ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ. Ενότητα 1: ΤΑ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΤΗΣ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗΣ. ΜΑΡΙΑ Κ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑ Πρόγραμμα Ιερατικών Σπουδών

Transcript

1 ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ Ενότητα 1: ΤΑ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΤΗΣ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗΣ ΜΑΡΙΑ Κ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑ Πρόγραμμα Ιερατικών Σπουδών

2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2

3 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Δυτικής Μακεδονίας και στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Θεσσαλονίκης» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3

4 Σκοποί ενότητας Ορίζεται το επιστητό της Ποιμαντικής επιστήμης και αναλύονται οι παράμετροι του ποιμαντικού έργου, δηλαδή η αποστολική, σωτηριολογική, συμπαντική, καθολική, πολυπρόσωπη, οικουμενική, διαχρονική και πολύτροπη διάσταση της Ποιμαντικής. 4

5 Περιεχόμενα ενότητας ΤΑ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΤΗΣ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗΣ. 5

6 Παράμετροι της Ποιμαντικής (1/9) Ποιμαντική είναι η Θεολογική επιστήμη, που ασχολείται με τις αρχές, τις προϋποθέσεις και τις μορφές του ποιμαντικού έργου της Εκκλησίας. Διερευνά και μελετά τη δημιουργία των κατάλληλων εκείνων συνθηκών, κάτω από τις οποίες θα συντονιστεί καλύτερα το έργο της σωτηρίας που επιτελείται μέσω της Εκκλησίας. Επίσης, αναζητεί τον τρόπο με τον οποίο θα ξεπεραστούν τυχόν εμπόδια και θα επιλυθούν προβλήματα που ανακύπτουν. Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος παρομοίαζε τον ποιμένα με σχοινοβάτη (ακροβάτη) και του υποδείκνυε να βαδίζει με περίσκεψη. 6

7 Παράμετροι της Ποιμαντικής (2/9) Αίτημα της σύγχρονης Ποιμαντικής είναι η «συλλογή» και συστηματοποίηση όλης της ποιμαντικής εμπειρίας. Παλαιότερα, ο ιερέας θεωρήθηκε ως ο μοναδικός φορέας του ποιμαντικού έργου της Εκκλησίας. Κάτι τέτοιο όμως δεν λαμβάνει υπόψη όσα για τις διαιρέσεις χαρισμάτων, διακονιών, ενεργημάτων για το ένα σώμα και τα πολλά μέλη που εργάζονται μέσα στην Εκκλησία με σκοπό την οικοδομή της. «Διαιρέσεις δὲ χαρισμάτων εἰσί, τὸ δὲ αὐτὸ Πνεῦμα καὶ διαιρέσεις διακονιῶν εἰσι, καὶ ὁ αὐτὸς Κύριος καὶ διαιρέσεις ἐνεργημάτων εἰσίν, ὁ δὲ αὐτός ἐστι Θεός, ὁ ἐνεργῶν τὰ πάντα ἐν πᾶσιν» (Α Κορ. 12, 4-31). 7

8 Παράμετροι της Ποιμαντικής (3/9) Φυσικά, το ποιμαντικό έργο δεν παύει να αφορά άμεσα τον ποιμένα, τον ιερέα, ο οποίος είναι ο κύριος υπεύθυνος για τον συντονισμό του ποιμαντικού έργου. Σήμερα παρατηρείται μια μετάβαση από την έννοια του ποιμένος(pasteur) στην έννοια του πορθμέως, περαματάρη, περάτη(passeur). Η κοινωνία μας χρειάζεται περάτες, δηλαδή ανθρώπους που διευκολύνουν τα περάσματα. 8

9 Παράμετροι της Ποιμαντικής (4/9) Ο ρόλος αυτός υπήρχε αλλά ξεχάστηκε. Ο ποιμένας ήταν ένας «διαπορθμεύων», όπως φαίνεται ξεκάθαρα και από το στιχηρό προσόμοιο των αίνων στον Όρθρο της γιορτής του αγίου Σάββατου Ηγιασμένου «Μέτριος ἄκακος πρᾶος ἁπλοῦς ἡσύχιος, ὡς χρηματίσας Πάτερ, ὑπὲρ ἄνθρωπον ὄντως, καὶ ἄϋλος ἐν ὕλῃ οἶκος Θεοῦ, καθωράθης πανάξιος, τὰς ἐξ αὐτοῦ προϊούσας σοι δωρεάς, συμπαθῶς διαπορθμεύων ἡμῖν» (Ε Δεκεμβρίου, Μηναῖον, σ. 54β). 9

10 Παράμετροι της Ποιμαντικής (5/9) Σήμερα βρισκόμαστε σε μια νέα κατάσταση πραγμάτων. Οι λαϊκοί σιγά σιγά συνειδητοποιούν ότι είναι και αυτοί υπεύθυνοι, συνυπεύθυνοι στο ποιμαντικό έργο της Εκκλησίας. Αξιοπρόσεκτες είναι οι αρχές και οι προϋποθέσεις του ποιμαντικού έργου έτσι όπως περιγράφονται από τον άγιο Γρηγόριο τον Θεολόγο: «Καθαρθῆναι δεῖ πρῶτον, εἶτα καθάραι σοφισθῆναι και οὕτω σοφίσαι γενέσθαι φῶς, καὶ φωτίσαι ἐγγίσαι Θεῷ, καὶ προσαγαγεῖν ἄλλους ἀγιασθῆναι και ἁγιάσαι χειραγωγῆσαι μετὰ χειρῶν, συμβουλεῦσαι μετὰ συνέσεως». Η αμμάς Συγκλητική τονίζει ότι είναι «ἐπικίνδυνον τὸν μὴ διὰ πρακτικοῦ βίου ἀναχθέντα διδάσκειν». 10

11 Παράμετροι της Ποιμαντικής (6/9) Ποιες όμως είναι οι παράμετροι της Ποιμαντικής; Η Ποιμαντική οφείλει να απαντήσει στα ακόλουθα ερωτήματα: ποιος και ως τι ποιμαίνει, ποιον, πού, πώς, πότε, γιατί, προς τι, σε τι; Γιατί; Από ποια αιτία ποιμαίνουμε; Η Εκκλησία βασίζεται στην εντολή του Ιησού, ο οποίος αφού προσκάλεσε τους δώδεκα μαθητές, τους απέστειλε «πρὸς τὰ πρόβατα τὰ ἀπολωλότα τοῦ οἴκου Ἰσραήλ» (Μτ. 10,6), αλλά και «πρὸς πάντα τὰ ἔθνη διδάσκοντας αὐτοὺς τηρεῖν πάντα ὅσα ἐνετείλατο τοῖς μαθηταῖς» (Μτ. 28,19-20). Συνεπώς, στο γιατί απαντά η αποστολική διάσταση της Ποιμαντικής. 11

12 Παράμετροι της Ποιμαντικής (7/9) Προς τι; Ποιος είναι ο σκοπός της Ποιμαντικής; Είναι η συγκρότηση της μιας ποίμνης κάτω από ένα ποιμένα, δηλαδή της Εκκλησίας και η επίτευξη της σωτηρίας του ανθρώπου και του κόσμου μέσα στους κόλπους της. Πρόκειται για τη σωτηριολογική διάσταση της Ποιμαντικής. Ποιον; Ποιο είναι το αντικείμενο της Ποιμαντικής; Ποιμαίνει όλους χωρίς διακρίσεις: φύλα και φυλές, γένη και λαούς, έθνη και κράτη, κλήρο και λαό, άνδρες και γυναίκες, αγάμους και εγγάμους, δούλους και ελεύθερους, μικρούς και μεγάλους, νέους και γέροντες, άρχοντες και αρχόμενους, αμαρτωλούς και δίκαιους, υγιείς και ασθενείς, ζώντας και κεκοιμημένους. Αφορά την συμπαντική διάσταση της Ποιμαντικής. 12

13 Παράμετροι της Ποιμαντικής (8/9) Που; Ο ποιμαντικός τόπος βρίσκεται στις νοητές επ άπειρον προεκτάσεις των κεραιών του Σταυρού. Ο γεωμετρικός τόπος γίνεται θεολογικός τόπος. Το σημείο του Σταυρού καθορίζει τη γεωμετρία του. Έτσι ποιμαντικός τόπος γίνεται ολόκληρη η οικουμένη. Κάθε χώρος επιδέχεται ποιμαντική παρέμβαση, συνιστά ένα ποιμαντικό εργοτάξιο. Εδώ κατανοούμε την οικουμενική διάσταση της Ποιμαντικής. Πότε; «Ἐν παντὶ καιρῷ καὶ πάσῃ ὥρᾳ». δεν υπάρχει χρόνος αποίμαντος και αυτό σημαίνει ότι δεν πρέπει να παραχωρούμε «χώραν ἤ ὥραν» στον πονηρό να μας βλάψει, αλλά όλο τον χωροχρόνο να τον θέτουμε στη διάθεση του Θεού. Η ποιμαντική φροντίζει «το χθες να συναντάει το μέλλον σήμερα». Αναγνωρίζουμε στο σημείο αυτό τη διαχρονική διάσταση της Ποιμαντικής. 13

14 Παράμετροι της Ποιμαντικής (9/9) Πώς; Σύμφωνα με την Α προς Εβραίους Επιστολή «πολυμερῶς καὶ πολυτρόπως πάλαι ὁ Θεὸς λαλήσας τοῖς πατράσιν ἐν τοῖς προφήταις, ἐπ' ἐσχάτου τῶν ἡμερῶν τούτων ἐλάλησεν ἡμῖν ἐν υἱῷ» (Εβρ. 1,1). Ο ίδιος ο απόστολος Παύλος τονίζει ότι «τοῖς πᾶσι γέγονα τὰ πάντα, ἵνα πάντως τινὰς σώσω» (Α Κορ. 9,22). Η Εκκλησία στην άσκηση του ποιμαντικού της έργου δεν παραλείπει τίποτα από όλα όσα είναι δυνατόν να χρησιμεύσουν για τη σωτηρία του ανθρώπου και του κόσμου. Καλύπτει την πολύτροπη διάσταση της Ποιμαντικής. 14

15 Σημείωμα Αναφοράς Copyright Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Θεσσαλονίκης, ΜΑΡΙΑ Κ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑ. «ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ». Έκδοση: 1.0. θεσσαλονίκη Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: URL. 15

16 Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο. που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο. που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο. Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί. 16

17 Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς. το Σημείωμα Αδειοδότησης. τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων. το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει). μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους. 17