Περίληψη : Άλλες Ονομασίες. Γεωγραφική Θέση. Ιστορική Περιοχή. Διοικητική Υπαγωγή Γεωγραφικές Συντεταγμένες IΔΡΥΜA ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ. 1.

Transcript

1 Περίληψη : Το Μυρμήκιον βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα της σύγχρονης πόλης Κερτς στην Ουκρανία, την αυτόνομη δημοκρατία της Κριμαίας, 4 χλμ. βορειοανατολικά του αρχαίου Παντικαπαίου στις όχθες του κόλπου του Κερτς, κοντά στο ακρωτήρι Καραντίνι. Ο οικισμός ιδρύθηκε από Ίωνες το πρώτο μισό του 6ου αι. π.χ. και εξελίχθηκε σε μικρή πόλη η οποία ήταν κατοικημένη καθ όλη την αρχαιότητα. Μετά την καταστροφή της στα μέσα του 1ου αι. π.χ., επιβίωσε για χρόνια ως συγκρότημα αγροκτημάτων. Η ζωή συνεχίστηκε μέχρι τα τέλη του 3ου ή τις αρχές του 4ου αι. μ.χ. Η πόλη απλωνόταν σε μια συνολική έκταση 7 8 εκταρίων. Άλλες Ονομασίες Μυρμήκειον, Myrmecium Γεωγραφική Θέση Κερτς, Κριμαία Ιστορική Περιοχή Κοντά στο Παντικάπαιο Διοικητική Υπαγωγή Γεωγραφικές Συντεταγμένες 1. Τοποθεσία Ο οικισμός ιδρύθηκε στο μικρό ακρωτήρι Καραντίνι στο βόρειο τμήμα του κόλπου του Κερτς. Το ακρωτήρι διαμορφωνόταν πάνω σε έναν ασβεστούχο βράχο ύψους 16,4 μέτρων. Στα δυτικά του σχηματιζόταν ένας αθέατος από τα ανοιχτά ρηχός κολπίσκος, ο οποίος σήμερα έχει προσχωθεί. Στην αρχαιότητα ένας μικρός ποταμός χυνόταν στον κολπίσκο. Ο βραχώδης σχηματισμός βρίσκεται στα ανατολικά, σε απόσταση 100 μ., ακολουθώντας κατεύθυνση από βορρά προς νότο, ενώ πίσω του υπάρχει ένας ανοιχτός κόλπος. Το ανατολικό του άκρο ορίζεται από ένα μικρό βράχο που εξέχει από τη θάλασσα. Η περιοχή του οικισμού δεν επεκτάθηκε πέρα από το βράχο αυτό. Η πόλη είχε το σχήμα κανονικού τετραπλεύρου, με κατεύθυνση Α-Δ. 2. Θέση και ίδρυση Στην αρχαιότητα το Παντικάπαιον, πρωτεύουσα του βασιλείου του Βοσπόρου, βρισκόταν 4 χλμ. δυτικά οι εκβολές του ποταμού το απέκοπταν από το βορινό τμήμα του κόλπου. 1 Το Πορθμίον, η θέση που έλεγχε το βορινό πέρασμα των στενών του Κιμμέριου Βοσπόρου, βρίσκεται σε απόσταση 7,5 χλμ. προς τα βορειοανατολικά. Ανάμεσα στις δύο θέσεις υπήρχαν ορισμένοι μικροί οικισμοί, π.χ. το Παρθένιον, ο οικισμός στο ακρωτήρι Ζμέινι (φίδι) κ.ά. Η ακτή όμως ήταν βραχώδης και απόκρημνη, γεγονός που καθιστούσε την προσέγγιση με πλοίο δύσκολη. Κατά την αρχαιότητα η αγροτική περιοχή του Μυρμηκίου μπορεί να περιλάμβανε ολόκληρο το βορειοανατολικό τμήμα της χερσονήσου του Κερτς, αλλά αυτό το ενδεχόμενο δεν είναι πολύ πιθανό. Σε όλες τις αρχαίες γραπτές πηγές ο οικισμός λέγεται ότι βρίσκεται δίπλα στο Παντικάπαιον, στην ακτή. Ο οικισμός ονομαζόταν Μυρμήκιον (Μυρμήκειον, Myrmecium) καθ όλη την ιστορία του μέχρι και τη Ρωμαϊκή περίοδο η ονομασία αυτή διατηρείται ακόμα και σε ορισμένες βυζαντινές πηγές. Ο S. Zhebelev υπέθεσε ότι το όνομα της πόλης θα μπορούσε να προέρχεται από τον οικιστή της. Ο V. Gaydukevich πρότεινε δύο εκδοχές: η λέξη μύρμηξ μπορεί να σημαίνει «πόλη του λόφου των μυρμηγκιών» ή «ύφαλος», «μόνος βράχος». Η δεύτερη εκδοχή φαίνεται πιο πειστική. Στις γραπτές πηγές ο οικισμός χαρακτηρίζεται πόλη, κωμόπολη, χωριό και ακρωτήρι, και αυτό ενδεχομένως αντανακλά την υπόσταση του οικισμού κατά την εκάστοτε περίοδο. Το Μυρμήκιον ιδρύθηκε από Ίωνες ανάμεσα στο πρώτο και το δεύτερο τέταρτο του 6ου αι. π.χ., υπό την καθοδήγηση της Μιλήτου. Καθ όλη τη διάρκεια της αρχαιότητας ο πληθυσμός της πόλης ήταν ελληνικός, αλλά τον 6ο αι. π.χ. καταγράφεται ένας μεγάλος πληθυσμός Μαιωτών, ενώ από τον Δημιουργήθηκε στις 5/11/2017 Σελίδα 1/5

2 1ο αι. μ.χ. καταγράφονται Σαρμάτες. Ο οικισμός αναφέρεται σε αρχαία έργα γεωγραφίας μόνο από την Κλασική μέχρι τη Βυζαντινή περίοδο Ιστορία του οικισμού Η ιστορία του Μυρμηκίου μπορεί να αποκατασταθεί μόνο αρχαιολογικά ή έμμεσα με βάση την ιστορία της περιοχής του Βοσπόρου. Καθ όλη τη διάρκεια της ύπαρξής του ο οικισμός θεωρούνταν μία από τις επονομαζόμενες «μικρές» πόλεις του Βοσπόρου, η οποία είχε αναπτυχθεί στη σφαίρα επιρροής ενός μεγαλύτερου άστεως. Για το Μυρμήκιον αυτή η πόλη ήταν το Παντικάπαιον. Μετά την ίδρυση της πόλης από Ίωνες με πρωτοβουλία της Μιλήτου ανάμεσα στο πρώτο και το δεύτερο τέταρτο του 6ου αι. π.χ., ο οικισμός περιλάμβανε υπόγειες κατοικίες και απλωνόταν σε μια έκταση όχι μεγαλύτερη των 4 εκταρίων. Στα μέσα του 6ου αι. π.χ. μέρος του οικισμού καταστράφηκε από φωτιά, και η φυσική προστασία που ο βράχος πρόσφερε ενισχύθηκε με ένα τείχος. Στις αρχές του 5ου αι. π.χ. οικοδομήθηκαν μεγαλύτερες οικίες και η πόλη έφτασε το πλήρες μέγεθός της. Πιθανότατα βρισκόταν ήδη υπό τον έλεγχο του Παντικαπαίου, και το 480 π.χ. έγινε μέρος του κράτους της δυναστείας των Αρχαιανακτιδών. Στο δεύτερο τέταρτο του 5ου αι. π.χ. ο οικισμός καταστράφηκε, πιθανότατα από βαρβάρους, και ένα νέο τείχος περιέβαλε πλέον την πόλη σε μια περίμετρο περίπου 2 εκταρίων. Στο τρίτο τέταρτο του ίδιου αιώνα η κατάσταση ομαλοποιήθηκε εκ νέου και σύντομα ο οικισμός ανέκτησε τις προηγούμενες διαστάσεις του. Το 438 π.χ. συμπεριλαμβανόταν στο αρχικό κράτος της δυναστείας του Σπαρτόκου. Έχει εντοπιστεί ένα στρώμα καταστροφής που χρονολογείται περίπου στα μέσα του 4ου αι. π.χ. Μετά το θάνατο του Μιθριδάτη ΣΤ' του Ευπάτορος, το 63 π.χ., η πόλη καταστράφηκε κατά τη διάρκεια πολέμου. Η ζωή επέστρεψε στο χώρο αυτό μόνο το πρώτο τέταρτο του 1ου αι. μ.χ., επί των ημερών του βασιλέα Ασπούργου. Την εποχή εκείνη ο οικισμός αποτελούνταν από ορισμένα μεγάλα αγροκτήματα, τα οποία πιθανότατα δε διέθεταν κοινές οχυρώσεις. Το τρίτο τέταρτο του 2ου αι. μ.χ. ο βασιλέας του Βοσπόρου Τιβέριος Ιούλιος Ευπάτωρ ενταφιάστηκε εκεί. Προς τα τέλη του 3ου ή στις αρχές του 4ου αιώνα ο οικισμός κάηκε και εγκαταλείφθηκε. Αργότερα η θέση κατοικήθηκε εκ νέου, περί τον 8ο-9ο και 13ο-15ο αιώνα. 4. Ιστορία της έρευνας Ένας χάρτης του αρχαιολογικού χώρου δημιουργήθηκε από τον P. Debrux στις αρχές του 19ου αιώνα. Οι κατοπινές αρχαιολογικές έρευνες έγιναν με την καθοδήγηση του Μουσείου του Κερτς, υπό τον А. Lucenko το 1863 και τον F. Gross το Από το 1932 μέχρι το 1966 η αποστολή του Βοσπόρου υπό τον V. Gaydukevich διεξήγαγε συστηματικές ανασκαφές στο χώρο. Την περίοδο ανασκαφές πραγματοποιήθηκαν από την αποστολή του τμήματος του Λένινγκραντ του Σοβιετικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου υπό τον Y. Vinogradov, και από το 1999 αρχαιολογικές ανασκαφές διεξάγονται από την αποστολή του Κρατικού Μουσείου του Ερμιτάζ, υπό την καθοδήγηση του А. Butyagin. Η νεκρόπολη του Μυρμηκίου μελετήθηκε κυρίως κατά το 19ο και τις αρχές του 20ού αιώνα από τους А. Lucenko, F. Gross, К. Dumberg και V. Shkorpil. Το 1953 o S. Kaposhina μελέτησε την ελληνιστική νεκρόπολη και, τη δεκαετία του 1970, πραγματοποιήθηκαν εργασίες αναστήλωσης. 5. Οικονομία Η βάση της οικονομίας του Μυρμηκίου ήταν πιθανότατα η γεωργία. Απομεινάρια κριθαριού και κοινού σιταριού βρέθηκαν σε τάφους των τελών του 6ου αι. π.χ. Η αλιεία κοντά στην ακτή αλλά και στην ανοιχτή θάλασσα, συμπεριλαμβανομένης της αλιείας του οξυρρύγχου, ασκούνταν εντατικά στο Μυρμήκιον, ενώ κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο στην πόλη κατασκευάστηκαν δεξαμενές ψαριών, με χωρητικότητα περίπου 116 τ.μ. Ένα από τα πλέον ενδιαφέροντα στοιχεία είναι ότι στον οικισμό υπήρχαν άφθονοι αμπελώνες από τον 3ο αι. μ.χ. μέχρι την καταστροφή της πόλης. Ήταν πάνω από είκοσι, έτσι ο V. Gaydukevich χαρακτήρισε τον οικισμό «πόλη των οινοπαραγωγών». Έχουν βρεθεί οικιακά πατητήρια όσο και μεγάλα συμπλέγματα με λίθινα πιεστήρια χωρητικότητας έως και λίτρα, τα οποία παρήγαν κρασί για εξαγωγή. Τον 5ο-4ο αι. Δημιουργήθηκε στις 5/11/2017 Σελίδα 2/5

3 π.χ. η πόλη παρήγαγε και κοσμήματα, αλλά ποσοτικά η παραγωγή ήταν περιορισμένη. Έχουν εντοπιστεί και απομεινάρια υφαντουργικών βιοτεχνιών καθώς και μια ομάδα από 71 αγνύθες από τα τέλη του 3ου αι. μ.χ. Η σημασία του Μυρμηκίου για το κράτος του Βοσπόρου δεν είναι ακόμα ξεκάθαρη, αλλά ορισμένα πλούσια ευρήματα από τον 4ο-2ο αι. π.χ., όπως π.χ. ένα θραύσμα από λευκό κρατήρα, ένας θησαυρός από 99 νομίσματα από ήλεκτρο από την Κύζικο και τέχνεργα από κόκαλο και ελεφαντόδοντο, φανερώνουν ότι επρόκειτο για πλούσιο οικισμό. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι εδώ είχαν οικίες πλούσιοι κάτοικοι από το Παντικάπαιον. Ορισμένες σφραγίδες του Ασπούργου και η σφραγίδα μιας οικογένειας συγγενικής της δυναστείας του Τιβέριου Ιούλιου μπορούν να χρονολογηθούν στη Ρωμαϊκή περίοδο. Αυτό, μαζί με το γεγονός ότι στο ακρωτήρι χτίζονταν τάφοι, φανερώνουν την εξαιρετική αυτοκρατορική επιρροή στην πόλη κατά τους ύστερους χρόνους. 6. Αρχιτεκτονική Στον αρχαιολογικό χώρο έχουν βρεθεί πολλές αναθηματικές επιγραφές, αρχιτεκτονικά μέλη, όπως γείσα και κορμοί κιόνων, ενώ τελετουργικά αγάλματα μας δίνουν πληροφορίες για ιερά. Ένα από αυτά πιθανότατα βρισκόταν στο βραχώδες τμήμα του ακρωτηρίου από τον 6ο αι. π.χ. μέχρι περίπου το 2ο αι. μ.χ. Από τον 5ο αι. π.χ. έχουμε αναφορές στον Απόλλωνα Ιητρό, τον Ηρακλή και τις Νύμφες. Ένα θραύσμα από μαρμάρινο αφιέρωμα στη Δήμητρα Θεσμοφόρο χρονολογείται στον 4ο αι. π.χ. Στο κεντρικό μέρος του χώρου έχουν βρεθεί οικίες χτισμένες κοντά η μία στην άλλη, οι οποίες χρονολογούνται στον 5ο, 4ο και 3ο αι. π.χ. Η δεύτερη οικία ονομάστηκε «ιερό της Δήμητρας», ενώ εκεί έχουν βρεθεί και κάποια αφιερώματα στο Δία. Μετά την καταστροφή αυτού του κτηρίου, ένα στρώμα τέφρας ύψους 3 μ. και σε έκταση 500 τ.μ. συσσωρεύτηκε από πάνω του κατά τον 4ο και 3ο αι. π.χ. Η Αφροδίτη, η Δήμητρα, η Κόρη και άλλοι θεοί πιθανότατα λατρεύονταν εκεί. Στην περιφέρεια αυτού του σωρού τέφρας κατασκευάστηκε ένας φράχτης. Εντοπίστηκαν στο σημείο πολλά ευρήματα από τερακότα, μεταξύ των οποίων προτομές, νομίσματα και μικρά αγγεία που έφεραν αναθηματικές επιγραφές. Πιθανότατα κατά την Ελληνιστική περίοδο, ένα πέτρινο μικρό ιερό (2 x 2 μ.) κατασκευάστηκε πλησίον του βράχου. Ένα μικρό άγαλμα της Κυβέλης της Ρωμαϊκής περιόδου πιθανότατα προέρχεται από ένα οικιακό ιερό. Κατά τον 6ο αι. π.χ. στη θέση αυτή υπήρχαν τετράγωνες και κυκλικές υπόγειες κατοικίες διατεταγμένες χωρίς κάποιο σχέδιο οι τετράγωνες οικίες κάλυπταν μια έκταση περίπου 412 τ.μ. και ορισμένες από αυτές ενισχύονταν από πέτρινους τοίχους. Κατά το τρίτο μισό του 6ου αι. π.χ. η ακρόπολη προστατεύτηκε με ένα τείχος μήκους 20 μ. Περί τις αρχές του 5ου αι. π.χ. ο οικισμός έμοιαζε πια με πόλη: στο κεντρικό τμήμα του υπήρχε ένα οικοδομικό τετράγωνο έκτασης τουλάχιστον 25 x 30 μ. και μπορούμε να συμπεράνουμε ότι δεν ήταν το μόνο. Το τετράγωνο αυτό περιλάμβανε τουλάχιστον δύο οικίες με αυλή τις οποίες περιέβαλλαν κάποια άλλα κτήρια. Οι τοίχοι του κεντρικού τμήματος της πόλης ακολουθούσαν τα σημεία του ορίζοντα έχουν βρεθεί πεζοδρόμια και επιστρωμένες οδοί. Την εποχή εκείνη το τείχος της ακρόπολης ενισχύθηκε και ανοικοδομήθηκε. Μετά την καταστροφή των οικιών στα μέσα του 5ου αι. π.χ., ένα τείχος πλάτους 3 μ. κατασκευάστηκε στο δυτικό τμήμα του οικισμού. Τα επόμενα 25 χρόνια καλύβες από λάσπη χτίστηκαν έξω από το τείχος αυτό. Τον 4ο αι. π.χ. οικίες με αυλές και διώροφα κτήρια κατασκευάστηκαν σε διάφορα σημεία της πόλης. Ένας θησαυρός 99 νομισμάτων από την Κύζικο που ήταν τοποθετημένα σε μια χάλκινη όλπη βρέθηκε στο «ιερό της Δήμητρας» είναι ο πλουσιότερος στη βόρεια περιοχή της Μαύρης θάλασσας. Στα τέλη του 4ου αι. π.χ. κατασκευάστηκε ένα τείχος που περιέκλειε ολόκληρο τον οικισμό: είχε πάχος 2,5 μ. και διέθετε τετράγωνους πύργους. Στα μέσα του 3ου αι. π.χ. το ανατολικό τμήμα του ανακατασκευάστηκε και το πάχος του αυξήθηκε στα 3,2-3,8 μ. Στο τέλος του 4ου αι. π.χ. ένας λάκκος 5 x 5 μ. σκαλίστηκε στο βράχο, και το εσωτερικό του επενδύθηκε με καλής κατασκευής λιθόπλινθους. Αυτή η μεγάλη κατασκευή δεν ολοκληρώθηκε, αλλά μπορούμε να συμπεράνουμε ότι επρόκειτο για τύμβο ή τα θεμέλια ενός πύργου. Καλύφθηκε από παχύ στρώμα τέφρας, μέσα στο οποίο βρέθηκαν ένας θησαυρός 723 χάλκινων νομισμάτων του Παντικαπαίου (δεύτερο τέταρτο 3ου αι. π.χ. ) και μία πήλινη προτομή. Υπήρχε ένας σωρός τέφρας στο κεντρικό τμήμα της θέσης, και η υπόλοιπη περιοχή καταλαμβανόταν από μικρές οικίες με αυλές και στοές. Έχει βρεθεί επίσης ένα οικιακό ιερό. Η αρχαιότερη εγκατάσταση ληνού (πατητηριού) με βάση και δεξαμενή χωρητικότητας λίτρων χρονολογείται στον 3ο αι. π.χ. Μετά την καταστροφή της πόλης, τον 1ο αι. π.χ., η ανοικοδόμησή της ακολούθησε διαφορετική πορεία. Σε όλη την έκταση της θέσης οικοδομήθηκαν άναρχα οικίες μεταξύ αυτών υπάρχουν και κτήρια με χοντρούς τοίχους ενώ υπήρχε και ένας Δημιουργήθηκε στις 5/11/2017 Σελίδα 3/5

4 πύργος, με θεμέλια σε σχήμα ρόμβου. Οι οικίες συχνά περιλάμβαναν πατητήρια και είχαν σχεδιαστεί για την πώληση κρασιού. Ένας κυλινδρικός πύργος διαμέτρου 19 μ. από ακατέργαστους λίθους κατασκευάστηκε στο ακρωτήρι το τρίτο τέταρτο του 2ου αιώνα πρόκειται για ένα βασιλικό τύμβο. Εντός του υπήρχε ένας τάφος με δύο θαλάμους, όπου βρέθηκε αττική σαρκοφάγος με αναπαραστάσεις από τη ζωή του Αχιλλέα και κάλυμμα στο σχήμα ξαπλωμένου ζευγαριού. Στο τέλος του αιώνα, ένα μεγάλο αγρόκτημα εμφανίστηκε στην περιοχή: περιλάμβανε μια διώροφη οικία με υπόγεια, ένα μεγάλο λίθινο πηγάδι και μια μεγάλη αυλή που περιβαλλόταν από βοηθητικά δωμάτια. Οι ψαρότοποι της περιοχής πιθανότατα ανήκαν σε αυτό το αγρόκτημα. 7. Νεκροταφείο Η νεκρόπολη του Μυρμηκίου βρίσκεται στα βόρεια της πόλης. Εκεί έχουν βρεθεί τάφοι που χρονολογούνται από τον 6ο αι. π.χ. έως τον 3ο αι. μ.χ. Υπάρχουν πολλές ταφές που καλύπτονταν από λίθινες πλάκες. Ορισμένοι τύμβοι χρονολογούνται στον 4ο-3ο αι. π.χ. Έχουν βρεθεί επίσης πήλινοι κιβωτιόσχημοι τάφοι καθώς και θαλαμοειδείς λαξευμένοι στο βράχο. 1. Σύγχρονα ονόματα: Μελέκ Τσεσμέ ή Πριμόρσκαγια. 2. Ψ. Σκύλ. 68 Στράβ. VII.4.5 XI.2.6 Πτολ. III.6.3 Ηρ. XIII Pomp. Mela II.3 Plinius, HN IV.87 Στέφ. Βυζ., βλ. λ. «Μυρμηκιών». Βιβλιογραφία : Vinogradov A., Butyagin A.M., Vakhtina M.Y., "Myrmekion Porthmeus", Grammenos, D.V. Petropoulos, E.K. (eds), Ancient Greek Colonies in the Black Sea, 2, Thessaloniki 2003, Gajdukevic V.F., Das bosporanishe Reich, Berlin 1971 Кошленко Г. А., Бутягин А.М., "Клады античного Мирмекия", СГЭ, LXII, 2004, Butyagin A.M., "The hoard of cyzicenes and shrine of Demeter at Myrmekion", Ancient Civilizations, 12, 1-2, Виноградов Ю.А., Бутягин А.М., "История и археология древнего Мирмекий", Бутягин А.М., Мирмекий в свете новых археологических исследовании, С-Петербург 2006, 4-51 Гайдукевич В.Ф., Античные города Боспора Мирмекий, Ленинград 1987 Гайдукевич В.Ф., "Археологическое изучение Мирмекия", МИА, 4, 1941, Гайдукевич В.Ф., "Раскопки Мирмекия в гг.", МИА, 25, 1952, Гайдукевич В.Ф., "Раскопки Тиритаки и Мирмекия в гг", МИА, 85, 1958, Гайдукевич В.Ф., Леви Е.И., Прушевская Е.О., "Раскопки северной и западной частей Мирмекия в 1934 г", МИА, 4, 1941, Шургая И.Г., "Мирмекий", Кошеленко, Г.А., Кругликова, И.Т., Долгоруков, В.С. (eds), Античные государства Северного Причерноморья. (Серия: Археология СССР), Москва 1984, Δημιουργήθηκε στις 5/11/2017 Σελίδα 4/5

5 Саверкина И.И, "Мраморный саркофаг из Мирмекия", ТГЭ, VII, 1962, Виноградов Ю.Г., "Мирмекий", Кошеленко, Г.А (ed.), Очерки археологии и истории Боспора, Москва 1992 Δικτυογραφία : Боспорский город Мирмекий Клады античного Мирмекия Мирмекий Мраморный саркофаг из Мирмекия Γλωσσάριo : ήλεκτρο, το Κράμα χρυσού και αργύρου. λιθόπλινθος, ο Λίθινο παραλληλεπίπεδο στοιχείο που προκύπτει από συνήθη κοπή και παρουσιάζει αναλογίες αντίστοιχες με την πλίνθο. Οι λιθόπλινθοι με όμοια ή ποικίλα μεγέθη χρησιμοποιούνται κυρίως στο ισόδομο σύστημα τοιχοποιίας. Χρονολόγιο π.χ.: Ίδρυση του ελληνικού οικισμού τρίτο τέταρτο 6ου αι. π.χ.: Πρώτο αμυντικό τείχος αρχές 5ου αι. π.χ.: Επέκταση του οικισμού, κατασκευή πρώτων μεγάλων οικιών δεύτερο τέταρτο 5ου αι. π.χ.: Καταστροφή του μεγαλύτερου μέρους του Μυρμηκίου έπειτα από βαρβαρική εισβολή τέλος 4ου αι. π.χ.: Κατασκευή του τείχους της πόλης μέσα 1ου αι. π.χ.: Ολοκληρωτική καταστροφή του Μυρμηκίου μετά το θάνατο του Μιθριδάτη Στ Ευπάτορος αρχές 1ου αι. μ.χ.: Ανοικοδόμηση του Μυρμηκίου ακανόνιστο χωροταξικό σύστημα δεύτερο μισό 2ου αι. μ.χ.: Κατασκευή του τύμβου του Τιβέριου Ιούλιου Ευπάτορος στο Μυρμήκιον 170: Θάνατος και ενταφιασμός του Τιβέριου Ιούλιου Ευπάτορος τέλος 3ου αρχές 4ου αιώνα: Τελική καταστροφή του Μυρμηκίου Δημιουργήθηκε στις 5/11/2017 Σελίδα 5/5