ΠΡΟΤΖΕΚΤ-TΣΙΓΑΡΟ,ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΩΝ ΕΙΔΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΔΙΑΚΟΠΗΣ ΑΥΤΗΣ ΤΗΣ ΚΑΚΗΣ ΣΥΝΗΘΕΙΑΣ(2 ο τετράμηνο ΓΕΛ ΚΑΣΤΕΛΛΑΝΩΝ

Transcript

1 ΠΡΟΤΖΕΚΤ-TΣΙΓΑΡΟ,ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΩΝ ΕΙΔΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΔΙΑΚΟΠΗΣ ΑΥΤΗΣ ΤΗΣ ΚΑΚΗΣ ΣΥΝΗΘΕΙΑΣ(2 ο τετράμηνο ΓΕΛ ΚΑΣΤΕΛΛΑΝΩΝ Η ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: Αντώνης Τσούμας Μανώλης Ταφάι Νίκος Παιπέτης Νάνσυ Πάγκαλη Μαριλού Παιπέτη

2 Aπόψεις των ειδικών για το κάπνισμα Η νικοτίνη είναι ελαφρά διεγερτική ουσία, χωρίς καμιά ιατρική ή θεραπευτική χρήση, που προκαλεί μικρού βαθμού ταχυκαρδία, αύξηση της πίεσης και αναπνοής και κινητική δραστηριοποίηση. Η Νικοτίνη απομονώνεται απο διάφορα είδη του φυτού καπνός( Nicotiana tabacum. Nicotiana rustica, Nicotiana persica). Τα φύλλα του φυτού περιέχουν 0.6-0,9% νικοτίνη. Με συνεχές κάπνισμα η νικοτίνη και τα άλλα συστατικά του εισπνεόμενου καπνού, όπως η πίσσα και το μονοξείδιο του άνθρακα, επηρεάζουν άμεσα το καρδιαγγειακό και το βρογχοπνευμονικό σύστημα. Οι βιομηχανίες του καπνού, παρόλο που υποχρεώθηκαν να βάζουν την ανακοίνωση του Υπουργείου Υγείας στις διαφημίσεις και στα πακέτα τσιγάρου για τις πιθανότητες βλαβερής επίδρασης στην υγεία λόγω του καπνίσματος μέχρι σήμερα δεν έχουν παραδεχτεί επίσημα τις επιπτώσεις αυτές. 2

3 Και εάν μπορούν να αρνηθούν και να αμφισβητήσουν την βλαβερή επίδραση του καπνίσματος στον ανθρώπινο οργανισμό και ιδιαίτερα στην ανάπτυξη του καρκίνου του πνεύμονα, ένα πράγμα όμως δεν μπορούν να αμφισβητήσουν - την κύρια αιτία που τόσοι καπνιστές συνεχίζουν να είναι πελάτες τους - την εξάρτηση της νικοτίνης. Η εξάρτηση είναι εκείνη η κατάσταση κατά την οποία ο οργανισμός συνηθίζει σε μια ουσία και δεν μπορεί να λειτουργήσει κανονικά αν δεν υπάρχει η ουσία αυτή στο αίμα του ανθρώπου. Η εξάρτηση μπορεί να είναι σωματική ή ψυχολογική. Η ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΕΞΑΡΤΗΣΗ Τα προϊόντα καπνού έχουν αναγνωριστεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως εξαρτησιογόνα και βρίσκονται στην ίδια ευρύτερη κατηγορία με ουσίες όπως η κοκαΐνη και τα οπιοειδή στο διεθνές σύστημα κατάταξης νοσημάτων ICD-10. Ο καπνός του τσιγάρου περιέχει περισσότερες από χημικές ουσίες, με διαφορετικές ιδιότητες και επιδράσεις στον ανθρώπινο οργανισμό. Η πιο γνωστή και σημαντική ουσία που περιέχεται στα προϊόντα καπνού είναι η νικοτίνη, η οποία θεωρείται, σε μεγάλο βαθμό, υπεύθυνη για την εξάρτηση από το κάπνισμα. Οι περισσότεροι καπνιστές συνεχίζουν 3

4 να καπνίζουν επειδή είναι εξαρτημένοι από τη νικοτίνη, αν και γνωρίζουν τις συνέπειες που θα έχει στην υγεία τους. Η έρευνα έχει δείξει ότι η νικοτίνη συγκεντρώνει πολλά από τα φαρμακολογικά χαρακτηριστικά των κλασικών εξαρτησιογόνων ουσιών. Με την εισπνοή του καπνού του τσιγάρου, κάθε καπνιστής προσλαμβάνει 1-2mg νικοτίνης. Η νικοτίνη εισέρχεται με τον καπνό στο αναπνευστικό σύστημα και απορροφάται από τους βλεννογόνους, με αποτέλεσμα να φτάνει γρήγορα σε υψηλά επίπεδα στο αίμα και να εισέρχεται στον εγκέφαλο. Η νικοτίνη δρα στον εγκέφαλο διεγείροντας μια σειρά νικοτινικών υποδοχέων. Η πλέον σημαντική δράση της αφορά στην ενεργοποίηση του συστήματος αμοιβής και την αύξηση στη ροή του νευροδιαβιβαστή ντοπαμίνη στο μεταιχμιακό σύστημα του εγκεφάλου, κάτι που αποτελεί χαρακτηριστικό όλων των εξαρτησιογόνων ουσιών και θεωρείται ότι παίζει κεντρικό ρόλο στο μηχανισμό πρόκλησης εξάρτησης. Η επαναλαμβανόμενη πρόσληψη νικοτίνης οδηγεί σε μεταβολές της ευαισθησίας των υποδοχέων στο μεταιχμιακό σύστημα, οι οποίοι επηρεάζουν την έκκριση ντοπαμίνης. Δεδομένου ότι η εκκρινόμενη ντοπαμίνη στην περιοχή αυτή του εγκεφάλου προκαλεί αίσθημα ευχαρίστησης, γίνεται κατανοητό ότι η συγκεκριμένη διαδικασία αποτελεί τον θεμέλιο λίθο της εξάρτησης. Η άμεση επίδραση της νικοτίνης στο σώμα διαρκεί μέχρι και τριάντα λεπτά μετά την άφιξή της στον εγκέφαλο. Συγκεκριμένα, η περιεκτικότητά της στο αίμα μειώνεται κατά 50% μέσα σε μισή ώρα μετά από μια εισπνοή καπνού και κατά 75% στα τρία τέταρτα της ώρας, εξαφανίζεται δε από το αίμα σε δύο με τρεις ώρες. Η δράση των ορμονών που εκκρίθηκαν διαρκεί, επίσης, μισή ώρα περίπου. Υπάρχουν και άλλα συστατικά του καπνού, όπως η αμμωνία, η μενθόλη, το λεβουλινικό οξύ, που ενισχύουν τη δράση της νικοτίνης μέσω της ευχάριστης επίδρασής 4

5 τους στον οργανισμό, αλλά και μέσω της αύξησης του βαθμού απορρόφησης της νικοτίνης. Από τη στιγμή όμως που μειώνεται η περιεκτικότητα της νικοτίνης στο αίμα, ο καπνιστής αισθάνεται την ανάγκη να αυξήσει εκ νέου τα επίπεδά της, ενώ στους μανιώδεις καπνιστές η νικοτίνη συσσωρεύεται στον οργανισμό και η ποσότητά της είναι επαρκής ακόμα και για τις ώρες του ύπνου. Ο ίδιος ο καπνιστής, ως άμεση συνέπεια του καπνίσματος αναφέρει τόνωση ή ηρεμία (ανάλογα με την αρχική ποσότητα νικοτίνης και την αρχική κατάσταση του οργανισμού), αύξηση της προσοχής και βελτίωση της μνήμης, υποχώρηση του αισθήματος του πόνου και της πείνας, ευκολότερη κένωση και ανακούφιση από το άγχος. Στην πραγματικότητα, η βίωση των ευχάριστων συνεπειών που αναφέρουν οι καπνιστές μετά το άναμμα του τσιγάρου, συνδέεται με την εξάρτηση από τη νικοτίνη. Η νικοτίνη δίνει την ψευδαίσθηση ότι χαλαρώνει και βοηθάει στη συγκέντρωση διότι απομακρύνει τις δυσάρεστες αισθήσεις που βιώνει ο οργανισμός από την έλλειψή της. Όταν η νικοτίνη στο αίμα πέφτει σε χαμηλά επίπεδα εμφανίζονται τα συμπτώματα στέρησης και ο καπνιστής αισθάνεται νευρικότητα και άγχος. Καπνίζοντας, αυξάνονται τα επίπεδα νικοτίνης, μειώνεται η νευρικότητα και το άγχος. Επομένως, το κάπνισμα είναι ο τρόπος που ικανοποιείται ο εθισμός στη νικοτίνη και η απόλαυση που δημιουργείται είναι αποτέλεσμα αυτού του εθισμού. Οι μη καπνιστές δεν αισθάνονται ούτε ευχαρίστηση, ούτε δυσαρέσκεια όταν εισπνέουν νικοτίνη. H έλλειψη νικοτίνης στους καπνιστές προκαλεί συμπτώματα στέρησης, όπως είναι η ευερεθιστότητα, η υπερκινητικότητα, η δυσκολία συγκέντρωσης, το άγχος, το δυσφορικό ή καταθλιπτικό συναίσθημα, η πείνα, οι διαταραχές ύπνου και η έντονη επιθυμία για πρόσληψη νικοτίνης, που αποτελεί και το μεγαλύτερο εμπόδιο για όσους θέλουν να κόψουν το κάπνισμα. Η υπερβολική ποσότητα νικοτίνης μπορεί να προκαλέσει ζαλάδα, 5

6 αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος, φουσκάλες στο δέρμα, τάση για εμετό, κατακράτηση ιδρώτα, ανορεξία, αρρυθμία, τρόμο, ναυτία και πτώση της πίεσης. Η Ψυχολογική Εξάρτηση από το Κάπνισμα Αντικείμενο της ψυχολογίας του καπνίσματος αποτελεί το ερώτημα γιατί οι άνθρωποι ξεκινούν το κάπνισμα και για ποιο λόγο διατηρούν τη συμπεριφορά αυτή παρά του γνωστούς κινδύνους. Απάντηση στο ερώτημα αυτό δίνει η θεωρία της συμπεριφοράς που στηρίζεται σε δυο βασικές αρχές της μάθησης: την κλασσική εξαρτημένη μάθηση και τη συντελεστική μάθηση. Οι καπνιστές δεν γεννήθηκαν καπνιστές, έμαθαν τη συμπεριφορά αυτή με το πέρασμα του χρόνου. Για τη διακοπή του καπνίσματος πιο σημαντικές δεν είναι οι αιτίες που κάποιος ξεκίνησε το κάπνισμα, αλλά οι συνθήκες οι οποίες διατηρούν τη συμπεριφορά του καπνίσματος. Χρειάστηκε καιρό για να γίνει κάποιος καπνιστής. Έτσι χρειάζεται καιρός και για να μάθει κάποιος να ζει χωρίς το τσιγάρο. Στην κλασσική εξαρτημένη μάθηση μια συγκεκριμένη συμπεριφορά συνδέεται με ένα ουδέτερο ερέθισμα (περιβαλλοντικά ή εσωτερικά ερεθίσματα). Στο κάπνισμα ουδέτερα ερεθίσματα μπορούν ν αποτελέσουν η θέα του 6

7 πακέτου με τα τσιγάρα, τα τασάκια, το αίσθημα χαλάρωσης μετά το φαγητό κ.τ.λ. Με τη συνεχή επανάληψη της ακολουθίας «ερέθισμα-αντίδραση» δημιουργείται μια σύνδεση, ώστε μια συγκεκριμένη συμπεριφορά-αντίδραση (το κάπνισμα) να προκαλείται «αυτόματα» από το εξαρτημένο πια σε αυτήν ερέθισμα. Χωρίς να το συνειδητοποιεί ο καπνιστής ανάβει τσιγάρο σε συγκεκριμένες καταστάσεις, που λειτουργούν πια ως εξαρτημένα ερεθίσματα. Για παράδειγμα μπορεί αυτόματα ν ανάψει τσιγάρο με τη μυρωδιά και μόνο του καφέ ή το κουδούνισμα του τηλεφώνου. Οι περισσότεροι καπνιστές καπνίζουν τσιγάρα χωρίς καν να το αντιλαμβάνονται, σχεδόν αυτόματα. Η συντελεστική μάθηση νοείται η μάθηση από τις συνέπειες των πράξεων. Οι συμπεριφορές που ακολουθούνται από ευχάριστες συνέπειες, εμφανίζονται πιο συχνά από εκείνες που ακολουθούνται από ουδέτερες ή αρνητικές συνέπειες. Στο κάπνισμα οι θετικές συνέπειες εμφανίζονται πολύ γρήγορα. Η καπνιστική συμπεριφορά ενισχύεται από την επίδραση της ίδιας της νικοτίνης στον οργανισμό. Η νικοτίνη δρα ως ουσιοεξαρτητική ουσία και προκαλεί εθισμό στον ανθρώπινο οργανισμό. Μέσω των πνευμόνων και του κυκλοφορικού συστήματος, φτάνει σε λιγότερο από 10 δευτερόλεπτα στις περιοχές δράσης της στον εγκέφαλο. Η ίδια η επίδραση της νικοτίνης στον οργανισμό αμείβει τον καπνιστή. Η νικοτίνη προκαλεί ενεργοποίηση του συμπαθητικού συστήματος με συνακόλουθη απελευθέρωση των νευροδιαβιβαστών, οι οποίοι διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην εξάρτηση από την νικοτίνη και στην εμφάνιση συμπτωμάτων στέρησης. Στους νευροδιαβιβαστές αυτούς συμπεριλαμβάνονται: α) η ντοπαμίνη και η νορεπινεφρίνη, οι οποίοι μπορεί να σχετίζονται με την πρόκληση ευχαρίστησης και ανορεξίας, 7

8 β) η ακετυλοχολίνη, που μπορεί να επιδρά στη βελτίωση της μνήμης καθώς και γ) η βήτα-ενδορφίνη, που είναι πιθανό να σχετίζεται με την μείωση του άγχους και της νευρικότητας. Ο καπνιστής έχει την τάση να επαναλάβει την ευχάριστη επίδραση και έτσι ξεκινά ο φαύλος κύκλος της εξάρτησης. Στο σημείο αυτό συνεμφανίζονται η σωματική και η ψυχολογική εξάρτηση. Η ανάγκη για νικοτίνη αποτελεί τη σωματική για το κάπνισμα και η ικανοποίηση της ανάγκης αυτής συνιστά μια ευχάριστη συνέπεια που ενισχύει την ψυχολογική εξάρτηση από το κάπνισμα. Σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν και οι γνωστικές διαδικασίες που μεσολαβούν. Πρόκειται για τις προσδοκίες του ατόμου για τις ευχάριστες επιδράσεις που αναμένει να αντλήσει από το κάπνισμα και τους ακραίους φόβους ή τις πεποιθήσεις του για τις καταστροφικές συνέπειες που θα επιφέρει η αποστέρηση του καπνίσματος. Τη σωματική έξη για νικοτίνη (σωματική εξάρτηση). Την αυτοματοποίηση του καπνίσματος σε συγκεκριμένες καταστάσεις (ψυχολογική εξάρτηση). Τις ευχάριστες συνέπειες του καπνίσματος (ψυχολογική εξάρτηση). Τις πεποιθήσεις για τις ευχάριστες επιδράσεις που αναμένει ο καπνιστής ν αντλήσει από την καπνιστική συμπεριφορά και τις αρνητικές προσδοκίες για τις συνέπειες της αποστέρησης του καπνίσματος (ψυχολογική εξάρτηση). Μια θεραπεία διακοπής του καπνίσματος είναι πιο αποτελεσματική όταν λαμβάνει υπόψη όλες τις ουσιαστικές πλευρές της εξάρτησης από το τσιγάρο, τόσο δηλαδή τη σωματική εξάρτηση από την νικοτίνη όσο και την ψυχική εξάρτηση που παίρνει τη μορφή συνήθειας, ευχάριστων συνεπειών όπως και πεποιθήσεων που σχετίζονται με το κάπνισμα. 8

9 Η Ψυχολόγος Κα Παπαγεωργίου Γιώτα εξηγεί: Έρευνες δείχνουν ότι στην Ελλάδα καπνίζει το 47% του πληθυσμού, δηλαδή πάνω από Έλληνες Επίσης, οι ίδιες έρευνες δείχνουν ότι από τους μαθητές Λυκείου καπνίζει το 36% και από τους μαθητές Γυμνασίου το 25%. Το 66% από τους μαθητές που καπνίζουν δηλώνει ότι θα ήθελε να μην είχε αρχίσει ποτέ το κάπνισμα. Η ουσία που συνδέεται με τον εθισμό είναι η νικοτίνη. Ο εθισμός στη νικοτίνη μπορεί να έρθει πολύ γρήγορα. Μετά από λίγες μόνο μέρες καπνίσματος, ακόμα και μικρού αριθμού τσιγάρων, μπορούμε να εθιστούμε στη νικοτίνη. Ερευνητές αναφέρουν ότι η νικοτίνη προκαλεί εξάρτηση ίδια με αυτή της ηρωίνης και της κοκαΐνης. Δύο στους τρεις καπνιστές δηλώνουν ότι θέλουν να κόψουν το κάπνισμα. Δυστυχώς, η εξάρτηση που προκαλεί η νικοτίνη είναι ισχυρή και ραγδαία και έτσι είναι λίγοι όσοι το καταφέρνουν χωρίς βοήθεια. Πώς δημιουργείται, όμως, η ψυχική εξάρτηση; Η ψυχική εξάρτηση είναι ένα σύνδρομο 9

10 συμπεριφοράς. Το άτομο αναπτύσσει στερητική διαταραχή από τη νικοτίνη, που αρχίζει μέσα σε 24 μόνο ώρες από την ελάττωση ή τη διακοπή του τσιγάρου. Παρόλο που και ο ίδιος ο καπνιστής γνωρίζει πόσο βλαβερό είναι για την υγεία του το κάπνισμα, καπνίζει ακόμα κι όταν είναι άρρωστος. Χαρακτηρίζεται, δηλαδή, από κάποιου είδους καταναγκαστική συμπεριφορά. Μαθαίνει να λειτουργεί έτσι, γιατί έχει πλέον ενσωματώσει το τσιγάρο στη ζωή του. Με το κομμάτι της ψυχικής εξάρτησης ασχολείται ο ψυχοθεραπευτής, με σκοπό να υποτάξει και τη σωματική εξάρτηση, αν και είναι δύσκολο για τους επιστήμονες να διαχωρίσουν την ψυχική από τη σωματική εξάρτηση, γιατί πολύ συχνά το ένα φέρνει το άλλο. Όταν ο καπνιστής αποφασίσει να κόψει το κάπνισμα, έρχεται αντιμέτωπος με μια σειρά συμπτωμάτων. Είναι ευερέθιστος και δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί. Νιώθει ανησυχία, άγχος και θυμό. Αυξάνεται η όρεξή του για φαγητό, έχει πονοκεφάλους και δυσκολεύεται να κοιμηθεί καλά. Επίσης, ελαττώνεται ο καρδιακός ρυθμός. Όλα αυτά δυσκολεύουν πολύ την προσπάθεια του καπνιστή να σταματήσει να καπνίζει. Ωστόσο, τα άτομα με περισσότερο αυτοέλεγχο και αποφασιστικότητα μπορούν να σταματήσουν πιο εύκολα το κάπνiσμα. Οι υπόλοιποι είναι σαν να περιμένουν να γίνει από μόνο του το«μαγικό». Αν και οι ίδιοι θέλουν πολύ να το σταματήσουν, νιώθουν σαν να μην εξαρτάται από αυτούς. Είναι πολύ σημαντικό το άτομο να διαχωρίσει στο μυαλό του τις ευχάριστες στιγμές της ζωής του από αυτή του τη συνήθεια. Υπάρχουν άνθρωποι που, για παράδειγμα, έχουν συνδέσει το κάπνισμα με επιτυχία, χαρά ή χαλάρωση. Επίσης, η θέα του γονέα που καπνίζει αλλά και που δείχνει να το απολαμβάνει, είναι καθοριστική για το παιδί που, πολλές φορές, υιοθετεί την ίδια συμπεριφορά. Παρ όλα αυτά, έρευνες δείχνουν ότι κάθε καπνιστής 10

11 εξαρτάται με διαφορετικό τρόπο και διαφορετική ένταση από το τσιγάρο. Αντιμετωπίζεται η εξάρτηση από τη νικοτίνη μέσω ψυχοθεραπείας; Ναι, η ψυχοθεραπεία, και συγκεκριμένα η γνωστική/ συμπεριφοριστική προσέγγιση, «σπάει» κατά κάποιον τρόπο τη σύνδεση της απόλαυσης με το κάπνισμα. Σιγά σιγά ο καπνιστής αρχίζει να βλέπει συνειδητά τη συμπεριφορά του ως διαταραγμένη και τις συνέπειές της όπως πραγματικά είναι, δηλαδή πολύ άσχημες για την υγεία του, σωματική και ψυχική. Τι λέει για το θέμα η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας Η Π.Ο.Υ. (Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας) έχει κατατάξει το κάπνισμα στις εξαρτήσεις (Σύνδρομο στέρησης από τον καπνό: Κατάταξη F17.2 στη Διεθνή Κατάταξη Ασθενειών, Δέκατη Αναθεώρηση [ICD-10]. Ένα από τα κριτήρια διάγνωσης του ICD-10 για εξάρτηση από ουσίες, είναι ότι η χρήση ουσιών συνεχίζεται παρά τη γνώση ότι το επίμονο ή περιοδικό σωματικό ή ψυχολογικό πρόβλημα είναι πιθανό να δημιουργείται ή να επιδεινώνεται από την ίδια την ουσία. Εντυπωσιακά παραδείγματα του πόσο ισχυρή είναι η εξάρτηση αποτελούν τα ακόλουθα γεγονότα: μετά από εγχείρηση καρκίνου του πνεύμονα οι μισοί σχεδόν ασθενείς ξαναρχίζουν το κάπνισμα, 38% επιστρέφουν στο κάπνισμα ενώ βρίσκονται ακόμη στο νοσοκομείο μετά από καρδιακή προσβολή και 40% καπνίζουν πάλι μετά από λαρυγγεκτομή. 11

12 Μέσα σε μερικά χρόνια καθημερινού καπνίσματος η πλειοψηφία των καπνιστών αναπτύσσει εξάρτηση. Μεταξύ των μεγαλύτερης ηλικίας καθημερινών καπνιστών στις Ηνωμένες Πολιτείες, υπολογίζεται ότι το 87% (περίπου 40 εκατομμύρια) πληρούν τα κριτήρια για εξάρτηση από νικοτίνη. Η σοβαρότητα της εξάρτησης αντανακλάται στο γεγονός ότι μόνο το 1/3 όσων διακόπτουν το κάπνισμα χωρίς παρέμβαση συμπεριφοράς ή φαρμακευτική παρέμβαση, παραμένουν εγκρατείς για τουλάχιστον 2 ημέρες και λιγότεροι από 5% είναι τελικά αυτοί που τα καταφέρνουν σε οποιαδήποτε προσπάθεια διακοπής. Μέσα σε λίγα χρόνια καθημερινού καπνίσματος οι καπνιστές, μετά την διακοπή, βιώνουν συμπτώματα στέρησης. Γενικά τα συμπτώματα στέρησης αρχίζουν μέσα σε λίγες ώρες από τη διακοπή του καπνίσματος και κορυφώνονται σε 24 με 48 ώρες. Τα περισσότερα από αυτά τα συμπτώματα συνεχίζονται για περίπου 4 εβδομάδες, αν και το αίσθημα της πείνας και η έντονη επιθυμία για κάπνισμα, μπορεί να συνεχισθούν για 6 μήνες ή και περισσότερο. Τα συμπτώματα στέρησης μπορούν να περιλαμβάνουν έντονη επιθυμία για καπνό, αυξημένο βήχα, δυσφορία ή κατάθλιψη, αϋπνία, εκνευρισμό, απογοήτευση ή θυμό, άγχος, δυσκολία στη συγκέντρωση, ανησυχία, χαμηλότερο καρδιακό ρυθμό, αυξημένη όρεξη ή επιθυμία για γλυκά, αύξηση βάρους. Η σοβαρότητα της εξάρτησης από τη νικοτίνη μετριέται συνήθως με το test Fagerstrom. Αποτελέσματα μεγαλύτερα του 7 αυτής της κλίμακας, δείχνουν εξάρτηση από τη νικοτίνη. Ο βαθμός εξάρτησης που προκαλείται από το κάπνισμα τσιγάρων είναι το αποτέλεσμα πολλών συντελεστών. Η νικοτίνη δημιουργεί πολυάριθμα θετικώς ενισχυτικά αποτελέσματα συμπεριλαμβανομένης της βελτίωσης στη συγκέντρωση και διάθεση και ελάττωσης του θυμού και του βάρους. Μία ποσότητα νικοτίνης φθάνει στον εγκέφαλο ταχύτατα (μέσα σε 10 δευτερόλεπτα) μετά την εισπνοή καπνού. 12

13 Η δόση της νικοτίνης μπορεί να ελεγχθεί ακριβώς με τον τρόπο που καπνίζεται το τσιγάρο. Ο καπνιστής ενός πακέτου την ημέρα αυτο-χορηγεί δόσεις νικοτίνης πάνω από 200 φορές την ημέρα. Λόγω της συχνότητας των δόσεων υπάρχουν πολλές ευκαιρίες καπνίσματος. Τι λένε οι ερευνητές: Ενδιαφέρουσα είναι μια έρευνα που δημοσιεύτηκε στο αμερικανικό περιοδικό «JAMA Psychiatry» κατά την οποία: Μια σειρά από γενετικούς παράγοντες μπορεί να επιταχύνει τη μετατροπή ενός εφήβου από περιστασιακό σε μανιώδη καπνιστή στην υπόλοιπη ζωή του. Οι Αμερικανοί, Βρετανοί και Νεοζηλανδοί ερευνητές, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο αμερικανικό περιοδικό ψυχιατρικής «JAMA Psychiatry», ερεύνησαν τις έως τώρα μελέτες πάνω στο ζήτημα, ώστε να συνθέσουν ένα «προφίλ» γενετικού κινδύνου που προδιαθέτει κάποιον να γίνει βαρύς καπνιστής. Στη συνέχεια, ήλεγξαν την αξιοπιστία αυτού του «προφίλ» σε μια ομάδα ατόμων για μια περίοδο που ξεκινούσε από τη γέννηση και έφθανε έως την ηλικία των 38 ετών. Η μελέτη διαπίστωσε ότι όσοι ανήκαν στην ομάδα υψηλού γενετικού κινδύνου ήταν πιθανότερο ως έφηβοι να καπνίζουν καθημερινά και, στη συνέχεια, ως ενήλικοι να 13

14 καπνίζουν πολύ (πάνω από ένα πακέτο την ημέρα). Στην ηλικία των 38 ετών, οι άνθρωποι με τους περισσότερους γενετικούς παράγοντες κινδύνου είχαν ήδη υπάρξει μανιώδεις καπνιστές για περισσότερα χρόνια, είχαν αναπτύξει μεγαλύτερη εξάρτηση από τη νικοτίνη και είχαν αποτύχει περισσότερες φορές να κόψουν το κάπνισμα, σε σχέση με όσους δεν είχαν ανάλογα γονίδια. Αναλυτικότερα, οι έφηβοι με προφίλ μεγάλου γενετικού κινδύνου, που δοκιμάζουν το τσιγάρο, έχουν αυξημένη πιθανότητα κατά 24% να γίνουν καθημερινοί καπνιστές έως την ηλικία των 15 ετών και 43% μεγαλύτερη πιθανότητα να καπνίζουν ένα πακέτο την ημέρα έως την ηλικία των 18 ετών. Ως ενήλικοι πια, τα άτομα με γενετικό προφίλ υψηλού κινδύνου έχουν 27% μεγαλύτερη πιθανότητα να εξαρτηθούν από τη νικοτίνη και 22% μεγαλύτερη πιθανότητα να αποτύχουν στις προσπάθειές τους να κόψουν το κάπνισμα. Έως την ηλικία των 38 ετών, ο άνθρωπος με γενετικούς παράγοντες κινδύνου έχει καπνίσει περίπου περισσότερα τσιγάρα σε σχέση με τον μέσο καπνιστή. «Οι έφηβοι που έχουν υψηλό γενετικό κίνδυνο γρήγορα προχώρησαν από το να δοκιμάσουν απλώς μερικά τσιγάρα στο να γίνουν τακτικοί βαρείς καπνιστές» δήλωσε ο ερευνητής Ντάνιελ Μπέλσκι του Πανεπιστημίου Ντιουκ. Όπως είπε, το προφίλ γενετικού κινδύνου ενός νέου δεν μπορεί μεν να προβλέψει κατά πόσο αυτός θα δοκιμάσει να καπνίσει στην εφηβεία του, αν όμως όντως δοκιμάσει, τότε έχει αυξημένες πιθανότητες να «κολλήσει» στο τσιγάρο. Οι «ένοχοι» γενετικοί παράγοντες αφορούν κυρίως σε γονίδια που επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος αντιδρά στη νικοτίνη (γίνεται λιγότερο ή 14

15 περισσότερο ευαίσθητος, άρα και εξαρτημένος) και πώς στη συνέχεια ο οργανισμός μεταβολίζει τη συγκεκριμένη ουσία. Είναι αξιοσημείωτο ότι όσοι καπνίζουν απλώς ένα ή δύο τσιγάρα μέσα στην ημέρα ή μόνο τα Σαββατοκύριακα έχουν μικρότερο γενετικό κίνδυνο ακόμα και από όσους δεν καπνίζουν καθόλου (πράγμα που σημαίνει ότι γενετικά ο οργανισμός τους «αντέχει» τη δοκιμή του τσιγάρου και έτσι δεν «κυλάνε» εύκολα σε συχνό κάπνισμα). Οι ερευνητές επεσήμαναν ότι ιδιαίτερα η εφηβεία αποτελεί περίοδο μεγάλου κινδύνου για εξάρτηση του νεανικού εγκεφάλου από τη νικοτίνη, κάτι που εντείνεται όταν συνυπάρχουν οι σχετικοί παράγοντες γενετικού κινδύνου. Πηγές: -Εφημερίδα Τα Νέα -Εφημερίδα Πρώτο Θέμα

16 Τρόποι για να κόψετε το τσιγάρο Ποια είναι τα βοηθήματα που θα στηρίξουν την προσπάθειά σας, πώς θα ξεπεράσετε το σύνδρομο της στέρησης, ποιες «παγίδες» πρέπει να αποφύγετε και που βρίσκονται τα ειδικά κέντρα διακοπής του καπνίσματος Είστε από εκείνους που μια ζωή επιθυμούν να κόψουν το τσιγάρο, έχετε προσπαθήσει αρκετές φορές, χωρίς όμως ποτέ να το καταφέρετε. Η αλήθεια είναι πως η απεξάρτηση από τη νικοτίνη δεν είναι εύκολη. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία που προκύπτουν από το Εργαστήριο Υγιεινής και Επιδημιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών: Από το 70% των καπνιστών που επιθυμούν να διακόψουν το κάπνισμα, ένα 20-30% το προσπαθούν πραγματικά και από αυτούς, το 3-5% το επιτυγχάνουν τελικά μόνο με τη δύναμη της θέλησης. Οι υπόλοιποι χρειάζονται ουσιαστική βοήθεια και πολύ συχνά ιατρική παρέμβαση. Πάρτε τη μεγάλη απόφαση Επειδή η εξάρτηση από τη νικοτίνη θεωρείται ένας νευροβιολογικός εθισμός και έχει ταξινομηθεί επίσημα ως ασθένεια από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ο καπνιστής για να μπει στη διαδικασία διακοπής του καπνίσματος πρέπει να βρίσκεται σε ψυχολογική κατάσταση που να επιτρέπει κάτι τέτοιο, λένε οι ειδικοί. Επιπλέον, πρέπει να έχει συνειδητοποιήσει τις ολέθριες συνέπειες του καπνίσματος, παθητικού και μη, επισημαίνει ο πρόεδρος της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας, καθηγητής Καρδιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών, Δημήτρης Κρεμαστινός, τονίζοντας: «Στη χώρα μας περίπου

17 καπνιστές πεθαίνουν κάθε χρόνο από νοσήματα που έχουν σχέση με το κάπνισμα, άλλοι πεθαίνουν από το παθητικό κάπνισμα, ενώ τουλάχιστον συμπατριώτες μας σε ετήσια βάση παθαίνουν έμφραγμα του μυοκαρδίου εξαιτίας του καπνίσματος! Αυτοκόλλητα Νικοτίνης Πώς επενεργούν: Οι παρασκευαστές των επιθεμάτων δηλώνουν ότι αυτά απελευθερώνουν νικοτίνη στον ανθρώπινο οργανισμό σταδιακά και σε αδιάκοπη ροή. Έχουν 16ώρη διάρκεια δράσης και τοποθετούνται στο δέρμα το πρωί, για να αποκολληθούν πριν από τον ύπνο. Στην αρχή επικολλούνται επιθέματα των 15 mg νικοτίνης και μετά, περίπου στους 2 μήνες, τοποθετούνται αυτοκόλλητα των 10 mg ή των 25 mg, για να γίνει ο «απογαλακτισμός». Τα επιθέματα πρέπει να "κολλούν" σε περιοχή δέρματος που να είναι καθαρή, στεγνή και άτριχη, όπως π.χ. στο μπράτσο και στο γοφό. Είναι επικίνδυνα; Σε γενικές γραμμές είναι γνωστό ότι μπορεί να προκαλέσουν ταχυπαλμία. Δεν πρέπει να τα χρησιμοποιούν εγκυμονούσες χωρίς συνεννόηση με το γιατρό. Επίσης, πρέπει να τα αποφεύγουν όσοι έχουν καρδιοπάθειες, νεφρική ανεπάρκεια, έλκος. Γενικά δεν πρέπει να λαμβάνονται χωρίς 17

18 προσυνεννόηση με το γιατρό και όποιος τελικά αποφασίσει να κάνει χρήση θα πρέπει να αποφεύγει την παράλληλη χρήση παρόμοιων βοηθημάτων ή το κάπνισμα, γιατί υπάρχει κίνδυνος να πάρει υπερβολική δόση και να παρουσιάσει αϋπνίες και τάση εμετού ή να πάθει και σοβαρή δηλητηρίαση. Όλα αυτά τα υποκατάστατα είναι, τέλος, πάρα πολύ επικίνδυνα για τα παιδιά και μπορεί να προκαλέσουν θανατηφόρα δηλητηρίαση. Πώς διατίθενται: Είναι διαθέσιμα, σε όλα τα ελληνικά φαρμακεία και η συσκευασία που έχει 10 αυτοκόλλητα στοιχίζει περίπου 13 Ευρώ, ενώ εκείνη που έχει 30 στοιχίζει περίπου 14,3 Ευρώ. Είναι αποτελεσματικά; Μία μελέτη που έγινε επί 240 καπνιστών της "τάξης" του ενός πακέτου την ημέρα έδειξε ότι το 27% εκείνων που χρησιμοποιούσαν συστηματικά τα αυτοκόλλητα επιθέματα νικοτίνης - δηλαδή "έμπλαστρα" διαποτισμένα με νικοτίνη - και που παράλληλα είχαν υποστήριξη από γιατρούς ή ψυχολόγους κατάφεραν να απαλλαγούν από το τσιγάρο μέσα σε διάστημα το πολύ ενός έτους. Ο ψυχολογικός παράγοντας όμως αποδείχτηκε ισχυρός και από μία άλλη παράμετρο της ίδιας μελέτης: το τσιγάρο έκοψαν επίσης και πολλοί από εκείνους που νόμιζαν ότι έκαναν χρήση εμπλάστρων νικοτίνης, ενώ στην πραγματικότητα τους τοποθετούσαν έμπλαστρα placebo, δηλαδή επιθέματα που οι χρήστες νόμιζαν ότι περιείχαν νικοτίνη, ενώ αυτά ήταν διαποτισμένα με αδρανείς ουσίες (νερό και ζάχαρη). Το ποσοστό εκείνων που έκοψαν το κάπνισμα, ενώ έκαναν χρήση "ψεύτικων" επιθεμάτων ήταν 14%. 18

19 Η στατιστική κατά συνέπεια δείχνει ότι ναι μεν ο ψυχολογικός παράγοντας είναι ισχυρός, αλλά η πρακτική βοήθεια στην απεξάρτηση με υποκατάστατα νικοτίνης διπλασιάζει τις πιθανότητες επιτυχίας. Η ίδια μελέτη δείχνει ότι οι πιθανότητες αυτές μειώνονται όταν ο καπνιστής "παλεύει" μόνος του, χωρίς την παρακολούθηση γιατρού, φαρμακοποιού, νοσοκόμου ή ψυχολόγου. Τα υποκατάστατα νικοτίνης, γενικά, βοηθούν επίσης τον καπνιστή να μην πάρει βάρος και να μη νιώθει την έλλειψη της νικοτίνης στον οργανισμό του. Δεν τον βοηθούν όμως να αντιμετωπίσει τη συναισθηματική ή μηχανική του εξάρτηση από της συνήθεια του καπνίσματος. Πώς να κόψετε το κάπνισμα με τσίχλα Nicorette Μέχρι πριν από τέσσερα χρόνια, οι τσίχλες νικοτίνης ήταν ένα ιδιαίτερα διαδεδομένο βοήθημα για όσους ήθελαν να κόψουν το τσιγάρο. Όμως, η αποτελεσματικότητά τους ήταν μικρή. Οι ειδικοί εξηγούν πως αυτό συνέβαινε επειδή οι καπνιστές δεν μασούσαν με τον ενδεδειγμένο τρόπο τις τσίχλες, αλλά και επειδή τις χρησιμοποιούσαν για διάστημα μικρότερο από το απαιτούμενο (το ελάχιστο χρονικό διάστημα λήψης τους είναι οι 12 εβδομάδες). Σήμερα, πάντως, οι ειδικοί έχουν καταλήξει στο 19

20 συμπέρασμα ότι οι τσίχλες νικοτίνης είναι πιο αποτελεσματικές για την πρόληψη των υποτροπών, δηλαδή για τους πρώην καπνιστές που νιώθουν την επιθυμία να ανάψουν ένα τσιγάρο. Εσείς μπορείτε να ξεκινήσετε με τσίχλες των 4 mg την ημέρα, εφόσον καπνίζετε περισσότερα από 25 τσιγάρα καθημερινά (εάν καπνίζετε λιγότερα, ξεκινήστε με τη δόση των 2 mg ή πάρτε τις καραμέλες νικοτίνης). Τι να προσέξετε: Ο σωστός τρόπος «ενεργοποίησης» της τσίχλας νικοτίνης είναι να τη μασάτε αργά και μετά να την τοποθετείτε ανάμεσα στα ούλα και τα δόντια. Όποτε νιώθετε την επιθυμία για τσιγάρο, επαναλαμβάνετε τη διαδικασία. Μία τσίχλα απελευθερώνει νικοτίνη για 30 λεπτά. Συνιστάται να μασάτε μία τσίχλα κάθε 2 ώρες. Υπέρ: Μπορείτε να μασήσετε την τσίχλα όποτε νιώθετε την ανάγκη να καπνίσετε, καθώς και να τροποποιήσετε τη δόση ανάλογα με τις ανάγκες σας. Κατά: Δεν μπορείτε να τη μασήσετε μαζί με το ποτό ή τον καφέ σας, επειδή αντενδείκνυται η ταυτόχρονη λήψη της με αυτά τα ροφήματα, καθώς και με τους ξινούς χυμούς. Ανεπιθύμητες ενέργειες: Η τσίχλα ενδέχεται να προκαλέσει ερεθισμό στο στόμα, καθώς και δυσπεψία. Κόστος: Οι τσίχλες νικοτίνης διατίθενται σε δόσεις των 2 και των 4 mg και κοστίζουν 4,10 (τα 30 τεμάχια) και 11,90 (τα 105 τεμάχια). Ρινικό σπρέι Το ρινικό σπρέι νικοτίνης χρησιμοποιείται ευρέως στην Αγγλία και στις χώρες της βόρειας Ευρώπης, αλλά ακόμη δεν κυκλοφορεί στην Ελλάδα. Η δράση του είναι παρόμοια με την πίπα νικοτίνης. Προκαλεί, δηλαδή, γρήγορη άνοδο της νικοτίνης στο αίμα, μιμούμενο τη δράση του ίδιου του τσιγάρου. Ωστόσο, το ρινικό σπρέι δεν είναι εύκολα ανεκτό, επειδή ερεθίζει τον βλεννογόνο της μύτης, μπορεί να προκαλέσει ελαφριά ρινορραγία και μπούκωμα. Καραμέλες νικοτίνης Πρόσφατα κυκλοφόρησαν στην ελληνική αγορά καραμέλες νικοτίνης, σχετικά χαμηλής δοσολογίας (1,5 mg), οι οποίες όμως 20

21 θεωρούνται ισοδύναμες της τσίχλας νικοτίνης των 2 mg. Οι καραμέλες νικοτίνης δεν απευθύνονται σε βαρείς καπνιστές, δηλαδή σε όσους συγκεντρώνουν 7 ή περισσότερους πόντους στην κλίμακα Fagerstrom (για να δείτε πού κατατάσσεστε στην εν λόγω κλίμακα, κάντε το τεστ που ακολουθεί). Συνιστάται να πιπιλάτε 8-12 καραμέλες την ημέρα και να μην υπερβαίνετε τις 20. Στη συνέχεια, μειώνετε σταδιακά τη δόση, μέχρις ότου φτάσετε στις 1-2 καραμέλες την ημέρα, οπότε και διακόπτετε τη λήψη τους. Η ελάχιστη διάρκεια της θεραπείας είναι παρόμοια με τα άλλα υποκατάστατα (3 μήνες), ενώ η συνολική διάρκεια της θεραπείας δεν πρέπει να υπερβαίνει τους 6 μήνες. Τι να προσέξετε: Μην πιπιλάτε τις καραμέλες νικοτίνης μαζί με ξινούς χυμούς, καφέ ή σόδα. Υπέρ: Οι καραμέλες σάς παρέχουν την ευελιξία να τις χρησιμοποιείτε όποτε νιώθετε την ανάγκη να καπνίσετε. Κατά: Δεν απευθύνονται σε βαρείς καπνιστές. Ανεπιθύμητες ενέργειες: Μπορούν να προκαλέσουν ελαφριά δυσπεψία και κάψιμο στο στομάχι. Υπό δοκιμή το πρώτο εμβόλιο νικοτίνης Tο κάπνισμα αποτελεί παγκόσμιο πρόβλημα Δημόσιας υγείας. Οι υπάρχουσες μέθοδοι διακοπής καπνίσματος, 21

22 στις οποίες περιλαμβάνεται η συμπεριφορική ψυχοθεραπεία και η φαρμακευτική παρέμβαση είναι περιορισμένης επιτυχίας. 1:5 καπνιστές παραμένει για μακροχρόνιο διάστημα, απέχοντας από το κάπνισμα. Τα εμβόλια νικοτίνης αποτελούν μια νέα τάξη ανοσοθεραπευτικών ουσιών, που βρίσκονται υπό ανάπτυξη. Πιστεύεται ότι τα αντινικοτινικά αντισώματα που προκύπτουν από τον εμβολιασμό μπλοκάρουν τη νικοτίνη και προλαβαίνουν ή περιορίζουν την είσοδό της μέσα στον εγκέφαλο, καθώς το αντίσωμα που έχει δεσμεύσει τη νικοτίνη είναι πολύ μεγάλο για να διαπεράσει τον αιματο-εγκεφαλικό φραγμό. Αυτό με τη σειρά του ελαττώνει τα ηδονικά αποτελέσματα της νικοτίνης, περιορίζοντας ή εξαφανίζοντας την ενίσχυση της τάσης για κάπνισμα, διευκολύνοντας έτσι τον καπνιστή να κόψει το κάπνισμα. Τέσσερα υποψήφια εμβόλια έχουν προωθηθεί σε κλινικές δοκιμασίες με μεικτά αποτελέσματα. Η απόδειξη της θεωρίας έχει της δράσης του εμβολίου Η θεωρητική δράση του αντινικοτινικού εμβολίου έχει επιβεβαιωθεί από το γεγονός ότι τα άτομα με υψηλότερα επίπεδα αντινικοτινικών αντισωμάτων είχαν υψηλότερα ποσοστά διακοπής ή αποχής από το κάπνισμα. Πρόσφατα, το πιο προχωρημένο υποψήφιο αντινικοτινικό εμβόλιο, το NicVAX, απέτυχε να φτάσει τον κύριο στόχο του σε δύο μεγάλες μελέτες φάσης ΙΙΙ, αν και παρατηρήθηκε υψηλότερη συχνότητα αποχής από το κάπνισμα σε άτομα με υψηλότερη ανοσία προς τη νικοτίνη. Αν και το πεδίο των ερευνών έχει πολλά εμπόδια, το μέγεθος της επιδημίας του καπνίσματος και τα θετικά αποτελέσματα των προκλινικών ερευνών και οι κλινικές τάσεις που παρατηρήθηκαν δείχνουν ότι οι έρευνες πρέπει να συνεχιστούν. Γι αυτό το λόγο έχουν σχεδιαστεί 22

23 διάφορες στρατηγικές: 1. Βελτίωση της ισχύος του εμβολίου χρησιμοποιώντας νέους φορείς των αντισωμάτων και νέα ενισχυτικές ουσίες, με στόχο την πρόκληση εντονότερης ανοσοαπόκρισης.. 2. Επιλογή καπνιστών με έντονη απόκριση (εξατομικευμένη ιατρική). 3. Συνδυασμός των εμβολίων και της φαρμακοθεραπείας για τη διατήρηση της αποχής και την πρόληψη της υποτροπής. Προς το παρόν δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι τα εμβόλια νικοτίνης ενισχύουυν τη μακρόχρονη αποχή από το κάπνισμα, Οι συχνότητες των παρενεργειών που έχουν αναφερθεί σε δύο κλινικές δοκιμές ήσαν χαμηλές και η πλειοψηφία των παρενεργειών που αναφέρθηκαν ήσαν ήπιες ως μέτριες. Οι διαθέσιμες αποδείξεις δείχνουν ότι τα εμβόλια νικοτίνης δεν προκαλούν αντιρροπιστικό κάπνισμα και δεν επηρεάζουν τα συμπτώματα της διακοπής. Δεν έχει εγκριθεί ακόμη καμία άδεια κυκλοφορίας εμβολίου νικοτίνης, σε καμία χώρα, αλλά ένας αριθμός εμβολίων βρίσκεται υπό ανάπτυξη. Χρειάζονται περαιτέρω κλινικές έρευνες των εμβολίων και συγκρίσεις τους με εικονικά φάρμακα για τη δυνατότητά τους να κόψουν το κάπνισμα Επίσης χρειάζονται έρευνες για να ερευνηθεί η δυνατότητα των εμβολίων της νικοτίνης να προλάβουν τις υποτροπές του καπνίσματος, η πιθανότητα να προκαλέσουν σοβαρές παρενέργειες 23

24 ΜΗ ΝΙΚΟΤΙΝΙΚΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ Η βουπροπιόνη (zyban) είναι αποτελεσματική στη διακοπή του καπνίσματος και πιστεύεται ότι δρα διεγείροντας την έκλυση νοραδρεναλίνης και ντοπαμίνης στον εγκέφαλο. Μια μεγάλη μεταανάλυση 36 ερευνών έδειξε ότι η βουπροπιόνη σχεδόν διπλασιάζει την πιθανότητα διακοπής του καπνίσματος σε σχέση με το εικονικό φάρμακο. Η βουπροπιόνη αργής αποδέσμευσης χρειάζεται περίπου 5 με 7 μέρες για να φτάσει σε σταθερά επίπεδα στο αίμα. Για αυτό το λόγο, γίνεται έναρξη θεραπείας με βουπροπιόνη μία εβδομάδα πριν την ημερομηνία που αποφασίστηκε ότι θα διακοπεί το κάπνισμα. Η συνιστώμενη δόση είναι 150 mg/ημέρα για 3 μέρες και ακολούθως 150 mg δύο φορές τη μέρα. Η προτεινόμενη διάρκεια θεραπείας είναι 7 με 12 εβδομάδες. Εντούτοις, μεγαλύτερη διάρκεια θεραπείας βρέθηκε ότι μπορεί να αποτρέψει την υποτροπή στα άτομα που κατάφεραν να διακόψουν το κάπνισμα. 24

25 Η πιο συχνή παρενέργεια της βουπροπιόνης είναι οι αϋπνίες, διεγερτικότητα, ξηρό στόμα και πονοκέφαλος. Η πιο σημαντική παρενέργεια είναι αυτή των επιληπτικών σπασμών στους οποίους προδιαθέτει η βουπροπιόνη. Η παρενέργεια είναι δοσοεξαρτώμενη και συνήθως συμβαίνει στα άτομα που λαμβάνουν μεγαλύτερη από την προτεινόμενη δόση του φαρμάκου και/ή στα άτομα που έχουν έτσι κι αλλιώς προδιάθεση για επιληπτικούς σπασμούς. Έτσι, το φάρμακο αντενδείκνυται σε αυτή την κατηγορία καπνιστών. Επίσης, έχουν αναφερθεί και αυτοκτονίες μετά τη λήψη του φαρμάκου. Ως αποτέλεσμα, άτομα με νευροψυχιατρικά προβλήματα, ή διαταραχές συμπεριφοράς χρήζουν στενής παρακολούθησης. Όπως και με τις άλλες ομάδες καπνιστών, προτείνεται η επανεκτίμηση του ασθενούς 3 με 7 μέρες μετά τη μέρα διακοπής του καπνίσματος, για εκτίμηση τυχόν παρενεργειών από το φάρμακο. Στην περίπτωση που κάποιος ασθενής ή το περιβάλλον του, παρατηρήσουν κάποια αλλαγή συμπεριφοράς, τότε συστήνεται όπως επικοινωνήσουν άμεσα με το γιατρό τους και όπως διακόψουν άμεσα το φάρμακο. Τέλος, η βουπροπιόνη παρουσιάζει ασφάλεια στη χορήγηση σε καπνιστές με ΧΑΠ και σταθερή καρδιαγγειακή νόσο. Βελονισμός για Διακοπή του Καπνίσματος 25

26 Σε πολλές χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής τα ασφαλιστικά ταμεία καλύπτουν την θεραπεία. Πρέπει να τονιστεί ότι και στην Ελλάδα κάποια ταμεία καλύπτουν την θεραπεία με βελονισμό, όταν γίνεται από ιατρό (στην Ελλάδα απαγορεύεται να εξασκεί το βελονισμό μη ιατρός). Η διαδικασία της θεραπείας είναι απλή και γίνεται συνήθως σε μόλις μία συνεδρία διάρκειας 30 λεπτών που κοστίζει 30 ευρώ, κατά την διάρκεια της οποίας τοποθετούνται στο σώμα και το αυτί λίγες βελόνες διαμέτρου ¼ του χιλιοστού (όσο μία τρίχα). Η τοποθέτηση των βελονών δεν προκαλεί πόνο. Η μία συνεδρία είναι αρκετή για την διακοπή του καπνίσματος με βελονισμό για 7 στους 10 καπνιστές. Οι υπόλοιποι θα χρειαστούν και δεύτερη συνεδρία. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί και τρίτη συνεδρία βελονισμού. Διακοπή καπνίσματος με βελονισμό: συνθήκες επιτυχίας Η σημαντικότερη συνθήκη επιτυχίας είναι ο καπνιστής να έχει συνειδητοποιήσει τις βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος και να θέλει να απελευθερωθεί από τα δεσμά του καπνού. Η διακοπή του καπνίσματος, ακόμα και με βελονισμό απαιτεί ενεργό συμμετοχή του καπνιστή και όχι παθητική στάση από την μεριά του. Μετά την συνεδρία βελονισμού θα πρέπει να τηρηθεί αποχή από προϊόντα με νικοτίνη για ώρες (συμπεριλαμβανομένου και του καπνίσματος, φυσικά) για να υπάρχει αποτέλεσμα. Αν σε αυτό το 26

27 «παράθυρο» χρόνου δεν τηρηθεί η αποχή, η αποτελεσματικότητα κινδυνεύει σημαντικά. Μετά το πέρας του 12ώρου, η διάθεση για κάπνισμα θα μειωθεί σημαντικά και η προσπάθεια αποχής από το κάπνισμα θα γίνει πολύ πιο εύκολη. Διακοπή καπνίσματος με βελονισμό: μετά την συνεδρία Η διακοπή καπνίσματος με βελονισμό εξασφαλίζει εξαιρετικά μεγάλο ποσοστό αποχής από το κάπνισμα μετά την συνεδρία. Η επίδραση αυτή διατηρείται για πολλές ημέρες, αρκετές ώστε να γίνει πλήρης αποχή από το κάπνισμα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Φυσικά, η προσπάθεια να μείνει κάποιος άκαπνος μετά από πολλούς μήνες απαιτεί συνέχιση της προσπάθειας, αλλά τα δύσκολα έχουν περάσει. Για μακροχρόνια αποχή από το κάπνισμα απαιτείται μόνιμη επαγρύπνηση και αποχή ακόμα και από ένα τσιγάρο. Υπάρχουν μερικές περιπτώσεις που αρκετούς μήνες ή και χρόνια μετά το πέρας της διακοπής του καπνίσματος με βελονισμό μπορεί η επιθυμία για καπνό να επιστρέψει. Αν το άτομο νιώθει ότι η δικιά του ικανότητα θέλησης για αποχή από το κάπνισμα δεν επαρκεί, τότε μία ακόμα συνεδρία μπορεί να βοηθήσει για την συνέχεια της αποχής από το κάπνισμα. Τι είναι το ηλεκτρονικό τσιγάρο 27

28 Μοιάζει με πραγματικό τσιγάρο, χρησιμοποιείται σαν το πραγματικό τσιγάρο, το αισθάνεστε σαν το αληθινό τσιγάρο αλλά δεν σας καταστρέφει την υγεία. Πρόκειται για το ηλεκτρονικό τσιγάρο. Την νέα, επαναστατική πράσινη/υγιεινή μορφή καπνίσματος. Ναι, όπως διαβάσατε, πρόκειται για ένα τσιγάρο το οποίο δεν σας βλάπτει. Και όχι μόνον δεν σας βλάπτει, αλλά μάλιστα σας παρέχει τον τρόπο να απεξαρτηθείτε από το πραγματικό τσιγάρο, χωρίς να σταματήσετε να καπνίζετε. Ή μήπως θα έπρεπε να πούμε χωρίς να σταματήσετε να ατμίζετε ; Πως θα σας φαινόταν λοιπόν αν οι ίδιοι οι γιατρού/επιστήμονες σας έδιναν να καπνίσετε ένα τσιγάρο και ταυτόχρονα σας εγγυόντουσαν πως όσα τέτοια τσιγάρα και αν καπνίσετε δεν θα κάνετε κακό στην υγεία σας; Λίγα χρόνια πριν οι περισσότεροι θα σκεπτόταν κάτι του τύπου υπερβολικά καλό, για να είναι πραγματικό - πιθανόν το ίδιο πράγμα να περνούσε από το μυαλό πολλών ανθρώπων και σήμερα. Και όμως, καθώς η τεχνολογία εξελίσσεται, κάτι τέτοιο δεν θα έπρεπε να μας εκπλήσσει πολύ. Για την ακρίβεια, δεν θα έπρεπε να μας εκπλήσσει καθόλου - το ηλεκτρονικό τσιγάρο κυκλοφορεί στην αγορά εδώ και κάποια χρόνια και μάλιστα έχει γίνει αναπόσπαστο κομμάτι από την ζωή πρώην καπνιστών (άλλοι βέβαια χάρη στο ηλεκτρονικό τσιγάρο έχουν κόψει το πραγματικό τσιγάρο και σταδιακά έχουν ξεφορτωθεί και το ίδιο το ηλεκτρονικό τσιγάρο). Και είναι πολύ φυσιολογικό και επόμενο κάποτε να ερχόταν μια τέτοια μαγική λύση το κάπνισμα είναι ένα μικρόβιο που ταλαιπωρεί εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους στον κόσμο, πρόκειται για μια αρρώστια που διαβρώνει τον ανθρώπινο οργανισμό και τελικά τον οδηγεί στον θάνατο. Όπως εξίσου φυσιολογικό είναι βέβαια και το ότι κάποιοι (αυτού που θησαυρίζουν όσοι βρίσκονται πίσω από τις καπνοβιομηχανίες) κάνουν οτιδήποτε είναι δυνατόν για να μην μαθευτεί/εξαπλωθεί το ηλεκτρονικό τσιγάρο και χάσουν την πελατεία τους! Συνεχίζοντας πάνω στο θέμα του ηλεκτρονικού τσιγάρου (και για να μην επεκταθούμε στον πόλεμο που έχουν κηρύξει οι καπνοβιομηχανίες για να το εξαφανίσουν - καθώς επίσης και 28

29 στην προσπάθεια των ΗΠΑ να το φορολογήσουν ακριβώς όπως φορολογούνται τα κανονικά προϊόντα καπνού), σας παρουσιάζουμε περισσότερες πληροφορίες για το ηλεκτρονικό τσιγάρο καθ αυτού. Πώς μοιάζει εμφανισιακά το ηλεκτρονικό τσιγάρο Όπως αφήσαμε να εννοηθεί παραπάνω, το ηλεκτρονικό τσιγάρο μοιάζει με ένα κανονικό τσιγάρο. Φυσικά, από την στιγμή που μιλάμε για συσκευή λογικό είναι να υπάρχουν και κάποιες μικροδιαφορές στην εμφάνιση. Η μεγαλύτερη διαφορά όμως είναι το γεγονός ότι το ηλεκτρονικό τσιγάρο είναι συμπαγές (σε αντίθεση με τα κανονικά τσιγάρα τα οποία μπορείτε με μεγάλη άνεση να τα παραμορφώσετε ή να τα σπάσετε). Επίσης, στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί πως όταν μιλάμε για ομοιότητα ανάμεσα στο ηλεκτρονικό και στο κανονικό τσιγάρο, μιλάμε για κάτι το οποίο δεν είναι απόλυτο (κάποιες εταιρίες σχεδιάζουν τα ηλεκτρονικά τους τσιγάρα με τρόπο τέτοιο ώστε να είναι εμφανώς διαφορετικά από τα κανονικά τσιγάρα). Από τί αποτελείται το ηλεκτρονικό τσιγάρο Το ηλεκτρονικό τσιγάρο στο εσωτερικό του είναι αρκετά περίπλοκο και περιέχει ηλεκτρονικούς εγκεφάλους, αισθητήρες, αντιστάσεις κτλ. Παρόλα αυτά, τον κάθε χρήστη ηλεκτρονικού τσιγάρου τον ενδιαφέρουν μόνο 3 τμήματα του τσιγάρου του: η επαναφορτιζόμενη μπαταρία, ο ατμοποιητής και τα αναλώσιμα φίλτρα Ρίξτε μια γρήγορη ματιά στο παρακάτω σχεδιάγραμμα που ετοιμάσαμε για εσάς θα σας δώσει μια καλή ιδέα για το τί συμβαίνει. Σε τι διαφέρουν τα ηλεκτρονικά τσιγάρα μεταξύ τους Σε ποιότητα κατασκευής και αντοχή: Ίσως η μεγαλύτερη απογοήτευση όσων δοκίμασαν το ηλεκτρονικό κάπνισμα προήλθε από το γεγονός πως αγόρασαν το λάθος ηλεκτρονικό τσιγάρο. Και λέγοντας το λάθος ηλεκτρονικό τσιγάρο αναφερόμαστε σε οποιαδήποτε συσκευή ηλεκτρονικού καπνίσματος η οποία δεν είναι ποιοτική, δεν είναι ανθεκτική και κατά συνέπεια δεν έχει και καλές αποδόσεις! Τα κακά 29

30 ηλεκτρονικά τσιγάρα σταματάνε να βγάζουν καπνό ή χαλάνε εντελώς μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα (ακόμα και μέσα σε λίγα λεπτά). Τα ποιοτικά ηλεκτρονικά τσιγάρα θα σας συνοδεύσουν απροβλημάτιστα ίσως και για χρόνια! Πριν αγοράσετε ηλεκτρονικό τσιγάρο, δώστε μεγάλη σημασία στην εγγύηση που το συνοδεύει. Στην καταλληλότητα τους: Όπως συμβαίνει και με τα τρόφιμα που τρώμε ή οτιδήποτε άλλο αγοράζουμε, κάποια είδη ηλεκτρονικών τσιγάρων δεν είναι κατάλληλα. Προτιμήστε τα ηλεκτρονικά τσιγάρα που φέρουν όλες τις σημαντικές πιστοποιήσεις και αναλύσεις. Σε μέγεθος και σχήμα: Πολύ σημαντική διαφορά. Τα καλά και εύχρηστα ηλεκτρονικά τσιγάρα έχουν το μέγεθος και το σχήμα τον πραγματικών τσιγάρων. Προσοχή όμως, κυκλοφορούν και ηλεκτρονικά τσιγάρα τα οποία είναι τεράστια - το μέγεθος των οποίων τα καθιστά άκρως δύσχρηστα. Στην τιμή: Σε γενικές γραμμές, τα ηλεκτρονικά τσιγάρα που πωλούνται σε εξευτελιστικές τιμές δεν είναι και ποιοτικά. Εν αντίθεση όμως, μην θεωρήσετε πως τα πιο ακριβά ηλεκτρονικά τσιγάρα είναι και τα καλύτερα! Το ηλεκτρονικό τσιγάρο είναι κάτι νέο - λογικό είναι κάποιοι επιτήδειοι (εκμεταλλευόμενοι την άγνοια των αγοραστών) να προσπαθήσουν να κερδοσκοπήσουν! Σε άλλες λεπτομέρειες: Με τον ίδιο τρόπο που τα κινητά τηλέφωνα ή τα αυτοκίνητα διαφέρουν μεταξύ τους (ενώ στην ουσία κάνουν την ίδια δουλειά), έτσι και τα ηλεκτρονικά τσιγάρα διαφέρουν αρκετά το ένα με το άλλο. Η ευκολία του τραβήγματος του καπνού, η ποσότητα του καπνού που παράγεται και η διάρκεια ζωής της μπαταρίας είναι μόνο μερικές από τις πολλές λεπτομέρειες που διαφοροποιούν τα διάφορα ηλεκτρονικά τσιγάρα που κυκλοφορούν στην αγορά. 30

31 Όχι στο ηλεκτρονικό τσιγάρο λέει ο Π.Ο.Υ. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προειδοποίησε σήμερα να μην γίνεται χρήση ηλεκτρονικών τσιγάρων, σημειώνοντας ότι δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι είναι ασφαλή ή βοηθούν τους καπνιστές να κόψουν το κάπνισμα. Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, τα οποία πρωτοκατασκευάστηκαν στην Κίνα και πωλούνται κυρίως στο Ίντερνετ σε διάφορες χώρεςμεταξύ των οποίων η Βραζιλία, η Βρετανία, ο Καναδάς και το Ισραήλ-γνωρίζουν μία άνοδο της δημοτικότητάς τους παρά το 31

32 γεγονός ότι δεν υπόκεινται σε ρυθμιστικές διατάξεις που θα απαιτούνταν για την έγκρισή τους. Ένα ηλεκτρονικό τσιγάρο είναι φτιαγμένο από έναν μεταλλικό σωλήνα με έναν θάλαμο στον οποίο υπάρχει ένα φυσίγγιο με νικοτίνη σε υγρή μορφή, το οποίο αντικαθίσταται. Οι χρήστες το καπνίζουν χωρίς να το ανάβουν, γεγονός που έχει οδηγήσει πολλούς στο να το χρησιμοποιούν για να αποφεύγουν την απαγόρευση του καπνίσματος στους δημόσιους χώρους, σύμφωνα με τον ΠΟΥ. Ωστόσο, οι χρήστες εισπνέουν νικοτίνη, «και πιθανώς πολλές άλλες τοξικές ουσίες, για τις οποίες δεν είμαστε σίγουροι», δήλωσε ο Ντάγκλας Μπέτσερ, ασκών χρέη διευθυντή της Πρωτοβουλίας «Χωρίς Καπνό» του παγκόσμιου Οργανισμού. «Ο ΠΟΥ δεν γνωρίζει να υπάρχει καμία απολύτως επιστημονική απόδειξη που να επιβεβαιώνει ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα είναι ασφαλή και συνιστούν μία αποτελεσματική συσκευή για το κόψιμο του καπνίσματος», σημείωσε σε συνέντευξη Τύπου. «Δεν έχουν γίνει τοξικολογικές και κλινικές δοκιμές στο προϊόν αυτό», υπογράμμισε, τονίζοντας ότι θα πρέπει να αποδειχθεί ότι συνιστά μια αναγνωρισμένη θεραπεία για το κόψιμο του καπνίσματος, όπως οι τσίχλες ή τα τσιρότα νικοτίνης κλπ. Μεγάλη ανησυχία προκάλεσε στον ΠΟΥ το γεγονός ότι κάποιοι κατασκευαστές χρησιμοποίησαν το όνομά του ή το λογότυπό του στο πακέτο τους ή στην ιστοσελίδα τους, υπονοώντας ψευδώς την υιοθέτηση του προϊόντος τους από τον οργανισμό, πρόσθεσε ο Μπέτσερ, αρνούμενος να τους κατονομάσει. Ο ΠΟΥ έρχεται σε επικοινωνία με τις υγειονομικές αρχές στις 193 χώρες μέλη του για να τις προειδοποιήσει για αυτούς τους ψευδείς, πλαστούς ισχυρισμούς, πρόσθεσε, σημειώνοντας ότι η Τουρκία έχει ήδη απαγορεύσει τις πωλήσεις ηλεκτρονικών τσιγάρων. Ο ΠΟΥ ενημερώθηκε μόλις φέτος για την εξάπλωση της χρήσης των ηλεκτρονικών τσιγάρων παγκοσμίως, κατέληξε ο ίδιος, σημειώνοντας: «Πραγματικά αιφνιδίασε τις χώρες και τον ΠΟΥ. 32

33 Πρόκειται για ένα προϊόν που εμφανίστηκε πολύ ξαφνικά στην αγορά σε πολύ μικρή χρονική περίοδο». - Συμβουλευτική Υποστήριξη για τη διακοπή καπνίσματος. Ιατρείο Διακοπής Καπνίσματος Το Ιατρείο Διακοπής Καπνίσματος του Νοσοκομείου ΥΓΕΙΑ απευθύνεται σε όλους τους καπνιστές που χρειάζονται βοήθεια για να διακόψουν με επιτυχία το κάπνισμα. Βοηθάει τους καπνιστές να κατανοήσουν όλες τις πλευρές του προβλήματος και να βρουν εξατομικευμένες λύσεις. Εφαρμόζονται οι σύγχρονες τεχνικές διακοπής καπνίσματος και οι καπνιστές, ανάλογα με τις ανάγκες τους, υποστηρίζονται από ομάδα εξειδικευμένων ιατρών (Πνευμονολόγο, Ψυχίατρο, Διαιτολόγο). Ο καπνιστής μπορεί να επιλέξει ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω προγράμματα: Πλήρες πρόγραμμα διακοπής καπνίσματος (ετήσιο) Μεμονωμένες συνεδρίες στο Ιατρείο Διακοπής Καπνίσματος Πρόγραμμα ψυχολογικής υποστήριξης Παρακολούθηση από διαιτολόγο Μελέτες έχουν δείξει ότι η εντατική ιατρική παρακολούθηση κατά την περίοδο της προσπάθειας απεξάρτησης από το κάπνισμα αυξάνει την πιθανότητα να κόψει κανείς το κάπνισμα με επιτυχία. Το πλήρες πρόγραμμα (ετήσιο), εξυπηρετεί ακριβώς αυτό το στόχο. Πλήρες πρόγραμμα (ετήσιο) περιλαμβάνει τουλάχιστον 6 επισκέψεις στο ιατρείο, 4 τον πρώτο μήνα ανά εβδομάδα, 5η στο τέλος του 2ου μήνα και 6η στο τέλος του 3ου μήνα. 33

34 Η παρακολούθηση του καπνιστή για να διασφαλιστεί η επιτυχής διακοπή διαρκεί ένα χρόνο, με επανέλεγχο τον 60 και 120 μήνα καθώς και σε οποιαδήποτε στιγμή του χρόνου ο καπνιστής ξαναρχίσει το κάπνισμα. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει λήψη του ιατρικού ιστορικού, εκτίμηση του βαθμού εξάρτησης από τη νικοτίνη και του βαθμού ετοιμότητας για τη διακοπή. Δίδονται συμβουλές τροποποίησης της συμπεριφοράς και συνταγογραφείται εφόσον χρειάζεται η κατάλληλη για τον κάθε καπνιστή φαρμακευτική αγωγή. Σε κάθε επίσκεψη, παρακολουθείται επιπλέον το μονοξείδιο του άνθρακος στον εκπνεόμενο αέρα. Τόσο στην αρχή όσο και στο τέλος του προγράμματος, ελέγχεται η αναπνευστική λειτουργία, με σπιρομέτρηση. Υπάρχει η δυνατότητα να επισκεφτεί κανείς το ιατρείο για μια μεμονωμένη συνεδρία κατά την οποία μετά τη λήψη του ιατρικού ιστορικού, εκτίμηση του βαθμού εξάρτησης από τη νικοτίνη και του βαθμού ετοιμότητας για τη διακοπή, δίδονται συμβουλές τροποποίησης της συμπεριφοράς και συνταγογραφείται εφόσον χρειάζεται η κατάλληλη για τον κάθε καπνιστή φαρμακευτική αγωγή. Ο καπνιστής μπορεί να επαναλάβει μεμονωμένες συνεδρίες ανάλογα με τις ανάγκες του. Ο καπνιστής έχει επιπλέον τη δυνατότητα να επιλέξει μια συμβουλευτική συνεδρία στην οποία γίνεται επιπλέον εκτίμηση της αναπνευστικής λειτουργίας και μέτρηση του εκπνεόμενου μονοξειδίου του άνθρακος. Σε περίπτωση που η αύξηση του βάρους που παρατηρείται πολλές φορές κατά τη διακοπή του καπνίσματος δημιουργεί πρόβλημα στην υγεία του καπνιστή, υπάρχει η δυνατότητα παρακολούθησης 2 συμβουλευτικών 34

35 επισκέψεων από διαιτολόγο κατά τη διάρκεια του πρώτου τριμήνου. Καπνιστές που έχουν ανάγκη ιδιαίτερης ψυχολογικής ή ψυχιατρικής υποστήριξης κατά τη διακοπή του καπνίσματος, έχουν την ευκαιρία εφόσον το επιθυμούν να έχουν 3 συναντήσεις με ειδικό ψυχίατρο κατά τη διάρκεια του πρώτου τριμήνου. To Iατρείο Διακοπής Καπνίσματος του ΥΓΕΙΑ, παρέχει υπηρεσίες σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα, προσφέροντας ολοκληρωμένη προσέγγιση πρόληψης, θεραπείας και παρακολούθησης. 35

36 36