτική που περιγράφεται στην παρούσα ανακοίνωση αποσκοπεί στη βελτίωση της διατροφής μητέρας και παιδιού με τη μείωση της θνησιμότητας, της νοσηρότητας και της ανεπαρκούς αύξησης και ανάπτυξης λόγω υποσιτισμού. Ειδικότερα αποσκοπεί στην υλοποίηση ειδικών στόχων σε δύο επίπεδα: τη μείωση του αριθμού παιδιών ηλικίας κάτω των πέντε ετών που παρουσιάζουν καχεξία τη μείωση του αριθμού παιδιών ηλικίας κάτω των πέντε ετών που παρουσιάζουν απίσχνανση. Ο πρώτος στόχος εναρμονίζεται με τον πρώτο παγκόσμιο στόχο που υιοθέτησε το 2012 η Παγκόσμια Συνέλευση Υγείας (WHA), δηλαδή μείωση κατά 40% του αριθμού παιδιών ηλικίας κάτω των πέντε ετών που είναι καχεκτικά έως το Τούτο σημαίνει ότι πρέπει να μειωθεί ο αριθμός καχεκτικών παιδιών κατά περισσότερο από 70 εκατομμύρια μέχρι το Οι σημερινές τάσεις θα συμβάλουν στη μείωση του αριθμού καχεκτικών παιδιών κατά περίπου 40 εκατομμύρια, χωρίς ωστόσο να υλοποιούν τον στόχο της WHA. Σε παγκόσμιο επίπεδο, το ποσοστό καχεκτικών παιδιών μειώνεται κατά μέσον όρο 1,8% ετησίως. Το ποσοστό που απαιτείται για να επιτευχθεί ο στόχος της WHA μέχρι το 2025 είναι 3,9%, δηλαδή πρέπει να αυξηθούν σημαντικά οι συλλογικές προσπάθειες για να διπλασιαστεί το σημερινό ποσοστό μείωσης. Η Επιτροπή, επομένως, δεσμεύτηκε να βοηθήσει τις χώρες εταίρους να μειώσουν τον αριθμό παιδιών ηλικίας κάτω των πέντε ετών που είναι καχεκτικά, κατά τουλάχιστον 7 εκατομμύρια πέρα από τη σημερινή τάση. Η καταπολέμηση της καχεξίας που συνιστά ειδικό στόχο σηματοδοτεί τη βούληση της ΕΕ να αντιμετωπίσει αυτόν τον βασικό φραγμό για την ανθρώπινη και οικονομική ανάπτυξη. Εντούτοις, αυτό δεν αποκλείει την παροχή βοήθειας για την αντιμετώπιση άλλων μορφών υποσιτισμού, στον βαθμό που οι μορφές αυτές παρουσιάζουν ενδιαφέρον από πλευράς δημόσιας υγείας και συνιστούν προτεραιότητα για τις κυβερνήσεις εταίρους. Ο δεύτερος στόχος εναρμονίζεται επίσης με τον παγκόσμιο στόχο της WHA. Χάρη στη σφαιρική στρατηγική της, η Επιτροπή θα συμβάλει στην επίτευξη του παγκόσμιου στόχου της Παγκόσμιας Συνέλευσης Υγείας (2012) που συνίσταται στη μείωση και τη διατήρηση του 22 ΠΟΥ, εξηκοστή πέμπτη Παγκόσμια Συνέλευση Υγείας, A65/11, EL 11 EL

12 ποσοστού των παιδιών που παρουσιάζουν απίσχνανση κάτω του 5% 23. Σε ανθρωπιστικές κρίσεις, όταν τα ποσοστά θνησιμότητας ή τα ποσοστά απίσχνανσης υπερβαίνουν τα ζωτικά επίπεδα 24, η ΕΕ θα πρέπει να παρεμβαίνει με σκοπό τη μείωση της θνησιμότητας λόγω υποσιτισμού. 3. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ Λαμβάνοντας υπόψη το πλαίσιο, τις προκλήσεις του και τις προαναφερόμενες αρχές, η Επιτροπή καθόρισε τρεις στρατηγικές προτεραιότητες για τις εργασίες της επικεντρωμένες στη διατροφή μητέρας και παιδιού, όπως υπογραμμίζεται στα ανωτέρω αποτελέσματα. Στρατηγική προτεραιότητα 1: Ενίσχυση της κινητοποίησης και της πολιτικής δέσμευσης υπέρ της διατροφής Σε εθνικό επίπεδο, η κινητοποίηση και η πολιτική δέσμευση θα επιδιωχθούν μέσω του πολιτικού διαλόγου και των δράσεων προώθησης. Η βούληση των εθνικών αρχών να ηγηθούν και να δεσμευτούν σ αυτόν τον τομέα είναι κεντρικής σημασίας για την αντιμετώπιση του υποσιτισμού. Η ΕΕ, συνεργαζόμενη στενά με το κίνημα SUN, θα πρέπει να ενθαρρύνει συγκεκριμένες αμοιβαίες δεσμεύσεις για τη μείωση του υποσιτισμού μητέρων και παιδιών εκ μέρους των μελών της πρωτοβουλίας SUN, μεταξύ των οποίων και των χωρών εταίρων. Η Επιτροπή και ορισμένα κράτη μέλη ενεργούν ήδη ως συντονιστές δωρητών SUN σε ορισμένες χώρες προκειμένου να ενισχύσουν τις εθνικές προσπάθειες, να κινητοποιήσουν πόρους και να διασφαλίσουν μεγαλύτερη συνοχή μεταξύ των δωρητών και της ευρύτερης διεθνούς στήριξης. Σε διεθνές επίπεδο, η ΕΕ θα πρέπει να επιδιώξει μεγαλύτερη εναρμόνιση και συνοχή, καθώς και αποτελεσματικότερη διεθνή αντίδραση. Η ΕΕ θα πρέπει να συνεργαστεί με τις σχετικές διαδικασίες ειδικότερα τις G8/G20, την Παγκόσμια Συνέλευση Υγείας (WHA), την Επιτροπή για την Παγκόσμια Επισιτιστική Ασφάλεια, το κίνημα SUN, τη Μόνιμη Επιτροπή Τροφίμων του ΟΗΕ, την επιτροπή επισιτιστικής βοήθειας και τους ανθρωπιστικούς συνεργατικούς σχηματισμούς. Για παράδειγμα, η ΕΕ θα πρέπει να στηρίξει τη βελτίωση του συντονισμού για τη διατροφή μεταξύ τομέων και με τους διεθνείς φορείς που ενέχονται σε δράσεις αντιμετώπισης προβλημάτων διατροφής σε ανθρωπιστικές κρίσεις, ιδίως στους διεθνείς οργανισμούς όπου διαδραματίζει σημαίνοντα ρόλο μέσω των χρηματοδοτικών συνεισφορών της. Η ΕΕ θα πρέπει επίσης να στηρίξει το κίνημα SUN ενθαρρύνοντας περισσότερο τις χώρες με τα μεγαλύτερα προβλήματα υποσιτισμού να καταστούν μέλη, διατηρώντας υψηλή πολιτική δέσμευση και βούληση και διευκολύνοντας τον συντονισμό των διεθνών προσπαθειών. Η ΕΕ θα συντονίσει τη δράση της με εκείνη των κρατών μελών με σκοπό την αύξηση της αποτελεσματικότητας και τη διασφάλιση μεγαλύτερης διατομεακής κινητοποίησης και συμμετοχής στις διεθνείς προσπάθειες. Θα ταχθεί υπέρ της τοποθέτησης του υποσιτισμού στο κέντρο των στόχων του προγράμματος αναπτυξιακής δράσης για την περίοδο μετά το Η Επιτροπή αναγνωρίζει τον καθοριστικό ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η κοινωνία των πολιτών με την ενθάρρυνση των χωρών να αναλάβουν πολιτική δέσμευση. Προκειμένου να προωθήσει πιο αποτελεσματικά τη διακυβέρνηση σε ζητήματα διατροφής σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, η ΕΕ θα αξιοποιήσει τον ρόλο της στο κίνημα SUN και, ιδίως, την επιρροή της «ηγετικής ομάδας» της. Στην ομάδα αυτή συμμετέχουν αρχηγοί κρατών, ΠΟΥ, εξηκοστή πέμπτη Παγκόσμια Συνέλευση Υγείας, A65/11, Ποσοστό θνησιμότητας παιδιών ηλικίας κάτω των 5 ετών >2/10000/ημερησίως ποσοστό παγκόσμιου οξέος υποσιτισμού (GAM)>15% ή GAM>10% με επιβαρυντικούς παράγοντες. (Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής σχετικά με την «αντιμετώπιση του υποσιτισμού σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης). EL 12 EL

13 διευθυντές αναπτυξιακών οργανώσεων, μεταξύ των οποίων και ο αρμόδιος Επίτροπος για την Ανάπτυξη, διευθυντές οργανισμών του ΟΗΕ, βασικοί εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών, καθώς και ο ιδιωτικός τομέας. Στρατηγική προτεραιότητα 2: Εντατικοποίηση των δράσεων σε εθνικό επίπεδο Η εντατικοποίηση των δράσεων σε εθνικό επίπεδο απαιτεί την καλύτερη χρήση των υφιστάμενων και συμπληρωματικών χρηματοδοτικών πόρων, ώστε να βελτιωθεί η κατάσταση της διατροφής. Η ΕΕ θα πρέπει να αυξήσει τη χρηματοδοτική συνεισφορά της σε θέματα διατροφής και να ενθαρρύνει την ανάπτυξη προγραμμάτων που ευνοούν τη διατροφή. Η ΕΕ θα πρέπει να προωθεί ενεργά τη στρατηγική αυτή σε άλλες κυβερνήσεις. Σε αναπτυξιακά πλαίσια, η εξωτερική βοήθεια της ΕΕ εναρμονίζεται με τις προτεραιότητες και τις πολιτικές που καθορίζουν χώρες εταίροι για την ενίσχυση της εφαρμογής εθνικών σχεδίων. α) Ενίσχυση των ανθρώπινων και θεσμικών/συστημικών ικανοτήτων Η ΕΕ θα πρέπει να προωθήσει την ανάπτυξη εθνικών πλαισίων πολιτικής που θα βελτιώσουν τη διατροφή μητέρας και παιδιού (πράγμα που σημαίνει ενσωμάτωση στόχων, σκοπών, δεικτών και δημοσιονομικών επιπτώσεων σε θέματα διατροφής). Η ΕΕ θα στηρίξει: τη θέσπιση δημόσιων στρατηγικών και κοστολογημένων σχεδίων δράσης για τη διατροφή 25. μηχανισμούς συντονισμού πολλαπλών τομέων και φορέων, ιδίως ανθρωπιστικών και αναπτυξιακών φορέων, για τη διευκόλυνση της ανταλλαγής πληροφοριών, του διαλόγου, του κοινού σχεδιασμού, της δημιουργίας συνεργασιών και καταμερισμού των ρόλων την ανάπτυξη στρατηγικών και διαχειριστικών ικανοτήτων στους σχετικούς οργανισμούς (π.χ. δημόσιες υπηρεσίες και δομές συντονισμού της ανθρωπιστικής βοήθειας) τη δημιουργία τεχνικής ικανότητας σε θέματα διατροφής μεταξύ ανθρωπιστικών και αναπτυξιακών φορέων στους τομείς της αγροτικής ανάπτυξης, της βιώσιμης γεωργίας, της επισιτιστικής και διατροφικής ασφάλειας, της δημόσιας υγείας, της ύδρευσης και της αποχέτευσης, της κοινωνικής προστασίας και της εκπαίδευσης. 25 Περιλαμβανομένων των εθνικών επενδύσεων. EL 13 EL

14 β) Αύξηση των παρεμβάσεων με επιπτώσεις στη διατροφή σε ανθρωπιστικά και αναπτυξιακά πλαίσια Η ΕΕ θα πρέπει να αυξήσει τις επενδύσεις της σε παρεμβάσεις με αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα ως προς την εφαρμογή σε όλες τις χώρες που παρουσιάζουν τεράστια προβλήματα υποσιτισμού. Οι παρεμβάσεις αυτές συγκεντρώνονται συνήθως σε τρεις κατηγορίες: 1) ανακοινώσεις για την αλλαγή συμπεριφοράς (π.χ. ενθάρρυνση του θηλασμού και της κατάλληλης συμπληρωματικής διατροφής), 2) παροχή μικροθρεπτικών στοιχείων και ανθελμινθικής αγωγής (π.χ. συμπληρώματα σιδήρου ή ενδυνάμωση) και 3) συμπληρωματικές και θεραπευτικές επισιτιστικές παρεμβάσεις. Οι τελευταίες αυτές παρεμβάσεις θα δώσουν ιδίως έμφαση σε περιοχές όπου η απίσχνανση αποτελεί πρόβλημα δημόσιας υγείας (καθώς και σε ανθρωπιστικές κρίσεις). Οι κατηγορίες και οι κατάλογοι παρεμβάσεων που αφορούν ειδικά τη διατροφή και περιλαμβάνουν επαρκή δεδομένα ώστε να εφαρμοστούν σε μεγάλη κλίμακα σε χώρες με μεγάλα προβλήματα υποσιτισμού, θα επικαιροποιούνται ενόσω καθίστανται διαθέσιμα νέα στοιχεία. Επιπλέον, η ΕΕ θα πρέπει να στηρίξει τις παρεμβάσεις με αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα σε συγκεκριμένα πλαίσια. Οι παρεμβάσεις αυτές θα περιλαμβάνουν σειρά δράσεων σχεδιασμένων για συγκεκριμένο πλαίσιο, όπως διαφοροποίηση της διατροφής με μεγαλύτερη πρόσβαση σε τρόφιμα υψηλής θρεπτικής αξίας για τα νοικοκυριά ή μεταβιβάσεις κεφαλαίων για τη βελτίωση της διατροφής μητέρας και παιδιού. Η πρόληψη και η καταπολέμηση του υποσιτισμού γυναικών σε ηλικία αναπαραγωγής θα είναι ουσιαστικής σημασίας για τη μείωση του υποσιτισμού μητέρων και παιδιών. γ) Εντατικοποίηση δράσεων ευαισθητοποιημένων στο θέμα της διατροφής που έχουν επιπτώσεις σε ανθρωπιστικά και αναπτυξιακά πλαίσια Οι δράσεις αυτές τείνουν να καταπολεμούν τις υποκείμενες και βασικές αιτίες του υποσιτισμού (π.χ. πρόγραμμα ύδρευσης/αποχέτευσης που βελτιώνει την υγιεινή και μειώνει τον φόρτο εργασίας των γυναικών, διευκολύνει την πρόσβαση στο νερό, παρέμβαση επισιτιστικής και διατροφικής ασφάλειας ειδικά εστιασμένη στην διαφοροποίηση της πρόσληψης τροφίμων, προώθηση της ελεύθερης πρόσβασης στην ιατρική περίθαλψη για τα άτομα που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο απίσχνανσης κατά τη διάρκεια ανθρωπιστικών κρίσεων). Απαιτούν την ενσωμάτωση των προβλημάτων διατροφής σε διάφορες τομεακές προσεγγίσεις, ούτως ώστε η εφαρμογή τους να έχει καλύτερα διατροφικά αποτελέσματα. Οι δράσεις μπορούν για παράδειγμα : να λαμβάνουν συστηματικά υπόψη τα θέματα διατροφής στην ανάλυση της κατάστασης και στις αποφάσεις για τις τομεακές στρατηγικές, τις δράσεις και τα κριτήρια στοχοθέτησης. Πολλοί τομείς, είτε τυχαία είτε κατόπιν σχεδιασμού, μπορούν να συμβάλουν στη βελτίωση της διατροφής. Μεταξύ αυτών οι αποτελεσματικότεροι είναι οι εξής: επισιτιστική ασφάλεια (συμπεριλαμβανομένων των μικρών γεωργικών εκμεταλλεύσεων, των δράσεων που αποσκοπούν στη βελτίωση των μέσων διαβίωσης των αγροτικών πληθυσμών και των κοινωνικών μεταβιβάσεων), υγεία, κοινωνική προστασία, ύδρευση/αποχέτευση και εκπαίδευση να συμπεριλάβουν δείκτες σχετικούς με θέματα διατροφής στο εποπτικό πλαίσιο να ενσωματώσουν μέτρα που ενισχύουν την οικονομική ισχύ των νοικοκυριών και των γυναικών, ούτως ώστε να διασφαλιστεί η ικανότητά τους να φροντίζουν τα μικρά παιδιά. EL 14 EL

15 Στρατηγική προτεραιότητα 3: Γνώσεις σε θέματα διατροφής (ενίσχυση της εμπειρογνωσίας και των διαθέσιμων γνώσεων) Αυτή η στρατηγική προτεραιότητα έχει δύο διαστάσεις: ενίσχυση των διαθέσιμων πληροφοριών για τη λήψη αποφάσεων και την παροχή τεχνικής εμπειρογνωσίας/βοήθειας. α) Πληροφορίες με σκοπό τη λήψη αποφάσεων Η ΕΕ αναγνωρίζει ότι είναι ιδιαίτερα σημαντικό να υπάρχουν κατάλληλες και αξιόπιστες πληροφορίες που θα αποτελέσουν τη βάση για τη λήψη αποφάσεων. Ως εκ τούτου, θα επενδύσει σε εφαρμοσμένη έρευνα και θα στηρίξει τη δημιουργία συστημάτων πληροφοριών. Εφαρμοσμένη έρευνα Η ΕΕ θα πρέπει να επενδύσει σε έρευνα προκειμένου να διευρύνει τα διαθέσιμα τεκμηριωμένα στοιχεία σχετικά με την αποδοτικότητα και την αποτελεσματικότητα διαφόρων δράσεων ανάλογα με τις περιστάσεις. Σε τελευταία ανάλυση, τούτο θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση για τη θέσπιση πολιτικών και τον σχεδιασμό των παρεμβάσεων και να διευρύνει τις δυνατότητες αντίδρασης σε διάφορους βασικούς τομείς (π.χ. υγεία, ύδρευση/αποχέτευση, βιώσιμη γεωργία, επισιτιστική και διατροφική ασφάλεια). Παρόλο που θα ήταν πολύ λογικό να θεωρηθεί ότι οι παρεμβάσεις στον τομέα της επισιτιστικής ασφάλειας αποφέρουν διατροφικά οφέλη, τα διαθέσιμα εμπειρικά δεδομένα σ αυτόν τον τομέα παραμένουν ανεπαρκή και πρέπει να ενισχυθούν επειγόντως. Ως ένας από τους μεγαλύτερους δωρητές στον κόσμο σε επισιτιστική και διατροφική ασφάλεια και ανθρωπιστική επισιτιστική βοήθεια, η ΕΕ διαθέτει σαφές και σημαντικό συγκριτικό πλεονέκτημα, καθώς και την ευθύνη να συμπληρώσει αυτό το έλλειμμα τεκμηριωμένων στοιχείων. Θα ενισχύει τη λειτουργική έρευνα που θα συμβάλει στην ενίσχυση των διαθέσιμων δεδομένων, προβαίνοντας σε σύγκριση των αποτελεσμάτων σειράς στρατηγικών επισιτιστικής και διατροφικής ασφάλειας και επισιτιστικής βοήθειας. Για τις δράσεις με αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα (σε παγκόσμιο ή σε ειδικές περιστάσεις), η ΕΕ θα πρέπει να ενισχύσει την έρευνα με σκοπό τον προσδιορισμό εφικτών μηχανισμών εφαρμογής ώστε να εξασφαλιστεί η μετάβαση από παρεμβάσεις μικρής κλίμακας σε δράσεις εθνικού επιπέδου. Συστήματα πληροφοριών Η ΕΕ θα πρέπει να στηρίξει τα συστήματα πληροφοριών, ειδικότερα σε χώρες που είναι εκτεθειμένες σε κρίσεις, με τους εξής στόχους: ενίσχυση της ποιότητας και της συνάφειας των διαθέσιμων πληροφοριών για τη λήψη αποφάσεων διευκόλυνση της διάδοσης και της χρήσης των πληροφοριών με σκοπό τη λήψη αποφάσεων μεγαλύτερη θεσμοθέτηση και βιωσιμότητα αυτών των συστημάτων βελτίωση του συντονισμού διαφόρων πρωτοβουλιών και συστημάτων που παρέχουν δεδομένα και/ή πληροφορίες σε θέματα διατροφής. β) Τεχνική εμπειρογνωσία και βοήθεια για την ενίσχυση των ικανοτήτων Εκτός από τους χρηματοδοτικούς πόρους, η Επιτροπή θα παράσχει επίσης τεχνική εμπειρογνωσία και βοήθεια για την εφαρμογή της παρούσας ανακοίνωσης, στο πλαίσιο ειδικών ανά χώρα σχεδίων δράσης και στρατηγικών σε θέματα διατροφής. Η βοήθεια αυτή απευθύνεται στις αντιπροσωπείες της ΕΕ, τα γραφεία της ECHO, ενδεχομένως, καθώς και σε κρατικούς ομολόγους και εταίρους στο μέτρο του δυνατού. EL 15 EL

16 4. ΛΟΓΟΔΟΣΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Η Επιτροπή θα παρακολουθεί τις χρηματοδοτικές επενδύσεις της και θα ελέγχει τα σχετικά αποτελέσματα τόσο των δράσεων που αφορούν ειδικά τη διατροφή όσο και των δράσεων που επηρεάζουν τη διατροφή. Τούτο θα επιτρέψει όχι μόνο μια ανάλυση αποδοτικής χρήσης των πόρων, αλλά και μια ανάλυση των τάσεων: τι ποσό δαπανάται, που και για ποιο σκοπό. Με τις εκθέσεις της, η Επιτροπή θα επιδιώξει να αιτιολογήσει τη δράση της στους ευρωπαίους πολίτες, τις χώρες εταίρους, τα κράτη μέλη της ΕΕ, τους οργανισμούς εταίρους και τους δικαιούχους. α) Αποτελέσματα παρακολούθησης/μέτρησης Η Επιτροπή θα αναπτύξει ένα σύστημα μέτρησης των αποτελεσμάτων της δράσης της στον τομέα της διατροφής, εστιάζοντας ειδικά στη μείωση αριθμού ατόμων με καχεξία. Ο στόχος αυτός αποτελεί σημαντική μεταστροφή από την απλή μέτρηση των επενδυμένων πόρων και των αποτελεσμάτων, ενώ η Επιτροπή έχει θέσει ως ίδιο στόχο την αντικειμενική εκτίμηση του βαθμού κατά τον οποίο οι προσπάθειές της θα συνεισφέρουν στη μείωση του αριθμού ατόμων με καχεξία στα επιθυμητά επίπεδα. Θα εργαστεί για τη δημιουργία ενός κοινού συστήματος διατροφικής εποπτείας μεταξύ αναπτυξιακών εταίρων και χωρών. Η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να υποβάλλει εκθέσεις σχετικά με τα αποτελέσματα των παρεμβάσεών της σε θέματα υποσιτισμού στο πλαίσιο ανθρωπιστικών κρίσεων. β) Παρακολούθηση των πόρων Η ΕΕ θα πρέπει να ενισχύσει το σύστημά της παρακολούθησης των επενδύσεων σε θέματα διατροφής, ώστε να συγκεντρώνει με μεγαλύτερη ακρίβεια τα δεδομένα για τους πόρους που καταβάλλονται για ειδικές δράσεις στον τομέα της διατροφής και για δράσεις με επιπτώσεις στη διατροφή. Η καλύτερη παρακολούθηση αποτελεί ουσιαστικό στοιχείο ενός πλαισίου ενισχυμένης υπευθυνότητας σε θέματα διατροφής. Η ΕΕ θα συμβάλει επίσης στη δημιουργία ενός συστήματος παρακολούθησης των χρηματοδοτικών πόρων το οποίο θα χρησιμοποιούν από κοινού οι εταίροι και οι χώρες που αναπτύσσουν δραστηριότητες στον τομέα της ανάπτυξης υπό την αιγίδα του κινήματος SUN. Θα εξεταστεί η χρήση διατροφικού δείκτη, πέραν του συστήματος κωδικών ΕΑΒ του ΟΟΣΑ. Το σύστημα θα πρέπει να βελτιώσει την ακρίβεια των εκθέσεων και της συνοχής μεταξύ δωρητών, γεγονός που θα επιτρέψει να γίνουν καλύτερα κατανοητές οι ροές δαπανών για τη διατροφή σε παγκόσμια κλίμακα και να αυξηθεί η λογοδοσία σε όλα τα επίπεδα. Θα πρέπει επίσης να βελτιωθεί η ακρίβεια με τη χρήση κριτηρίων που εξαρτώνται από τους στόχους και τα αναμενόμενα αποτελέσματα μεμονωμένων δράσεων. Οι πληροφορίες θα κοινοποιηθούν για λόγους δημόσιου ελέγχου, θα τύχουν επανεξέτασης και θα ληφθούν μέτρα για να αντιμετωπιστούν τυχόν μεροληψίες ή ελλείψεις. 5. Η ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΜΕΤΡΩΝ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΛΑΒΕΙ Η ΕΕ Εστιάζοντας στη διατροφή μητέρας και παιδιού, η ΕΕ κάνει ένα βήμα μπροστά τοποθετούμενη στην πρώτη γραμμή του αγώνα για την καταπολέμηση της πείνας στον κόσμο και της επισιτιστικής και διατροφικής ανασφάλειας. Η παρούσα ανακοίνωση υποδεικνύει τον τρόπο βελτίωσης των διατροφικών αποτελεσμάτων, καθώς και τα μέσα για την υλοποίηση αυτού του στόχου: 1. Η ΕΕ θα πρέπει να στηρίξει τις προσπάθειες που καταβάλλουν οι χώρες για να καταπολεμήσουν τον υποσιτισμό και τις πιο επιβλαβείς εκδηλώσεις του, την καχεξία και την απίσχνανση. Η διατροφή είναι ένας τομέας που εμπίπτει κυρίως στην αρμοδιότητα των χωρών εταίρων, οι οποίες ενθαρρύνονται να αναπτύξουν EL 16 EL

17 στρατηγικές και κοστολογημένα σχέδια δράσης που θα πρέπει να προβλέπουν και εθνικές επενδύσεις. Η στήριξη της ΕΕ για την ανάπτυξη θα πρέπει να εναρμονίζεται με τις πολιτικές και τις προτεραιότητες των εταίρων, σύμφωνα με τις αρχές της αποτελεσματικότητας της βοήθειας. Επίσης, η ΕΕ θα διασφαλίσει τη συνοχή μεταξύ των πολιτικών της οι οποίες συμβάλλουν στην επισιτιστική και διατροφική ασφάλεια. 2. Οι πρώτες ημέρες της ζωής θεωρούνται κρίσιμες για την πρόληψη του υποσιτισμού και των συνεπειών του. Για τον λόγο αυτό, η ΕΕ θα πρέπει να εργασθεί για τη βελτίωση της διατροφής μητέρας και παιδιού. Επιπλέον, τα κορίτσια και οι γυναίκες σε ηλικία αναπαραγωγής θα πρέπει να θεωρηθούν ως ομάδα προτεραιότητας. 3. Η ανθρωπιστική αντίδραση στις κρίσεις θα επικεντρωθεί στις πιο ευάλωτες ομάδες που υποφέρουν από οξύ υποσιτισμό ή απειλούνται από αυτόν. Η ΕΕ θα πρέπει να εξακολουθήσει, σύμφωνα με τις αρχές της ανθεκτικότητας, να αντιμετωπίζει το πρόβλημα του χρόνιου υποσιτισμού σε τέτοιες περιστάσεις. 4. Απαιτούνται περισσότερες επενδύσεις σε θέματα διατροφής, ώστε να βελτιωθούν τα αποτελέσματα σε αυτόν τον τομέα, τόσο σε αναπτυξιακό όσο και σε ανθρωπιστικό πλαίσιο, ενώ η Επιτροπή θα πρέπει να θεσπίσει ένα πλαίσιο λογοδοσίας γι αυτές τις επενδύσεις. Η ΕΕ θα αναπτύξει και θα μοιραστεί τα μέσα που επιτρέπουν την παρακολούθηση των επενδύσεων στον τομέα της διατροφής, καθώς και μια μέθοδο για τη μέτρηση του αντικτύπου και των αποτελεσμάτων των προσπαθειών για την καταπολέμηση του υποσιτισμού. Η Επιτροπή έχει δεσμευτεί να στηρίζει τις χώρες εταίρους στις προσπάθειες μείωσης του αριθμού παιδιών ηλικίας κάτω των πέντε ετών που είναι καχεκτικά, κατά τουλάχιστον 7 εκατομμύρια, και να αναπτύξει το πλαίσιο λογοδοσίας της για τη μέτρηση και την παρακολούθηση της προόδου από τώρα μέχρι το Η αντιμετώπιση του υποσιτισμού απαιτεί μια πολυτομεακή προσέγγιση. Η ΕΕ θα πρέπει να προωθήσει μια προσέγγιση η οποία αναγνωρίζει την ανάγκη εναρμόνισης των πολιτικών αγροτικής ανάπτυξης, βιώσιμης γεωργίας, δημόσιας υγείας, ύδρευσης και αποχέτευσης, κοινωνικής προστασίας και εκπαίδευσης, ούτως ώστε να βελτιωθούν η επισιτιστική και η διατροφική ασφάλεια, καθώς και να επιτευχθούν πραγματικά αποτελέσματα ως προς τη διατροφική κατάσταση των γυναικών και των παιδιών. Μια συστηματική εξέταση της διατροφικής κατάστασης των χωρών θα βοηθήσει την ΕΕ να ενσωματώνει τα προβλήματα διατροφής στις αντίστοιχες τομεακές προσεγγίσεις και να κατευθύνει την εφαρμογή τους για την επίτευξη καλύτερων διατροφικών αποτελεσμάτων τόσο στις ανθρωπιστικές όσο και στις αναπτυξιακές δράσεις. 6. Η αντιμετώπιση του υποσιτισμού απαιτεί επίσης τη στενή συνεργασία μεταξύ των ανθρωπιστικών και αναπτυξιακών φορέων. Η ΕΕ είναι αποφασισμένη να ενισχύσει αυτούς τους δεσμούς, για παράδειγμα, με κοινές αναλύσεις τρωτότητας και λειτουργικό σχεδιασμό, ώστε να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα των πιο ευάλωτων πληθυσμών. 7. Η ΕΕ θα πρέπει να επενδύσει σε έρευνα προκειμένου να διευρύνει τα διαθέσιμα τεκμηριωμένα στοιχεία σχετικά με την αποδοτικότητα και την αποτελεσματικότητα διαφόρων δράσεων στον τομέα της διατροφής. Θα στηρίξει επίσης τα συστήματα πληροφοριών και τη δημιουργία τεχνικής εμπειρογνωσίας και ικανότητας σε θέματα διατροφής. EL 17 EL

18 8. Η δέσμευση των επιχειρήσεων είναι ουσιαστική για την καταπολέμηση του υποσιτισμού, και η ΕΕ θα πρέπει να ενθαρρύνει τη συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα κατά τρόπο που προωθεί τις υπεύθυνες επιχειρηματικές πρακτικές. 9. Η ΕΕ θα πρέπει να προβάλλει τα θέματα διατροφής σε διεθνή φόρουμ, όπως οι G8/G20, η Παγκόσμια Συνέλευση Υγείας (WHA), η Επιτροπή για την Παγκόσμια Επισιτιστική Ασφάλεια, και να διατηρήσει τη δέσμευσή της υπέρ βασικών πρωτοβουλιών, όπως το κίνημα SUN, η Μόνιμη Επιτροπή Τροφίμων, η επιτροπή επισιτιστικής βοήθειας, η πρόκληση «Πείνα Μηδέν», η Διεθνής Διάσκεψη για τη Διατροφή (ICN2) και οι ανθρωπιστικοί συνεργατικοί σχηματισμοί. Η ΕΕ θα πρέπει επίσης να διασφαλίσει για τα θέματα διατροφής μια κεντρική θέση στο πρόγραμμα αναπτυξιακής δράσης για την περίοδο μετά το 2015 και θα εξακολουθήσει να εργάζεται για την ενίσχυση της διακυβέρνησης στον τομέα της διατροφής διεθνώς. 10. Το κίνημα SUN έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ευαισθητοποίηση της διεθνούς γνώμης σε ζητήματα διατροφής. Η Επιτροπή θα συνεχίσει να προωθεί τις εργασίες αυτού του κινήματος, καθώς και τις προσπάθειές για τη μείωση του υποσιτισμού σε εθνικό επίπεδο. Η Επιτροπή θα ενθαρρύνει περισσότερο τις χώρες που απειλούνται σοβαρά με υποσιτισμό, καθώς και τις δωρήτριες χώρες να συμμετάσχουν στο κίνημα. Η παρούσα ανακοίνωση συμπληρώνεται από έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών σε θέματα υποσιτισμού σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, το οποίο περιγράφει τις βασικές αρχές της ανθρωπιστικής αντίδρασης σε προβλήματα διατροφής, καθώς και τις βέλτιστες πρακτικές. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο καλούνται να εκφράσουν τις απόψεις τους για τα μέτρα που πρέπει να εφαρμοστούν, σύμφωνα με τις προτάσεις της Επιτροπής. EL 18 EL

19 Παράρτημα 1: Γλωσσάριο Επισιτιστική ασφάλεια: κατάσταση στην οποία όλοι οι άνθρωποι, σε κάθε χρονική στιγμή, έχουν φυσική, κοινωνική και οικονομική πρόσβαση σε επαρκή, ασφαλή και υψηλής θρεπτικής αξίας τρόφιμα για να καλύψουν τις διατροφικές τους ανάγκες και προτιμήσεις για μια δραστήρια και υγιή ζωή. Ανθρωπιστική κρίση: συμβάν ή σειρά συμβάντων που αντιπροσωπεύουν κρίσιμη απειλή για την υγεία, την ασφάλεια ή την ευζωία μιας κοινότητας ή άλλης μεγαλύτερης ομάδας ατόμων. Μια ανθρωπιστική κρίση μπορεί να οφείλεται σε φυσικές ή ανθρωπογενείς αιτίες, μπορεί να εκδηλωθεί με ταχύ ή βραδύ ρυθμό και να έχει βραχεία ή παρατεταμένη διάρκεια. Κακή διατροφή: φυσική κατάσταση που συνδέεται με τη χρήση των θρεπτικών ουσιών από το σώμα. Υπάρχουν δύο μορφές κακής διατροφής: ο υποσιτισμός και ο υπερσιτισμός. Έλλειψη μικροθρεπτικών στοιχείων: μορφή υποσιτισμού που συνδέεται με τις βιταμίνες και τα ανόργανα στοιχεία. Οι ελλείψεις σιδήρου, ιωδίου, βιταμίνης Α και ψευδαργύρου συγκαταλέγονται μεταξύ των 10 κυριότερων αιτιών θανάτου λόγω ασθενείας στις αναπτυσσόμενες χώρες. Διατροφή: η επιστήμη που εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο τα θρεπτικά στοιχεία και άλλες ουσίες που περιέχονται στα τρόφιμα δρουν και αλληλεπιδρούν σε σχέση με την υγεία. Υποσιτισμός: έννοια που περιλαμβάνει i) την καθυστέρηση της ενδομήτριας ανάπτυξης που καταλήγει σε χαμηλό βάρος κατά τη γέννηση ii) την καχεξία iii) την απίσχνανση και το διατροφικό οίδημα και iv) τις ελλείψεις ουσιωδών μικροθρεπτικών στοιχείων. Λιποβαρή παιδιά: παιδιά με χαμηλό βάρος σε σχέση με το ύψος τους (απίσχνανση) ή με χαμηλό ύψος σε σχέση με την ηλικία τους (καχεξία). Απίσχνανση: κατάσταση που οφείλεται σε πρόσφατη και ταχεία απώλεια βάρους, ή αδυναμία αύξησης του βάρους, κατά τη διάρκεια βραχείας περιόδου. Χαρακτηρίζεται από χαμηλό σωματικό βάρος σε σχέση με το ύψος. Καχεξία: κατάσταση χρόνιου υποσιτισμού που χαρακτηρίζεται από χαμηλό ύψος σε σχέση με την ηλικία. Το γεγονός ότι το χρονικό διάστημα κατά το οποίο γίνονται αισθητές οι επιπτώσεις στη σχέση ύψους/ηλικίας είναι μεγαλύτερο επιτρέπει τον σχεδιασμό και την ανάπτυξη πολιτικής σε μακροπρόθεσμη βάση. EL 19 EL