ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΑΝΑΦΟΡΩΝ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ. π ΟΡΘΟΔΟΞΗ Η/ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΠΑΡΑΔΟΣΗ-ΕΞΕΛΙΞΗ"V

Transcript

1 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΑΝΑΦΟΡΩΝ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ π ΟΡΘΟΔΟΞΗ Η/ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΠΑΡΑΔΟΣΗ-ΕΞΕΛΙΞΗ"V ( Στόχος κεντρικός του Συνεδρ'ιου είναι : α) ή ανάδειξη καί ή προβολή των κληρονομημένων άζ ιών της βυζαντινής καί μεταβυζαντ ι* νης μας παράδοσης μέσα στό ευρύτερο χώρο τήςάνάκ^υξής τ^\ς στή διάσταση της πανευρωπαϊκής της σημασίας β) ή παρουσίαση της ευθύνης της Ελλάδας ως χώρος πρωτοπόρος στή διάδοση καί στή διατήρηση της παράδοσης αύτης,ώς" θνος πού μέ το ορθόδοξο θρήσκευμάτου εξακολουθεί καί συντηρεί λειτουργική τήν εκκλησιαστική τέχνη καί ως τόπος ιστορικής και καλλιτεχνικής συνείδησης του παρελθόντος καί του παρόντος του γ) ή υπόδειξη των αδυναμιών καί των κινδύνων ποθ παρουσιάζονται στό πεδίο της εκκλησιαστικής τέχνης άρχιτεκτονικης καί ιδίως ζωγραφικης ώς προς τή συνέχί. ση του υψηλοί) ύφους της παραδοσιασκής μορφής της,σε μιά ΈποχΙ^ μεγάλων άνακατατάξεψν καί συνταραχτικών πνευματικών καί καλλιτεχνικών αναθεωρήσεων του τό τήσει αυτό. ΧΡ έους απέναντι θρη σκευτικό σωστά καί σέ αίσθημα τήν μιά των πθευματική τους καί πολιτικών,κοινωνικών, δ) ή διαπίστωση προσέγγιση προς τό τέχνη πού δχι μόνον εκφράζει ακόμη που * Ελλήνων,άλλά καί/μπ >ρεΐ νά τ ροφοδοχώρο τον (θι προτάσεις δέν έχουν τοποθετηθεί μέ σειρά προτεραιότητας,αλλά μέ κάποια χρονική ιεράρχηση. Ό 'όρος "βυζαντινή τέχνη" χρησιμοποιείται διεθνώς καί ορίζει τή μείζονα ανάπτυξη της τέχνης της 'Ορθοδοξίας. 'Ενώ ο 'όρος "'Ορθόδοξη εκκλησιαστική τέχνη"προσδιορίζει ειδικότερα τήν άσκηση της Β.Τέχνης στό πλαίσιο τ η ς* εκκλησίας;? καί της ένταξης της στους χώρους της). Ι. Η Βυζαντινή Τέχνη-Τομή στον παγκόσμιο εικαστικό λόγο.ή σχέση της μέ τήν "Σύγχρονη Τέχνη",ως πρόδρομος τζζ στροφής προς τή διερεύνιδ-η * ι

2 ^ «ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΟΑΟΓΙΑΣ -2- «της Β.Τ. του εσωτερικού μας κόσμου. Η επίδραση/κατά τη μακρά περίοδο της ακμή καί της η συμβολή της στην εξέλιξη του πολιστισμου στον ευρύτερο Ευρωπα ικό χωρο.ή αναγνώριση της 0ς Ιδιαίτερη καλλιτεχνική έκφραση στην Εύρ^νι (Τδ πλήθος των ερευνών,των επιστημονικών έργων καί των εκδόσεων γύρω από τή Β.Τ.Καμμία άλλη δραστηριότητα δεν συγκέντοωσε τόσους ενθουσιώδεις συμπαραστάτες καί τόσους αντίλογους) 2. Σύντομη αναφορά στην ιστορική διαδρομή των λαδν του Μεσογειακού χώρου,στην επαλληλία κα'ι διαδοχή των πολιτισμών τους,στή αλλαγή σκυτά λης των κορυφώσεων της ζωής κα'ι της τέχνης τους.ώς άφετηριακέξ pίζεs του χώρου καί ως δύναμη των επιδράσεων του παρελθόντος πάνω στή Βυζαντινή Τέχνυ). ( 3 *Η διαμόρφωση της πρωτοχριστιανικής τέχνης στή Ρώμη διωγμοί,κατα κόμβες.ή μεταφορά το 324 της πρωτεύουσας στην Ανατολή,στην 'Ανθούσα "ΝέοΓ^μτ^ καί κατδπ ι ν +*~ Κωνσταντίνου Πόλις^ καί ή μετάβαση άπό τή δυμκ.*» Ρωμαϊκή στή Ανατολική διαμμόρφωση της Αυτοκρατορίας. Η καθοριστική γεωγραφική θέση,ή αλλαγή της λατινικής στην ελληνική ως επίσημης άπό τδν 7ο αι.γλώσσας,ή Εκκλησία των 'Ελλήνων άπό τήν αρχή.τα ορόσημα: 'Ιουστινιανός,Μακεδόνες,Κομνηνοί,Παλαιολόγο ι, 1123 χρόνοι ζωής. 4. Οί διακυμάνσεις στή μορφή καί τό περιεχόμενο της Β.Τέχνης συμπορευόμενες μέ τίς πολιτικές καί στοατιωτικές εξελίξεις του ανατολικού Ρωμαϊκού Κράτους,μορφοποιούνται στις μεγάλες ιστορικές τό 324 ως χό)6 φ& 1453 καί έπί δυό αίωνες ακόμη). περιόδους.(άπ

3 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ 3 5. Εκδηλώσεις της Β.Τέχνης/ Ζωγραφική, Αρχιτεκτονική,Μουσική,Μικροτεχνία,Αεπτοτεχνία (ξυλογλυπτική,άργυροχρυσοχοΐα,ύφαντική,πηλοπλαστι κή,άναγλυφοχαρακτική,στερεοτομία,σμαλτωτική,κτνητική).μεγαλούργησε κυρίως μέ τήν ζωγραφική. *Η εξήγηση:q συμβολικός χαρακτήρας,ή ύπερ βατική αίσθηση,λ μυστικιστική πρόσβαση ΝΒμ στοιχεία της Θρησκείας πεονουν σαν δυνατότητες έκφρασης μέ τά ζωγραφικά μέσα π ιό εύκολα. "ΤΓ Τ < ζωγοαφική Ενας παράγων είναι και η/παραδοση του αρχαίου ελληνικού χώρου η πρώϊμη μορφή της ενόρασης μέ τους Ζέυξι,Τίμανθο,'Απελλή,Πολυγνώτη κ^λ] 6.Ή Β.ζωγραφική ως θρησκευτικός λόγος καί ως εικαστική έκφραση συνακολουθεΐ τίς ιστορικές διαδρομές καί εξελίξεις του Χρ/σμου,ώς μαί μετά τήν πρώση.μέ ευελιξία εντάσσεται στά ρεύματα των καιρών,διακινείται καί προσαρμόζεται στίς αντιλήψεις ξένου χώρου,κρατώντας τή συνοχή των κύρψων χαρακτηριστικών της.'ιδιόμορφος δρόμος έκφρασης μέ πνευματικό περιεχόμενο,μυστικικιστική υποβολή καί υπέργεια άκτιβο]βολίο\. 7 Χάρη στή Β.ζωγραφική αναγνωρίζεται ή Ελλάδα σάν πρωτοπόρος,καθώς μέ βυζαντινούς δασκάλους μεταδίδεται στή Ρωσία,Σερβία,Ρουμανία,Βουλγα ρία.'ιταλία,γαλλία.ή Β.Ζωγραφική έπηρρεάζει πολλούς καί στην Άναγε νηση.διδάγματα:σύνθεσης σχέσιο,χρώμα,συμβολισμό,τεχνική. 8. Ό ρροορισμός της ζωγραφικής: τους πρώτους αιώνες ως 5ο ως διάκοσμος,από τόν 6ο αί.ώς μέσον διδασκαλίας γ) από ΙΙ Ι5ο,στό απόγειο, περνάει στην βαθύτερη επικοινωνία πιστου άγιογράφου θρησκείας. 9 Ρίζεςκαί στοιχεία επιρροών, πού συγκρότησαν διαδοχικά τίς μορφές της Β.Τ. βρίσκονται σέ πολλές περιοχές του Κόσμου καί περισσότερο του Ελληνισμού : τά θέματα άπό τίς κατακόμβες της Ρώμης,το κάλλος τό πνεύμα,τδ συμβολισμό άπό τήν κλασσική αρχαιότητα,τή λαϊκή χάρη

4 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΟΑΟΓΙΑΣ απο τήν Ανατολή,τόν πλούτο καί τδ διάκοσμο από τά ανάκτορα της, * Ελληνικά τον ψυχισμό και την επικοινωνία από τά Φαγιούμ, το στυλιζάρισμα από τήν 'Αρμενία, κ.α. Εαθειές καί πολύμορφες οί ρίζες της φήν ανόρθωσαν ψηλά κάνοντας τήν π ιό μακραίωνη δραστηριότητα στην παγκόσμιο ζωγραφική,ώς καθαυτό πνευματική θρησκευτική τέχνη. 10. Κύκλοι εξέλιξης της Β.Τ. Περίοδοι: Ι.Πρωτοχριστιανική η παλαιό άρχατα έλ.σύμβολαχριστιανική συμβολική/μέ αλληγορικές παραστάσεις (γιά λσρυς διωγμών) διακοσμητική καί λιγότερη καλλιτεχνική 2.Πρωτοβυζαντ ινή:άπό 4 0 καί 5ο Κων/νος διάδοχοι πολλοί ναοί,σχολές γιά διδαχή.κυρίως γλυπτά (σαρκοφάγοι,αγάλματα,διακόσμηση,λειτουργικά μέρη ναών,μικροτεχνία). 3. Ή {ίεσοβυζαντινή εποχή από 6ο αι.'ιουστινιανού ( ) σταθμός > * aklltl καί γιά τη ζωγραφική.πλούτος (χρυσός άδήμη,αρτοφόρια,γειψοθηκες, δισκοπότηρα,δισκάρια, ψηφιδωτά.(πόλη,θεσ/μίκη Ραβέννα.Το δυναμικό μέγα. Νωπογραφίες λίγςς.τά μωσαϊκά...,ώς τήν παρακμή των διαδοχών. Είκονομαχία από μέα 8ου μέσα 9ου (βία,μαρτύρια καταστροφή εικόνων) πολιτική λόγοι της διαμάχης.αργότερα βήματα ανόδου.4) περίοδος από Κομνηνούς Βυζαντινή κι έπειτα νέος παλμός. Μακεδόνικη Σχολή, (ανάμνηση αρχαίας έλλην.τέχνης),ελευθερία,χρωματική Αργότερα ή Κρητική Σχολή(αύστηρότητα,ιερατικός ρυθμός).καί αισιοδοξία,άρμον οί μικρογραφίες. Ή μορφή της ολοκληρωμένης Β.Τ.εξελισσόμενης εικόνες, σύμφωνα μέ τ ις μεταβολές πού σημειώθηκαν επί Μακεδόνων,Κομνηνών, πάντα Παλαιολόγων,ώς τό τ &ος. 5 Μεταβυζαντινή τελευταΐοςσταθμός.σκόρπισμα διασπορά των αγιογράφων,κύπρο, Επτάνησα,Βενετία, 'Ιταλία,Ρωσία, Σερβία κ.α. II. Περίοδοι Τουρκικοί) Ζυγού: Περίοδος ακμής,πολυάριθμο ι καλλιτέχνες μικροί ναοί,φορητές,πνευματική έξαρση,τεχνική βάσει Β.περιόδου. άπδ τά μέσα Ι 5 ου καί ως Ι 7 ου ** ιδ Ρ & σ6ΐς δύδης,κρητοβενετική, επτανησιακή.πτώση.μετά τό Είκοσιένα, ξένοι,αγιορείτικες σχολές

5 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΟΑΟΓΙΑΣ -5- Ι2 "Η Τ.της 'Ορθοδοξίας ως μορφή και περιεχόμενο,ή μοναδικότητα της: Τέχνη άντιρεααστική,πνευματοπο ιημένη,διακοσμητική.περιεχδμενο;όπτικ* ομιλία της θρησκευόμενης ψυχής,τδ πλησίασμα του άνθρωπου πρδς τδ θεό. ψυχοπνευματικδ όραμα,εσωτερική ενόραση,ή πέραν του γήινου κόσμου προέκταση του άνθρωπου.ό Χαρακτήρας της Β.Τ.έσώστροφος,άνθρωποκεντρι κός,μέ επιδίωξη τή διερεύνηση του έσωυερικου κόσμου γιά τήν αποκάλυψη της αλήθειας. (Ή ομοιότητα καί διαφορά άπό τον αρχαίο έλληνι κδ κόσμο πού είχε αξίωμα τήν ταχυτιση του άνθρωπου μέ τή Φύση καί τήν επαφή μέ τδ οπτικώς δρώμενο. Καί ή διαφορά της ορθοδοξίας άπό τή Δυτική 'Εκκλησία πού έπεζήτησε νά φέρει το θεό πρδς τδν "Ανθρωπο μέ τά υπαρκτά κοσμικά πρόσωπα της Παναγίας του Χρίστου καί μέ ρεαλιστική αντίληψη (Μ."Αγγελο κ.α.) r, 'Ο^βγος του Θεοτοκόπουλου,πού έχει περάσει μέσα άπό τήν'ρ.τ., UXM προφητεύει τήν αναζήτηση του θεοϋ,τήν ένωση τ?ίς επίγειας ζωής μέ τήν ουράνια μέσω της εσωτερικής ενόρασης,στάθηκε γέφυρα μεταξύ Ανατολής Δύσης καί Σύγχρονης Τέχνης. 13 Τά δεδομένα-προϋποθέσεις της αγιογραφικής έκφρασης. Ή 'άγιο γραφιά ως παραστατική έομηυεία,συμπλήρωμα της Θ.Λειρουργίας καί της *Αγ.Γραφής,'Οπτική Διδασκαλία του Χριστιανισμού,νουθετεί,κατευθύνει^ καί συγκινεί τους πιστούς. Για νά δοθεί τδ πνεύμα της,προϋποθέτε ι γιά τους αγιογράφους Ι)."Εξαρ ση απαραίτητη 2 0 Ίχανότητα του έκφράζεθαι 3) Βαθειά γνώση καί χρησιμοποίηση των γνωρισμάτων της Β.Τ. Μέ προϋποθέσεις: Ακλόνητη πίστ η καλλιτεχνική ευαισθησία,δύναμη γιά δημιουργική εκτέλεση,ωριμότητα σκέψης^, φαντασία καί άρτια τεχνική κατάρτιση. 14. Χαρακτηριστικά των στοιχείων της μορφής της Β.Τ. στή σύνθεση: χρησιμοποίηση της φύσης,προοπτική,ενδύματα,έπιπλα,ρυθμικοί τόνοι, κινήσεις,συγκρατημένες χειρονομίες ολα μέ κατεύθυνση προς τδ θεχο όραμα. Τά πάντα υποτάσσονται στην επιρροή τδν πνευματικών συμβόλων.

6 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ Ι5 Κλάδοι: Εικονογραφία,Τοιχογραφία,Μωσαϊκά,ψηφιδωτά ή ψηφιδογρα φία,καί μικρογραφία Οι παλιές β.εικόνες καί οί τοιχογραφίες ως πηγή μάθησης."οχι στατική επανάληψη.ή Εκκλησία,τα έρχέτυπα, ο ζωγράφος. 0 τρόπος της προσωπικής έκφρασης είναι ή ελευθερία του. Κανένας άλλωστε αδόκιμος ζωγράφος δέν μπορεί ν'άντιγράψει καν μ'έπιτυχία. "Οπως και κανείς προικισμένος δημιουργός δέν μπορεί ν'άντιγράψει μέάπόλυτη πειστικότητα,γιατί αρχίζοντας άπό τά αρχέτυπα τελειώνει μέ τή σφραγίδα της προσωπικότητας του Η Εκκλησία θά δεχόταν τήν προσθήκη θεμάτων αν είναι σύμφωνα μέ τά δεδομένα καί τδ περιεχόμενο των Γράφων καί σύμφωνα μέ τήν παράδοση; ανταποκρινόμενα στην αίσθητ ική,τ$< πνεύμα καί τίς 6 απαιτήσεις της Β.Τ *Η 'Αρχιτεκτονική σέ αυλειτουργία μέ τήν ζωγραφική. Το πνεύμα του Ναοϋ.Ή εικονογραφία στό ρόλο της μέσα στον ναό.