ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΤ ΥΟΛΗ ΔΠΙΣΗΜΧΝ ΣΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΣΜΗΜΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΔΠΙΥΔΙΡΗΔΧΝ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ

Transcript

1 ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΤ ΥΟΛΗ ΔΠΙΣΗΜΧΝ ΣΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΣΜΗΜΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΔΠΙΥΔΙΡΗΔΧΝ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ ΘΔΜΑ «Δπιπηώζειρ ηος ηοςπιζμού ζηην πεπιθεπειακή ανάπηςξη Μελέηη πεπίπηυζη Αναηολικήρ Δύβοιαρ» Από ΚΑΣΔΡΙΝΑ ΝΣΟΤΡΑ Α.Μ.: ΔΠΙΒΛΔΠΧΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: Γπ. Παπαθεοδώπος Ανδπέαρ ΦΔΒΡΟΤΑΡΙΟ 2011

2 ΥΙΟ

3 Σηελ νηθνγέλεηά κνπ, i

4 ΠΙΝΑΚΑ ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΩΝ ΜΔΡΟ Α 1. ΘΔΧΡΗΣΙΚΗ ΠΡΟΔΓΓΙΗ-ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΗ ΓΙΑΥΡΟΝΙΚΗ ΔΞΔΛΙΞΗ ΣΗ ΣΟΤΡΙΣΙΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ Δηζαγσγή Διιεληθφο ηνπξηζκφο Γηεζλήο ηνπξηζκφο Tα ζηάδηα ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο Ζ έλλνηα θαη ν ξφινο ηεο βηψζηκεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο Πσο νη εηδηθέο θαη ελαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ ζπκβάιινπλ ζηελ αεηθνξία Υαξαθηεξηζηηθά ηνπ Διιεληθνχ ηνπξηζκνχ Υαξαθηεξηζηηθά ηνπ Διιεληθνχ Σνπξηζκνχ Αθίμεηο Δηζαγσγή ζηηο επηπηψζεηο Δπηπηψζεηο ζηελ νηθνλνκία Κνηλσληθέο επηπηψζεηο Δπηπηψζεηο ζην πεξηβάιινλ ΠΑΡΑΓΟΝΣΔ ΠΟΤ ΤΝΔΒΑΛΑΝ ΣΗΝ ΓΙΑΓΙΚΑΙΑ ΚΑΙ ΓΙΑΜΟΡΦΧΗ ΣΧΝ ΠΡΟΣΤΠΧΝ ΣΗ ΣΟΤΡΙΣΙΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ Δηζαγσγή Γηαδηθαζία ζρεδηαζκνχ ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο Παξάγνληεο δηακφξθσζεο Σα ραξαθηεξηζηηθά ηεο ηνπξηζηηθήο δήηεζεο Κπξηφηεξνη παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ ηνπξηζηηθή δήηεζε Σα ραξαθηεξηζηηθά ηεο ηνπξηζηηθήο πξνζθνξάο Κπξηφηεξνη παξάγνληεο δηακφξθσζεο ηνπξηζηηθήο πξνζθνξάο Δπηρεηξήζεηο ηνπ ηνπξηζηηθνχ ηνκέα Σνπξηζηηθή πνιηηηθή Φνξείο θαη νξγαληζκνί Ζ ζπκβνιή ηνπο ζηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε ii

5 3. ΚΤΡΙΑΡΥΑ ΠΡΟΣΤΠΑ ΣΟΤΡΙΣΙΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ Δηζαγσγή Πξφηππν νξγαλσκέλνπ καδηθνχ ηνπξηζκνχ δηαθνπψλ Ζ ακθηζβήηεζε ηνπ πξνηχπνπ ηνπ καδηθνχ ηνπξηζκνχ Πξφηππν βηψζηκεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο Πξφηππν εηδηθνχ θαη ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ Φέξνπζα ηθαλφηεηα θαη αεηθνξία χλνςε θεθαιαίνπ ΤΦΙΣΑΜΔΝΗ ΚΑΣΑΣΑΗ ΣΟΤ ΝΟΜΟΤ ΔΤΒΟΙΑ Ζ πεξηθέξεηα ηεξεάο Διιάδνο Σα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πεξηθέξεηαο Φπζηθά-γεσγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο πεξηθέξεηαο Ο Ννκφο Δχβνηαο Σα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ λνκνχ Δπβνίαο Φπζηθά-γεσγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ Ννκνχ Δχβνηαο Σνπξηζκφο ηνπ Ννκνχ Δχβνηαο Γηαδξνκέο-αμηνζέαηα Πνιηηηζκφο Καηαγξαθή ηεο ηνπξηζηηθή δήηεζεο ηνπ Ννκνχ Δχβνηαο Αλάιπζε ζηνηρείσλ ηεο Δ..Τ.Δ ΜΔΡΟ Β 5. ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΙΑ ΔΡΔΤΝΑ θνπφο θαη ζηφρνη ηεο έξεπλαο Γείγκα ηεο έξεπλαο Μεζνδνινγία έξεπλαο ρεδηαζκφο εξσηεκαηνινγίνπ πιινγή πιεξνθνξίαο Δπεμεξγαζία δεδνκέλσλ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΑ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ iii

6 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ Ι. ΔΡΧΣΗΜΑΣΟΛΟΓΙΟ ΣΗ ΔΡΔΤΝΑ ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ ΙΙ. ΓΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΣΧΝ ΔΡΧΣΗΘΔΝΣΧΝ ΣΟΤ ΓΔΙΓΜΑΣΟ ΣΗ ΔΡΔΤΝΑ iv

7 ΔΤΡΔΣΗΡΙΟ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίλαθαο ηάδην αλάπηπμεο... 8 Πίλαθαο ηάδην αλάπηπμεο... 9 Πίλαθαο ηάδην αλάπηπμεο... 9 Πίλαθαο 1.4. Πιέγκαηα εηδηθψλ θαη ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ Πίλαθαο 1.5. Πιαίζην επηπηψζεσλ ηνπ ηνπξηζκνχ θαηά Potter(θαηά ηνπο Potter1978, Pearce 1989,Page 1995) Πίλαθαο 2.1. Πφξνη-Τπνδνκέο-Τπεξεζίεο Πίλαθαο 3.1. Δηδηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ Πίλαθαο 3.2. Μαδηθφο vs ελαιιαθηηθφο ηνπξηζκφο Πίλαθαο 4.1. Γηαρξνληθή εμέιημε πξαγκαηηθνχ πιεζπζκνχ (Δ..Τ.Δ.) Πίλαθαο 4.2. Γηαρξνληθή εμέιημε ησλ δεκνγξαθηθψλ δεηθηψλ αλά λνκφ Πίλαθαο 4.3. Γηαρξνληθή εμέιημε πξαγκαηηθνχ Ο.Δ.Π. αλά λνκφ Πίλαθαο 4.4. Καηαλνκή ηνπ νηθνλνκηθά ελεξγνχ πιεζπζκνχ θαηά θχιν θαη νκάδεο ειηθηψλ ζην Ννκφ Δχβνηαο Πίλαθαο 4.5. Ζ θαηαλνκή ησλ εθηάζεσλ θαη ησλ εθκεηαιιεχζεσλ θαηά πεδηλέο, εκηνξεηλέο θαη νξεηλέο πεξηνρέο Πίλαθαο 4.6. Αθίμεηο ζηα ζπιινγηθά ηνπξηζηηθά θαηαιχκαηα ηνπ Ννκνχ Δχβνηαο Πίλαθαο 4.7. Γηαλπθηεξεχζεηο ζηα ζπιινγηθά ηνπξηζηηθά θαηαιχκαηα ηνπ Ν. Δχβνηαο Πίλαθαο 4.8. Μέζνο Όξνο Παξακνλήο (Μ.Ο.Π.) ζε εκέξεο αλά έηνο ζην Ννκφ Δχβνηαο Πίλαθαο 5.1. Γηάξζξσζε ηνπ δείγκαηνο αλά γεσγξαθηθή πεξηνρή θαη ζεκεία έξεπλαο v

8 ΔΤΡΔΣΗΡΙΟ ΓΙΑΓΡΑΜΜΑΣΩΝ Γηάγξακκα 1.1. ρεηηθφ Μεξίδην Σνπξηζηηθήο Αγνξάο Διιάδαο θαη Άκεζσλ Αληαγσληζηψλ... 5 Γηάγξακκα 1.2. Πιεζπζκφο Υψξαο θαη Δηζεξρφκελνη Σνπξίζηεο σο % επί ηνπ Πιεζπζκνχ... 5 Γηάγξακκα 1.3. Καζνξηζκφο Πνηφηεηαο Δηζεξρφκελνπ Σνπξηζκνχ. Πξφζβαζε( ) Γηάγξακκα 3.1. Αιιαγή ηνπ πξνηχπνπ ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο Γηάγξακκα 4.1. Αθίμεηο ζε Ξελνδνρεηαθά & νκνεηδή θαηαιχκαηα πιελ CAMPING 83 Γηάγξακκα 4.2. Αθίμεηο ζε CAMPING Γηάγξακκα 4.3. Γηαλπθηεξεχζεηο ζε Ξελνδνρεηαθά & νκνεηδή θαηαιχκαηα πιελ CAMPING Γηάγξακκα 4.4. Γηαλπθηεξεχζεηο ζε CAMPING Γηάγξακκα 4.5. Μέζνο φξνο παξακνλήο (Μ.Ο.Π.) ζε CAMPING (εκέξεο αλά έηνο)87 Γηάγξακκα 6.1. χλζεζε ησλ ηνπξηζηψλ Γηάγξακκα 6.2. Δζληθφηεηα αιινδαπψλ ηνπξηζηψλ Γηάγξακκα 6.3. Πξνέιεπζε εκεδαπψλ ηνπξηζηψλ Γηάγξακκα 6.4. Ζιηθηαθή δηάξζξσζε ησλ ηνπξηζηψλ Γηάγξακκα 6.5. Δηζνδεκαηηθή θαηεγνξηνπνίεζε ησλ ηνπξηζηψλ Γηάγξακκα 6.6. Δπηινγή ηνπ ηχπνπ θαηαιχκαηνο Γηάγξακκα 6.7. Υξεζηκνπνηνχκελα κεηαθνξηθά κέζα Γηάγξακκα 6.8. Μέιε ή γθξνππ κε ηα νπνία ηαμηδεχνπλ νη ηνπξίζηεο Γηάγξακκα 6.9. εκαληηθφηεξνη πφξνη ηεο πεξηνρήο Γηάγξακκα Σηκνινγηαθή πνιηηηθή Γηάγξακκα Δπίπεδν ππεξεζηψλ ηνπ Ν. Δχβνηαο Γηάγξακκα Πξνζθεξφκελεο δπλαηφηεηεο δξαζηεξηνπνίεζεο θαη αλαςπρήο Γηάγξακκα Μνξθέο εηδηθνχο θαη ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ Γηάγξακκα Αμηνιφγεζε ησλ ηνπξηζηηθψλ γλψζεσλ ησλ απαζρνινχκελσλ ζηνπο ηνπηθνχο θνξείο Γηάγξακκα Απνδνηηθφηεηα ηνπ λνκνζρεδίνπ «Καιιηθξάηεο» Γηάγξακκα Γπλαηά ζεκεία ηνπ Ν. Δχβνηαο Γηάγξακκα Αδχλαηα ζεκεία ηνπ Ν. Δχβνηαο vi

9 Γηάγξακκα Με αμηνπνηνχκελνη πφξνη ή δξαζηεξηφηεηεο Γηάγξακκα Δθαξκνγή νινθιεξσκέλνπ ζρεδίνπ κάξθεηηλγθ Γηάγξακκα ΗΗ.1. Φπιεηηθή δηάξζξσζε ηνπ δείγκαηνο Γηάγξακκα ΗΗ.2. Ζιηθηαθή δηάξζξσζε ηνπ δείγκαηνο Γηάγξακκα ΗΗ.3. Οηθνγελεηαθή θαηάζηαζε ηνπ δείγκαηνο Γηάγξακκα ΗΗ.4. Δθπαηδεπηηθφ επίπεδν ηνπ δείγκαηνο Γηάγξακκα ΗΗ.5. Μεληαίν εηζφδεκα ηνπ δείγκαηνο vii

10 ΜΔΡΟ Α ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΚΟΠΗΗ 1

11 1. ΘΔΩΡΗΣΙΚΗ ΠΡΟΔΓΓΙΗ-ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΗ ΓΙΑΥΡΟΝΙΚΗ ΔΞΔΛΙΞΗ ΣΗ ΣΟΤΡΙΣΙΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ 1.1. Δηζαγσγή Ο ηνπξηζκφο είλαη έλαο πνιχ δηαδεδνκέλνο ηξφπνο ςπραγσγίαο, εηδηθά ζηνλ Γπηηθφ Κφζκν ελψ παξάιιεια απνηειεί κηα πνιχ κεγάιε βηνκεραλία θαη ζεκαληηθφηαηε πεγή εζφδσλ γηα παξαδνζηαθά ηνπξηζηηθέο ρψξεο φπσο ηελ Γαιιία, Ηζπαλία, Ηηαιία θαη ηελ Διιάδα. Πξφζθαηα ράξε ζηελ κεγάιε κείσζε ηνπ θφζηνπο ηαμηδηνχ θαη ηεο πηψζεο ηνπ Σείρνπο, ππάξρνπλ αλεξρφκελνη ηνπξηζηηθνί πξννξηζκνί φπσο Σζερία, Οπγγαξία, Κξναηία, Σνπξθία, Αίγππηνο, πνπ πξνζειθχνπλ θάζε ρξφλν θαη πεξηζζφηεξνπο ηνπξίζηεο κε φπιν ηηο ρακειέο ηηκέο θαη ηελ θαιή εμππεξέηεζε.πνιιέο είλαη νη πξνζπάζεηεο πνπ έρνπλ γίλεη γηα λα δνζεί έλαο επαθξηβήο νξηζκφο ηνπ Σνπξηζκνχ. Απφ ηα θχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ, πέληε κπνξνχλ λα εμαθξηβσζνχλ ελλνηνινγηθά θαη ζπγθεθξηκέλα είλαη ηα εμήο : Ο ηνπξηζκφο είλαη απνηέιεζκα κεκνλσκέλεο ή νκαδηθήο κεηαθίλεζεο αλζξψπσλ ζε δηάθνξνπο ηνπξηζηηθνχο πξννξηζκνχο θαη ε δηακνλή ηνπο ζε απηνχο επί ηνπιάρηζηνλ έλα 24σξν κε ζθνπφ ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ ςπραγσγηθψλ ηνπο αλαγθψλ. Οη δηάθνξεο κνξθέο ηνπ ηνπξηζκνχ πεξηιακβάλνπλ απαξαίηεηα δχν βαζηθά ζηνηρεία: Σν ηαμίδη ζηνλ ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ θαη ηε δηακνλή ζε απηφλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ ηεο δηαηξνθήο. Σν ηαμίδη θαη ε δηακνλή ιακβάλνπλ ρψξα εθηφο ηνπ ηφπνπ ηεο κφληκεο δηακνλήο ησλ αλζξψπσλ πνπ απνθαζίδνπλ λα κεηαθηλεζνχλ γηα ηνπξηζηηθνχο ιφγνπο. Ζ κεηαθίλεζε αλζξψπσλ ζε δηάθνξνπο ηνπξηζηηθνχο πξννξηζκνχο είλαη πξνζσξηλνχ θαη βξαρπρξφληνπ ραξαθηήξα, πνπ ζεκαίλεη φηη πξφζεζή ηνπο είλαη λα επηζηξέςνπλ ζηνλ ηφπν ηεο κφληκεο θαηνηθίαο ηνπο κέζα ζε ιίγεο, κέξεο βδνκάδεο ή κήλεο. 2

12 Οη άλζξσπνη επηζθέπηνληαη ηνπξηζηηθνχο πξννξηζκνχο γηα ηνπξηζηηθνχο ιφγνπο, δειαδή γηα ιφγνπο άιινπο απφ εθείλνπο ηεο κφληκεο δηακνλήο ηνπο ή ηεο επαγγεικαηηθήο απαζρφιεζήο ηνπο. Μπνξνχκε λα νξίζνπκε σο αθεηεξία ηεο αλάπηπμεο ηνπ ηνπξηζκνχ ηελ κεηαπνιεκηθή πεξίνδν, θπξίσο κεηά ην ηηο απαξρέο ηεο αλάπηπμεο ηνπξηζκνχ κφλν ε ειίη ησλ πινπζίσλ είρε ηελ δπλαηφηεηα λα απνιακβάλεη ηαμίδηα. Ζ αλά πηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ θαηά ηνλ 18 αηψλα ήηαλ απφξξνηα ησλ θιαζζηθψλ παξαγφλησλ ηεο ηνπξηζηηθήο δήηεζεο νη νπνίνη είλαη: ν ειεχζεξνο ρξφλνο, ηα ρξήκαηα θαη ην ελδηαθέξνλ. αθψο ζηελ αλάπηπμε απηή ζπλέβαιε ε εμέιημε ησλ κέζσλ κεηαθνξάο, ηα νπνία δηεπθφιπλαλ ηε κεηάβαζε ζηνπο επηζπκεηνχο πξννξηζκνχο. Ζ εμέιημε απηή ζε ζπλδηαζκφ κε ηελ χπαξμε πινχηνπ επηηάρπλαλ ηελ δηαδηθαζία ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο, σζηφζν ην ππνβφζθνλ ελδηαθέξνλ(δήηεζε) πξνππήξρε. Παξφια απηά, ν ηνπξηζκφο αλαπηχρζεθε καδηθά ζηηο εθβηνκεραληζκέλεο ρψξεο, δειαδή ηηο ρψξεο-κέιε ηνπ Οξγαληζκνχ πλεξγαζίαο θαη Αλάπηπμεο(ΟΟΑ),νη νπνίεο βξίζθνληαη θαηά πιεηνςεθία ζηελ Δπξψπε.χκθσλα κε ηνλ WTO(World Tourism Organization),ε δηεζλήο ηνπξηζηηθή ξνή απμήζεθε κε εηήζην ξπζκφ 7,32% απφ ην 1950 έσο ην 1991.Οη ρψξεο ηνπ ΟΟΑ, φπνπ θαηνηθεί ιηγφηεξν απφ ¼ ηνπ παγθφζκηνπ πιεζπζκνχ, ζπγθέληξσζαλ ην 85%ησλ δηεζλψλ ηνπξηζηηθψλ αθίμεσλ θαη πεξηζζφηεξν απφ ην 80% ησλ παγθφζκησλ ηνπξηζηηθψλ δαπαλψλ ην 1991.(L.Lickorish-C.Jenkins 2004). Υαξαθηεξηζηηθφ ηνπ ηνκέα ηνπ ηνπξηζκνχ είλαη ην φηη ε ιεηηνπξγία ηνπ ζπλδέεηαη κε ηελ δηεζλνπνίεζε κεγάινπ αξηζκνχ παξαγσγηθψλ θιάδσλ θαζψο θαη θιάδσλ παξνρήο ππεξεζηψλ ηεο νηθνλνκίαο. Χο απνηέιεζκα ν ηνπξηζκφο ζπκβάιεη ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ζε ηξία επίπεδα αλά ηνπξηζηίθε πεξηνρή ζηε δεκηνπξγία εηζνδεκάησλ, ζέζεσλ απαζρφιεζεο θαη θνξνινγηθψλ εζφδσλ.(π.σζάξηαο,2001) Σε ζεκεξηλή επνρή ε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηελ νηθνλνκηθή θαη ηελ πνιηηηζηηθή ελίζρπζε ησλ πεξηνρψλ ζηηο νπνίεο πξαγκαηνπνηείηαη. H δπλακηθή πνξεία ηνπ ηνπξηζκνχ νδήγεζε ζηε δηακφξθσζε πνιιψλ θαη δηαθνξεηηθψλ πξνηχπσλ ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο σο απνηέιεζκα ησλ παξακέηξσλ πνπ δηακνξθψλνπλ ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο. Έρνπλ γίλεη αξθεηέο πξνζπάζεηεο λα εθηηκεζνχλ νη πνιιαπιαζηαζηηθέο επηδξάζεηο ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ζηνπο θιάδνπο ηεο εζληθήο νηθνλνκίαο. Παξά 3

13 ηηο δηαθνξεηηθέο εθηηκήζεηο, κέζσ ηεο ιεηηνπξγίαο ελφο θνηλνχ«πνιιαπιαζηαζηή ηνπ ηνπξηζκνχ»,θνηλή είλαη ε εθηίκεζε φηη ππάξρνπλ ζεηηθέο επηδξάζεηο ζε πνιινχο θιάδνπο,νη δξαζηεξηφηεηεο ησλ νπνίσλ ζρεηίδνληαη κε ηνλ ηνπξηζκφ Διιεληθόο ηνπξηζκόο Ζ Διιάδα είλαη κηα απφ ηηο ιηγφηεξν ηζρπξέο νηθνλνκηθά ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαζψο θαη ε ιηγφηεξν ηζρπξή ζην ηνκέα ηεο βηνκεραλίαο, ν ηνπξηζκφο ηεο απαηηεί ηελ άκεζε ζηξαηεγηθή δηνηθεηηθή δξαζηεξηνπνίεζε, έηζη ψζηε λα είλαη ζε ζέζε λα αληαγσληζηεί ηηο ηζρπξέο ζηνλ ηνκέα ηνπ ηνπξηζκνχ ρψξεο. εκαληηθφ βήκα πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε είλαη ε πξνζπάζεηα άκβιπλζεο ηεο επνρηθφηεηαο ηνπ ειιεληθνχ ηνπξηζκνχ,ε νπνία είλαη απνηέιεζκα είηε ησλ θιηκαηνινγηθψλ ζπλζεθψλ, είηε ησλ ηνπξηζηηθψλ επηρεηξήζεσλ (tour operators),είηε ηεο δηάξζξσζεο ηεο ηνπξηζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Ζ Διιάδα πζηεξεί ζε ζρέζε κε ηνπο αληαγσληζηέο ηεο ζην λα πξνζειθχεη ηνπξίζηεο φιν ηνλ ρξφλν αιιά θπξίσο ηνπο θαινθαηξηλνχο κήλεο ιφγσ ηνπ θαζηεξσκέλνπ πξνηχπνπ «ήιηνο-ζάιαζζα». πγθξίλνληαο ηελ Διιάδα κε ηνπο άκεζνπο αληαγσληζηέο ηεο παξαηεξνχκε φηη θαηέρεη ζρεδφλ 10% ηνπ κεξηδίνπ αλάκεζα ζηηο ρψξεο απηέο κε ηάζεηο ζηαζεξνπνίεζεο. Ζ ρψξα κε ην κεγαιχηεξν κεξίδην είλαη ε Ηζπαλία (38%) κε ειαθξά απμεηηθή ηάζε, αθνινπζνχκελε απφ ηελ Ηηαιία (27%) κε έληνλα πησηηθέο ηάζεηο, ηελ Σνπξθία πνπ είλαη ιίγν ςειφηεξα απφ ηελ Διιάδα αιιά κε έληνλα αλνδηθή ηάζε, θαη αθνινπζνχλ ε Πνξηνγαιία (7%) κε πησηηθέο ηάζεηο θαη ε Αίγππηνο (6%) κε απμεηηθέο ηάζεηο. 4

14 Δηάγξακκα 1.1. Σρεηηθό Μεξίδην Τνπξηζηηθήο Αγνξάο Ειιάδαο θαη Άκεζσλ Αληαγσληζηώλ Πεγή:WTO (Πξφζβαζε: ) εκαληηθφ είλαη επίζεο λα αλαθεξζνχκε ζηε ζπζρέηηζε ηνπ εηζεξρφκελνπ ηνπξηζκνχ θαη ηνπ πιεζπζκνχ ηεο ρψξαο, δεκηνπξγψληαο έλαλ δείθηε κέηξεζεο ηεο δπλαηφηεηαο απνξξφθεζεο επηπιένλ ηνπξηζηψλ. Γιάγπαμμα 1.2. Πληθςζμόρ Υώπαρ και Διζεπσόμενοι Σοςπίζηερ υρ % επί ηος Πληθςζμού Πεγή: GBR Consulting (Ππόζβαζε: ) Βιέπνληαο ην παξαπάλσ δηάγξακκα, δηαθξίλνπκε φηη ε Διιάδα δηαζέηεη πεξίπνπ έλα πνζνζηφ γχξσ ζην 100% ζρεηηθά κε ηνλ πιεζπζκφ θαη ηνπο 5

15 εηζεξρφκελνπο ηνπξίζηεο,έλδεημε ελζαξξπληηθή γηα πεξηζψξηα βειηίσζεο ηνπ ζπγθξηηηθνχ πιενλεθηήκαηνο ηεο ρψξαο καο. Με γλψκνλα 2 βαζηθνχο αιιειέλδεηνπο ζηφρνπο: ηελ ελίζρπζε ζπγθξηηηθήο ζέζεο σο πξνο ην κεξίδην αγνξάο θαη ηελ άκβιπλζε ηεο επνρηθφηεηαο. Πξνυπφζεζε γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ απηψλ είλαη: -Δπηινγή ρσξψλ πξνέιεπζεο βάζε νξγαλσκέλεο ζηξαηεγηθήο. -Σε δεκηνπξγία ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο ιακβάλνληαο ππφςε ηηο αιιαγέο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη ζηελ παγθφζκηα αγνξά. Με ηνλ ηξφπν απηφ ν Διιεληθφο ηνπξηζκφο ζα μεθχγεη απφ ην κνληέιν ηνπ καδηθνχ θαη - θαηά ζπλέπεηα - θζελνχ ηνπξηζκνχ πνπ ραξαθηεξίδεηαη θαη απφ έληνλε επνρηθφηεηα Γηεζλήο ηνπξηζκόο Ο ηνπξηζκφο απνηειεί, ρσξίο άιιν, κηα νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα, ε νπνία φηαλ αλαπηχζζεηαη ζσζηά κπνξεί λα απνθέξεη ζεκαληηθά σθειήκαηα ζηηο νηθνλνκίεο, ηφζν ησλ αλεπηπγκέλσλ ρσξψλ φζν θαη ησλ αλαπηπζζνκέλσλ. Απηφ ηζρχεη ηδηαίηεξα γηα ηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο θαη ζπγθεθξηκέλα γη' απηέο πνπ πιεξνχλ ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ ηνπο, γεληθά θαη εηδηθφηεξα ηνπ δηεζλνχο ηνπξηζκνχ. Έηζη, ινηπφλ, επηδηψθνπλ απηέο κε θάζε ηξφπν λα επηηαρχλνπλ ηελ ηνπξηζηηθή ηνπο αλάπηπμε, επεηδή πηζηεχνπλ φηη απηή ζα ζπκβάιεη απνθαζηζηηθά ζηελ νηθνλνκηθή θαη θαη' επέθηαζε ζηελ θνηλσληθή ηνπο αλάπηπμε. Με άιια ιφγηα πηζηεχνπλ φηη αλαπηχζζνληαο ηνλ ηνπξηζκφ ηνπο θαη ηδηαίηεξα ηνλ εηζεξρφκελν ηνπξηζκφ, δειαδή ηνλ δηεζλή ή εμσηεξηθφ ελεξγεηηθφ, φπσο ραξαθηεξίδεηαη αιιηψο, ζα κπνξέζνπλ λα δηαθφςνπλ κηα ψξα αξρχηεξα ην θαχιν θχθιν ηεο θηψρεηαο θαη ηεο κηδέξηαο πνπ ηηο καζηίδεη. Πξαγκαηηθά ε ζπκβνιή ηνπ δηεζλή ηνπξηζκνχ ζηελ αλάπηπμε ηεο νηθνλνκίαο κηαο ρψξαο ππνδνρήο θαη θηινμελίαο ηνπξηζηψλ είλαη νπζηαζηηθά σθέιηκε ζε ηνκείο φπσο ε νηθνλνκία,ε δεκηνπξγία ζέζεσλ απαζρφιεζεο, ε αχμεζε ηνπ εηζνδήκαηνο ηνπ εγρψξηνπ πιεζπζκνχ,αξθεί λα ηεξνχληαη νη απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο : Ζ φιε πξνζπάζεηα λα είλαη νξζνινγηζηηθά πξνγξακκαηηζκέλε θαη λα επηρεηξείηαη αξκνληθά κε ηνπο άιινπο θιάδνπο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο θαη άιινπο βαζηθνχο θιάδνπο φπσο βηνκεραλία θαη γεσξγία.πάλσ απ' φια, φκσο, ζα πξέπεη λα θαηαλνήζνπκε φηη ν 6

16 δηεζλήο ηνπξηζκφο κπνξεί, θάησ απφ πξνυπνζέζεηο, λα ζπκβάιεη απνθαζηζηηθά ζηελ αλαπηπμηαθή πξνζπάζεηα κηαο ρψξαο ππνδνρήο θαη θηινμελίαο ηνπξηζηψλ, αιιά ζε θακηά πεξίπησζε δελ κπνξεί λα απνηειέζεη παλάθεηα γηα ηελ πιήξε ή κεξηθή αληηκεηψπηζε ησλ νηθνλνκηθψλ θαη θνηλσληθψλ πξνβιεκάησλ ηεο. Κάλνληαο κηα αλαζθφπεζε γηα ην έηνο 2008 φπνπ εκθαλίζηεθαλ θαη ηα πξψηα ζεκάδηα ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο κπνξνχκε λα δηαθξίλνπκε ηα εμήο :παξαηεξείηαη κηα γεληθή αχμεζε ηεο ηάμεο ηνπ 2% ζην επίπεδν ηνπ δηεζλή ηνπξηζκνχ εμαηηίαο ησλ ηζρπξψλ απνηειεζκάησλ ηνπ πξψηνπ εμακήλνπ πξηλ ηελ θαηάξξεπζε ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ αγνξψλ.λφγσ ηεο απαξρήο ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεηο παξαηεξείηαη θαηά ην δεχηεξν εμάκελν κηα ζηαζηκφηεηα ζηηο αθίμεηο θαη κεηέπεηηα πξνο ην ηέινο ηνπ έηνπο κηα πηψζε. πλνιηθά, ε αχμεζε 5% κεηαμχ Ηαλνπαξίνπ θαη Ηνπλίνπ 2008 κεηαηξάπεθε ζε πηψζε 1% ζην δεχηεξν εμάκελν. Αλ θαη ν ηνπξηζκφο δε δηαζέηεη αλνζία απέλαληη ζηηο δπζκελείο νηθνλνκηθέο εμειίμεηο, αληηζηάζεθε αξρηθά ζηελ νηθνλνκηθή χθεζε θαιχηεξα απφ άιινπο νηθνλνκηθνχο ηνκείο, φπσο νη θαηαζθεπέο, ην real estate ή ε απηνθηλεηνβηνκεραλία Tα ζηάδηα ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο Γεδνκέλε είλαη ε εθηίκεζε φηη ππάξρεη κηα εμειηθηηθή δηάζηαζε ζηελ πνξεία αλάπηπμεο ησλ ηνπξηζηηθψλ πεξηνρψλ. Ζ πνξεία απηή ζαθψο δελ είλαη ίδηα ζηηο πεξηνρέο απηέο θαζψο, εμαξηάηαη απφ ζπγθεθξηκέλνπο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ άκεζα ηηο δηαδηθαζίεο νη νπνίεο ελεξγνπνηνχληαη ζηηο ηνπξηζηηθέο πεξηνρέο θαη ηηο σζνχλ ζε πην νξγαλσκέλνπο θαη ζχλζεηνπο ηχπνπο αλάπηπμεο. Τπάξρνπλ φκσο ζηελ πιεηνςεθία ησλ πεξηπηψζεσλ νξηζκέλα θνηλά ραξαθηεξηζηηθά ζηελ πνξεία απηή. Οπζηαζηηθά αλαθέξνληαο ηε θξάζε πνξεία αλάπηπμεο ελλννχκε ηα ζηάδηα ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο. Με ην φξν ζηάδηα πεξηγξάθνπκε ηηο δηαδνρηθέο θάζεηο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο κηαο πεξηνρήο, ζε θάζε κηα απφ ηηο θάζεηο απηέο δηακνξθψλνληαη ζπγθεθξηκέλα ραξαθηεξηζηηθά ζε ζρέζε κε ηελ θνηλσληθή θαη νηθνλνκηθή δνκή θαζψο θαη κε ηνλ ηχπν ησλ ηνπξηζηηθψλ ππνδνκψλ θαη ππεξεζηψλ. Σα ζηάδηα απνηεινχλ δήηεκα κε ην νπνίν έρνπλ αζρνιεζεί επηζηήκνλεο απφ πνηθίινπο θιάδνπο φπσο νηθνλνκία, θνηλσληνινγία πξνηείλνληαο πνιιά κνληέια γηα ηελ πεξηγξαθή ησλ ζηαδίσλ.ο αξηζκφο ησλ ζηαδίσλ δηαθέξεη αλά πεξηπηψζεηο ίζσο 7

17 θαηά έλα ή δχν ζηάδηα ρσξίο φκσο λα αιιάδνπλ νπζηαζηηθά ηα ιεηηνπξγηθά ή εμειηθηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο αλάπηπμήο ηνπο. ε πνιιέο αλαιχζεηο ηνλίδνληαη νη θνηλσληθέο θαη νηθνλνκηθέο αιιαγέο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη θαζψο θαη νη παξάγνληεο πνπ ηηο πξνθαινχλ,ελψ ζε άιιεο ηνλίδνληαη ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο αλάπηπμεο ηνπ ηνπξηζκνχ, φπσο ππνδνκέο θαη ππεξεζίεο. Ζ έλλνηα ησλ ζηαδίσλ αλάπηπμεο έρεη θαηά έλα ηξφπν ζπλδεζεί κε ηελ έλλνηα«θχθινο δσήο ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο»,δειαδή κε ηελ έλλνηα κηαο δηαρξνληθήο πνξείαο. Οη κειέηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ην δήηεκα ησλ ζηαδίσλ έρνπλ δηεμαρζεί ζε πεξηνρέο κε δηαθνξεηηθά θνηλσληθά θαη νηθνλνκηθά ραξαθηεξηζηηθά. Σέινο ππάξρνπλ πεξηπηψζεηο φπνπ ε αλάπηπμε κηαο πεξηνρήο δελ έρεη θηάζεη ζην ηεξκαηηθφ ζηάδην,ην γεγνλφο απηφ νθείιεηαη ζε παξάγνληεο πνπ επηδξνχλ ζηελ δηαδηθαζία αλάπηπμεο.(υ.κνθθψζεο-π.σζάξηαο,2001) Παξαηίζεηαη ζηε ζπλέρεηα ην εμειηθηηθφ κνληέιν αλάπηπμεο ησλ ηξηψλ ζηαδίσλ αλάπηπμεο κηαο πεξηνρήο: θνηλωληθννηθνλνκηθή δνκή Πίλαθαο Σηάδην αλάπηπμεο Αιιαγέο ζηελ ηνπηθή Παξάγνληεο πνπ ζπκβάιινπλ ζε Φαξαθηεξηζηηθά ηνπξηζηηθήο Ζ πεξηνρή αλαθαιύπηεηαη θπξίσο από ηνπξίζηεο ή απηέο ηηο αιιαγέο αλάπηπμεο ληόπηνπο επηρεηξεκαηίεο παλδνρεία) ζε μελνδνρεία θαη από άιιε πεξηνρή ηεο Ληόπηνη επηρεηξεκαηίεο ηεο πεξηνρήο Ξξώηε ππνηππώδεο ππνδνκή(θαηαιύκαηα, επηρεηξήζεηο εζηίαζεο ρώξαο Πηαδηαθή αιιαγή ησλ Λένη ηεο πεξηνρήο Κηθξόο αξηζκόο ηνπξηζηώλ πνπ παξαγσγηθώλ δνκώλ ηεο ηαμηδεύνπλ απηόλνκα θαη πεξηνρήο κε ζηξνθή πξνο επηζπκνύλ ηε δηακνλή ζε ηηο ππεξεζίεο πεξηνρέο ήζπρεο, κε θαζαξό πεξηβάιινλ Ξξώηεο ελδείμεηο Ληόπηνη επηρεηξεκαηίεο από άιιε Αλύπαξθηε δηαθεκηζηηθή αζηηθνπνίεζεο ζε ζεκαληηθή κεξίδα ηνπ πιεζπζκνύ Νη αληηκεησπίδνληαη σο θηινμελνύκελνη από ηνπο ληόπηνπο ή σο θνξείο δηαθνξεηηθώλ αληηιήςεσλ πεξηνρή ηεο ρώξαο «εηθόλα» ζηηο ηνπξηζηηθέο αγνξέο ηνπ καδηθά νξγαλσκέλνπ ηνπξηζκνύ Ρνπξίζηεο εκεδαπνί Ξξώηεο- κηθξήο εκβέιεηαοηνπξηζηηθέο επελδύζεηο 8

18 Ρνπξίζηεο αιινδαπνί Ξξόγξακκα ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ηνπηθήο ή εζληθήο εκβέιεηαο Ζ πξνβνιή θάπνηνπ εηδηθνύ ηνπξηζηηθνύ πόξνπ Αιιαγέο ζηελ ηνπηθή θνηλωληθννηθνλνκηθή δνκή γπλαίθεο)κε ζηόρν ηα ηνπξηζηηθά επαγγέικαηα Πίλαθαο Σηάδην αλάπηπμεο Παξάγνληεο πνπ ζπκβάιινπλ ζε απηέο ηηο αιιαγέο Φαξαθηεξηζηηθά ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο Ραρύηαηεο αιιαγέο ζηελ θνηλσληθή θαη παξαγσγηθή δνκή: εγθαηάιεηςε όισλ ησλ θιάδσλ Ρνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο εζληθήο εκβέιεηαο (πξαθηνξεία, μελνδνρεία) Γεκηνπξγία κηαο ζύλζεηεο ηνπξηζηηθήο ππνδνκήο(κεγάια μελνδνρεία, πξαθηνξεία) θαη ζηξνθή ζηελ απαζρόιεζε αλαθνξηθά κε ηνλ ηνπξηζκό Δπαγγεικαηηθή θαη θνηλσληθή θηλεηηθόηεηα(θπξίσο λένη θαη Ληόπηνη θαη αιινδαπνί επηρεηξεκαηίεο πνπ επελδύνπλ Κεγάιεο εκβέιεηαο επελδύζεηο από ην θξάηνο θαη ζεκαληηθέο Νη ζρέζεηο ησλ ηνπξηζηώλ κε ζηελ πεξηνρή Ρνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο δηεζλνύο επελδύζεηο από ηδηώηεο Πεκαληηθέο αιιαγέο ζηε ηνπο ληόπηνπο γίλνληαη ζηαδηαθά ζρέζεηο «εκπνξηθήο ζπλαιιαγήο» εκβέιεηαο (tour operators) ρσξνηαμηθή θαη ιεηηνπξγηθή νξγάλσζε ηεο πεξηνρήο,ώζηε λα εμππεξεηνύληαη νη ηνπξίζηεο Ρν θξάηνο κε πξνγξάκκαηα Ξξώηεο νκάδεο νξγαλσκέλνπ αλάπηπμεο θαη πξνβνιήο ηεο ηνπξηζκνύ πνπ ηαμηδεύνπλ πεξηνρήο ρξεζηκνπνηώληαο ππεξεζίεο Νη εξγαδόκελνη ζηηο ηνπξηζηηθέο Ζ πεξηνρή απνθηά δηαθεκηζηηθή επηρεηξήζεηο Κεηαλάζηεο ληόπηνη πνπ επηζηξέθνπλ ζηελ πεξηνρή Πίλαθαο Σηάδην αλάπηπμεο «εηθόλα» Φαξαθηεξηζηηθά ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο Αιιαγέο ζηελ ηνπηθή Παξάγνληεο πνπ ζπκβάιινπλ ζε θνηλωληθννηθνλνκηθή δνκή απηέο ηηο αιιαγέο Αζηηθνπνίεζε ησλ θνηλσληθώλ ραξαθηεξηζηηθώλ ηεο πεξηνρήο Ρνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο δηεζλνύο εκβέιεηαο (tour operators) Νξγαλσκέλε καδηθή ππνδνκή ηνπξηζκνύ θαη παθέηνπ Ζ παξαγσγηθή δνκή ηεο πεξηνρήο Δπελδπηέο αιινδαπνί πεξεζίεο θαη δξαζηεξηόηεηεο γηα εμππεξέηεζε ηνπξηζηώλ 9

19 «ηξηηνγελνπνηείηαη» κε θπξηαξρία ηνπ ηνπξηζκνύ Αιιάδνπλ νη ξπζκνί ηεο δσήο, ηα θαηαλαισηηθά πξόηππα θαη νη αμίεο ηεο πιεηνςεθίαο ησλ θαηνίθσλ Νη ζρέζεηο ησλ ηνπξηζηώλ κε ηνπο ληόπηνπο γίλνληαη απξόζσπεο θαη πεξηνξίδνληαη ζηηο εκπνξηθέο ζπλαιιαγέο Γηεζλήο, εζληθή θαη πεξηθεξεηαθή Ζ πεξηνρή κεηαηξέπεηαη ζε πνιηηηθή «ηνπξηζηηθό πξννξηζκό» κε δηεζλείο πξνδηαγξαθέο Ληόπηνη επελδπηέο ηεο πεξηνρήο Έξρνληαη θπξίσο ηνπξίζηεο κε νξγαλσκέλα παθέηα ηνπξηζκνύ δηαθνπώλ κέζσ ησλ tour operators Ρνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο εζληθήο εκβέιεηαο Ζ δηαθεκηζηηθή «εηθόλα» ηεο πεξηνρήο δηεζλνπνηείηαη (tour operators) θαη ζπκβάιιεη ζηε καδηθή πξνζέιεπζε ηνπξηζηώλ Πεγή: Φ. Κοκκώζερ - Π. Σζάξηαο(2001) 1.5. Η έλλνηα θαη ν ξόινο ηεο βηώζηκεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο O φξνο «βηψζηκε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε» πεξηγξάθεη ηνλ ηχπν ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο πνπ πξαγκαηνπνηείηαη ζε ηζφπνζε αλαινγία κεηαμχ ηνπ νηθνλνκηθνχ, ηνπ θνηλσληθνχ, ηνπ πνιηηηζκηθνχ θαη ηέινο ηνπ πεξηβαιινληηθνχ ηνκέα θαη παξάιιεια δηακνξθψλεη φξνπο, φπσο ππεξεζίεο θαη ππνδνκέο κε ζθνπφ ηελ αλαηξνθνδφηεζε ηεο. Κπξίσο κεηά ην 1980 παξαηεξείηαη κηα έληνλε πξνζπάζεηα εθαξκνγήο κηαο κνξθήο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο βαζηζκέλε ζην πξφηππν ηεο βησζηκφηεηαο,εζηηάδνληαο θπξίσο ζηηο πεξηνρέο εθείλεο πνπ εθαξκφδνπλ ην πξφηππν ηνπ καδηθνχ ηνπξηζκνχ ή ζηηο αλαπηπζζφκελεο ηνπξηζηηθέο πεξηνρέο κε ζθνπφ ηελ εηζρψξεζε βηψζηκσλ ραξαθηεξηζηηθψλ θαηά ηε δηαδηθαζία ηεο ηνπξηζηηθήο ηνπο αλάπηπμεο. Κπξίαξρνη παξάγνληεο γηα ηελ εθαξκνγή ηεο βηψζηκεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ζεσξνχληαη νη εμήο: Καηάιιεινο ζρεδηαζκφο ησλ βαζηθψλ παξακέηξσλ φπσο ε νηθνλνκία, ε θνηλσλία θαη ην πεξηβάιινλ κε ζθνπφ ηελ ηζφξξνπε αλάπηπμή ηνπο. Δλίζρπζε κέηξσλ θαη ζσζηή δηαρείξηζε ησλ φξσλ κε ζθνπφ ηελ αλαηξνθνδφηεζή ηεο. Πξνψζεζε κέηξσλ πνπ λα δηαθπιάζζνπλ παξάγνληα ηεο ηνπηθήο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο 10

20 Υξήζε ησλ ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ σο βαζηθνχ άμνλα ηεο ηνπηθήο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο. (Υ.Κνθθψζεο Π.Σζάξηαο,2001) 1.6. Πσο νη εηδηθέο θαη ελαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνύ ζπκβάιινπλ ζηελ αεηθνξία Καηά ηελ δηαδηθαζία ηεο εθαξκνγήο ησλ δηαδηθαζηψλ ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο παξαηεξνχληαη ειιείςεηο ζηηο δηαδηθαζίεο πξνγξακκαηηζκνχ θαη ζρεδηαζκνχ, ειιείςεηο πνπ εκθαλίδνληαη αθφκα θαη ζε αλαπηπγκέλεο ηνπξηζηηθά ρψξεο. ηαδηαθά ην θαηλφκελν ηεο αεηθνξίαο ηείλεη λα εμαπιψλεηαη ζην δηεζλή ρψξν. ην ζπκπέξαζκα απηφ θαηαιήγνπκε βιέπνληαο ηελ δπλακηθή ηάζε αλάπηπμεο ησλ εηδηθψλ θαη ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ νη νπνίεο ζπκβάιινπλ ζηελ βηψζηκε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε. Οη ειδικέρ μοπθέρ ηνπξηζκνχ ραξαθηεξίδνληαη απφ έλα εηδηθφ θίλεηξν ζηε δήηεζε θαη παξάιιεια απφ ηελ χπαξμε ή θαη ηελ αλάπηπμε εηδηθψλ ππνδνκψλ κε ζηφρν ηελ εμππεξέηεζε ησλ αλαγθψλ ησλ ηνπξηζηψλ ηεο θάζε εηδηθήο κνξθήο. Οη εναλλακηικέρ μοπθέρ ηνπξηζκνχ απνηεινχλ κέξνο ησλ εηδηθψλ κνξθψλ, ραξαθηεξίδνληαη επίζεο απφ ηελ χπαξμε ελφο εηδηθνχ θηλήηξνπ ζηε δήηεζε ζπλδεδεκέλν κε θάπνην ζπγθεθξηκέλν ζέκα φπσο θπζηνιαηξία ή αζιεηηζκφο.ε απηφ ην είδνο ηνπξηζκνχ, νη ηνπξίζηεο ιεηηνπξγνχλ απηφλνκα θαη φρη ησλ ππεξεζηψλ πνπ παξέρεη ν νξγαλσκέλνο ηνπξηζκφο. Οη ελαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ ραξαθηεξίδνληαη απφ ζεβαζκφ ζηελ ηνπηθή θνηλσληθή δνκή θαη ην πεξηβάιινλ. Οη παξαπάλσ κνξθέο ηνπξηζκνχ εθαξκφδνληαη κε ζηφρν ηελ πξνζθνξά εμεηδηθεπκέλσλ ππεξεζηψλ κε ζθνπφ ηελ θάιπςε ηεο δήηεζεο εηδηθψλ νκάδσλ ηνπξηζηψλ θαη παξάιιεια εθαξκφδνληαο απηνχ ηνπ είδνπο ηηο κνξθέο ηνπξηζκνχ θαηνξζψλνπκε λα δηαθπιάμνπκε ζε θάπνην βαζκφ ηελ ηνπηθή, θνηλσληθή θαη πεξηβαιινληηθή δνκή. Δθαξκφδνληαο ηηο εηδηθέο θαη ελαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ θαηά ηε δηαδηθαζία αλάπηπμεο ηεο βηψζηκεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο πξνσζνχκε δχν ελέξγεηεο. Αξρηθά πξνζθέξνπκε εμεηδηθεπκέλα πξντφληα θαη ππεξεζίεο ηα νπνία θαιχπηνπλ ηηο εηδηθέο αλάγθεο ησλ ηνπξηζηψλ, επηπιένλ ζπγθξνηνχλ έλα πξφηππν αλάπηπμεο πνπ εληάζζεηαη ηζφξξνπα ζηελ ππάξρνπζα ππνδνκή,βειηηψλνληαο ηελ 11

21 πθηζηάκελε θαηάζηαζε ή αθφκα θαη δηακνξθψλνληαο κηα λέα παξαγσγηθή δνκή βαζηζκέλε ζηηο εηδηθέο θαη ελαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ. ηφρνο κέζσ ηεο εθαξκνγήο ησλ παξαπάλσ κνξθψλ ηνπξηζκνχ είλαη ε δηακφξθσζε κηαο ππνδνκήο πξνζθνξάο ε νπνία ζα αληαπνθξίλεηαη ζε δηαθνξεηηθνχο ηχπνπο δήηεζεο θαη παξάιιεια ζα ζπκβάιιεη ζηελ βαζηθή αξρή ηεο αεηθνξίαο.ην πιαίζην απηφ εληζρχεηαη ε αλάπηπμε ησλ κνξθψλ απηψλ ζε πιέγκαηα κε βάζε θάπνηα θνηλά ραξαθηεξηζηηθά ησλ θηλήηξσλ ησλ ηνπξηζηψλ. Πίλαθαο 1.4. Πιέγκαηα εηδηθώλ θαη ελαιιαθηηθώλ κνξθώλ ηνπξηζκνύ Θεκαηηθόο άμνλαο θηλήηξωλ ηνπξηζηώλ Ξνιηηηζκόο-Δθπαίδεπζε Ξεξηβάιινλ-θπζηνιαηξία-Φπζηθή δσή Αζιεηηζκόο-Φπζηνιαηξία-γηεηλή δσή Πιέγκα εηδηθώλ θαη ελαιιαθηηθώλ κνξθώλ ηνπξηζκνύ α)ξνιηηηζηηθόο-νηθνηνπξηζκόο β)δθπαηδεπηηθόο- Ξεξηεγεηηθόο-Νηθνινγηθά πάξθα α)νηθνηνπξηζκόο-ξεξηεγεηηθό β)γείαο-ηακαηηθόο- Νξεηβαηηθόο (Π.Σζάξηαο- Βηψζηκε Σνπξηζηηθή θαη Πεξηβάιινλ,2001) 1.7. Υαξαθηεξηζηηθά ηνπ Διιεληθνύ ηνπξηζκνύ α)αζιεηηθόο-γείαο-ηακαηηθόο-νηθνηνπξηζκόο ρεδφλ ην 1/10 ηνπ ελεξγνχ πιεζπζκνχ ηεο ρψξαο δξαζηεξηνπνηείηαη ζηνλ ειιεληθφ ηνπξηζκφ κε ζθνπφ αλαδεηρζεί ζε καθοπιζηικό παπάγονηα ανάπηςξηρ θαη πποοπηικήρ ηηρ ελληνικήρ οικονομίαρ.απφ ηελ πιεπξά ηεο Διιεληθήο Κπβέξλεζεο ππάξρεη ν ζηφρνο πνπ έρεη αξρίζεη λα πινπνηείηαη, γηα ηη ποιοηική αναβάθμιζη ηος ΔλληνικούTοςπιζμού θαη ηε δεκηνπξγία ζεηηθνχ θιίκαηνο γηα ηελ εηθφλα ηεο Δλλάδαρ ζηηο μέλεο αγνξέο.ο Διιεληθφο Σνπξηζκφο, ζεσξείηαη η Μεγάλη Βιομησανία ηεο ρψξαο καο θαη πξέπεη λα αμηνπνηεζεί θαηάιιεια έηζη ψζηε λα 12

22 απνδψζεη ηα επηζπκεηά απνηειέζκαηα θαη λα ζπκβάιιεη ζηελ ελίζρπζε ηεο νηθνλνκίαο.γχν πνιχ ζεκαληηθνί θνξείο νη νπνίνη πξνάγνπλ θαη ζηεξίδνπλ ηνλ ειιεληθφ ηνπξηζκφ είλαη ν Διιεληθφο Οξγαληζκφο Σνπξηζκνχ(ΔΟΣ) θαη ην Ηλζηηηνχην Σνπξηζηηθψλ Δξεπλψλ θαη Πξνβιέςεσλ(ΗΣΔΠ) Φαξαθηεξηζηηθά ηνπ Ειιεληθνύ Τνπξηζκνύ Ζ Διιάδα πξνζειθχεη πεξηζζφηεξα απφ 16 εθαηνκκχξηα ηνπξίζηεο ην ρξφλν ζπκβάιινληαο έηζη θαηά ην 15% ζην αθαζάξηζην εγρψξην πξντφλ ηεο ρψξαο. Ζ Διιάδα απφ ηελ αξραηφηεηα έσο ζήκεξα δηαζέηεη ηελ ηθαλφηεηα λα ειθχεη ηνπξίζηεο φινπ ηνπ θφζκνπ ράξε ζηελ καθξά θαη πινχζηα ηζηνξία ηεο, ηηο φκνξθεο αθηέο, ηα ηζηνξηθά κλεκεία θαη ην κεζνγεηαθφ ηεο θιίκα. Πξνθεηκέλνπ ν Διιεληθφο Σνπξηζκφο λα δηαηεξήζεη θαη αλαπηχμεη ην κεξίδην αγνξάο ηνπ, ζα πξέπεη λα εθαξκφζεη κηα ζηξαηεγηθή πνπ λα αληαπνθξίλεηαη ζηηο δηεζλείο ηάζεηο θαη ην πξνζθεξφκελν πξντφλ λα πξνζαξκνζηεί αλάινγα, π.ρ., κε Πξνζβάζηκνπο πξννξηζκνχο γηα αλαπήξνπο θαη ειηθησκέλνπο, κε δξαζηεξηφηεηεο γηα ηα παηδηά, κε πξνζέιθπζε Αεξνπνξηθψλ Δηαηξεηψλ Υακεινχ Κφζηνπο, κε αλάπηπμε ππεξεζηψλ πςεινχ επηπέδνπ θαη πξνζσπνπνηεκέλεο εμππεξέηεζεο (personalised service), κε ζηξαηεγηθή internet. Απαξαίηεηε είλαη θαη ε αλάπηπμε εηδηθψλ πξντφλησλ πνπ ζα απεπζχλνληαη ζε μερσξηζηά ηκήκαηα ηεο αγνξάο (market segments). Σα εηδηθά πξντφληα ζπκβάιινπλ ζηελ άκβιπλζε ηεο επνρηθφηεηαο θαη απνθέξνπλ πςειφηεξα έζνδα απφ ην παξαδνζηαθφ ηνπξηζηηθφ πξντφλ, θαζψο ζπλνδεχνληαη απφ πςειφηεξε ηνπξηζηηθή δαπάλε.θα πξέπεη επνκέλσο λα γίλεη κηα ελαξκφληζε ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο κε ην ζηξαηεγηθφ κάξθεηηλγθ θαζψο θαη θαζνξηζκφο ζπγθεθξηκέλσλ ζηφρσλ σο πξνο ην επίπεδν θαη ηελ πνηφηεηα ηνπ εηζεξρφκελνπ ηνπξηζκνχ. 13

23 Γιάγπαμμα 1.3. Καθοπιζμόρ Ποιόηηηαρ Διζεπσόμενος Σοςπιζμού. Ππόζβαζη( ) Πεγή: GBR Consulting Δίλαη πξνθαλέο απφ ηα παξαπάλσ φηη, κεζνκαθξνπξφζεζκα, ην δεηνχκελν δελ είλαη ε κνλνκεξήο κεγηζηνπνίεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ εηζεξρφκελσλ ηνπξηζηψλ αιιά ε επίηεπμε ηεο ρξπζήο ηνκήο αλάκεζα ζην «άξηζην» κείγκα Δηζεξρφκελνπ Σνπξηζκνχ (Αξηζκφο Σνπξηζηψλ x Γαπάλε αλά Σνπξίζηα) αθ ελφο, θαη ε νηθνινγηθή / θνηλσληθή πξνζαξκνγή αθ' εηέξνπ. Εεηνχκελν δειαδή είλαη ε έληαμε ηνπ Διιεληθνχ Σνπξηζηηθνχ Πξντφληνο ζηελ παγθφζκηα αγνξά κε ηαπηφρξνλε δπλαηφηεηα αεηθφξνπ αλάπηπμήο ηνπ. Ζ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ απηψλ πξνυπνζέηεη ηνλ θαζνξηζκφ κηαο δηαρξνληθήο ζηξαηεγηθήο επέθηαζεο θαη ζηαζεξνπνίεζεο ηεο ρψξαο ζηνλ παγθφζκην ράξηε ηνπξηζκνχ ζπλπθαζκέλεο κε ηα ηζρπξά ζεκεία ηεο ρψξαο καο πνπ δελ είλαη άιια απφ ην πεξηβάιινλ, ηνλ πνιηηηζκφ θαη ηελ παξαδνζηαθή θηινμελία Αθίμεηο χκθσλα κε ζηνηρεία ηεο Δ..Τ.Δ., ην 2009 νη αθίμεηο ηνπξηζηψλ ζηελ Διιάδα ήηαλ , Οη αθίμεηο ηνπξηζηψλ θαηά ην 2008 ήηαλ (6,7% ιηγφηεξεο). Οη αθίμεηο απφ ηελ Δπξψπε, ζηελ νπνία αλαινγεί ην κεγαιχηεξν κεξίδην ηεο ηνπξηζηηθήο αγνξάο (91,2%), ήηαλ κεησκέλεο θαηά 6%. ηελ αλάιπζε ησλ ζηνηρείσλ, θαηά κέζν κεηαθνξάο θαη ζηαζκφ εηζφδνπ, παξαηεξείηαη φηη νη πεξηζζφηεξεο αθίμεηο ζεκεηψζεθαλ ζην «Διεπζέξηνο Βεληδέινο» κε (21,3%), ελψ 14

24 αθνινπζνχλ ην αεξνδξφκην ηνπ Ζξαθιείνπ (13,1%), ηεο Ρφδνπ (8,9%), ησλ Λνηπψλ ηαζκψλ (6,0%) ηεο Θεζζαινλίθεο (5,8%) θαη ηεο Κέξθπξαο (4,9%).ηνλ παξαθάησ πίλαθα παξνπζηάδνληαη νη ρψξεο απφ ηηο νπνίεο πξνέξρεηαη ην βαζηθφ πνζνζηφ ηνπξηζηψλ ζηε ρψξα καο θαηά ην έηνο Πεγή : Δ..Τ.Δ Πξφζβαζε:( ) 1.8. Δηζαγσγή ζηηο επηπηώζεηο Ζ αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ έρεη επηθέξεη πνιιαπιέο επηπηψζεηο ζε δηάθνξνπο ηνκείο πνπ εκπιέθνληαη θαη ζρεηίδνληαη κε ηνλ ηνκέα ηνπ ηνπξηζκνχ. Κπξίαξρν πξφβιεκα ησλ ζρεδηαζηψλ γηα ηελ εθηίκεζε ησλ επηπηψζεσλ ηνπ ηνπξηζκνχ είλαη ε θαζηέξσζε κηαο θαηάιιειεο βάζεο ζχγθξηζεο κέζσ ηεο νπνίαο ζα κεηξνχλ ηηο πθηζηάκελεο αιιά θαη ηηο κειινληηθέο αιιαγέο πνπ επηθέξεη ν ηνπξηζκφο. Σν πξφβιεκα απηφ αλαθέξεηαη ζε επηζηεκνληθέο κειέηεο Πεξηβαιινληηθψλ Δπηπηψζεσλ(Environmental Assessment,EA) H ΔΑ αλαγλσξίδεη ηα πξαθηηθά πξνβιήκαηα γηα ηε δεκηνπξγία βάζεο ζχγθξηζεο θαζψο θαη ηα πξνβιήκαηα δηαρσξηζκνχ ησλ ηνπξηζηηθψλ επηπηψζεσλ απφ άιιεο νηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο, 15

25 επεηδή είλαη δχζθνιν λα απνκνλψζνπκε ηνλ ηνπξηζκφ απφ άιιεο κνξθέο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο. Οη Mathienson θαη Wall (1982) ηφληζαλ ηελ αθξηβή θχζε ηνπ πξνβιήκαηνο, θαζψο ζε πνιινχο ηνπξηζηηθνχο πξννξηζκνχο είλαη ζρεδφλ αδχλαηνλ λα αλαζπλζέζνπκε ην πεξηβάιινλ ρσξίο ηα απνηειέζκαηα πνπ επηθέξεη ν ηνπξηζκφο. Δλψ αλαγλσξίδεηαη επξέσο φηη ν ηνπξηζκφο είλαη ζεκαληηθφο παξάγνληαο επεξεαζκνχ ηνπ θπζηθνχ θαη δνκεκέλνπ πεξηβάιινληνο, ε απνκφλσζε ησλ αθξηβψλ αηηηψλ πνπ νδεγνχλ ζε ζπγθεθξηκέλεο επηπηψζεηο είλαη δχζθνιε. Υαξαθηεξηζηηθά νη Μathieson θαη Wall αλαθέξνπλ «ν ηνπξηζκφο ίζσο είλαη ν απνδηνπνκπαίνο ηξάγνο γηα πξνβιήκαηα πνπ ήδε ππάξρνπλ πξηλ απφ ηελ έιεπζε ηνπ ζχγρξνλνπ ηνπξηζκνχ. Αζθαιψο είλαη επθνιφηεξν λα ελνρνπνηνχκε ηνλ ηνπξηζκφ παξά λα αζρνιεζνχκε κε ηηο ζπλζήθεο ηεο θνηλσλίαο θαη ηνπ πεξηβάιινληνο. Οη πνιχπινθεο αιιειεπηδξάζεηο ηνπξηζκνχ θαη δνκεκέλνπ θαη θπζηθνχ πεξηβάιινληνο θαζηζηνχλ νπζηαζηηθά αδχλαηε ηε κέηξεζε ησλ επηπηψζεσλ κε αθξίβεηα. Παξφια απηά νη επηπηψζεηο κπνξεί λα είλαη κεγάιεο θιίκαθαο θαη απηέο. Άιινη παξάγνληεο πνπ πεξηπιέθνπλ ηελ αλάιπζε ησλ επηπηψζεσλ ηνπ ηνπξηζκνχ πεξηιακβάλνπλ ηελ έθηαζε ζηελ νπνία είλαη ζπλερέο ζην ρξφλν(αλαθνξά ζην δήηεκα ηεο επνρηθφηεηαο) θαη ηε γεσγξαθία ηνπ ηνπξηζκνχ(αλαθνξά ζηηο πεξηνρέο πνπ ηείλεη λα ζπγθεληξψλεηαη θπξίσο ε ηνπξηζηηθή δξαζηεξηφηεηα). Έλα ρξήζηκν ζεκείν αθεηεξίαο γηα ηελ αλάιπζε ησλ επηπηψζεσλ ζε πξαθηηθφ πιαίζην είλαη ε απφθαζε ζρεηηθά κε ηνλ ηξφπν κέηξεζεο ησλ επηπέδσλ επίζθεςεο σο βάζεο ππνινγηζκνχ ηνπ αξηζκνχ ησλ επηζθεπηψλ ζε έλαλ πξννξηζκφ. Βέβαηα νη έξεπλεο ζρεηηθά κε ηηο επηπηψζεηο πνπ ζηεξίδνληαη ζηελ πξναλαθεξζείζα βάζε δηεμάγνληαη θπξίσο ζε ζέιγεηξα επηζθεπηψλ θαη ζε πνζνζηά πιεξφηεηαο ησλ θαηαιπκάησλ θαη ζηελ ηθαλφηεηα δηακφξθσζεο αληηπξνζσπεπηηθνχ δείγκαηνο επηζθέςεσλ ζηνλ πξννξηζκφ θαη έηζη ε αμηνπηζηία ηνπο είλαη ακθηζβεηήζηκε. χκθσλα κε ηνλ Potter θαη ηελ εξγαζία ηνπ, ε νπνία πεξηέρεη ην γεληθφ πιαίζην ησλ επηπηψζεσλ φπνπ ελζσκαηψλνληαη πεξηβαιινληηθά, θνηλσληθά θαη νηθνλνκηθά δεηήκαηα παξαηίζεηαη ν παξαθάησ πίλαθαο: Πίλαθαο 1.5. Πιαίζην επηπηώζεσλ ηνπ ηνπξηζκνύ θαηά Potter(θαηά ηνπο Potter1978, Pearce 1989,Page 1995) Βήκα1 Δμέηαζε ηνπ πιαηζίνπ ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο 16

26 Bήκα2 Ξξνβιέςεηο γηα ηελ κειινληηθή αλάπηπμε ηεο πεξηνρήο Βήκα3 Δμέηαζε ηεο θύζεο ηεο ηνπξηζηηθήο πεξηνρήο Βήκα4 Ρη ζπκβαίλεη θαζώο πξαγκαηνπνηείηαη ε αλάπηπμε Βήκα5 Αλαγλώξηζε πνηνηηθώλ θαη πνζνηηθώλ δηαθνξώλ αλάκεζα ζηα βήκαηα 2-4 Βήκα6 πόδεημε κέζσλ βειηίσζεο γηα κείσζε αξλεηηθώλ επηπηώζεσλ Βήκα7 Αλάιπζε ησλ επηπηώζεσλ θαη ζύγθξηζε ησλ ελαιιαθηηθώλ δπλαηνηήησλ Βήκα8 Ξαξνπζίαζε ησλ απνηειεζκάησλ Βήκα9 Μειεηψληαο ην δήηεκα ησλ επηπηψζεσλ έρεη δηαπηζησζεί φηη είλαη αξθεηά δχζθνιν λα απνκνλσζνχλ θαη λα κειεηεζνχλ νη επηκέξνπο επηπηψζεηο, νη νπνίεο ζρεηίδνληαη κε πεξηζζφηεξα ηνπ ελφο πεδία πνπ αθνξνχλ ηελ νξγάλσζε θαη ηε ιεηηνπξγία ηεο θνηλσληθήο δσήο, φπσο νηθνλνκία, πεξηβάιινλ, πνιηηηζκφο. Σν δήηεκα ησλ επηπηψζεσλ αθφξα επηζηήκνλεο δηαθφξσλ θιάδσλ, φπσο νηθνλνκνιφγνπο,θνηλσληνιφγνπο, ρσξνηάθηεο, γεσγξάθνπο θαη πεξηβαιινληνιφγνπο. Απφ ηελ κειέηε ησλ επηπηψζεσλ αλαδεηθλχνληαη δχν ζεκαληηθά δεηήκαηα: Ιήςε απνθάζεσλ 1. Ζ ζεκαζία ηνπ ειέγρνπ ησλ δηαδηθαζηψλ ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο, 2. Ζ δπλακηθή ηνπ ηνπξηζκνχ ε νπνία θαηνξζψλεη λα αιιάδεη ξηδηθά ηα θνηλσληθά θαη νηθνλνκηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ πεξηνρψλ ζηηο νπνίεο αλαπηχζζεηαη.(υ.κνθθψζεο-π.σζάξηαο,2001) Επηπηώζεηο ζηελ νηθνλνκία Δίλαη απνδεδεηγκέλν φηη ν ηνπξηζκφο ζπκβάιιεη ζηνλ νηθνλνκηθφ ηνκέα θαη ηνλ εληζρχεη ζεκαληηθά,απνηειεί κηα ζεκαληηθή πεγή εζφδσλ γηα ην θξάηνο, παξάιιεια φκσο απνηειεί θαη κηα πεγή εμφδσλ. πρλά, νη πινχζηεο ρψξεο είλαη πην θαηάιιειεο ψζηε λα επσθειεζνχλ νηθνλνκηθά απφ ηνλ ηνπξηζκφ απφ φηη νη θησρέο ρψξεο. Αλ θαη νη ειάρηζηα αλεπηπγκέλεο ρψξεο έρνπλ κεγαιχηεξε θαη επηηαθηηθή αλάγθε γηα επηπιένλ εηζφδεκα, ζέζεηο εξγαζίαο θαη γεληθή βειηίσζε ηνπ βηνηηθνχ επηπέδνπ κέζσ ηνπ ηνπξηζκνχ, είλαη ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο, νη ιηγφηεξν ηθαλέο γηα λα πξαγκαηνπνηήζνπλ απηά ηα νθέιε. Οη νηθνλνκηθέο επηπηψζεηο αθνξνχλ ζπγθεθξηκέλα: ηελ απαζρφιεζε, ηελ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε, ην ηζνδχγην πιεξσκψλ 17

27 ,ηα θνξνινγηθά έζνδα, ηνλ πιεζσξηζκφ, θαζψο επίζεο θαη πνιιαπιαζηαζηηθέο επηδξάζεηο ζηελ ηνπηθή θνηλσλία. Μειέηεο πνπ πξνζεγγίδνπλ ηνλ ηνπξηζκφ απφ δηαθνξεηηθά επηζηεκνληθά πεδία φπσο κάξθεηηλγθ, κάλαηδκελη,κειέηεο απφ νηθνλνκνιφγνπο ή θνηλσληνιφγνπο αλαδεηθλχνπλ ηηο παξαπάλσ επηπηψζεηο. Η. Απαζρφιεζε Ζ αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ έρεη σο άκεζν απνηέιεζκα ηελ δεκηνπξγία λέσλ ζέζεσλ εξγαζίαο. Καζψο δεκηνπξγνχληαη λέεο ηνπξηζηηθέο ππνδνκέο είλαη αλαγθαία ε πξφζιεςε πξνζσπηθνχ, αιιά θαη ζηηο ήδε ππάξρνπζεο ππνδνκέο θαηά ην δελίζ ηεο ηνπξηζηηθήο πεξηφδνπ γίλεηαη επηηαθηηθή ε αλάγθε πξφζιεςεο επηπιένλ πξνζσπηθνχ. Βέβαηα ζεκαληηθφ είλαη λα αλαθέξνπκε ην ζέκα ηεο επνρηθφηεηαο θαη ηεο ρακειήο εμεηδίθεπζεο,θαζψο o επνρηαθφο ραξαθηήξαο ηεο ηνπξηζηηθήο βηνκεραλίαο δεκηνπξγεί νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα γηα πξννξηζκνχο πνπ εμαξηψληαη απνθιεηζηηθά απφ απηήλ. Μεξηθά απφ ηα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδνπλ νη επνρηαθνί εξγαδφκελνη αθνξνχλ ηελ αλαζθάιεηα σο πξνο ην ζέκα ηεο εξγαζίαο (θαη θαηά ζπλέπεηα ζην εηζφδεκα), θαζψο ζπρλά δελ ππάξρεη θάπνηα εγγχεζε γηα ζπλέρηζε ηεο απαζρφιεζεο απφ ηε κία ηνπξηζηηθή πεξίνδν ζηελ άιιε. Σν πξφβιεκα ηεο επνρηθφηεηαο θαη ηεο δεκηνπξγίαο απαζρφιεζεο ρακειήο εμεηδίθεπζεο, ζα πξέπεη λα ιακβάλεηαη ππφςε θαηά ηε ράξαμε ηεο ηνπξηζηηθήο πνιηηηθήο. Χζηφζν ζην ηνκέα ηνπ ηνπξηζκνχ εκθαλίδνληαη θαη ζέζεηο εξγαζίαο νη νπνίεο απαηηνχλ πςειή θαηάξηηζε. Οξγαληζκνί φπσο νη WTO θαη ην Πξφγξακκα Αλάπηπμεο Ζλσκέλσλ Δζλψλ κπνξνχλ λα ζπκβάιινπλ ζηε ζπιινγή ζηνηρείσλ κε ζθνπφ ηελ δηακφξθσζε ηεο απαηηνχκελεο εμεηδίθεπζεο-θαηάξηηζεο. Γηα ηνπο ππεχζπλνπο ράξαμεο ηνπξηζηηθήο πνιηηηθήο, ε δεκηνπξγία ζέζεσλ απαζρφιεζεο απνηειεί πνζνηηθφ δήηεκα, ελψ γηα ζηειέρε ησλ ηνπξηζηηθψλ επηρεηξήζεσλ απνηειεί πνηνηηθφ δήηεκα. Άξα ην δήηεκα ηεο απαζρφιεζεο απνθηά δχν δηαζηάζεηο, ηελ πνηνηηθή θαη ηελ πνζνηηθή. Γηαθξίλνπκε επνκέλσο φηη ν θιάδνο ηεο δηαρείξηζεο αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία γηα ηνλ ηνπξηζκφ. H ηνπξηζηηθή αλάπηπμε δεκηνπξγεί δχν ζέζεηο απαζρφιεζεο, ηελ άκεζε θαη ηελ έκκεζε. Χο άκεζε νξίδνληαη νη ζέζεηο εξγαζίαο πνπ δεκηνπξγνχληαη σο απφξξνηα ηεο αλάγθεο γηα πξνζθνξά αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ πξνο ηνπο ηνπξίζηεο. Χο έκκεζε νξίδνληαη νη ζέζεηο εξγαζίαο πνπ αθνξνχλ θπξίσο ηνλ θαηαζθεπαζηηθφ ηνκέα π.ρ. ηελ θαηαζθεπή ελφο μελνδνρείνπ. 18

28 Απηνχ ηνπ είδνπο νη ζέζεηο ζεσξνχληαη σο έκκεζε απαζρφιεζε δεδνκέλνπ φηη εάλ κεησζεί ε ηνπξηζηηθή δξαζηεξηφηεηα νη εξγαδφκελνη κπνξνχλ λα απνξξνθεζνχλ απφ άιινπο ηνκείο πνπ απαηηνχλ θαηαζθεπέο. ε ρψξεο φπνπ ν ηνπξηζκφο απνηειεί ζεκαληηθφ θιάδν ηεο νηθνλνκίαο εληνπίδνληαη ζπρλά ηέηνηνη έκκεζνη ζπζρεηηζκνί θαη νη ηνπξηζηηθέο εγθαηαζηάζεηο απνηεινχλ αμηφινγε πηπρή ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπ θαηαζθεπαζηηθνχ ηνκέα(lickorish-jenkins, 2004). Γηα ηνπο νηθνλνκνιφγνπο ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ παξνπζηάδεη ε απνδνηηθφηεηα απφ ηε δεκηνπξγία απαζρφιεζεο ιφγσ ηνπ ηνπξηζκνχ. Ο ηνπξηζκφο ζπρλά ραξαθηεξίδεηαη σο δξαζηεξηφηεηα «έληαζεο εξγαζίαο»,απηφ ζπκβαίλεη γηαηί γηα θάζε κνλάδα θεθαιαίνπ πνπ επελδχεηαη, ν ηνπξηζκφο δεκηνπξγεί πεξηζζφηεξεο ζέζεηο εξγαζίαο απφ φζεο ζα δεκηνπξγνχληαλ εάλ ην θεθάιαην απηφ επελδπφηαλ ζε άιιν ηνκέα. ΗΗ.Κξαηηθά έζνδα Ζ βηνκεραλία ηνπ ηνπξηζκνχ απνηειεί αδηακθηζβήηεηα κηα ζεκαληηθή πεγή θξαηηθψλ εζφδσλ θπξίσο γηα ρψξεο φπσο ή Διιάδα. Ζ ρψξα καο, ε νπνία δελ δηαζέηεη θάπνηνπ είδνπο βαξηά βηνκεραλία, αιιά ζηεξίδεη ζε κεγάιν βαζκφ ηελ νηθνλνκία ηεο ζηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε, θαηνξζψλεη λα ζπιιέγεη είηε άκεζα, είηε έκκεζα ζεκαληηθφ πνζφ εζφδσλ ράξε ζηνλ ηνπξηζκφ. Σα άκεζα έζνδα πξνέξρνληαη απφ ηελ θνξνινγία ησλ επηρεηξεκαηηψλ πνπ δηαζέηνπλ ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο ή ηελ θνξνινγία πνπ επηβάιιεηαη ζε ηδηψηεο πνπ απαζρνινχληαη ζηνλ ηνπξηζηηθφ ηνκέα. Σα έκκεζα έζνδα πξνέξρνληαη απφ δαζκνχο θαη θφξνπο αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ πνπ θαηαλαιψλνληαη θαη πξνζθέξνληαη αληίζηνηρα, ζηνπο ηνπξίζηεο. Όζνλ αθνξά ηνλ ηνκέα ησλ άκεζσλ εζφδσλ, ρξεηάδνληαη πνιχ ιεπηνί ρεηξηζκνί θαη ζσζηή δηαρείξηζε θαζψο ε επηβνιή πςειήο θνξνινγίαο ζηηο επηρεηξήζεηο κπνξεί λα απνθέξεη ην αξλεηηθφ απνηέιεζκα ηεο κείσζεο ησλ κειινληηθψλ επελδχζεσλ. Απηφο είλαη ν ιφγνο φπνπ ζε ρψξεο φπσο νη Μπαράκεο επηβάιιεηαη ρακειή θνξνινγία. ε ρψξεο φπνπ αθνινπζείηαη απηή ε ηαθηηθή, εθαξκφδεηαη κηα πνιηηηθή άληιεζεο εζφδσλ κέζσ ηεο έκκεζεο θνξνιφγεζεο.έλαο αθφκε ηξφπνο ζπιινγήο εζφδσλ είλαη δαζκνί πνπ επηβάιινληαη ζηηο εηζαγσγέο. Ζ πξαθηηθή απηή κπνξεί λα απνηειέζεη ζεκαληηθή πεγή εζφδσλ γηα ρψξεο ζηηο νπνίεο ν ηνπξηζκφο απνθέξεη ζεκαληηθά πνζά εηζαγσγήο αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ.δληνπίδεηαη 19

29 φκσο θαη ζε απηή ηελ πξαθηηθή έλα ζεκείν πνπ ρξεηάδεηαη ηδηαίηεξν ρεηξηζκφ. Απηφ ζπκβαίλεη γηαηί νη ρψξεο πνπ επηβάιινπλ πςεινχο δαζκνχο, επηβαξχλνπλ νηθνλνκηθά ηνπο εηζαγσγείο θαη πξνθαινχλ αχμεζε ησλ ηηκψλ, κε απνηέιεζκα λα ακβιχλνπλ ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηνπ πξννξηζκνχ. Έλαο αθφκα ελαιιαθηηθφο ηξφπνο είλαη ε ρξέσζε αληηηίκνπ απφ ηελ θπβέξλεζε γηα παξνρή ησλ ππεξεζηψλ ηεο. Κπβεξλήζεηο φπσο ηεο Κίλαο παξέρνπλ εκπνξηθέο ππεξεζίεο ζηνπο ηνπξίζηεο κέζσ νξγαληζκψλ ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο θαη εηζπξάηηνπλ αληίηηκν γηα απηέο.οη εκπνξηθέο ππεξεζίεο πεξηιακβάλνπλ κέζα κεηαθνξάο, επηθνηλσλίαο θαη ππεξεζίεο πγείαο. Μέζσ απηψλ αιιά θαη άιισλ ελεξγεηψλ δηαθαίλεηαη φηη ηα θξάηε μνδεχνπλ ρξήκαηα ζε επελδχζεηο ζην ηνκέα ηνπ ηνπξηζκνχ, γηα απηφ θαη αλαθέξζεθε ζηα εηζαγσγηθά φηη ε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε κπνξεί λα απνηειεί θαη έμνδν γηα ην θξάηνο,φηαλ νη επελδχζεηο εθ κέξνπο ησλ θπβεξλήζεσλ ππεξηεξνχλ ησλ εζφδσλ. Βέβαηα ζπλήζσο απηφ δελ ζπκβαίλεη, είλαη νξζφ νη θπβεξλήζεηο λα κεηξνχλ ηε ζπκβνιή ηνπ ηνπξηζκνχ ζηα θξαηηθά έζνδα έηζη ψζηε λα πξνζαξκφδνπλ ηνπο αλαπηπμηαθνχο ηνπο ζηφρνπο κε ζθνπφ ηελ απφδνζε ησλ επελδχζεσλ πνπ πξαγκαηνπνηνχλ. ΗΗΗ.Πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε Οη ζεκαληηθέο ζεηηθέο επηπηψζεηο ηνπ ηνπξηζκνχ ζηε αλάπηπμε ησλ πεξηνρψλ ηεο πεξηθέξεηαο απνηεινχλ ηζρπξφ θίλεηξν πξνψζεζεο ηνπ απφ ηνπο θνξείο ράξαμεο νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο. Πεξηνρέο νη νπνίεο δελ δηαζέηνπλ ηελ ηθαλφηεηα αλάπηπμεο, κπνξνχλ κέζσ ηνπ ηνπξηζκνχ λα αλαπηπρζνχλ ιφγσ ησλ θιηκαηνινγηθψλ ηνπο ραξαθηεξηζηηθψλ,ηνπ θπζηθνχ πινχηνπ ή ησλ κλεκείσλ πνπ δηαζέηνπλ. Πεξηνρέο απνκνλσκέλεο πνπ δελ παξνπζηάδνπλ θαλελφο είδνπο βηνκεραληθήο ή θαη αγξνηηθήο αλάπηπμεο, κέζσ ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ελδπλακψλνληαη νηθνλνκηθά, πξαγκαηνπνηνχληαη ζε απηέο επελδχζεηο, απμάλεηαη ην εηζφδεκα ησλ θαηνίθσλ θαη έηζη βειηηψλεηαη ην επίπεδν δσήο ηνπ θαη ζηακάηα ην θαηλφκελν ηεο κεηαλάζηεπζεο. IV. Πιεζσξηζκφο ε πεξηνρέο έληνλεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο παξαηεξείηαη ην θαηλφκελν ηεο αχμεζεο ησλ ηηκψλ θαη ζε γεληθφ πιαίζην ηεο αχμεζεο ηνπ θφζηνπο δσήο. Απηφ 20

30 ζπκβαίλεη θπξίσο ζε πεξηνρέο νπνχ ν ηνπξηζκφο είλαη καδηθφο θαη νξγαλσκέλνο. Λφγσ ηεο έληνλεο δξαζηεξηφηεηαο ζηνλ ηνκέα ησλ θαηαζθεπψλ. Γηα ηε δεκηνπξγία ππνδνκψλ ππάξρεη ηαρχηαηε νηθνπεδνπνίεζε θαη σο απφξξνηα απηνχ ππεξβνιηθή αχμεζε ησλ ηηκψλ ηεο γεο. V. Ηζνδχγην πιεξσκψλ Σν ηζνδχγην πιεξσκψλ απνηειείηαη απφ ην ζχλνιν ησλ ινγαξηαζκψλ πνπ απεηθνλίδνπλ ηηο νηθνλνκηθέο ζπλαιιαγέο κηαο ρψξεο κε ην εμσηεξηθφ ζε κηα δεδνκέλε ρξνληθή πεξίνδν. Τπάξρνπλ ηξία βαζηθά είδε ινγαξηαζκψλ: 1. Ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ, ην νπνίν πεξηιακβάλεη ηηο εηζαγσγέο θαη εμαγσγέο θπζηθψλ αγαζψλ(εκπνξηθφ ηζνδχγην),πεξηιακβάλεη επίζεο ππεξεζίεο φπσο ν ηνπξηζκφο θαη νη αζθάιεηεο (ηζνδχγην άδεισλ πφξσλ) 2. Ηζνδχγην θίλεζεο θεθαιαίσλ, ην νπνίν πεξηιακβάλεη ηελ εηζαγσγή θαη εμαγσγή θεθαιαίσλ ηνπ δεκφζηνπ θαη ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα. 3. Λνγαξηαζκφο απνζεκαηηθνχ, ν νπνίνο αλαθέξεηαη ζην απφζεκα θάζε ρψξαο ζε ζπλάιιαγκα θαη ρξπζφ. Σν ηζνδχγην πιεξσκψλ πξέπεη λα ηζνζθειίδεηαη είηε κε ηε κεηαθνξά απνζεκαηηθνχ, είηε κε εμσηεξηθφ δαλεηζκφ έηζη ψζηε λα απνθχγνπκε ηελ εκθάληζε ειιείκκαηνο. Υψξεο νη νπνίεο έρνπλ αλαπηχμεη ηελ βηνκεραλία ηνπ ηνπξηζκνχ, έρνπλ θαηαθέξεη ιφγσ ησλ ζεκαληηθψλ εζφδσλ πνπ πξνέξρνληαη απφ απηφλ λα κεηψζνπλ ή λα εμαθαλίζνπλ ην έιιεηκκα πνπ έρεη εκθαληζηεί, γηα ην ιφγν απηφ ην ίδην θξάηνο ππνζηεξίδεη θαη εληζρχεη ηνλ ηνκέα ηνπ ηνπξηζκνχ. Ζ χπαξμε ειιείκκαηνο ζε κία ρψξα θαηαδεηθλχεη κηα κε πγηή νηθνλνκηθή θαηάζηαζε, απηή ε έλδεημε πξνθαιεί ηηο παξαθάησ δηαδηθαζίεο :Μείσζε ηεο νλνκαζηηθήο αμίαο ηνπ εζληθνχ λνκίζκαηνο ζε ζρέζε κε ηα λνκίζκαηα άιισλ ρσξψλ, έηζη νη εηζαγσγέο γίλνληαη αθξηβφηεξεο θαη νη εμαγσγέο θζελφηεξεο. Βέβαηα ε κείσζε ηεο αμίαο ηνπ εζληθνχ λνκίζκαηνο πξνθαιεί ηελ αχμεζε ησλ ηνπξηζηηθψλ αθίμεσλ άιια ε αχμεζε απηή δελ είλαη πάληα αξθεηή γηα λα θαιχςεη ην ππάξρνλ έιιεηκκα. Ο ηνπξηζκφο επηδξά ζην ηζνδχγην πιεξσκψλ θαηά δχν ηξφπνπο: Όπσο πξναλαθέξζεθε ζεηηθά κε ηηο ζπλαιιαγκαηηθέο εηζξνέο, αιιά θαη αξλεηηθά φηαλ κηα ρψξα απμάλεη ηελ εηζαγσγή πξντφλησλ γηα ηε ιεηηνπξγία ηνπ ηνπξηζηηθνχ ηνκέα θαη 21

31 επνκέλσο κπνξεί έηζη λα επηβαξχλεη ην ηζνδχγην πιεξσκψλ. Οη αξλεηηθέο θαη νη ζεηηθέο απηέο επηδξάζεηο κπνξνχλ λα εμαιεηθζνχλ είηε λα εληαζνχλ αληίζηνηρα απφ ηε ζηξαηεγηθή θαη ηνλ πξνγξακκαηηζκφ πνπ εθαξκφδεη ζηνλ ηνπξηζηηθφ ηνκέα ε εθάζηνηε ρψξα Κνηλωληθέο επηπηώζεηο Με ηελ έιεπζε ησλ ηνπξηζηψλ ζε κηα ρψξα παξαηεξείηαη ην θαηλφκελν ηεο κεηαβνιήο (ζε θάπνην βαζκφ) ηεο ππάξρνπζαο θνηλσληθήο δνκήο θαη επηξξνή ζην πνιηηηζκφ. Όπσο είλαη θπζηθφ,νη ηνπξίζηεο εθηφο απφ ηελ αγνξαζηηθή ηνπο δχλακε κεηαθέξνπλ ζηνπο ηνπξηζηηθνχο πξννξηζκνχο ηνλ δηαθνξεηηθφ ηξφπν ζπκπεξηθνξάο ηνπο θαη ηηο δηαθνξεηηθέο ηνπο αμίεο θαη ζπλήζεηεο, κεηαβάιινληαο έηζη ηα θνηλσληθά πξφηππα ησλ πεξηνρψλ πνπ επηζθέπηνληαη. ε πεξηνρέο φπνπ παξαηεξείηαη κεγάιε πξνζέιεπζε ηνπξηζηψλ ή ζε πεξηνρέο πνπ δελ είλαη έηνηκεο θαη ζσζηά νξγαλσκέλεο γηα λα ππνδερζνχλ ηνπξίζηεο, εκθαλίδεηαη ην θαηλφκελν ηεο μελνθνβίαο απφ ηελ πιεπξά ησλ ληφπησλ θαηνίθσλ ή αθξαίεο ζπκπεξηθνξέο θαη θνηλσληθή έληαζε. Δμίζνπ ζεκαληηθή επίδξαζε αζθεί ν ηνπξηζκφο θαη ζηνλ πνιηηηζκφ, φπσο πξναλαθέξζεθε νη ηνπξίζηεο δηαζέηνπλ δηαθνξεηηθέο αμίεο θαη ήζε απφ ηνπο εγρψξηνπο θαηνίθνπο. Έηζη είλαη πνιχ ζπρλφ λα πξαγκαηνπνηείηαη κηα εμαζζέληζε ησλ εζηθψλ θαη ζξεζθεπηηθψλ αμηψλ ησλ ληφπησλ γεγνλφο πνπ ζπρλά νδεγεί ζηελ αχμεζε ηεο εγθιεκαηηθφηεηαο. Βέβαηα νη παξαπάλσ αξλεηηθέο επηπηψζεηο δελ εκθαλίδνληαη πάληνηε θαη κε ηνλ ίδην βαζκφ ζε φινπο ηνπ πξννξηζκνχο. Ζ δπλαηφηεηα κηαο πεξηνρήο λα αθνκψζεη ην πιήζνο ησλ εηζεξρφκελσλ ηνπξηζηψλ θαη λα δηαηεξήζεη ηελ θνηλσληθή ηεο δνκή εμαξηάηαη απφ έλα πιήζνο πνηνηηθψλ παξακέηξσλ φπσο :ην εθπαηδεπηηθφ επίπεδν ησλ θαηνίθσλ, ε επαγγεικαηηθή ηνπο θαηάζηαζε θαη ε αλζεθηηθφηεηα ησλ αμηψλ ηνπο.ο ληφπηνο πιεζπζκφο απνηειεί ηκήκα ηνπ πνιηηηζκνχ κηαο πεξηνρήο θαη είλαη ζεκαληηθφ λα δηαθπιαρζεί φπσο θαη ην πεξηβάιινλ. Οη επηδξάζεηο ηνπ ηνπξηζκνχ ζηε θνηλσλία θαη ηνλ πνιηηηζκφ εκθαλίδνληαη θπξίσο ζε πεξηνρέο ηεο ππαίζξνπ νη νπνίεο ζηαδηαθά κεηαηξέπνληαη ζε αζηηθέο.γελ είλαη φκσο κφλν αξλεηηθέο νη επηδξάζεηο ηνπ ηνπξηζκνχ ζηελ θνηλσληθή δνκή.ζ αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ βνεζά ηηο απνκαθξπζκέλεο πεξηνρέο λα αλαπηπρζνχλ, δίλεη 22

32 ηελ δπλαηφηεηα ζηνπο λένπο λα εξγαζζνχλ ιφγσ ηεο δεκηνπξγίαο ππνδνκψλ αιιά θαη θαηαζηεκάησλ κε ζθνπφ ηεο εμππεξέηεζε ησλ ηνπξηζηψλ,δίλεη ηελ δπλαηφηεηα ζε πεξηνρέο φπνπ ν ξφινο ηεο γπλαίθαο ζεσξείηαη πεξηνξηζκέλνο, λα κπνξέζνπλ θαη εθείλεο λα εξγαζζνχλ πξνζθέξνληαο ζην νηθνγελεηαθφ εηζφδεκα. Έηζη ην θαηλφκελν ηεο αζηηθνπνίεζεο πεξηνξίδεηαη ζεκαληηθά. Παξνπζηάδεηαη ζηε ζπλέρεηα ε θαηαλνκή ηεο γπλαηθείαο ελαζρφιεζεο ζχκθσλα κε ηελ έξεπλα ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Πεηξαηψο ζηα πιαίζηα ηνπ πξνγξάκκαηνο Interreg IIB ην εκπφξην (25%), ζηα μελνδνρεία θαη εζηηαηφξηα (14%), ζηε δηαρείξηζε ηεο αθίλεηεο πεξηνπζίαο (14%). Δπηινγέο εκαληηθφο αξηζκφο γπλαηθψλ επηιέγεη κηθξήο θιίκαθαο επηρεηξεκαηηθέο δξάζεηο, φπσο θαζαξηζηήξηα, θνκκσηήξηα, πεξίπηεξα, κηθξά κπαθάιηθα, δαραξνπιαζηεία, είδε έλδπζεο, επίπινπ θαη δηαθφζκεζεο, ελψ αλαιακβάλνπλ εξγαζίεο θαζφλ κε εξγαζία ζην ζπίηη θπξίσο γηα ηελ παξαγσγή εηδψλ έλδπζεο. Δθηηκάηαη φηη πξφζθνξνη ηνκείο γηα ηε γπλαηθεία ελαζρφιεζε είλαη: O ηνπξηζκφο, ε εθπαίδεπζε θαη νη ζπκβνπιεπηηθέο ππεξεζίεο, ε επηθνηλσλία νη δεκφζηεο ζρέζεηο θαη νη πσιήζεηο, ε πγεία θαη πξφλνηα, ε ηειεξγαζία, ε εξγαζία απφ ην ζπίηη, Η επισειπημαηικόηηηα ηυν γςναικών(ππόζβαζη 1/11/2010) Πεξηνρέο κε θπζηθφ θάινο αλαδεηθλχνληαη θαη δηαθπιάζζνληαη, φηαλ ππάξρεη ζσζηφο πξνγξακκαηηζκφο θαη ζσζηφ ηνπξηζηηθφ κάλαηδκελη. Ο ηνπξηζκφο ζπκβάιιεη αθφκα ζηελ αλαβίσζε ηεο ηνπηθήο ηέρλεο. Δίλαη ζεκαληηθφ, γηα λα απνθεπρζνχλ ή ηνπιάρηζηνλ λα κεηξηαζζνχλ νη αξλεηηθέο επηπηψζεηο θαη λα εληαζνχλ νη ζεηηθέο, λα 23

33 πηνζεηεζεί κηα ζσζηή ζηξαηεγηθή ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο πξνζαξκνζκέλε ζηηο ηδηαηηεξφηεηεο(θνηλσληθέο,πνιηηηζκηθέο) ηεο θάζε πεξηνρήο Επηπηώζεηο ζην πεξηβάιινλ Ζ δηαδηθαζία ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο επεξεάδεη άκεζα ην θπζηθφ πεξηβάιινλ ησλ πεξηνρψλ ζηηο νπνίεο πξαγκαηνπνηείηαη, νη επηδξάζεηο απηέο είλαη ζεηηθέο αιιά θαη αξλεηηθέο. Απηφο είλαη θαη ν ιφγνο (ε εκθάληζε ησλ αξλεηηθψλ επηδξάζεσλ) πνπ έρεη πξνθιεζεί αλεζπρία ζηνπο αξκφδηνπο θνξείο ηνπ ηνπξηζηηθνχ ηνκέα. Οη αξλεηηθέο επηπηψζεηο κπνξνχλ λα απνθεπρζνχλ ή ηνπιάρηζηνλ λα κεηξηαζζνχλ φηαλ πξαγκαηνπνηείηαη ζσζηφο ζρεδηαζκφο θαη έιεγρνο θαηά ηε δηαδηθαζία ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο. ε πεξηνρέο ηεο ππαίζξνπ, αγξνηηθέο πεξηνρέο,πεξηνρέο κε θπζηθφ πινχην, πεξηνρέο νηθνινγηθά «επαίζζεηεο», νη αξλεηηθέο επηπηψζεηο είλαη αξθεηά εκθαλείο, θαζψο ιφγσ ηεο δεκηνπξγίαο ηνπξηζηηθψλ ππνδνκψλ ε ηζνξξνπία ηνπ πεξηβάιινληνο δηαηαξάζζεηαη ζεκαληηθά. Δκθαλίδνληαη ζεκάδηα κφιπλζεο ησλ πδάησλ, αηκνζθαηξηθή ξχπαλζε, ερνξχπαλζε απφ ηελ ζπγθέληξσζε κεγάινπ πιήζνπο ηνπξηζηψλ ζε κέρξη άιινηε ήζπρεο πεξηνρέο, εκθαλίδεηαη αθφκα νπηηθή ξχπαλζε. Απηφ γηαηί θηήξηα θαη εγθαηαζηάζεηο δεκηνπξγνχληαη θαη φηαλ ε ρσξνηαμία είλαη είηε αλεπαξθήο είηε αθαηάιιειε, πξνθαιείηαη έλα άζρεκν αηζζεηηθφ απνηέιεζκα. Δκθαλίδνληαη αθφκα πξνβιήκαηα σο πξνο ηηο ρξήζεηο ηεο γεο. Απμάλεηαη ην πνζνζηφ νηθνπεδνπνίεζεο θαη γεσγξαθηθέο εθηάζεηο πνπ είλαη θαηάιιειεο γηα ρξήζε είηε ζηνλ αγξνηηθφ ηνκέα είηε ζηνλ ηνκέα ηεο γεσξγίαο, ρξεζηκνπνηνχληαη σο επελδχζεηο γηα πεξεηαίξσ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε. Γηάθνξα είδε νηθνινγηθψλ πξνβιεκάησλ κπνξεί λα πξνθχςνπλ ιφγσ ηεο αλεμέιεγθηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο θαη ηεο ππεξβνιηθήο ρξήζεο ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο απφ ηνπο ηνπξίζηεο.μπνξνχλ αθφκα λα πξνθιεζνχλ θαηαζηξνθέο ζε ηζηνξηθνχο θαη αξραηνινγηθνχο ρψξνπο, ιφγσ ππεξβνιηθήο θαη θαθήο ρξήζεο ή αθφκα θαη βαλδαιηζκψλ. Πέξα απφ ηηο παξαπάλσ αξλεηηθέο επηδξάζεηο ππάξρνπλ θαη νη ζεηηθέο. Πνιιέο πεξηνρέο κε θπζηθφ πινχην αλαδεηθλχνληαη ράξε ζηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε θαη ν θπζηθφο απηφο πινχηνο δηαθπιάζζεηαη.πξαγκαηνπνηείηαη ζεκαληηθή βειηίσζε ησλ ππνδνκψλ φπσο νδηθά δίθηπα, αεξνδξφκηα θαη ηειεπηθνηλσλίεο. Ο ηνπξηζκφο 24

34 κπνξεί λα απνηειέζεη θίλεηξν πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ησλ αξραηνινγηθψλ ρψξσλ. Όπσο αλαθέξζεθε παξαπάλσ ε εκθάληζε ησλ επηδξάζεσλ ζεηηθψλ ή αξλεηηθψλ είλαη απνηέιεζκα ηεο δηαρείξηζεο ησλ δηαδηθαζηψλ ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο θαη ηνπ ειέγρνπ. εκαληηθφ φκσο ξφιν έρεη θαη ε θέξνπζα ηθαλφηεηα ηεο θάζε πεξηνρήο ζηελ νπνία ε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε πξαγκαηνπνηείηαη. Με ηνλ φξν θέξνπζα ηθαλφηεηα ελλννχκε ηελ ηθαλφηεηα θάζε πεξηνρήο θαη ηηο δπλαηφηεηεο ηεο θνηλσληθννηθνλνκηθήο δνκήο θαη ηνπ πεξηβάιινληνο ηεο πεξηνρήο λα απνξξνθήζεη ζπγθεθξηκέλν φγθν ππνδνκψλ θαη αξηζκφ ηνπξηζηψλ. Ζ έλλνηα απηή ζα αλαθεξζεί αλαιπηηθφηεξα ζε επφκελν θεθάιαην. 25

35 2. ΠΑΡΑΓΟΝΣΔ ΠΟΤ ΤΝΔΒΑΛΑΝ ΣΗΝ ΓΙΑΓΙΚΑΙΑ ΚΑΙ ΓΙΑΜΟΡΦΩΗ ΣΩΝ ΠΡΟΣΤΠΩΝ ΣΗ ΣΟΤΡΙΣΙΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ 2.1. Δηζαγσγή Όπσο αλαθέξζεθε θαη ζηα εηζαγσγηθά, ν ηνκέαο ηνπ ηνπξηζκνχ απνηέιεζε κεηαπνιεκηθά, θπξίσο κεηά ην 1970, έλαλ απφ ηνπο ηαρχηεξα αλαπηπζζφκελνπο ηνκείο ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο.ζ δπλακηθή απηή πνξεία είρε σο απνηέιεζκα ηελ δεκηνπξγία δηαθνξεηηθψλ πξνηχπσλ ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο σο απνηέιεζκα ησλ παξακέηξσλ πνπ δηακνξθψλνπλ ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο.(υ.κνθθψζεο- Π.Σζάξηαο,2001). Οη παξάκεηξνη νη νπνίνη δηακνξθψλνπλ ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο(ζχκθσλα κε ηνλ Pearce.D,1992 θαη ηνλ Σζάξηα.Π,1996) είλαη νη εμήο: ραξαθηεξηζηηθά ηεο ηνπξηζηηθήο δήηεζεο, ηνπξηζηηθνί πόξνη ηεο ρώξαο, ηνπξηζηηθή πνιηηηθή, ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο, επηξξνή ηεο ηνπξηζηηθήο πξνζθνξάο από ηα ππαξθηά πξόηππα ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο, θνξείο-νξγαληζκνί πνπ εκπιέθνληαη ζηε δηαδηθαζία ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο. Δίλαη ζεκαληηθφ λα αλαθεξζεί φηη ε δηαδηθαζία ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο δελ δηακνξθψλεηαη κε ηνλ ίδην ηξφπν ζε φιεο ηηο πεξηνρέο-ρψξεο, ηα ζρέδηα αλάπηπμεο είλαη δηακνξθσκέλα βάζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο θάζε πεξηνρήο Γηαδηθαζία ζρεδηαζκνύ ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο Δίλαη νπζηψδεο λα αλαθεξζνχκε εθηφο απφ ηνπο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ δηαδηθαζία ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο θαη ζηηο θάζεηο απφ ηηο νπνίεο ε δηαδηθαζία απηή απνηειείηαη. Φάζε 1 Έπεςνα και καηαγπαθή ηυν παπαμέηπυν ηηρ ηοςπιζηικήρ ανάπηςξηρ ηηρ πεπιοσήρ. Ζ δηαδηθαζία απηή γίλεηαη κε ζθνπφ ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ ζπγθξηηηθψλ πιενλεθηεκάησλ ηεο θάζε πεξηνρήο αιιά θαη ησλ αλαγθψλ ηεο ζε ππνδνκέο. 26

36 Φάζε 2 Πποζδιοπιζμόρ ηυν ζηόσυν ηος ζσεδίος ηηρ ηοςπιζηικήρ ανάπηςξηρ. Οη ζηφρνη απηνί ζρεηίδνληαη κε ηελ θνηλσληθή θαη νηθνλνκηθή δνκή ηεο πεξηνρήο θαη ζπλήζσο είλαη νη εμήο: βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο δσήο, δεκηνπξγία νηθνλνκηθνχ νθέινπο, γεληθφηεξε αλάπηπμε ηεο πεξηνρήο, πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Φάζε 3 Δπιλογή ηος βαζικού ζσεδίος και ηυν πλαιζίυν ενηόρ ηυν οποίυν θα ππαγμαηοποιηθεί η διαδικαζία ανάπηςξηρ. Ζ επηινγή γίλεηαη βάζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο πεξηνρήο, ηελ ηθαλφηεηα ηνπ ζρεδίνπ πνπ ηειηθά ζα επηιεγεί λα ζπκβάιιεη ζηελ γεληθφηεξε αλάπηπμε θαη ηνλ ζεβαζκφ ησλ ηνπηθψλ ηδηαηηεξνηήησλ. Φάζε 4 Γιαμόπθυζη ζςγκεκπιμένηρ πολιηικήρ(ζηπαηηγικέρ, ειδικέρ μελέηερ, ππογπάμμαηα) Οη ζηξαηεγηθέο αθνξνχλ ηνπο ηξφπνπο επίηεπμεο ησλ βαζηθψλ ζηφρσλ. Σα πξνγξάκκαηα αλαθέξνληαη ζε επηκέξνπο πξνγξάκκαηα κάξθεηηλγθ, εθπαίδεπζεο θαη πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο. Οη κειέηεο αθνξνχλ κειέηε θέξνπζαο ηθαλφηεηαο, βηψζηκεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο, αλάπηπμεο ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ. Φάζε 5 Μέθοδοι και πολιηικέρ εθαπμογήρ ηος ζσεδίος Όπσο πνζνηηθή ησλ δεκηνπξγία εηδηθνχ θνξέα παξαθνινχζεζεο ηνπ ζρεδίνπ, πνηνηηθή θαη πινπνηεκέλσλ ζηφρσλ, ζπγθξφηεζε πξνγξάκκαηνο κε ζθνπφ ηε δηαρείξηζε ηνπ ζρεδίνπ αλάπηπμεο, πξνγξάκκαηα πξνβνιήο θαη πξνψζεζεο ηεο ηνπξηζηηθήο πεξηνρήο Παξάγνληεο δηακόξθσζεο Τα ραξαθηεξηζηηθά ηεο ηνπξηζηηθήο δήηεζεο Ο θιάδνο ηεο κηθξννηθνλνκηθήο νξίδεη ηελ δήηεζε σο ηελ δχλακε πνπ σζεί ηηο επηρεηξήζεηο λα παξάγνπλ αγαζά θαη ππεξεζίεο, κε ζθνπφ ηελ θάιπςε ησλ αλαγθψλ ησλ ππνςήθησλ θαηαλαισηψλ. Δίλαη απνδεδεηγκέλν φηη νη θαηαλαισηέο ελεξγνχλ νξζνινγηθά, πξνβαίλνπλ δειαδή ζε ππνινγηζκνχο ηεο σθειηκφηεηαο πνπ ζα απνθνκίζνπλ απφ κία αγνξά πξηλ ηελ πξαγκαηνπνηήζνπλ. Με ηε δηαδηθαζία απηή αζρνινχληαη νη ζεσξίεο ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ θαηαλαισηή θαη ζπκβάιινπλ 27

37 ζεκαληηθά ζηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ θηλήηξσλ πνπ δηακνξθψλνπλ ηελ θαηαλαισηηθή ζπκπεξηθνξά θαζψο ην ηνπξηζηηθφ πξντφλ ραξαθηεξίδεηαη απφ εηεξνγέλεηα. εκαληηθή επηξξνή ζηε δηακφξθσζε ηεο θαηαλαισηηθήο ζπκπεξηθνξάο αζθνχλ ςπρνινγηθνί θαη θνηλσληθνί παξάγνληεο. Σα νηθνλνκηθά ηεο ζπκπεξηθνξάο (θιάδνο ηεο κηθξννηθνλνκίαο) εξκελεχνπλ ηελ πξνζέγγηζε ηνπ Marsall ( ) κειεηψληαο ηηο ςπρνινγηθέο θαη θνηλσληθέο επηδξάζεηο πνπ πξνθαινχληαη ζηελ θαηαλαισηηθή ζπκπεξηθνξά (Γεκήηξεο. Γ Λαγφο,2005). Ζ ςπρνινγηθή πξνζέγγηζε πεξηιακβάλεη κεηαβιεηέο πνπ δελ είλαη πνζνηηθέο ζε αληίζεζε κε ηελ νηθνλνκηθή πξνζέγγηζε. Οη ςπρνιφγνη εμεηάδνπλ ηηο επηδξάζεηο ησλ θηλήηξσλ θαη ηεο πξνζσπηθφηεηαο ησλ ηνπξηζηψλ ζηελ ηνπξηζηηθή δήηεζε. Οη ςπρνινγηθέο επηδξάζεηο είλαη πνιχ ζεκαληηθέο αλ αλαινγηζηεί θαλείο φηη βαζηθφ ζηνηρείν ηνπ ηνπξηζκνχ είλαη ην ηαμίδη δηαθνπψλ θαη ηα βαζηθά θίλεηξα ελφο ηέηνηνπ ηαμηδηνχ είλαη ε αλάπαπζε θαη ε ςπραγσγία.(γεκήηξεο. Γ Λαγφο,2005). Ο πξνζδηνξηζκφο ηεο ηνπξηζηηθήο δήηεζεο πεξηιακβάλεη έλα ζχλνιν νηθνλνκηθψλ, ςπρνινγηθψλ, θνηλσληθψλ, πνιηηηθψλ θαη εμσηεξηθψλ παξαγφλησλ φπσο ην εηζφδεκα, ν δηαζέζηκνο ρξφλνο, νη ηηκέο ησλ ηνπξηζηηθψλ πξντφλησλ, ην είδνο ηαμηδηνχ πνπ επηζπκεί ν ηνπξίζηαο λα πξαγκαηνπνηήζεη. Ζ ηνπξηζηηθή δήηεζε πξαγκαηνπνηείηαη είηε απφ παξάγνληεο ψζεζεο, είηε απφ παξάγνληεο έιμεο.παξάγνληεο έιμεο είλαη φια εθείλα ηα ζηνηρεία πνπ δηαζέηνπλ νη πξννξηζκνί πνπ νη ηνπξίζηεο έρνπλ επηιέμεη, πξννξηζκνί πνπ θαιχπηνπλ ηηο αλάγθεο ηνπο θαη δηαζέηνπλ ηελ θαηάιιειε πνηφηεηα παξερφκελσλ ππεξεζηψλ. Οη παξάγνληεο ψζεζεο είλαη νπζηαζηηθά ηα ηδηαίηεξα ζηνηρεία πνπ δηαζέηνπλ νη πεξηνρέο πξνέιεπζεο ησλ ηνπξηζηψλ. Μηα αθφκα θαηεγνξία παξαγφλησλ είλαη ηα ηνπξηζηηθά «εκπφδηα» πνπ εκθαλίδνληαη ζηελ ηνπξηζηηθή δξαζηεξηφηεηα. Οη ηξείο απηνί παξάγνληεο πξαγκαηνπνηνχλ ηηο ηνπξηζηηθέο ξνέο απφ ηηο ρψξεο πξνέιεπζεο πξνο ηηο ρψξεο πξννξηζκνχ. Ζ ηνπξηζηηθή δήηεζε δηακνξθψλεηαη είηε απφ ηηο δπλάκεηο ηεο ηνπξηζηηθήο αγνξάο, είηε απφ εμσηεξηθνχο παξάγνληεο πνπ δελ έρνπλ άκεζε ζρέζε κε ηνλ ηνκέα ηνπ ηνπξηζκνχ αιιά επηδξνχλ ζηε ηνπξηζηηθή δήηεζε. 28

38 Κπξηόηεξνη παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ ηνπξηζηηθή δήηεζε Οικονομικοί παπάγονηερ: Πεγή: Λαγόρ-Λιαπγκοβάρ,2003 Αηνκηθφ εηζφδεκα, ηηκέο ηνπξηζηηθψλ πξντφλησλ, θαηαλνκή εηζνδήκαηνο, θαηαλαισηηθέο ζπλήζεηεο, ζπλαιιαγκαηηθέο ηζνηηκίεο. Κοινυνικοί παπάγονηερ: Σξφπνο δσήο, ειεχζεξνο ρξφλνο, κνξθσηηθφ επίπεδν, εκπεηξία ζε ηαμίδηα, κέγεζνο ηεο νηθνγέλεηαο. Φςσολογικοί παπάγονηερ: Αλάγθε γηα αλάπαπζε, θχξνο γφεηξν, αλάγθε δηαθπγήο απφ ηελ θαζεκεξηλφηεηα. Πολιηικοί παπάγονηερ: Οηθνλνκηθνί παξάγνληεο Κνηλσληθνί παξάγνληεο Χπρνινγηθνί παξάγνληεο Κνηλσληνινγηθνί παξάγνληεο Δεκνγξαθηθνί παξάγνληεο Θεζκηθνί-Οξγαλσηηθνί παξάγνληεο Πνιηηηθνί παξάγνληεο Πνιηηηζηηθνί παξάγνληεο Εμσηεξηθνί παξάγνληεο Τερλνινγηθνί παξάγνληεο ρέζεηο κεηαμχ ησλ ρσξψλ, πνιηηηθή θαηάζηαζε, θνηλσληθέο αλαηαξαρέο. Δξυηεπικοί παπάγονηερ: Απφζηαζε ρσξψλ πξνέιεπζεο θαη ρσξψλ πξννξηζκνχ, εγθιεκαηηθφηεηα, αζθαιήο κεηαθίλεζε, ηξνκνθξαηηθέο ελέξγεηεο. Πολιηιζηικοί παπάγονηερ: Αξραηνινγηθνί ρψξνη, κνπζεία, ήζε θαη έζηκα, παξαδφζεηο, θαιιηηερληθέο εθδειψζεηο. Γημογπαθικοί παπάγονηερ: 29

39 Φχιν, ειηθία, κέγεζνο θαη δνκή νηθνγέλεηαο, αχμεζε νξίνπ ειηθίαο, αχμεζε πνζνζηνχ εξγαδνκέλσλ γπλαηθψλ,ηφπνο θαηνηθίαο. Σεσνολογικοί παπάγονηερ: Δθαξκνγή λέσλ ηερλνινγηψλ, δεκηνπξγία λέσλ ςεθηαθψλ αγνξψλ, αλάπηπμε νινθιεξσκέλσλ ππεξεζηψλ. Ζ ηνπξηζηηθή δήηεζε αλαθέξεηαη ζην θαηαλαισηηθφ κέξνο ηνπ ηνπξηζκνχ. Απνηειείηαη απφ έλα ζχλνιν δξαζηεξηνηήησλ ηνπ πξσηνγελή, ηνπ δεπηεξνγελή θαη ηνπ ηξηηνγελή ηνκέα πνπ καδί απνηεινχλ κηα βηνκεραλία παξαγσγήο ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο γηα ηελ θάιπςε ησλ αλαγθψλ ησλ ηνπξηζηψλ-θαηαλαισηψλ.(γεκήηξεο. Γ Λαγφο,2005) Τα ραξαθηεξηζηηθά ηεο ηνπξηζηηθήο πξνζθνξάο Όπσο αλαθέξζεθε ε ηνπξηζηηθή δήηεζε ραξαθηεξίδεηαη απφ εηεξνγέλεηα ιφγσ ησλ πνιιαπιψλ θηλήηξσλ πνπ νδεγνχλ ζηελ πξαγκαηνπνίεζε ηνπ ηαμηδηνχ. Αληίζηνηρα θαη ε ηνπξηζηηθή πξνζθνξά ραξαθηεξίδεηαη απφ εηεξνγέλεηα ιφγσ ησλ πνιπζχλζεησλ ζηνηρείσλ πνπ ηελ απαξηίδνπλ. Αλαθέξνληαο ηα ζηνηρεία ηεο ηνπξηζηηθήο πξνζθνξάο ελλννχκε νπζηαζηηθά ηα δηαθνξεηηθά ηνπξηζηηθά πξντφληα, φπσο ηνπξηζηηθά βηνκεραληθά αγαζά, θπζηθνί πφξνη θαη ππεξεζίεο. Με ηνλ φξν ηνπξηζηηθή πξνζθνξά ελλννχκε ηελ πνζφηεηα ησλ ηνπξηζηηθψλ πξντφλησλ(αγαζά θαη ππεξεζίεο) πνπ είλαη δηαηεζεηκέλνη νη παξαγσγνί λα πνπιήζνπλ ζε κηα νξηζκέλε ηηκή κέζα ζε ζπγθεθξηκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα. Όπσο θαη ζηελ ηνπξηζηηθή δήηεζε έηζη θαη ζηελ ηνπξηζηηθή πξνζθνξά, ππάξρνπλ παξάγνληεο πνπ ηελ επεξεάδνπλ θαη ηελ δηακνξθψλνπλ. 30

40 Κπξηόηεξνη παξάγνληεο δηακόξθωζεο ηνπξηζηηθήο πξνζθνξάο Τηκή ηνπ πξνζθεξόκελνπ πξντόληνο Σηόρνη ηνπξηζηηθώλ επηρεηξήζεσλ Τερλνινγηθέο κεηαβνιέο Μεηαβνιέο ησλ ηηκώλ ησλ παξαγσγηθώλ ζπληειεζηώλ Τηκέο ησλ άιισλ ηνπξηζηηθώλ πξντόλησλ Αξηζκόο ησλ παξαγσγηθώλ ηνπξηζηηθώλ κνλάδσλ Πξνβιέςεηο ησλ παξαγσγώλ σο πξνο ηηο κειινληηθέο ηηκέο ησλ ηνπξηζηηθώλ πξντόλησλ Σιμή ηος πποζθεπόμενος ηοςπιζηικού πποφόνηορ: Ζ κεηαβνιή ηεο ηηκήο νπζηαζηηθά θαηεπζχλεη ηελ παξαγσγή απμεηηθά ή κεησηηθά θαη δηακνξθψλεη ην πεξηζψξην θέξδνπο ησλ ηνπξηζηηθψλ επηρεηξήζεσλ. ηόσοι ηυν ηοςπιζηικών επισειπήζευν: Αλάινγα κε ηνπο επηδησθφκελνπο ζηφρνπο ε ηνπξηζηηθή επηρείξεζε πξνζαξκφδνπλ ηελ παξαγσγή ηνπο. Τπάξρνπλ επηρεηξήζεηο πνπ ελδηαθέξνληαη γηα ηελ αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ αγνξάο, άιιεο πάιη γηα ηελ απνθφκηζε πςεινχ πνζνζηνχ θεξδψλ ρσξίο ηελ αλάιεςε κεγάινπ ξίζθνπ. Σεσνολογικέρ μεηαβολέρ: Ζ ρξήζε ησλ ζπζηεκάησλ λέαο ηερλνινγίαο θαηά ηελ δηαδηθαζία παξαγσγήο, δίλεη ζηηο επηρεηξήζεηο ηελ δπλαηφηεηα λα απμήζνπλ ηελ παξαγσγή πξντφλησλ θαη ζηελ ηδαληθή πεξίπησζε πνπ ην θφζηνο ησλ παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ κείλεη ζηαζεξφ, απμάλνπλ θαηά πνιχ ην θέξδνο ηνπο. Μεηαβολέρ ηυν ηιμών ηυν παπαγυγικών ζςνηελεζηών: Οη ηηκέο ησλ ζπληειεζηψλ παξαγσγήο επηδξνχλ άκεζα ζην θφζηνο παξαγσγήο ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο. Μηα αχμεζε ησλ ηηκψλ απμάλεη ην θφζηνο κε απνηέιεζκα ην ελδερφκελν κείσζεο ηεο πξνζθεξφκελεο πνζφηεηαο. Αληίζεηα κηα κείσζε ησλ ηηκψλ δεκηνπξγεί πεξηζψξηα αχμεζεο ηεο παξαγσγήο. Σιμέρ ηυν άλλυν ηοςπιζηικών πποφόνηυν: Ο αληαγσληζκφο ησλ ηηκψλ ησλ ηνπξηζηηθψλ πξντφλησλ, θπξίσο φηαλ πξνζθέξνληαη ζηελ ίδηα ηνπξηζηηθή πεξηνρή, επεξεάδεη άκεζα ηελ πξνζθνξά είηε απμεηηθά, είηε κεησηηθά. Απιθμόρ ηυν παπαγυγικών μονάδυν: Σν ζχλνιν ησλ παξαγσγηθψλ κνλάδσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο παξαγσγήο, φπσο είλαη θπζηθφ ηελ επεξεάδνπλ άκεζα. Ζ κείσζε ησλ παξαγσγηθψλ κνλάδσλ επηθέξεη κείσζε ζηε 31

41 ζπλνιηθή παξαγσγή άξα θαη πξνζθνξά, αληίζηνηρα θαη ε αχμεζε παξαγσγηθψλ κνλάδσλ επηθέξεη αχμεζε ηεο πξνζθνξάο. Πποβλέτειρ ηυν παπαγυγών υρ ππορ ηιρ μελλονηικέρ ηιμέρ ηυν ηοςπιζηικών πποφόνηυν: Οη πξνβιέςεηο δίλνπλ ηελ δπλαηφηεηα ζηνπο παξαγσγνχο λα ξπζκίζνπλ θαηάιιεια ηελ παξαγσγή ηνπο. Να αληαπνθξηζνχλ ζε κηα ελδερφκελε αχμεζε εο δήηεζεο ή λα απνθχγνπλ ηελ πιενλάδνπζα παξαγσγή, θαζψο ε απνζεκαηνπνίεζε ησλ ηνπξηζηηθψλ πξντφλησλ δελ είλαη εθηθηή. Δίλαη ζεκαληηθφ γηα κηα πεξηνρή λα δηαζέηεη ηνπο θαηάιιεινπο «πφινπο πξνζθνξάο» γηα λα εδξαησζεί ζηνλ ηνπξηζηηθφ ηνκέα θαη αληαγσληζηεί άιιεο ηνπξηζηηθέο πεξηνρέο. Χο «πφινη πξνζθνξάο» νξίδνληαη νη πξνζθεξφκελνη πφξνη νη ππνδνκέο θαη νη ππεξεζίεο. Φπζηθνίπεξηβαιινληηθνί πόξνη Φπζηθό- πεξηβάιινλ Θιίκα Αθηέο Ρνπία Ιίκλεο Νξεηλνί όγθνη Φαξάγγηα Ππειηέο Θάιαζζα Δζληθνί δξόκνη Ξεξηβαιινληηθά πάξθα θαη πξνζηαηεπόκελεο πεξηνρέο Πίλαθαο 2.1. Πόξνη-Υπνδνκέο-Υπεξεζίεο Πνιηηηζκηθνίηζηνξηθνί πόξνη Κλεκεία Ηζηνξία πεξηνρήοπαξάδνζε-πεξηνρήο Ρνπία Ήζε θαη έζηκα Θξεζθεία Κνξθέο ηέρλεο Ξνιηηηζηηθέο εθδειώζεηο Ξαξαδνζηαθά πξντόληα Πεγή: Υ.Κνθθψζεο-Π.Σζάξηαο,2001 Αλζξωπνγελείο πόξνη Ξαξαδνζηαθνί νηθηζκνί Θηίξηα Θεκαηηθά πάξθα Ξαξαδνζηαθή αξρηηεθηνληθή Υπνδνκέο ππεξεζίεο Μελνδνρεία Ξξαθηνξεία Δηαηξείεο κεηαθνξώλ Ιηκάληα Αεξνδξόκηα Νδηθό δίθηπν Αζιεηηθέο ππνδνκέο Δπηρεηξήζεηο εζηίαζεο θαη αλαςπρήο Οη θπζηθνί θαη νη πεξηβαιινληηθνί πφξνη είλαη ζεκαληηθνί γηαηί νπζηαζηηθά αλαθέξνληαη ζηελ θάιπςε ησλ βαζηθψλ θηλήηξσλ ηεο ηνπξηζηηθήο δήηεζεο. Δίλαη ζεκαληηθφ γηα κηα πεξηνρή λα αμηνπνηεί θαη λα πξνζηαηεχεη ηνπο θπζηθνχο ηεο πφξνπο έηζη ψζηε λα είλαη ζε ζέζε λα πξνζθέξεη ζηνπο ηνπξίζηεο απηφ πνπ αλαδεηνχλ. Οη πνιηηηζκηθνί πφξνη απνηεινχλ εμίζνπ ζεκαληηθφ παξάγνληα ζηελ θάιπςε ηεο ηνπξηζηηθήο δήηεζεο. Μεγάιν κέξνο ηνπξηζηψλ παξαθηλείηαη απφ ηνλ 32

42 πνιηηηζκφ θαη ηελ ηζηνξία κηαο πεξηνρήο(πνιηηηζηηθφο-εθπαηδεπηηθφο ηνπξηζκφο).οη αλζξσπνγελείο πφξνη είλαη ζθφπηκα δεκηνπξγεκέλνη απφ ηνλ άλζξσπν κε ζθνπφ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ απνθιεηζηηθά απφ ηνπξίζηεο. Οη ππνδνκέο απνηεινχλ ηελ βάζε ηνπ ηνπξηζηηθνχ ηνκέα. Ζ πνηφηεηα ησλ ππνδνκψλ θαη ε ζσζηή δηαρείξηζε ηνπο είλαη ζεκαληηθνί παξάγνληεο γηα ηνλ θαζνξηζκφ ησλ ηδηαίηεξσλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο πξνζθνξάο θάζε πεξηνρήο Επηρεηξήζεηο ηνπ ηνπξηζηηθνύ ηνκέα Έλαο αθφκα ζεκαληηθφο παξάγνληαο πνπ επηδξά θαη επεξεάδεη ζε κεγάιν βαζκφ ηελ ηνπξηζηηθή δήηεζε θαη πξνζθνξά είλαη νη ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο, ησλ νπνίσλ ν ξφινο θπξίσο ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο ιφγσ ηεο έληνλεο δηεζλνπνίεζεο ηνπ ηνπξηζκνχ έρεη εληαζεί. Μηιψληαο γηα ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο(tour operators) θάλνπκε αλαθνξά ζε αεξνπνξηθέο εηαηξίεο, ηνπξηζηηθά γξαθεία, κεηαθνξηθέο εηαηξίεο θαη επηρεηξήζεηο εζηίαζεο θαη αλαςπρήο. Ο ξφινο ησλ επηρεηξήζεσλ απηψλ έρεη γίλεη αθφκα πην έληνλνο ιφγσ ηεο αχμεζεο ησλ νξγαλσκέλσλ ηαμηδηψλ θαη ηε κεηαηξνπήο ηνπ ηαμηδηνχ ζε νινθιεξσκέλν θαηαλαισηηθφ πξντφλ (Υ. Κνθθψζεο -Π. Σζάξηαο, 2001).Οη ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο θαηάθεξαλ λα επεθηείλνπλ γεσγξαθηθά ηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε ζε πεξηνρέο πνπ είλαη απνκαθξπζκέλεο θαη δελ απνηεινχζαλ πφινπο έιμεο γηα ην ζχλνιν ησλ ηνπξηζηψλ. Χο θπξηφηεξνπο ηχπνπο ηνπξηζηηθψλ επηρεηξήζεσλ κπνξνχκε λα νξίζνπκε ηνπο εμήο:tour operators, αεποποπικέρ εηαιπίερ, επισειπήζειρ εζηίαζερ και ανατςσήρ, επισειπήζειρ μεηαθοπών. Ζ δεκηνπξγία ησλ tour operators πξνέθπςε απφ ηελ ζπγρψλεπζε ηνπξηζηηθψλ πξαθηνξείσλ θαη ζήκεξα απνηεινχλ ηνλ δπλακηθφηεξν θιάδν ηεο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Παξέρνπλ ζηνπο ηνπξίζηεο έλα νινθιεξσκέλν παθέην ππεξεζηψλ πξνζαξκνζκέλν ζηηο απαηηήζεηο θαη ηηο αλάγθεο ηνπο, κέζσ ηεο καδηθνπνίεζεο ηνπ ηνπξηζηηθνχ ηαμηδηνχ θαηαθέξλνπλ λα πξνζθέξνπλ ηαμίδηα δηαθνξεηηθνχ ηχπνπ ζε πιένλ αληαγσληζηηθέο θαη ειθπζηηθέο ηηκέο. Απηφ πνπ νπζηαζηηθά αλαδεηθλχεη ηνπο tour operators σο ζεκαληηθφ παξάγνληα ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο είλαη νη επελδχζεηο πνπ πξαγκαηνπνηνχλ ζε επηκέξνπο θιάδνπο φπσο νη μελνδνρεηαθέο κνλάδεο, 33

43 ηνπξηζηηθά πξαθηνξεία, αεξνπνξηθέο εηαηξίεο θαη εηαηξίεο επαγγεικαηηθνχ ηνπξηζκνχ. Οη αεποποπικέρ εηαιπίερ δηαδξακάηηζαλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε απνκαθξπζκέλσλ θαη απνκνλσκέλσλ πεξηνρψλ. Κπξίσο κέζσ ησλ πηήζεσλ charter έδσζαλ ηελ δπλαηφηεηα αλάπηπμεο νξγαλσκέλσλ ηαμηδηψλ, μεπεξλψληαο ηα εκπφδηα ησλ πξνγξακκαηηζκέλσλ πηήζεσλ. Μέζσ ειεθηξνληθψλ ζπζηεκάησλ θξάηεζεο ζέζεσλ (CRS) θαη ζπζηεκάησλ άκεζεο ζχλδεζεο κε μελνδνρεηαθέο κνλάδεο θαη tour operators,δηεπθφιπλαλ αθφκα πεξηζζφηεξν ηε δηεμαγσγή ηνπ ηαμηδηνχ. Οη επισειπήζειρ μεηαθοπών ηκήκα ηεο πξνζθεξφκελεο ππνδνκήο. Σα ρεξζαία κεηαθνξηθά κέζα παξέρνπλ ηελ δπλαηφηεηα κεηαθίλεζεο ησλ ηνπξηζηψλ. Οη επηρεηξήζεηο ηνπξηζηηθψλ ιεσθνξείσλ θαη νη επηρεηξήζεηο ελνηθίαζεο απηνθηλήησλ ζπκβάιινπλ ζεκαληηθά ζηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε είηε σο απηφλνκεο, είηε σο ηκήκαηα ηνπξηζηηθψλ πξαθηνξείσλ. Σέινο νη επισειπήζειρ εζηίαζερ και ανατςσήρ απνηεινχλ έλαλ απφ ηνπο δπλακηθφηεξνπο θιάδνπο ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο. Οη επηρεηξήζεηο απηέο αλαθέξνληαη ζηελ πξνζθνξά φισλ εθείλσλ ησλ ππεξεζηψλ πνπ αλαδεηνχλ νη ηνπξίζηεο. Ζ ζπκβνιή ηνπο ζηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε ιεηηνπξγεί σο παξάιιειε ππνδνκή ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ζε κηα πεξηνρή Σνπξηζηηθή πνιηηηθή Μεηά ηελ κεηαπνιεκηθή πεξίνδν, δειαδή θπξίσο κεηά ην 1970 πνιηηηθέο κε δηαθνξεηηθή αθεηεξία αλαπηχρζεθαλ κε θνηλφ γλψκνλα ηε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε ζε ηνπηθφ αιιά θαη ζε εζληθφ επίπεδν. Οη πνιηηηθέο απηέο αλάινγα κε ην επίπεδν ζην νπνίν αλαθέξνληαη βνήζεζαλ ζηελ αγξνηηθή αλάπηπμε ησλ πεξηνρψλ, ζηνλ ηνκέα ηεο απαζρφιεζεο(ηνπηθφ επίπεδν) αιιά θαη ζηελ νηθνλνκηθή ελίζρπζε ησλ ρσξψλ(εζληθφ επίπεδν).οη θπξηφηεξεο πνιηηηθέο είλαη νη εμήο: πολιηική πεπιθεπειακήρ ανάπηςξερ, πολιηική ανάπηςξερ ηος αγποηικού ηομέα, πολιηική πποζηαζίαρ ηος πεπιβάλλονηορ. Η πολιηική πεπιθεπειακήρ ανάπηςξερ εθαξκφζηεθε κε ζθνπφ ηελ αλάπηπμε θαη ηελ ηζρπξνπνίεζε ησλ πεξηνρψλ ηεο πεξηθέξεηαο κέζσ ηνπ ηνκέα ηνπ ηνπξηζκνχ. Οη ηνπηθνί θνξείο θαη ηα άηνκα επέλδπζαλ ζην ηνπξηζκφ κε ζθνπφ ηελ βειηίσζε ηνπ ηνκέα ηεο απαζρφιεζεο θαη ηεο εθζπγρξφληζεο ηεο παξαγσγηθήο δνκήο. 34

44 Παξαηεξείηαη φηη πνιιά απφ ηα πξνγξάκκαηα πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο πνπ εθαξκφζηεθαλ ζε Δπξψπε θαη Ζ.Π.Α είραλ σο βαζηθφ παξάγνληα ζηήξημεο ην ηνπξηζκφ. Ζ πολιηική ενίζσςζερ ηος αγποηικού ηομέα,εθαξκφζηεθε θπξίσο ζηελ Δπξψπε κε ζηφρν ηελ ελίζρπζε ηνπ αγξνηηθνχ ηνκέα θαη ηελ ελίζρπζε ηνπ εηζνδήκαηνο ησλ αγξνηψλ κέζσ ηεο εθαξκνγήο λέσλ παξαγσγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ. ηφρνο αθφκα απνηέιεζε ε θαηάξηηζε λέσλ αγξνηψλ κε ζθνπφ ηελ παξακνλή ηνπο ζηηο αγξνηηθέο πεξηνρέο. Ο ηνπξηζκφο ζπλέβαιιε θαη ζηνλ αγξνηηθφ ηνκέα θαη δεκηνπξγήζεθαλ λέεο ελαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ ζηηο πεξηνρέο απηέο φπσο ν αγξνηνπξηζκφο θαη ηα θαηαιχκαηα ζε παξαδνζηαθνχο νηθηζκνχο. Ζ πολιηική πποζηαζίαρ ηος πεπιβάλλονηορ, εθαξκφζηεθε κε ζθνπφ ηελ δηαθχιαμε παξαδνζηαθψλ νηθηζκψλ θαη πεξηνρψλ κε πινχζην νηθνζχζηεκα. Μέζσ ηεο πνιηηηθήο απηήο πξνσζείηαη κηαο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο πξνζαξκνζκέλεο ζην ήδε ππάξρνλ θπζηθφ πεξηβάιινλ ρσξίο λα ην αιινηψλεη θαη λα ην κεηαβάιιεη. Πξνσζήζεθαλ κνξθέο ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ φπσο νηθνηνπξηζκφο, πνιηηηζηηθφο ηνπξηζκφο ζην χπαηζξν. αλ ζχλνιν νη πολιηικέρ ηοςπιζμού ζρεδηάδνπλ θαη εθαξκφδνπλ ηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε απνθεχγνληαο δπζκελείο νηθνλνκηθέο επηπηψζεηο, βνεζνχλ ζηε πξνψζεζε ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ πνπ ελαξκνλίδνληαη θαη ζέβνληαη ην ήδε ππάξρνλ θπζηθφ πεξηβάιινλ, ζπκβάιινπλ ζηελ παξνρή θαιχηεξνπ επηπέδνπ ππεξεζηψλ θαη ζπκβάιινπλ αθφκα ζ ηε πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ ησλ ηνπξηζηψλ θαηαλαισηψλ Φνξείο θαη νξγαληζκνί Η ζπκβνιή ηνπο ζηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε. εκαληηθή ζεσξείηαη ε ζπκβνιή ησλ νξγαληζκψλ, πνπ ζρεηίδνληαη κε ηνλ ηνκέα ηνπ ηνπξηζκνχ, ζηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε ηφζν ζε ηνπηθφ φζν θαη ζε εζληθφ επίπεδν. Σνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο, θνξείο ηνπηθήο-εζληθήο εθπξνζψπεζεο, νξγαλψζεηο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηελ ηνπξηζηηθφ ηνκέα, θνηλσληθνεπαγγεικαηηθέο νκάδεο, άηνκα ή θαη εηαηξίεο πνπ αζρνινχληαη κε ηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε θαη δηεζλήο νξγαληζκνί, είλαη νη θπξηφηεξνη θνξείο πνπ επηδξνχλ ζηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε. 35

45 Σοςπιζηικέρ επισειπήζειρ: Αλαθέξνληαο ηνλ φξν ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο ελλννχκε θπξίσο μελνδνρεηαθέο κνλάδεο, κεηαθνξηθέο εηαηξίεο θαζψο θαη πξαθηνξεία ηαμηδίσλ. Οη παξαπάλσ επηρεηξήζεηο είλαη ίζσο νη βαζηθφηεξνη θνξείο δηακφξθσζεο ηνπξηζηηθήο πνιηηηθήο ηφζν ζε εζληθφ φζν θαη ζε ηνπηθφ επίπεδν. Απνηεινχλ ζεκαληηθνχο δείθηεο απεηθφληζεο ηεο θαηάζηαζεο πνπ επηθξαηεί ζηνλ ηνπξηζηηθφ ηνκέα ζε δηεζλή επίπεδν θαη βνεζνχλ ζηελ πξνψζεζε παξαγσγηθψλ πξνηχπσλ πνπ επηθξαηνχλ ζε δηάθνξεο ηνπξηζηηθέο πεξηνρέο αλά ηνλ θφζκν. Φοπείρ ηοπικήρ εθνικήρ εκπποζώπηζηρ: Ζ ηδηαίηεξα ζεκαληηθή ζπκβνιή ηνπ ηνπξηζκνχ ζηελ νηθνλνκία κηαο ρψξαο έρεη νδεγήζεη ηνπο ηνπηθνχο θαη δηεζλήο θνξείο λα ζπζπεηξσζνχλ θαη λα ιεηηνπξγήζνπλ εληαηηθά κε ζθνπφ ηελ αλάπηπμε θαη ηελ πξνψζεζε ελφο ζπγθεθξηκέλνπ ηχπνπ ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ζε κηα πεξηνρή. ε ηνπηθφ θαη πεξηθεξεηαθφ επίπεδν νη θνξείο (ΟΣΑ) ιεηηνπξγνχλ σο θαζνξηζηηθνί παξάγνληεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο. ε εζληθφ επίπεδν, δηαθνξεηηθά θξάηε ζπλεξγάδνληαη βάζε θνηλψλ πξαθηηθψλ θαη πξνηχπσλ, κνηξάδνληαο έηζη γλψζεηο θαη εκπεηξίεο ρξήζηκεο γηα ηελ πξνψζεζε ηνπ ηνπξηζκνχ. Ζ ζπλεξγαζία απηή γίλεηαη εθηθηή κέζσ δηαθπβεξλεηηθψλ νξγαληζκψλ φπσο ν Γηεζλήο Οξγαληζκφο Σνπξηζκνχ(WTO), ε Δπηζηεκνληθή θαη Πνιηηηζηηθή Οξγάλσζε ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ(UNESCO), ην Πξφγξακκα ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ γηα ην Πεξηβάιινλ (UNEP) θαη ε Δπξσπαηθή Δπηηξνπή Σαμηδηψλ(ETC). Οπγανώζειρ πος δπαζηηπιοποιούνηαι ζηον ηοςπιζηικό ηομέα: Λφγσ ηεο απνθέληξσζεο ησλ δηαδηθαζηψλ αλάπηπμεο θαη ηεο ελίζρπζεο ηνπ ξφινπ ησλ ηνπηθψλ θνξέσλ σο πξνο ηε ιήςε απνθάζεσλ, εθπξφζσπνη δηαθφξσλ νξγαληζκψλ φπσο ηνπηθνί ζχιινγνη, νξγαλψζεηο αγξνηψλ θαη ζσκαηεία πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηνπ πνιηηηζκνχ δξαζηεξηνπνηνχληαη έληνλα πιένλ ζηελ δηαδηθαζία ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο. Κπξίαξρε ηάζε ζηελ πνιηηηθή πνπ εθαξκφδνπλ θαη πξνσζνχλ είλαη ν ζεβαζκφο ησλ ηνπηθψλ ηδηαηηεξνηήησλ. Κοινυνιοκο-επαγγελμαηικέρ ομάδερ ηοςπιζηικών πεπιοσών: Οη νκάδεο απηέο απνηεινχληαη απφ άηνκα κε δηαθνξεηηθά ζπκθέξνληα θαη απφςεηο πνπ αθνξνχλ ηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε θαη έηζη ζπρλά παξαηεξνχληαη ζπγθξνχζεηο κεηαμχ ηνπο. Οη νκάδεο απηέο αθνξνχλ θπξίσο επισειπεμαηίερ και επγαδομένοςρ πνπ αζρνινχληαη κε ηνλ ηνπξηζηηθφ ηνκέα, καηοίκοςρ( κςπίυρ νέοςρ) ηοςπιζηικών πεπιοσών θαη νηόπιοςρ κεθαλαιούσοςρ. Οι επισειπεμαηίερ και οι επγαδόμενοι ζπλεξγάδνληαη κε θνξείο ηνπ ηνπξηζκνχ ζε ηνπηθφ θαη εζληθφ επίπεδν θαη πξνσζνχλ καδί κε απηνχο ηελ ηνπξηζηηθή 36

46 αλάπηπμε ησλ πεξηνρψλ. Οι νεόηεποι κάηοικοι ηυν ηοςπιζηικά αναπηςγμένυν πεπιοσών δξαζηεξηνπνηνχληαη έληνλα ζηνλ ηνκέα ηνπ ηνπξηζκνχ θαη ζπκκεηέρνπλ ελεξγά ζηελ δηαδηθαζία αλάπηπμεο ηεο πεξηνρήο ηνπο πξνζδνθψληαο, καθξνπξφζεζκα, νθέιε θαη γηα ηνπο ίδηνπο. Οι νηόπιοι κεθαλαιούσοι είλαη εθείλνη πνπ δηαζέηνπλ εθηάζεηο ζηελ πεξηνρή θαη έρνπλ ηελ νηθνλνκηθή δπλαηφηεηα λα ζπκβάιινπλ ζηελ αλάπηπμε ηεο πεξηνρήο κε ζθνπφ ηελ αχμεζε ηεο νηθνλνκηθήο ηνπο δχλακεο αιιά θαη ηελ εμαζθάιηζε επηπιένλ θχξνπο. πλεξγάδνληαη ζπρλά κε επελδπηέο ζε εζληθφ ή θαη δηεζλέο επίπεδν θαη πξνσζνχλ πξνγξάκκαηα γηα ηελ αλάπηπμε ηεο πεξηνρήο. 37

47 3. ΚΤΡΙΑΡΥΑ ΠΡΟΣΤΠΑ ΣΟΤΡΙΣΙΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ 3.1. Δηζαγσγή Ζ εκθάληζε ησλ δηαθφξσλ πξνηχπσλ ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο (ζην πέξαζκα ησλ ρξφλσλ) κπνξνχκε λα πνχκε φηη βαζίζηεθε ζηελ αιιειεμάξηεζε θάπνησλ παξαγφλησλ πνπ έρνπλ λα θάλνπλ ηφζν κε ηε δήηεζε φζν θαη κε ηελ πξνζθνξά 1. ηηο πεξηζζφηεξεο ησλ πεξηπηψζεσλ, φκσο, θαίλεηαη φηη ε δήηεζε είλαη εθείλε πνπ παξείρε ηελ αξρηθή ελεξγνπνίεζε ζε απηή ηε ζρέζε. Ζ κειέηε ηεο πνξείαο εκθάληζεο ησλ πξνηχπσλ απηψλ δείρλεη φηη ππάξρεη κία ηάζε γηα δεκηνπξγία λέσλ πξνηχπσλ. Σα πξφηππα απηά ζηελ αξρή απνηεινχλ εμεηδηθεχζεηο ησλ παιαηφηεξσλ, αιιά ζηελ πνξεία ιεηηνπξγνχλ σο απηνδχλακα. Ζ επηβίσζε ή φρη ησλ πξνηχπσλ έγθεηηαη ζηε ζηαζεξφηεηα θαη ζην δπλακηζκφ ηεο δήηεζεο θαζψο θαη ζηηο αλάινγεο θηλήζεηο ηεο πξνζθνξάο γηα ηε δεκηνπξγία θαη πξνβνιή ησλ αλαγθαίσλ ηνπξηζηηθψλ ππνδνκψλ θαη πφξσλ. Ζ πην θαζαξή θαη ζαθήο απεηθφληζε ηεο δηαδηθαζίαο ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο - ηνπ ηξφπνπ δειαδή κε ηνλ νπνίν εμειίζζεηαη ε δνκή ηνπξηζηηθψλ πεξηνρψλ ζην ρψξν θαη ην ρξφλν - παξέρεηαη απφ ην κνληέιν ηνπ Miossec (1977) 2. ηελ αξρή ε πεξηνρή είλαη απνκνλσκέλε, ππάξρεη ιίγε ή θαζφινπ αλάπηπμε, νη ηνπξίζηεο έρνπλ κφλν κία αφξηζηε ηδέα γηα ηνλ πξννξηζκφ, ελψ νη θάηνηθνη ηεο πεξηνρήο ηείλνπλ λα έρνπλ κία πνισκέλε αληίιεςε γηα ην ηη επηπηψζεηο κπνξεί λα έρεη ν ηνπξηζκφο. Ζ επηηπρία ησλ πξψησλ ηνπξηζηηθψλ εγθαηαζηάζεσλ νδεγεί ζε πεξαηηέξσ αλάπηπμε. Καζψο επεθηείλεηαη ε ηνπξηζηηθή βηνκεραλία, αλαπηχζζεηαη έλα ζχζηεκα ηνπξηζηηθψλ εγθαηαζηάζεσλ θαη δηθηχσλ κεηαθνξψλ, ελψ αιιαγέο ζηελ ηάζε ησλ θαηνίθσλ κπνξεί λα νδεγήζνπλ ζε πιήξε απνδνρή ηνπ ηνπξηζκνχ, ζηελ πηνζέηεζε ρσξνηαμηθψλ ειέγρσλ ή αθφκα ζηελ απφξξηςε ηνπ ηνπξηζκνχ. Δλησκεηαμχ νη ηνπξίζηεο έρνπλ θαιχηεξε γλψζε ηνπ ηη πξνζθέξεη ε πεξηνρή θαη πξαγκαηνπνηείηαη θάπνηα ρσξηθή εμεηδίθεπζε. Έηζη, ν Miossec ππνζέηεη φηη ν ηνπξηζκφο είλαη εθείλνο πνπ ειθχεη ηνπο επηζθέπηεο ζηελ πεξηνρή παξά ε αξρηθή 1 Σζάξηαο Π. (1996). Σνπξίζηεο, ηαμίδηα, ηφπνη: Κνηλσληνινγηθέο πξνζεγγίζεηο ζηνλ ηνπξηζκφ. Δθδφζεηο ΔΞΑΝΣΑ, ζζ Miossec J.M. (1977), Une modele de l' espace touristique. L' Espace Geographique 6 (1):

48 «πνηφηεηα» ηεο πεξηνρήο. Απηή ε αιιαγή ζηνλ ραξαθηήξα ηεο πεξηνρήο σζεί κεξηθνχο ηνπξίζηεο λα θηλεζνχλ πξνο άιιεο πεξηνρέο. Ο Butler (1980) 3 πξφηεηλε έλα πην πνιχπινθν κνληέιν ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο, πνπ βαζίδεηαη ζηελ έλλνηα ηνπ θχθινπ δσήο ελφο πξντφληνο. Γηαθξίλνληαη ηα εμήο ζηάδηα: δηεξεχλεζε, εκπινθή, αλάπηπμε, ζπζπείξσζε, ζηαζηκφηεηα θαη αλάθακςε ή παξαθκή. ηελ πξψηε θάζε δελ ππάξρνπλ εηδηθέο εγθαηαζηάζεηο γηα επηζθέπηεο. ηε θάζε ηεο εκπινθήο, νη εγθαηαζηάζεηο παξέρνληαη απφ ηνπο θαηνίθνπο ηεο πεξηνρήο, ελψ ζηε θάζε ηεο αλάπηπμεο ν ηνπηθφο έιεγρνο θαη ε αλάκεημε κεηψλνληαη. ην ζηάδην ηεο ζπζπείξσζεο, παξνχζεο είλαη κεγάιεο επηρεηξήζεηο θαη αιπζίδεο ηεο ηνπξηζηηθήο βηνκεραλίαο. Ζ αλάκεημε ησλ θαηνίθσλ απμάλεη μαλά κφλν ζην ζηάδην ηεο παξαθκήο. Ο Gormsen (1981) 4 πξφηεηλε έλα άιιν κνληέιν γηα ηε ρσξν-ρξνληθή αλάπηπμε ηνπ παξαζαιάζζηνπ (παξάθηηνπ) δηεζλνχο ηνπξηζκνχ, ζηε βάζε ηεο επξσπατθήο ηζηνξηθήο εκπεηξίαο. Σν θίλεηξν ζηα πξψηα ζηάδηα πξνέξρεηαη απφ εμσηεξηθνχο ηνπξηζηηθνχο παξάγνληεο, αιιά κε ηνλ θαηξφ απμάλεηαη ε ηνπηθή ζπκκεηνρή. Ζ πξψηε «πεξηθέξεηα» αλαπηχζζεηαη γηα ηηο αλάγθεο ησλ πινπζίσλ ησλ κεγαινππφιεσλ θαη ε δεχηεξε εμππεξεηεί ηε κεζαία ηάμε, ελψ κε ηηο αιιαγέο ζηελ ηνπξηζηηθή βηνκεραλία (καδηθφο ηνπξηζκφο, κεγάια μελνδνρεία) ε πεξηνρή «αλνίγεηαη» θαη ζε άιια θνηλσληθφ-νηθνλνκηθά ζηξψκαηα. Αξθεηέο αθφκε παξαιιαγέο ησλ παξαπάλσ κνληέισλ έρνπλ πξνηαζεί, κε ζθνπφ λα εξκελεχζνπλ ηνλ ηξφπν θαη ηε δηαδηθαζία απηήο ηεο αλάπηπμεο θαη λα ππνδείμνπλ πνηα είλαη ε επηζπκεηή δηαδηθαζία. Παξ' φιν πνπ δελ ππάξρνπλ γεληθνί θαλφλεο θαη ζσζηέο ζεσξεηηθέο ππνδείμεηο, ζηα πιαίζηα ηνπ εξσηήκαηνο, «πνηα ζα κπνξνχζε λα είλαη ε επηζπκεηή ελαιιαθηηθή ηνπξηζηηθή αλάπηπμε», ηα κνληέια κπνξνχλ λα ππνδείμνπλ ηνπιάρηζηνλ κία νκάδα θξηηεξίσλ: είλαη νηθνλνκηθά βηψζηκε, θνηλσληθά ζπκβαηή, ειθπζηηθή (σο πξνο ηηο πιηθέο εγθαηαζηάζεηο), πεξηβαιινληηθά αεηθφξα θαη ζπκπιεξσκαηηθή (ησλ άιισλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο πεξηνρήο). 3 Butler R.W. (1992), Tourism Alternatives Potentials and Problems in the Development of Tourism, University of Pennsylvania Press, pp Gormsen D. (1981), "The Spatio-Temporal Development of International Tourism", La Consommation d'espace par le tourisme et preservation - Actes du Colloque, pp

49 3.2. Πξόηππν νξγαλσκέλνπ καδηθνύ ηνπξηζκνύ δηαθνπώλ Απφ ηε δεθαεηία ηνπ '70 θαη σο ζήκεξα ην πξφηππν απηφ θπξηαξρεί ζηνλ παγθφζκην ηνπξηζκφ θαη έρεη ζπλδεζεί άκεζα κε ηελ αλάπηπμε πνιιψλ πεξηνρψλ θαη θξαηψλ ηνπ θφζκνπ. Βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο αλάπηπμήο ηνπ είλαη ηα αθφινπζα: α)εθηεηακέλεο θαη νξγαλσκέλεο ππνδνκέο θαη ππεξεζίεο, β)θαζνξηζηηθή παξνπζία ηνπ πξνηχπνπ ζηελ παξαγσγηθή δνκή ηεο πεξηνρήο, πνπ έρεη σο απνηέιεζκα νη ππφινηπνη θιάδνη λα εμαξηψληαη ζηαδηαθά απφ ηνλ ηνπξηζκφ θαη γ)δπζκελείο επηπηψζεηο ηεο αλάπηπμήο ηνπ ζηελ ηνπηθή θνηλσλία, νηθνλνκία θαη ην πεξηβάιινλ. Οη πιεξσκέλεο δηαθνπέο απνηεινχλ έλαλ, πιένλ, επξχηαηα δηαδεδνκέλν ζεζκφ ησλ ηνπξηζηψλ πνπ πξνέξρνληαη απφ ηηο αλαπηπγκέλεο ρψξεο, κε απνηέιεζκα ε δήηεζε ηνπ πξνηχπνπ απηνχ λα εμαξηάηαη άκεζα απφ ηνπο θαηνίθνπο ησλ πξναλαθεξφκελσλ ρσξψλ. Σν γεγνλφο φηη κεγάιν κέξνο ηεο δήηεζεο αθνξά νξγαλσκέλα «ηνπξηζηηθά παθέηα» πνπ πξνσζνχληαη απφ ηνπο tour-operators, έρεη σο απνηέιεζκα λα επεξεάδνληαη νη επηινγέο ησλ ηνπξηζηψλ απφ ηελ πνιηηηθή πνπ απηνί αθνινπζνχλ. Σέινο, αμηνζεκείσην ραξαθηεξηζηηθφ απηνχ ηνπ ηχπνπ αλάπηπμεο είλαη ε επνρηθφηεηα ηεο δήηεζεο κε αηρκή (αλάινγα κε ηελ ηνπξηζηηθή πεξηνρή), ην θαινθαίξη ή ην ρεηκψλα. Οη πεξηνρέο πνπ ζπλήζσο πηνζεηνχλ απηφ ην πξφηππν δηαζέηνπλ πινχζηνπο πεξηβαιινληηθνχο ή πνιηηηζηηθνχο πφξνπο θαη ζηαδηαθά κεηαηξέπνληαη ζέξεηξα ηνπξηζκνχ ηεο θαινθαηξηλήο ή ηεο ρεηκεξηλήο πεξηφδνπ. 5, Η ακθηζβήηεζε ηνπ πξνηύπνπ ηνπ καδηθνύ ηνπξηζκνύ Ζ ηειεπηαία εηθνζαεηία, ραξαθηεξίδεηαη απφ ηηο πξνζπάζεηεο δηεξεχλεζεο ησλ πξνυπνζέζεσλ εθαξκνγήο λέσλ πξνηχπσλ ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο, ηα νπνία ζα αληαπνθξίλνληαη ζηηο ζχγρξνλεο θνηλσληθέο απαηηήζεηο γηα θαζαξφ πεξηβάιινλ, ζεβαζκφ ζηηο ηνπηθέο ηδηνκνξθίεο, απνθέληξσζε θαη ζπκκεηνρή ησλ θαηνίθσλ ζηηο αλαπηπμηαθέο δηαδηθαζίεο. ηηο πξνζπάζεηεο απηέο ζπλέβαιε θαζνξηζηηθά ε θνηλσληνινγία ηνπ ηνπξηζκνχ, ε νπνία δηαδξακαηίδεη έλαλ πνιχ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ 5 Cazes G. (1989), Les nouvelles colonies de vacances: Le tourisme international a la Conquete du Tiers-Monde, Paris, L' Harmattan, pp Turner L. - Ash J. (1975), The golden Hordes: International Tourism and the Pleasure Periphery, Constable, London 40

50 θξηηηθή αλάιπζε ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο, αιιά θαη ζηε δηακφξθσζε εξκελεπηηθψλ πιαηζίσλ ζε δεηήκαηα θαζνξηζηηθά γηα ηηο ηάζεηο πνπ δηαθαίλνληαη ζε δχν πεδία έξεπλαο: ην πξψην είλαη ε ζχλδεζε ησλ θηλήηξσλ ησλ ηνπξηζηψλ κε ηηο ζχγρξνλεο ηάζεηο ζηα ζέκαηα ηεο αλάπηπμεο, πνπ δίλνπλ έκθαζε ζηελ πξνζηαζία θαη ηνλ έιεγρφ ηεο θαη ην δεχηεξν είλαη νη αιιαγέο ζηα θαηαλαισηηθά θαη θνηλσληθά πξφηππα ησλ ηνπξηζηψλ, νη νπνίεο έρνπλ σο απνηέιεζκα λα ηνπο κεηαηξέςνπλ απφ παζεηηθνχο ζπκκεηέρνληεο ή «ζεαηέο» ησλ ηνπξηζηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, ζε ελεξγεηηθνχο θαη δηακνξθσηέο ηεο ηνπξηζηηθήο εκπεηξίαο θαη επνκέλσο ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο. 7 Ζ δεθαεηία ηελ νπνία δηαλχνπκε δείρλεη λα είλαη ε δεθαεηία ηεο σξίκαλζεο απηψλ ησλ ηάζεσλ, πνπ αλαδεηθλχνπλ νπζηαζηηθά κηα δηαθνξεηηθή νξγαλσηηθή θάζε ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο, κε αλαθαηαηάμεηο φζνλ αθνξά ηα θίλεηξα ησλ ηνπξηζηηθψλ ηαμηδηψλ, ηνλ θνηλσληθφ ξφιν ησλ ηνπξηζηψλ ζε φιεο ηηο θάζεηο πνπ πξνεγνχληαη θαη έπνληαη ηνπ ηνπξηζηηθνχ ηαμηδηνχ, ηα λέα θνηλσληθά θαη πνιηηηζηηθά πξφηππα ησλ ηνπξηζηψλ, ηελ ηδηαίηεξε ζεκαζία πνπ απνθηά ην πεξηβάιινλ θαη ε πξνζηαζία ηνπ γηα ην ζχγρξνλν ηνπξηζκφ, ηηο επηπηψζεηο ησλ εμειίμεσλ ηεο ηερλνινγίαο ζηνλ ηνπξηζκφ, ηελ θαηαλαισηηθή δηάζηαζε πνπ απνθηά ε ηνπξηζηηθή εκπεηξία θ.α. Καιφ ζα ήηαλ φκσο λα κελ ζεσξεζνχλ απηέο νη αιιαγέο, σο έθθξαζε κηαο ζπγθξνηεκέλεο θαη καδηθήο ακθηζβήηεζεο ηνπ θπξίαξρνπ αλαπηπμηαθνχ πξνηχπνπ ηνπ νξγαλσκέλνπ καδηθνχ ηνπξηζκνχ 8. χκθσλα κε ηνλ Pearce D. (1992) 9, νη εηδηθέο θαη ελαιιαθηηθέο κνξθέο είλαη ην λέν δπλακηθφ θαη αλαπηπζζφκελν πξφηππν ηνπξηζκνχ θαη απνηεινχλ ηε ζχλζεζε κηαο ηεξάζηηαο πνηθηιίαο θηλήηξσλ ηνπξηζηηθψλ ηαμηδηψλ, πνιιά απφ ηα νπνία δηακνξθψζεθαλ κεηά ην Ζ ζεκαζία ηεο αλάπηπμεο απηψλ ησλ κνξθψλ θνηλσληνινγηθά, βξίζθεηαη ζηελ αληίζεζε ησλ πεξηζζνηέξσλ απφ απηέο κε ην πξφηππν πνπ θαζφξηζε ηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε ηεο πξψηεο κεηαπνιεκηθήο εηθνζαεηίαο: ηνλ νξγαλσκέλν καδηθφ ηνπξηζκφ δηαθνπψλ. Ζ αληίζεζε απηή πξνθχπηεη ηφζν φζνλ αθνξά ηα θίλεηξα ηνπ ηαμηδηνχ φζν θαη ηα νξγαλσηηθά θαη αλαπηπμηαθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ. ε πνιιέο πεξηπηψζεηο ε δηαθνξά απηψλ ησλ κνξθψλ δελ αθνξά ην ζηφρν ηνπ ηαμηδηνχ, π.ρ. «δηαθνπέο» αιιά ην πεξηερφκελν θαη 7 Lanfant M.F. (1991), Tourisme International Reconsidere: milieu exclu, tiers exclu: le principle de l' Alternative, Centre de Hautes Etudes Touristiques Cahiers du Tourisme, Serie C, No Σζάξηαο Π. (1996). Σνπξίζηεο, ηαμίδηα, ηφπνη: Κνηλσληνινγηθέο πξνζεγγίζεηο ζηνλ ηνπξηζκφ. Δθδφζεηο ΔΞΑΝΣΑ, ζζ Pearce D. (1992), Tourist Development, London, Longman Scientific & Technical 41

51 ην λφεκα πνπ έρεη ε ηαμηδησηηθή εκπεηξία ζην πιαίζην ελφο ηαμηδηνχ κε παξφκνην ζηφρν. Αλαδεηείηαη άξα ζε απηέο κία δηαθνξνπνίεζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ πνπ έρνπλ επηβιεζεί απφ ηνλ νξγαλσκέλν ηνπξηζκφ, ηδηαίηεξα φζνλ αθνξά ηελ ηππνπνίεζε θαη βηνκεραλνπνίεζε ησλ ηνπξηζηηθψλ εκπεηξηψλ. Απνηεινχλ ππφ απηή ηελ έλλνηα, νη κνξθέο απηέο, ην απνηέιεζκα κηαο ζπζηεκαηηθήο ακθηζβήηεζεο ηνπ ηνπξηζκνχ ηνπ «παθέηνπ» θαη ησλ αληίζηνηρσλ επηπηψζεσλ πνπ απηφο δεκηνπξγεί ζηηο πεξηνρέο ππνδνρήο. Οη παξάγνληεο πνπ νδεγνχλ ζε απηή ηελ ακθηζβήηεζε είλαη πνιινί θαη ζπρλά δηαθνξεηηθνί κεηαμχ ηνπο. Ζ αλάπηπμε θαη εμάπισζε ηνπ ηνπξηζκνχ ζηνλ παγθφζκην ρψξν ππνζηεξίρζεθε θαη πξνσζήζεθε απφ νξγαληζκνχο, εηαηξίεο αιιά θαη εηδηθνχο, πξνεξρφκελνπο θπξίσο απφ ηνλ νηθνλνκηθφ θιάδν κε θχξην επηρείξεκα ηα αλαπηπμηαθά θαη νηθνλνκηθά νθέιε ηεο πεξηνρήο ππνδνρήο 10.. ηαδηαθά φιν θαη κεγαιχηεξνο αξηζκφο αλαπηπζζφκελσλ ρσξψλ θαη πεξηνρψλ ηνπ θφζκνπ αλαδήηεζαλ ζηνλ ηνπξηζκφ ην εχθνιν «εηζηηήξην», γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ ζπλφινπ ηεο νηθνλνκίαο ηνπο ή ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο ηνπο. Ηδηαίηεξα πςεινχο ξπζκνχο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο παξνπζηάδνπλ νη αλαπηπζζφκελεο ρψξεο ηνπ Σξίηνπ Κφζκνπ, θαζψο θαη νη πεξηνρέο ηεο ππαίζξνπ ζηηο αλαπηπγκέλεο ρψξεο, νη νπνίεο δηαζέηνπλ ηνπξηζηηθνχο πφξνπο θαη απνηεινχλ πφιν έιμεο ηνπξηζκνχ δηαθνπψλ (παξαζαιάζζηεο θαη νξεηλέο πεξηνρέο) πνπ απνηειεί θαη ηελ πξψηε πξνηεξαηφηεηα ηεο ηνπξηζηηθήο πνιηηηθήο ησλ tour-operators. Ζ αξρηθή εθηίκεζε ησλ νηθνλνκηθψλ σθειεηψλ ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ήηαλ ηδηαίηεξα ζεηηθή, ηφζν γηα ηελ αχμεζε ησλ εηζνδεκάησλ θαη ηεο απαζρφιεζεο φζν θαη γηα ηελ αλάπηπμε ησλ ππφινηπσλ θιάδσλ ηεο νηθνλνκίαο (βηνηερλία, βηνκεραλία, νηθνδνκή, αγξνηηθφο ηνκέαο). Αθφκε, φκσο, θαη ζηηο πεξηπηψζεηο φπνπ ηα πξάγκαηα αθνινχζεζαλ αξρηθά απηή ηελ πνξεία, ζχληνκα νη ππεξαηζηφδνμεο πξνβιέςεηο ησλ νηθνλνκνιφγσλ δηαςεχζηεθαλ θαη ε ηειηθή απφδνζε θαη σθέιεηα ηνπ ηνπξηζκνχ ζηελ πεξηνρή ήηαλ κηθξφηεξε ηνπ αλακελφκελνπ 11,12. Σα δεηήκαηα ζηα νπνία επηθεληξψζεθε ε θξηηηθή ήηαλ ηα αθφινπζα: Σα νηθνλνκηθά νθέιε ζπλδένληαη ζηαδηαθά κε ηελ ζπλερή καδηθνπνίεζε θαη ηελ ηππνπνίεζε ησλ ππεξεζηψλ, γεγνλφο πνπ σθειεί ηηο ηδησηηθέο εηαηξίεο ηνπ 10 Jafari J. (1989), "Sociocultural Dimensions of Tourism. An English Language Literature Review", Vienna, European Coordination Centre for Research and Documentation in Social Sciences, pp Britton S.G. (1982), "The Political Economy of Tourism in the Third World", Annals of Tourism Research, 9, 3, pp Mathieson A. - Wall G. (1982), Tourism: Economic, Physical and Social Impact. New York, Longman Scientific & Technical, pp ,

52 θιάδνπ αιιά νδεγεί ζε ζπλερή κείσζε ή ζηαζηκφηεηα ηα θέξδε ησλ επηρεηξήζεσλ ησλ ηνπξηζηηθψλ πεξηνρψλ. Ζ αξρηθή αλαδήηεζε κηαο ζρέζεο «πνηφηεηαο-ηηκήο» ζηηο ππεξεζίεο δίλεη ηε ζέζε ηεο ζηε ζρέζε «πνζφηεηαο-ηηκήο», κε ηειηθφ απνηέιεζκα ζε πνιιέο ηνπξηζηηθέο πεξηνρέο λα έρνπκε κείσζε ησλ αθίμεσλ, ζηαζηκφηεηα ησλ επελδχζεσλ θαη θνηλσληθέο ηξηβέο απφ ηελ δηάςεπζε ησλ πξνζδνθηψλ γηα κία ηαρχηαηε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε 13,14,15,16. ε ηνπηθφ επίπεδν ε ακθηζβήηεζε πνπ ζπρλά παίξλεη πνιηηηθφ ραξαθηήξαηδηαίηεξα ζηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο ηνπ Σξίηνπ Κφζκνπ-απνθηά πιένλ νξηζκέλα «θαζαξά» νηθνλνκηθά επηρεηξήκαηα απέλαληη ζηνπο ππέξκαρνπο ηεο καδηθήο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο. Ζ κείσζε ησλ ζέζεσλ απαζρφιεζεο, ε εμέιημε πνιιαπιαζηαζηηθψλ νθειψλ γηα ηνπο άιινπο θιάδνπο ηεο νηθνλνκίαο, ην γεγνλφο φηη νη πεξηζζφηεξεο ζέζεηο απαζρφιεζεο είλαη αλεηδίθεπηεο θαη πεξηζηαζηαθέο, είλαη νξηζκέλα απφ απηά ηα επηρεηξήκαηα ηα νπνία ζπλνδεχνπλ θαη ηελ θξηηηθή γηα ηα ακθηζβεηήζηκα θνηλσληθφ-νηθνλνκηθά νθέιε ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο 17. Όζνη ακθηζβεηνχλ πιένλ αλνηθηά ην νηθνλνκηθφ φθεινο, επηθαινχληαη θαη ηελ πνηφηεηα ησλ ηνπξηζηηθψλ ππεξεζηψλ ζηηο πεξηνρέο πνπ επηιέγνπλ ην πξφηππν ηνπ καδηθνχ ηνπξηζκνχ δηαθνπψλ. Οη πεξηνρέο πνπ εκθαλίδνπλ πξνβιήκαηα θνηλσληθά ή πεξηβαιινληηθά αληηκεησπίδνπλ ην ελδερφκελν λα έρνπλ κείσζε ησλ θεξδψλ ηνπο, ιφγσ ηνπ αληαγσληζκνχ πνπ πθίζηαληαη απφ πεξηνρέο πνπ δηαζέηνπλ ην ίδην «πξντφλ» αιιά κε ζπζηαηηθά θαιχηεξεο πνηφηεηαο. Απηφ κπνξεί λα ζπκβεί, επίζεο, επεηδή θάπνηεο πεξηνρέο παχνπλ λα είλαη δεκνθηιείο γηα ηνπο ηνπξίζηεο, ελψ παξάιιεια ν κεγάινο αξηζκφο ησλ πεξηνρψλ είλαη θπζηθφ λα απμάλεη δπλεηηθά ηνλ αξηζκφ ησλ επηινγψλ ησλ ηνπξηζηψλ θαη λα κεηψλεη ηα έζνδα θάπνησλ πεξηνρψλ πξνο φθεινο θάπνησλ άιισλ «λεφηεξσλ». Ζ επηβνιή ζηνλ παγθφζκην ρψξν ελφο παλνκνηφηππνπ πξνηχπνπ ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο, κε θνηλά ραξαθηεξηζηηθά ππνδνκψλ θαη ππεξεζηψλ, άζρεηα κε ηε ρψξα ή ηελ πεξηνρή φπνπ απηφ αλαπηχζζεηαη, απνηέιεζε έλαλ αθφκε παξάγνληα 13 Mac Naught T. (1982), "Mass Tourism and the Dilemmas of Modernization in Pacific Islands Communities", Annals of Tourism Research, 9 (3) 14 Farey L. - Perret J. (1986), "Les relations Agriculture - Tourisme a Chapelle des Bois", Grenobl, CEMAGREF 15 Urry J. (1992), The Tourist Gaze: Leisure and Travel in Contemporary Societies, London, Sage, pp Cazes G. (1989), Les nouvelles colonies de vacances: Le tourisme international a la Conquete du Tiers-Monde, Paris, L' Harmattan, pp Prentice R. (1993), "Community-driven tourism planning and residents perceptions", Tourism Management, 14, 3, pp

53 κείσζεο ηνπ νηθνλνκηθνχ νθέινπο. Απηφ έγηλε είηε σο απνηέιεζκα ηνπ θνξεζκνχ πνπ δεκηνχξγεζε ζηνπο ηνπξίζηεο απηφ ην πξφηππν θαη ηεο αλαδήηεζεο απφ απηνχο «λέσλ» ηνπξηζηηθψλ πξντφλησλ, είηε ιφγσ ηεο ππνβάζκηζεο ησλ πεξηνρψλ πνπ ζεσξήζεθαλ ιηγφηεξν αληαγσληζηηθέο ή πνηνηηθέο, κε απνηέιεζκα νη πεξηζζφηεξεο απφ απηέο λα ηαμηλνκεζνχλ δηεζλψο σο πεξηνρέο «θηελνχ» ηνπξηζκνχ θαη λα νδεγεζνχλ ζε λέα θνηλσληθή, πεξηβαιινληηθή θαη νηθνλνκηθή ππνβάζκηζε θαη πξνβιήκαηα. Σν ηέινο ηεο δεθαεηίαο ηνπ '70 θαη νη αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ '80 είλαη ε επνρή φπνπ νη αλαιχζεηο ησλ επηπηψζεσλ έρνπλ απνθηήζεη ζπζηεκαηηθφ ραξαθηήξα, αιιά θαη ε πεξίνδνο φπνπ νη δπζκελείο θνηλσληθέο θαη πεξηβαιινληηθέο επηπηψζεηο αλαηξέπνπλ ηελ εηδπιιηαθή εηθφλα ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο, πνπ είραλ πξνβάιιεη νη νηθνλνκνιφγνη θαη νη ηζχλνληεο ησλ δηεζλψλ νξγαληζκψλ θαη ησλ εηαηξηψλ ηνπξηζκνχ. Δπηζεκαίλεηαη, κε απηφ ηνλ ηξφπν, ε αλάγθε λα αλαδεηεζνχλ δηαθνξεηηθά πξφηππα ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο γηα ηηο πεξηνρέο ππνδνρήο αιιά αξρίδνπλ παξάιιεια θαη νη πξψηεο ακθηζβεηήζεηο ηνπ ξφινπ θαη ηεο πνιηηηθήο πνπ αζθνχλ νη νξγαληζκνί, νη εηαηξίεο θαη ηα αλαπηπγκέλα θξάηε ζηελ παγθφζκηα ηνπξηζηηθή αλάπηπμε Πξόηππν βηώζηκεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ηελ πξνεγνχκελε ελφηεηα, κηιήζακε γηα ηα αίηηα πνπ νδήγεζαλ ζηελ ακθηζβήηεζε ηνπ πξνηχπνπ ηνπ νξγαλσκέλνπ καδηθνχ ηνπξηζκνχ. Μέζα, ινηπφλ, απφ απηή ηελ ακθηζβήηεζε νδεγεζήθακε ζηελ αλαδήηεζε δηαθνξεηηθψλ πξνηχπσλ ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο γηα ηηο ρψξεο/πεξηνρέο ππνδνρήο. Έλα απφ απηά απνηειεί θαη ην πξφηππν ηεο βηψζηκεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο πνπ ζα αλαιχζνπκε ζηε ζπλέρεηα. Χο βηψζηκν ηνπξηζκφ ζε κία πεξηνρή ζα ζεσξήζνπκε νπνηαδήπνηε πξνζπάζεηα απνκάθξπλζεο απφ ην ζπκβαηηθφ ηνπξηζκφ, ηνλ νπνίν ε βηβιηνγξαθία έρεη νξίζεη σο κε βηψζηκν κηα θαη έρεη ρακειή, ηφζν ηελ νηθνλνκηθή απφδνζε γηα ηνλ ηνπηθφ πιεζπζκφ φζν θαη ηελ πεξηβαιινληηθή πξνζηαζία, δεδνκέλνπ φηη έρεη ηάζε 18 Mathieson A. - Wall G. (1982), Tourism: Economic, Physical and Social Impact. New York, Longman Scientific & Technical, pp ,

54 γηα πςειή θαηαλάισζε πφξσλ. Ζ απνκάθξπλζε απηή κπνξεί ζρεκαηηθά λα απνδνζεί κε κεηαθίλεζε πξνο κία θαιχηεξε ζέζε, ζε φηη αθνξά ζηα θνηλσληθφ-νηθνλνκηθά κεγέζε, κε ηελ αχμεζε ηεο αλά ηνπξίζηα πξνζηηζέκελεο αμίαο, είηε ζε φηη αθνξά ζηα πεξηβαιινληηθά κεγέζε, κε ηε κείσζε ηεο θαηαλάισζεο πφξσλ ή ηεο παξαγσγήο απνβιήησλ αλά ηνπξίζηα. 19. Δηάγξακκα 3.1. Αιιαγή ηνπ πξνηύπνπ ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο 20 χκθσλα κε ην παξαπάλσ ζρήκα, ν ζπκβαηηθφο ηνπξηζκφο βξίζθεηαη ζηελ πεξηνρή θνληά ζηελ αξρή ησλ αμφλσλ, πνπ νξίδνπλ ην θάζκα κέζα ζην νπνίν θηλείηαη ε δξαζηεξηφηεηα, σο πξνο ηε βησζηκφηεηά ηεο. ηελ πεξηνρή ηνπ ζπκβαηηθνχ ηνπξηζκνχ βξίζθνληαη κνξθέο νξγάλσζεο φπσο ν καδηθφο, ν αηνκηθφο, ν θνηλσληθφο ηνπξηζκφο θαη ν παξαζεξηζκφο πνπ παξνπζηάδνπλ παξφκνηα ραξαθηεξηζηηθά αλ θαη κε δηαθνξεηηθή έληαζε. Ο νξηδφληηνο άμνλαο νξίδεη ην επίπεδν ηεο θαηά θεθαιήλ 19 πηιάλεο Η. - Βαγηάλλε Λ., Παλεπηζηήκην Αηγαίνπ, Σκήκα Πεξηβάιινληνο, Δξγαζηήξην Σνπηθήο Νεζησηηθήο Αλάπηπμεο, Βηψζηκνο ηνπξηζκφο θαη θέξνπζα ηθαλφηεηα ζε επαίζζεηα λεζησηηθά νηθνζπζηήκαηα 20 ε έλα ηξηζδηάζηαην δηάγξακκα ζα κπνξνχζακε επίζεο λα πξνζζέζνπκε θαη ηηο θνηλσληθέο επηπηψζεηο 45

55 (αλά ηνπξίζηα) πξνζηηζέκελεο αμίαο ηεο θάζε κνξθήο ηνπξηζκνχ, ελψ ν θάζεηνο άμνλαο ην επίπεδν ηεο πεξηβαιινληηθήο πξνζηαζίαο (κε βάζε ην πνζφ ησλ πφξσλ πνπ θαηαλαιψλεη) πνπ παξέρεη ε κνξθή απηή ηνπ ηνπξηζκνχ. Πξνρσξψληαο ζηα δεμηά ηνπ νξηδφληηνπ άμνλα ζπλαληάκε κνξθέο ηνπξηζκνχ κε πςειφηεξε πξνζηηζέκελε αμία. Οη πεξηνρέο πνπ ηηο εθαξκφδνπλ απνιακβάλνπλ κεγαιχηεξα νηθνλνκηθά νθέιε απφ ηελ ηνπξηζηηθή δξαζηεξηφηεηα, εθφζνλ δηαηεξνχλ ην πεξηβάιινλ ηνπο ζηελ ίδηα θαηάζηαζε κε εθείλε πνπ βξηζθφηαλ πξηλ ηελ πηνζέηεζε ησλ κνξθψλ απηψλ. Ζ θίλεζε παξάιιεια πξνο ηνλ άμνλα ηεο πεξηβαιινληηθήο πξνζηαζίαο νξίδεη κνξθέο ηνπξηζκνχ πνπ δηαηεξνχλ, αλαδεηθλχνπλ, πξνζηαηεχνπλ θαη βειηηψλνπλ ην πεξηβάιινλ ηεο πεξηνρήο ππνδνρήο, ρσξίο φκσο λα ζεκαίλεη φηη ππνρξεσηηθά πξνζδίδνπλ θαη κεγαιχηεξα νηθνλνκηθά νθέιε ζηηο πεξηνρέο απηέο. Καη νη δχν απηέο θηλήζεηο ζεσξνχληαη φηη θέξνπλ ηελ πεξηνρή πξννξηζκνχ ζε θαιχηεξε θαηάζηαζε απφ απηήλ πνπ επηθξαηεί κε ηελ εθαξκνγή ηνπ ζπκβαηηθνχ ηνπξηζκνχ θαη επνκέλσο είλαη πξνηηκεηέεο. ηελ αθξαία πεξίπησζε πνπ κφλν ε νηθνλνκηθή απφδνζε αλά ηνπξίζηα βειηηψλεηαη, ν ηνπξηζκφο γίλεηαη πεξηζζφηεξν βηψζηκνο νηθνλνκηθά, αλ βειηηψλεηαη ε πεξηβαιινληηθή απφδνζε ηφηε ν ηνπξηζκφο γίλεηαη πεξηζζφηεξν «πξάζηλνο», ελψ φηαλ ε βειηίσζε αθνξά θαη ηηο δχν παξακέηξνπο ηφηε ν ηνπξηζκφο ηείλεη πξνο ηε βησζηκφηεηα. Οη θαηαζηάζεηο απηέο ζεσξνχληαη πεξηζζφηεξν βηψζηκεο απφ ην ζπκβαηηθφ ηνπξηζκφ, ιακβάλνληαο θάπνηα ζέζε κέζα ζην θάζκα ηνπ βηψζηκνπ ηνπξηζκνχ, πνπ εθηείλεηαη θαηά ηνλ λνεηφ δηαγψλην άμνλα, ζχκθσλα κε ην παξαπάλσ ζρήκα. Ζ ηαπηφρξνλε κεηαθίλεζε θαη πξνο ηηο δχν θαηεπζχλζεηο (νξηδφληηα θαη θάζεηα) νδεγεί πξνο ην βηψζηκν ηνπξηζκφ (δηαγψληα θαηεχζπλζε), βάζεη ηεο ζηελήο έλλνηαο ηνπ φξνπ (βειηίσζε ηεο νηθνλνκηθήο απνηειεζκαηηθφηεηαο αιιά θαη ηεο πεξηβαιινληηθήο πξνζηαζίαο). Ζ απνκάθξπλζε, επνκέλσο, απφ ην ζπκβαηηθφ ηνπξηζκφ (θπξίαξρν ηκήκα ηνπ νπνίνπ απνηειεί ν καδηθφο ηνπξηζκφο), ρσξίο λα είλαη εχθνιε κέζα ζην ηζρχνλ αλαπηπμηαθφ κνληέιν πνπ βαζίδεηαη ζηνπο κεραληζκνχο ηεο αγνξάο, δελ θαίλεηαη αδχλαηε, αλ αλαινγηζηεί θαλείο ηηο εμειίμεηο ζηελ πεξηβαιινληηθή επαηζζεηνπνίεζε ησλ ηνπξηζηψλ, θαζψο επίζεο θαη ηελ αλάπηπμε θηιν-πεξηβαιινληηθψλ ηερλνινγηψλ, γηα ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ επηπηψζεσλ. Ζ αλάπηπμε βηψζηκσλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ κε βάζε ήπηεο δξαζηεξηφηεηεο φπσο είλαη ν νηθνηνπξηζκφο ή ν αγξνηνπξηζκφο, είλαη επθνιφηεξε ζε λέν-αλαπηπζζφκελεο ηνπξηζηηθέο πεξηνρέο, ρσξίο φκσο απηφ λα ζεκαίλεη φηη είλαη αδχλαηνλ λα εθαξκνζηεί θαη ζηηο ήδε ηνπξηζηηθά αλαπηπγκέλεο 46

56 πεξηνρέο. Απηφ πνπ ρξεηάδεηαη ζηε δεχηεξε πεξίπησζε είλαη ν επαλαζρεδηαζκφο ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο, δίλνληαο, φκσο απηή ηε θνξά, ηδηαίηεξε έκθαζε ζην «πξαζίληζκα» ηεο δξαζηεξηφηεηαο. 21 ηα πιαίζηα ηνπ βηψζηκνπ ηνπξηζκνχ θαη εηδηθφηεξα γηα ηε κέηξεζε θαη ηνλ έιεγρν ηεο δξαζηεξηφηεηαο, πξνηείλεηαη κία ζεηξά δεηθηψλ, βαζηζκέλε ζε κνλαδηαία κεγέζε, αλά ηνπξίζηα, ε βειηίσζε ησλ νπνίσλ νδεγεί ηε δξαζηεξηφηεηα ζε κηα πην βηψζηκε θαηάζηαζε απφ απηήλ πνπ ππάξρεη ζήκεξα. Οη δείθηεο απηνί, πνπ επηιέγνληαη κε ηξφπν ψζηε λα θαιχπηνπλ ηηο αξρέο ηνπ βηψζηκνπ ηνπξηζκνχ έρνπλ λα θάλνπλ κε ηελ θαηάζηαζε ηνπ νηθνλνκηθνχ, θνηλσληθνχ θαη πεξηβαιινληηθνχ ρψξνπ θαη ζηαζκίδνληαη αλάινγα κε ηε βαξχηεηα πνπ ηνπο πξνζδίδεηαη. Ζ παξαθνινχζεζε, ν έιεγρνο θαη ε αμηνιφγεζε γίλνληαη ηφζν ζε επίπεδν κεηαβιεηψλ θαη δεηθηψλ, φζν θαη ζε θαηεγνξίεο, θαζψο νκαδνπνηνχληαη ηα απνηειέζκαηα ηεο θάζε θαηεγνξίαο θαη ην ζπκπέξαζκα πνπ βγαίλεη αθνξά ζηελ θαηάζηαζε ηνπ νηθνλνκηθνχ, θνηλσληθνχ θαη πεξηβαιινληηθνχ ηνκέα - θαηεγνξίαο, ρσξηζηά. Οη δείθηεο απνηεινχλ εξγαιείν αλάιπζεο θαη παξαθνινχζεζεο δηαθφξσλ θαηλνκέλσλ, ελψ έρνπλ ηχρεη ηδηαίηεξεο αλάπηπμεο ζην πιαίζην ηνπ πξνζδηνξηζκνχ ηεο αεηθνξίαο. ηνλ ηνκέα ηνπ ηνπξηζκνχ νη δείθηεο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηελ αλάιπζε ηεο δξαζηεξηφηεηαο, αιιά θαη γηα ηελ παξαθνινχζεζε ηεο εμέιημεο ηνπ κεγέζνπο θαη ησλ ηάζεσλ πνπ παξνπζηάδνληαη. Οη δείθηεο πξνζθέξνπλ ηε δπλαηφηεηα γηα ζπγθξίζεηο ζην ρψξν θαη ζην ρξφλν, απνδίδνπλ φκσο θαη ηα απφιπηα κεγέζε. Οη ζπγθξίζεηο αθνξνχλ ζπλήζσο δχν ή πεξηζζφηεξεο πεξηνρέο κεηαμχ ηνπο ή ζχγθξηζε κε θάπνην κέζν φξν (π.ρ. ρψξαο, Δ.Δ. θ.η.ι.). Δπεηδή ε πξνζπάζεηα γηα βειηίσζε φισλ ησλ δεηθηψλ δελ είλαη εμαζθαιηζκέλε, ελψ παξάιιεια ζα πξέπεη λα ειέγρεηαη θαη ε θιίκαθα ηεο δξαζηεξηφηεηαο, πξνηείλεηαη ε παξαθνινχζεζε νξηζκέλσλ ζπλνιηθψλ κεγεζψλ θαη ε δηαζεζηκφηεηα ησλ θξίζηκσλ γηα κία πεξηνρή πφξσλ. Αλ απηά ηα φξηα πξνζεγγίδνληαη ηφηε ζα πξέπεη λα ελεξγνπνηνχληαη νη πνιηηηθέο εθείλεο πνπ ζα αληηκεησπίδνπλ ην πξφβιεκα. Έηζη, αμηνπνηνχληαη κε απηφ ηνλ ηξφπν ηα «δηδάγκαηα» απφ ηε ρξήζε ηεο έλλνηαο ηεο θέξνπζαο ηθαλφηεηαο (γηα ηελ νπνία ζα κηιήζνπκε ζηε ζπλέρεηα), ρσξίο φκσο λα εζηηάδεηαη ε πξνζπάζεηα ζηνλ ππνινγηζκφ ελφο «καγηθνχ» αξηζκνχ γηα κία πεξηνρή, πνπ φπσο έρεη απνδεηρηεί ζηελ πξάμε είλαη κάιινλ αδχλαηε. (πηιάλεο Η πηιάλεο Η. - Βαγηάλλε Λ., Παλεπηζηήκην Αηγαίνπ, Σκήκα Πεξηβάιινληνο, Δξγαζηήξην Σνπηθήο Νεζησηηθήο Αλάπηπμεο, Βηψζηκνο ηνπξηζκφο θαη θέξνπζα ηθαλφηεηα ζε επαίζζεηα λεζησηηθά νηθνζπζηήκαηα 47

57 Βαγηάλλε Λ., Παλεπηζηήκην Αηγαίνπ, Βηψζηκνο ηνπξηζκφο θαη θέξνπζα ηθαλφηεηα ζε επαίζζεηα λεζησηηθά νηθνζπζηήκαηα) Πξόηππν εηδηθνύ θαη ελαιιαθηηθνύ ηνπξηζκνύ Οη παξάγνληεο πνπ ακθηζβεηνχλ ηνλ νξγαλσκέλν καδηθφ ηνπξηζκφ, εληζρχνπλ ηελ εληππσζηαθή αλάπηπμε ησλ εηδηθψλ θαη ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ, νη νπνίεο πιένλ θαηαιακβάλνπλ έλα ζεκαληηθφ πνζνζηφ ηεο ζπλνιηθήο δήηεζεο γηα ηνπξηζκφ ζηνλ παγθφζκην ρψξν. Απηφ βέβαηα δελ ζεκαίλεη φηη φιεο απηέο νη κνξθέο εθθξάδνπλ έλα θνηλφ αλαπηπμηαθφ πξφηππν ή έλαλ εηδηθφ ηχπν ηαμηδηνχ κε παξφκνηα ραξαθηεξηζηηθά. Τπάξρνπλ φκσο, φπσο ζα δνχκε ζηε ζπλέρεηα, νξηζκέλα ραξαθηεξηζηηθά ζηε κεγάιε πιεηνςεθία απηψλ ησλ κνξθψλ, ηα νπνία ηηο θέξλνπλ ζε αληίζεζε κε ηνλ νξγαλσκέλν καδηθφ ηνπξηζκφ δηαθνπψλ, ελψ παξάιιεια ηα ίδηα ραξαθηεξηζηηθά ζπλδένληαη ελλνηνινγηθά θαη νξγαλσηηθά κε ηηο πξνζπάζεηεο πξνψζεζεο ησλ δηαθνξεηηθψλ κνληέισλ ήπηαο, εληαγκέλεο θαη αεηθνξηθήο αλάπηπμεο. Αξρηθά πξέπεη λα επηζεκάλνπκε φηη ελλνηνινγηθά νη φξνη πνπ δηεζλψο επηθξάηεζαλ ζηελ πεξηγξαθή απηψλ ησλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ είλαη «εηδηθέο» θαη «ελαιιαθηηθέο», δηφηη νη κελ πξψηεο θαηαγξάθνπλ ηελ θπξηαξρία ησλ εηδηθψλ θηλήηξσλ πνπ νδεγνχλ ζην ηαμίδη, ελψ νη δεχηεξεο - πνπ απνηεινχλ κέξνο ησλ εηδηθψλ κνξθψλ - θαηαγξάθνπλ ηελ έκθαζε πνπ δίλεηαη ζηα θίλεηξα πνπ ζρεηίδνληαη κε ην πεξηβάιινλ θαη ηελ απηνλνκία ζην ηαμίδη 22. Καζνξηζηηθφ ζηνηρείν ζηελ πεξίπησζε ησλ εηδηθψλ κνξθψλ, άξα θαη ησλ ελαιιαθηηθψλ, είλαη ην θπξίαξρν θίλεηξν ή ε νκάδα θηλήηξσλ πνπ νδεγεί ζηελ επηινγή ηνπ ηαμηδηνχ. Ζ δηαθνξνπνίεζε πνπ επέξρεηαη ζην δηεζλή ηνπξηζκφ απφ ηε καδηθνπνίεζε ηεο δήηεζεο γη' απηέο ηηο κνξθέο είλαη φηη αθελφο ηκεκαηνπνηείηαη ε δήηεζε ζε δχν πξφηππα ηνπξηζκνχ θαη αθεηέξνπ θαη ε πξνζθνξά άξα θαη νη ηνπξηζηηθέο πεξηνρέο θαη ζπλαθφινπζα νη ηχπνη αλάπηπμεο πνπ απηέο αθνινπζνχλ. Ζ ηκεκαηνπνίεζε απηή βέβαηα είλαη ζε πνιχ κεγάιν βαζκφ ζρεκαηηθή, εάλ δελ ιεθζνχλ ππφςε ηα νξγαλσηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο, πνπ ελεξγνπνηνχληαη γηα λα αληαπνθξηζνχλ ζε απηή ηε δήηεζε. Ζ πιεηνςεθία απηψλ ησλ κνξθψλ αλαπηχζζνληαη απηφλνκα κέζσ εηδηθψλ πξαθηνξείσλ, νξγαλψζεσλ, θνξέσλ ή θαη ρσξίο ηε ρξήζε νξγαλσκέλσλ ηνπξηζηηθψλ 22 Weiler B.-Hall C.M. (1990), Special Interest Tourism, London, Belhaven Press 48

58 ππεξεζηψλ, ελψ πνιιέο απφ απηέο έρνπλ δεκηνπξγήζεη κία εηδηθή νξγαλσηηθή δνκή πνπ αλαιακβάλεη ηελ νξγάλσζε, ηελ πξνβνιή, ηε δηαθήκηζε θαη ηηο πσιήζεηο, π.ρ. αγξνηνπξηζκφο, ζπλεδξηαθφο ηνπξηζκφο, νηθνινγηθφο, πνιηηηζηηθφο θ. α. ε απηή ηε δεχηεξε πεξίπησζε ε δνκή απηή είηε αλαπηχζζεηαη σο απηφλνκν νξγαλσηηθφ ζρήκα κε πξαθηνξεία θαη επηρεηξεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο εμεηδηθεπκέλεο, είηε απνηειεί εηδηθφ ηκήκα ησλ δξαζηεξηνηήησλ θάπνηνπ κεγάινπ πξαθηνξείνπ ην νπνίν κπνξεί λα αζρνιείηαη θαη κε καδηθφ νξγαλσκέλν ηνπξηζκφ δηαθνπψλ. Ζ ζπλέπεηα απηήο ηεο απηφλνκεο ή κεξηθά απηφλνκεο νξγαλσηηθήο δνκήο ζηελ αλάπηπμε ησλ εηδηθψλ κνξθψλ είλαη πνιχ ζεκαληηθή, ζε ζρέζε κε ην πξφηππν ηνπ νξγαλσκέλνπ ηνπξηζκνχ δηαθνπψλ ζην νπνίν ην θπξίαξρν ραξαθηεξηζηηθφ είλαη ν ζπρλά θάζεηνο θαη νξηδφληηνο έιεγρνο ησλ δξαζηεξηνηήησλ αιιά θαη ησλ ππνδνκψλ ζηηο ηνπξηζηηθέο πεξηνρέο 23. Σν δεχηεξν δήηεκα ζην νπνίν νη εηδηθέο κνξθέο δηαθνξνπνηνχληαη απφ απηφ ην θπξίαξρν πξφηππν, είλαη ε δπλαηφηεηα πνπ έρνπλ λα «εληάζζνληαη» ζηελ ηνπηθή θνηλσληθή, παξαγσγηθή θαη πεξηβαιινληηθή δνκή επηηξέπνληαο κε απηφ ηνλ ηξφπν ηελ αλάπηπμε κνληέισλ ήπηνπ θαη αεηθνξηθνχ ηνπξηζκνχ. ηνλ πίλαθα πνπ αθνινπζεί θαηαγξάθνληαη νη θπξηφηεξεο εηδηθέο κνξθέο πνπ εκθαλίδνπλ δήηεζε θαη δηακνξθψλνπλ ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά πξνζθνξάο ζηηο ηνπξηζηηθέο πεξηνρέο. Κνηλσληθφο ηνπξηζκφο Πίλαθαο 3.1. Εηδηθέο κνξθέο ηνπξηζκνύ Κνηλσληθφο ηνπξηζκφο επαγγεικαηηθψλ ελψζεσλ Αγξνηνπξηζκφο (δηάθνξνη ηχπνη) πκπιέγκαηα αγξνηνπξηζκνχ ζε ζχγρξνλνπο νηθηζκνχο δνκεκέλα κε ραξαθηεξηζηηθά παξαδνζηαθψλ αγξνηηθψλ νηθηζκψλ Σνπξηζκφο ζην χπαηζξν Σνπξηζκφο ηξίηεο ειηθίαο Αζιεηηθφο ηνπξηζκφο (δηάθνξνη ηχπνη) Πεξηεγεηηθφο ηνπξηζκφο Θαιάζζηνο ηνπξηζκφο (δηάθνξνη ηχπνη) Οηθνινγηθφο ηνπξηζκφο (δηάθνξνη ηχπνη) Σνπξηζκφο πγείαο θαη θπζηθήο δσήο 23 Weiler B.-Hall C.M. (1990), Special Interest Tourism, London, Belhaven Press 49

59 Ηακαηηθφο ηνπξηζκφο Πνιηηηζηηθφο ηνπξηζκφο Δθπαηδεπηηθφο ηνπξηζκφο Θξεζθεπηηθφο ηνπξηζκφο πλεδξηαθφο ηνπξηζκφο Δθζεζηαθφο ηνπξηζκφο Σνπξηζκφο θηλήηξσλ Δπαγγεικαηηθφο ηνπξηζκφο Οξεηλφο ηνπξηζκφο Υεηκεξηλφο ηνπξηζκφο Γπκληζηηθφο ηνπξηζκφο Υξνλνκεξηζηηθή κίζζσζε Σνπξηζκφο πεξηπέηεηαο Σνπξηζκφο ζε νξγαλσκέλα ηνπξηζηηθά ρσξηά εηδηθνχ ηχπνπ (club) Σνπξηζκφο ζε ζεκαηηθά πάξθα Πεγή. Σζάξηαο Π., Δπεμεξγαζία απφ ηελ ζπγγξαθέα Με ηηο εηδηθέο κνξθέο ν ηνπξηζκφο απνθηά μαλά λφεκα θνηλσληθφ, πνιηηηζκηθφ θαη επηθνηλσληαθφ θαη ε έκθαζε πιένλ δελ δίλεηαη ζην «ηαμίδη-θπγή» αιιά ζην «ηαμίδη-λφεκα». Με απηφ ηνλ φξν πεξηγξάθνπκε ηηο θνηλσληθέο δηαζηάζεηο πνπ απνθηνχλ ηα ηαμίδηα ησλ εηδηθψλ κνξθψλ, ζε αληίζεζε κε απηά ηνπ νξγαλσκέλνπ καδηθνχ ηνπξηζκνχ, φπνπ ην θίλεηξν ηεο θπγήο πεξηγξάθεη ηελ θνηλσληθή ζεκαζία πνπ απνθηά ε αλαδήηεζε «ηερλεηψλ», «δηαθνξεηηθψλ» ή «θαληαζηηθψλ» εκπεηξηψλ, απφ ηνπο ηνπξίζηεο ζηε δηάξθεηα ηνπ ηαμηδηνχ. Πξφθεηηαη νπζηαζηηθά γηα κία πξνζπάζεηα βίσζεο εκπεηξηψλ πνπ ζπλζέηνπλ φια φζα ν ηνπξίζηαο αλαδεηά αιιά δελ βξίζθεη ζηελ «θαλνληθή» θαζεκεξηλή δσή ηνπ. ηηο εηδηθέο κνξθέο ην ηαμίδη απνηειεί, αληίζεηα, κία ζπλέρεηα ηεο θαλνληθήο δσήο εθφζνλ ηα ηδηαίηεξα ελδηαθέξνληα, ρφκππ ή θνηλσληθέο αλεζπρίεο ησλ ηνπξηζηψλ δηακνξθψλνπλ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ηαμηδηνχ. Δπηπιένλ δε ε θνηλσληθή απηή δηάζηαζε εληζρχεηαη απφ ην γεγνλφο φηη ζπλήζσο, ην ηαμίδη ησλ εηδηθψλ κνξθψλ γίλεηαη αηηία γηα ηε δηεχξπλζε ηνπ θάζκαηνο ησλ ελδηαθεξφλησλ ησλ ηνπξηζηψλ, γηα κία πξαγκαηηθή 24 Σζάξηαο Π. (1996). Σνπξίζηεο, ηαμίδηα, ηφπνη: Κνηλσληνινγηθέο πξνζεγγίζεηο ζηνλ ηνπξηζκφ. Δθδφζεηο ΔΞΑΝΣΑ, ζζ ,

60 γλσξηκία θαη επηθνηλσλία κε ηνλ ηφπν ππνδνρήο θαη ην θπξηφηεξν, αλαδεηθλχεηαη ν ηδηαίηεξνο θνηλσληθφο θαη εθπαηδεπηηθφο ξφινο ηνπ ηνπξηζκνχ, ρσξίο παξάιιεια λα ππνβαζκίδεηαη ε ζεκαζία ηεο αλαςπρήο. Σα θίλεηξα πνπ νδήγεζαλ ζηελ αλάπηπμε ησλ εηδηθψλ κνξθψλ έρνπλ θάπνηα θνηλά ραξαθηεξηζηηθά. Πξφθεηηαη γηα θίλεηξα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο αθφινπζεο ηνπξηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη θνηλσληθέο δξάζεηο 25 : θπζηνιαηξία, πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, αζιεηηζκφο, πνιηηηζηηθέο θαη πεξηεγεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, εθπαίδεπζε θαη αλαδήηεζε απζεληηθψλ ηαμηδησηηθψλ εκπεηξηψλ, θπζηθή θαη πγηεηλή δσή, δηαβίσζε ζην χπαηζξν θαη ζε πεξηνρέο φπνπ θπξηαξρεί ν παξαδνζηαθφο ηξφπνο δσήο θ.α. Ζ κεγάιε πιεηνςεθία ησλ εηδηθψλ κνξθψλ ελεξγνπνηείηαη γχξσ απφ έλα ή πεξηζζφηεξα απφ ηα παξαπάλσ θίλεηξα, δίλνληαο κε απηφ ηνλ ηξφπν κία δηαθνξεηηθή έκθαζε ζηνλ ηνπξηζκφ θαη ηνλίδνληαο φηη απηφο δελ πξέπεη λα ηαπηίδεηαη κε ηηο δηαθνπέο θαη ηελ ςπραγσγία κφλν, αιιά θαη κε έλα επξχ θάζκα θνηλσληθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ ζπλζέηνπλ θαη δίλνπλ λφεκα ζηελ θαζεκεξηλή δσή. Αθφκε, κέζσ ησλ εηδηθψλ κνξθψλ πνπ ζπκβάιινπλ θαη ζηελ αχμεζε ησλ ηαμηδηψλ κηθξήο δηάξθεηαο νδεγνχκαζηε θαη ζε κία άιιε εμέιημε πνπ εληζρχεη ηνλ θνηλσληθφ ξφιν ηνπ ηνπξηζκνχ: απφ ηα απζηεξά ρξνληθά, θνηλσληθά θαη πνιηηηζκηθά πιαίζηα ηνπ ηνπξηζκνχ δηαθνπψλ θηάλνπκε ζηα πνιιαπιά θαη ζεκαηηθά πνηθίια ηαμίδηα ησλ εηδηθψλ κνξθψλ ηα νπνία δηεπξχλνπλ ηηο πνιηηηζκηθέο, επηθνηλσληαθέο θαη θνηλσληθέο ζπληζηακέλεο ηνπ ηνπξηζκνχ, ν νπνίνο κεηαηξέπεηαη κε απηφ ηνλ ηξφπν ζε δξαζηεξηφηεηα κεγίζηεο ζεκαζίαο γηα ηελ θνηλσληθή δσή ησλ αλζξψπσλ. Σν ελδηαθέξνλ πνπ εθδειψλεηαη απφ δηεζλείο νξγαληζκνχο γηα ηε ζέζπηζε θαλφλσλ πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο ζηηο ηνπξηζηηθέο πεξηνρέο, θαζψο θαη γηα ηε δηακφξθσζε ελφο πιαηζίνπ ειέγρνπ ησλ νξίσλ ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο, ζεκαηνδνηνχλ κία λέα επνρή ζην ζρεδηαζκφ, ηελ νξγάλσζε θαη ηε δηαρείξηζε ηεο αλάπηπμεο ζε ηνπξηζηηθέο πεξηνρέο. Δπηζεκαίλνληαη, ηδηαίηεξα, κία ζεηξά δεηεκάησλ ηα νπνία ζπλδένπλ ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο κε ηνλ αθνινπζνχκελν ηχπν ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο θαη αλαδεηψληαη θάπνηα λέα κνληέια, ηα νπνία λα εληάζζνληαη ζηελ ηνπηθή θνηλσληθή δνκή ρσξίο λα δεκηνπξγνχλ δπζκελείο επηπηψζεηο ζηε ζπλνιηθή παξαγσγηθή δηάξζξσζε. ε πνιιέο πεξηπηψζεηο θαη ηδηαίηεξα ηα ηειεπηαία ρξφληα έρνπκε πνιχ ελδηαθέξνπζεο πξνηάζεηο πξνο ηελ 25 Weiler B.-Hall C.M. (1992), "Introduction: What's Special About Special Interest Tourism?", London, Belhaven Press 51

61 θαηεχζπλζε κηαο «ελεξγνχο πεξηβαιινληηθήο πξνζηαζίαο» ησλ ηνπξηζηηθψλ πεξηνρψλ. Απηφ επηηπγράλεηαη κε ηνπο αθφινπζνπο ηξφπνπο 26 : εβαζκφο θαη πξνζηαζία ηεο ηνπηθήο θνηλσληθήο, νηθνλνκηθήο θαη πεξηβαιινληηθήο δνκήο θαη πξνψζεζε ηχπσλ ηνπξηζκνχ, νη νπνίνη ζέβνληαη ην πεξηβάιινλ. Έκθαζε ζηνλ πξνγξακκαηηζκφ ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο κε ζέζπηζε απζηεξψλ θαλφλσλ πεξηβαιινληηθήο πξνζηαζίαο θαη ζπκκεηνρή ησλ θαηνίθσλ ζηηο δηαδηθαζίεο ιήςεο απνθάζεσλ γηα ηελ ηνπηθή αλάπηπμε. Γηακφξθσζε ζεζκηθνχ πιαηζίνπ ην νπνίν ζα ελζαξξχλεη πξσηνβνπιίεο πεξηβαιινληηθήο εθπαίδεπζεο, θαζψο θαη αλάδεημε ηεο ηδηαίηεξεο ζεκαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο, σο αλεθηίκεηνπ ηνπξηζηηθνχ πφξνπ. Έξεπλα ησλ απφςεσλ ησλ ηνπξηζηψλ γηα ηα πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα ζηηο ηνπξηζηηθέο πεξηνρέο, πνπ αλαδεηθλχεη ην θνηλσληθφ πξνθίι ελφο πεξηβαιινληηθά ζπλεηδεηνπνηεκέλνπ πνιίηε. Πξνψζεζε ηεο ζέζεο φηη ε πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο αιιά θαη επξχηεξα ησλ ζηνηρείσλ (πνιηηηζκφο, θνηλσλία θ.α.) πνπ απαξηίδνπλ ηελ ηνπηθή θνηλσληθή δνκή, είλαη θνηλή ππφζεζε φισλ φζσλ εκπιέθνληαη ζηηο δηαδηθαζίεο ηνπ ηνπξηζκνχ. Μέζα απφ απηέο ηηο εξεπλεηηθέο αλαδεηήζεηο θαη ηηο πξνηάζεηο πνιηηηθήο, δηακνξθψλεηαη έλαο πξνβιεκαηηζκφο πνπ επηζεκαίλεη φηη ε ππφζεζε ηεο πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο ησλ ηνπξηζηηθψλ πεξηνρψλ αθελφο δελ πεξηνξίδεηαη κφλν ζηελ έλλνηα ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο θαη αθεηέξνπ φηη απνηειεί έλα δήηεκα ην νπνίν αθνξά ηφζν ηηο ρψξεο ππνδνρήο φζν θαη ηηο ρψξεο απνζηνιήο ηνπξηζηψλ. Έηζη, νη ελαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ πξνβάινπλ απηή ηελ πεξίνδν σο έλαο πξφζθνξνο ηξφπνο γηα κία «ελαιιαθηηθή», φπσο νλνκάζηεθε, ηνπξηζηηθή αλάπηπμε 27. Απηφο ν ηχπνο αλάπηπμεο απνηέιεζε κία πξψηε πξνζπάζεηα ζχλδεζεο ησλ ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ κε ηα θνηλσληθά, πνιηηηζκηθά θαη πεξηβαιινληηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ ηνπξηζηηθψλ πεξηνρψλ. Ζ έιιεηςε φκσο ηερλνγλσζίαο θαη εκπεηξίαο αιιά θαη ελφο ζπγθξνηεκέλνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ νδήγεζε ζε πνιιά θνηλσληθά, δηαρεηξηζηηθά 26 Dixon M.-Fountain K. (1989), Contribution to the drafting of a charter for cultural tourism (Tourism and the Environment), Wales, ECTARC - Commission of the European Communities 27 Smith V.L. (1992), "Introduction: The Quest in Guest", Annals of Tourism Research, 19, 1, 1992, pp

62 θαη νξγαλσηηθά πξνβιήκαηα 28. ηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο δφζεθε έκθαζε ζηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο ή ζηελ αλάπηπμε ελαιιαθηηθψλ ηνπξηζηηθψλ ππνδνκψλ (π.ρ. ηνπξηζηηθά θαηαιχκαηα κε ηε κνξθή θαιχβαο ηζαγελψλ), αιιά δελ πξνσζήζεθε ε δηαζχλδεζε κε ηηο άιιεο παξαγσγηθέο δξαζηεξηφηεηεο ηεο πεξηνρήο. ε πνιιέο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο απηά ηα κνληέια πξνσζήζεθαλ σο ιχζε αλάγθεο, εθφζνλ έιεηπε απφ απηέο ηηο ρψξεο ε νξγαλσκέλε ηνπξηζηηθή δξαζηεξηφηεηα (ππνδνκέο, εθπαηδεπκέλν πξνζσπηθφ θ.α.). Δίλαη επνκέλσο παζηθαλέο φηη θαη ζηελ πεξίπησζε απηνχ ηνπ πξνηχπνπ θαηαγξάθεηαη ε αλάγθε γηα νξζνινγηθφ πξνγξακκαηηζκφ, νξγάλσζε θαη δηαρείξηζε ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο, νχησο ψζηε λα έρνπκε ηα επηζπκεηά απνηειέζκαηα Φέξνπζα ηθαλόηεηα θαη αεηθνξία Ζ αλάιπζε ηεο θέξνπζαο ηθαλφηεηαο είλαη κία βαζηθή ηερληθή ζηνλ ηνκέα ηνπ ηνπξηζκνχ, ε νπνία αλαπηχρζεθε γηα λα ρξεζηκνπνηεζεί ζην ζρεδηαζκφ, πξνθεηκέλνπ λα θαζνξηζηνχλ ηα αλψηεξα επίπεδα (φξηα) ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο κηαο πεξηνρήο θαη ηνπ αξηζκνχ ησλ επηζθεπηψλ, φπσο θαη ηεο βέιηηζηεο ρξήζεο ησλ ηνπξηζηηθψλ πφξσλ 29. Χζηφζν, ζηελ πξάμε απνθαιχθζεθε φηη ν πξνζδηνξηζκφο ηεο θέξνπζαο ηθαλφηεηαο είλαη πνιχ δχζθνινο, θαζψο ε ίδηα ε έλλνηα είλαη πνιπδηάζηαηε θαη σο έλα βαζκφ αζαθήο, αθνχ δελ ππάξρνπλ ζαθψο πξνζδηνξηζκέλα θαη αληηθεηκεληθά πνζνηηθνπνηεκέλα θξηηήξηα θαη φξηα. Ζ δπζθνιία εληνπίδεηαη θπξίσο ζηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ κέγηζηνπ αξηζκνχ επηζθεπηψλ θαη ηνπ επηηξεπηνχ νξίνπ αιινίσζεο κηαο πεξηνρήο ππνδνρήο, πνπ έρνπλ επίπησζε ηφζν ζηελ εκπεηξία ηνπ ηνπξίζηα φζν θαη ζηελ ηνπηθή θνηλσλία θαη νηθνλνκία. Γη' απηφ ην ιφγν, εμάιινπ, ζήκεξα ππάξρεη ε ηάζε λα εγθαηαιεηθζεί ε έλλνηα, πξνο ράξηλ άιισλ ζρεηηθψλ ελλνηψλ φπσο ηα φξηα αλεθηήο αιιαγήο (Limits of Acceptable Change) θαη ε δηαρείξηζε ησλ επηπηψζεσλ ηεο ηνπξηζηηθήο θίλεζεο (Visitor Impact Management), ψζηε λα ππάξμεη έλα απνηειεζκαηηθφ εξγαιείν πνιηηηθήο. Πξνθεηκέλνπ λα μεπεξαζηνχλ νη δπζθνιίεο 28 Butler R.W. (1992), Tourism Alternatives Potentials and Problems in the Development of Tourism, University of Pennsylvania Press, pp Inskeep E. (1991), Tourism Planning - An Integrated and Sustainable Development Approach. New York, Van Nostrand Reinhold 53

63 πξνζδηνξηζκνχ, δηάθνξεο κέζνδνη επηρεηξνχλ λα θαζνξίζνπλ πνζνηηθνπνηήζηκα θξηηήξηα γηα ηε κέηξεζε ηεο θέξνπζαο ηθαλφηεηαο. Παξάιιεια, ε ζχγρξνλε ηάζε ζηνλ ηνκέα ηνπ ηνπξηζκνχ έρεη ζηξαθεί, ζε παγθφζκην επίπεδν, ζηελ έλλνηα ηνπ βηψζηκνπ ηνπξηζκνχ (γηα ηελ νπνία κηιήζακε πξσηχηεξα), σο απάληεζε ζηα πξνβιήκαηα πνπ παξνπζηάζηεθαλ απφ ηελ εθαξκνγή ηνπ ζπκβαηηθνχ ηνπξηζκνχ ζε πνιιέο πεξηνρέο. Άιισζηε, κία ηνπξηζηηθή πεξηνρή δελ κπνξεί λα έρεη σο ζηφρν απιά ηε κεγηζηνπνίεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ ηνπξηζηψλ κέρξη ην φξην αληνρήο ηεο, αιιά ηε κεγηζηνπνίεζε ηεο επεκεξίαο πνπ ν ηνπηθφο πιεζπζκφο κπνξεί λα «απνιαχζεη» απφ ηελ αχμεζε ηεο ηνπξηζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο καθξνπξφζεζκα. Ζ έλλνηα ηεο θέξνπζαο ηθαλφηεηαο αλαπηχρζεθε αξρηθά κε ζηφρν ηελ πεξηβαιινληηθή πξνζηαζία. Έηζη, νη νξηζκνί πνπ δφζεθαλ γη' απηήλ εζηηαδφηαλ ζηνλ κέγηζην αξηζκφ ησλ ηνπξηζηψλ πνπ κπνξεί λα δερζεί κία πεξηνρή, ρσξίο λα ππάξρνπλ αηζζεηέο θαη κε αλαζηξέςηκεο βιάβεο ζην θπζηθφ πεξηβάιινλ. ηαδηαθά, ε έλλνηα γεληθεχηεθε θαη ελζσκαηψζεθαλ ζηνλ νξηζκφ ηεο θαη ζέκαηα πνπ αθνξνχζαλ ζηα θνηλσληθφ-πνιηηηζηηθά θαη νηθνλνκηθά ζηνηρεία ηεο πεξηνρήο. Ζ θέξνπζα ηθαλφηεηα πιένλ δελ νξίδεηαη κφλν κε βάζε πεξηβαιινληηθά θξηηήξηα. Βαζηθφ θξηηήξην πνπ ιακβάλεηαη ππφςε είλαη ε ζπλνιηθή εκπεηξία πνπ απνθνκίδεη ν ηνπξίζηαο, αιιά θαη ν ληφπηνο θάηνηθνο. Έηζη, ππάξρνπλ δχν βαζηθνί νξηζκνί γηα ηε θέξνπζα ηθαλφηεηα: ν πξψηνο αθνξά ηνπο ηνπξίζηεο θαη ν δεχηεξνο ηνπο κφληκνπο θαηνίθνπο. χκθσλα κε ηνλ πξψην νξηζκφ, ε θέξνπζα ηθαλφηεηα εθθξάδεη ην κέγηζην αξηζκφ ησλ αλζξψπσλ πνπ κπνξνχλ λα «ρξεζηκνπνηήζνπλ» κία πεξηνρή, ρσξίο κε απνδεθηή αιιαγή ζην θπζηθφ πεξηβάιινλ θαη ρσξίο κε απνδεθηή ππνβάζκηζε ζηελ πνηφηεηα ηεο εκπεηξίαο ησλ επηζθεπηψλ 30. Οη ίδηνη εξεπλεηέο δηαθξίλνπλ ηελ νηθνλνκηθή δηάζηαζε ηεο θέξνπζαο ηθαλφηεηαο πνπ νξίδεηαη σο «ε ηθαλφηεηα απνξξφθεζεο ηνπξηζηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ιεηηνπξγηψλ, ρσξίο λα εμνβειίδνληαη επηζπκεηέο ηνπηθέο δξαζηεξηφηεηεο, θαη ηελ θνηλσληθή θέξνπζα ηθαλφηεηα, σο ην επίπεδν ζην νπνίν ε ηνπηθή θνηλσλία αξρίδεη λα κελ αλέρεηαη ηελ παξνπζία ηνπξηζηψλ». Ο Inskeep (1991) 31 ππνζηεξίδεη φηη ζηνλ νξηζκφ απηφ ζα πξέπεη λα πξνζηεζεί: «θαη ρσξίο κε απνδεθηή αξλεηηθή επίπησζε ζηελ θνηλσλία, νηθνλνκία θαη 30 Mathieson A. - Wall G. (1982), Tourism: Economic, Physical and Social Impact. New York, Longman Scientific & Technical, pp , Inskeep E. (1991), Tourism Planning - An Integrated and Sustainable Development Approach. New York, Van Nostrand Reinhold 54

64 πνιηηηζκφ ηεο ηνπξηζηηθήο πεξηνρήο». Όκσο θαλέλαο απφ ηνπο παξαπάλσ ζπγγξαθείο-αιιά νχηε θαη απφ φζνπο άιινπο ρξεζηκνπνίεζαλ ηελ έλλνηα-δελ πξνζδηνξίδεη κε ζαθήλεηα πσο κπνξνχλ λα κεηξεζνχλ νη επηπηψζεηο απηέο, θαη πνιχ πεξηζζφηεξν ηε κεζνδνινγία κε ηελ νπνία ζα πξνζδηνξηζηνχλ ηα φξηα ηεο θέξνπζαο ηθαλφηεηαο κηαο πεξηνρήο. Απηφ βέβαηα δελ ζεκαίλεη φηη δελ έγηλαλ θάπνηεο απφπεηξεο γηα πξνζδηνξηζκφ ηεο ρσξεηηθφηεηαο ησλ ηνπξηζηηθψλ πεξηνρψλ. χκθσλα κε ην δεχηεξν νξηζκφ ε θέξνπζα ηθαλφηεηα εθθξάδεη ηνλ αξηζκφ ησλ αλζξψπσλ πνπ κπνξνχλ λα επηζθέπηνληαη θαη λα δηακέλνπλ ζε κία πεξηνρή, ρσξίο λα πξνθαινχληαη αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζηελ θνηλσληθή θαη πνιηηηζηηθή δσή ησλ κφληκσλ θαηνίθσλ θαη ρσξίο ε παξνπζία ηνπο λα γίλεηαη αλεπηζχκεηε απφ ηνπο κφληκνπο θαηνίθνπο. Δπνκέλσο, κε βάζε ηα πξνεγνχκελα ε ηνπξηζηηθή θέξνπζα ηθαλφηεηα κπνξεί λα δηαθξηζεί ζε 32 : Φπζηθή θέξνπζα ηθαλφηεηα, πνπ αλαθέξεηαη ζηνλ αξηζκφ ησλ ηνπξηζηψλ πνπ κπνξεί λα θηινμελήζεη («ρσξέζεη») κία πεξηνρή, πεξηβαιινληηθή ή νηθνινγηθή, αλαθέξεηαη ζηνλ αξηζκφ ησλ ηνπξηζηψλ πνπ κπνξεί λα θηινμελήζεη κία πεξηνρή, πξηλ αξρίζνπλ λα πξνθαινχληαη βιάβεο ζην πεξηβάιινλ ή ην νηθνζχζηεκα, νηθνλνκηθή, αλαθέξεηαη ζην πιήζνο ησλ ηνπξηζηψλ πνπ κπνξεί λα θηινμελήζεη κία πεξηνρή, πξηλ αξρίζεη λα ππνθέξεη απφ νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα, θνηλσληθή, αλαθέξεηαη ζηνλ αξηζκφ ησλ αλζξψπσλ, πέξα απφ ηνλ νπνίν επέξρεηαη θνηλσληθή απνζχλζεζε, «αληηιεπηηθή» (perceptual), αλαθέξεηαη ζην πιήζνο ησλ αλζξψπσλ πνπ κπνξεί λα θηινμελήζεη κία πεξηνρή, πξηλ ε εκπεηξία ηνπ ηνπξίζηα αξρίζεη λα επεξεάδεηαη αξλεηηθά, ππνδνκψλ, πνπ αλαθέξεηαη ζην κέγηζην αξηζκφ ηνπξηζηψλ πνπ κπνξνχλ λα εμππεξεηήζνπλ νη ππνδνκέο κηαο πεξηνρήο. Απφ ηνπο νξηζκνχο απηνχο πξνθχπηνπλ νξηζκέλα πξαθηηθά πξνβιήκαηα ζηελ εθαξκνγή ηεο έλλνηαο, φπσο πψο ζα γίλεη ν έιεγρνο ηνπ αξηζκνχ ησλ ηνπξηζηψλ, πψο ζα κεηξεζνχλ νη επηπηψζεηο (βξαρππξφζεζκα θαη καθξνπξφζεζκα), ζε πνηα ρσξηθή θιίκαθα πξέπεη λα γίλεηαη ε αλάιπζε θαη θαηά ζπλέπεηα ν ζρεδηαζκφο θαη ε δηαρείξηζε θ.η.ι. Δπίζεο, ην γεγνλφο ηνπ φηη αλαθέξεηαη ε έλλνηα ζην κέγηζην αξηζκφ ηνπξηζηψλ πνπ κπνξεί λα ππνζηεξίμεη κία πεξηνρή πξηλ αξρίζεη ε ππνβάζκηζή ηεο, 32 Swarbrooke J. (1999), Sustainable Tourism Management. UK. CAB International Publishing 55

65 ζέηεη ππφ θξίζε ην αλ κπνξεί λα απνηειέζεη κία απνδεθηή ιχζε, ελψ ζε θακία πεξίπησζε δελ κπνξεί λα ζεσξεζεί βηψζηκε, αθνχ «θέξλεη» ην ζχζηεκα ζηα φξηά ηνπ. Έλα άιιν πξφβιεκα πνπ πξνθχπηεη σο ζπλέπεηα ηεο αδπλακίαο ζαθνχο θαη αληηθεηκεληθνχ πξνζδηνξηζκνχ ησλ νξίσλ ηεο θέξνπζαο ηθαλφηεηαο κηαο πεξηνρήο, είλαη θαη ε δπζθνιία δηαρείξηζεο ησλ ήδε αλαπηπγκέλσλ θαη εηδηθφηεξα ησλ ηνπξηζηηθά θνξεζκέλσλ πεξηνρψλ. ε απηέο ηηο πεξηνρέο έρνπλ ήδε αιινησζεί ζεκαληηθά ην παξαγσγηθφ ηνπο ζχζηεκα, ε θνηλσληθή δνκή θαη ην πεξηβάιινλ ηνπο, ε αλεπάξθεηα ησλ πφξσλ θαη ησλ ππνδνκψλ έρεη ήδε δεκηνπξγήζεη πξνβιήκαηα, ν βαζκφο ηθαλνπνίεζεο ησλ ηνπξηζηψλ έρεη πεξηνξηζηεί θαη απηφ αληαλαθιάηαη ζηε κείσζε ησλ νηθνλνκηθψλ απνιαβψλ ησλ επηρεηξήζεσλ θαη/ή ζηε κείσζε ησλ δηαλπθηεξεχζεσλ. Γηαθνξεηηθά είλαη ηα πξνβιήκαηα πνπ παξνπζηάδνληαη ζε πεξηνρέο φπνπ αλαπηχζζεηαη ν ζπκβαηηθφο ηνπξηζκφο θαη δηαθνξεηηθά ζε πεξηνρέο φπνπ αλαπηχζζνληαη νη λέεο κνξθέο ηνπξηζκνχ. ηε δεχηεξε πεξίπησζε ην κηθξφ κέγεζνο ησλ νκάδσλ ησλ ηνπξηζηψλ πνπ ζπλήζσο απαηηείηαη, βνεζάεη ζην λα κελ μεπεξαζηεί ε θέξνπζα ηθαλφηεηα ηεο πεξηνρήο. Ζ εθαξκνγή ηεο έλλνηαο θαληάδεη πεξηζζφηεξν εχθνιε ζε λένπο ηνπξηζηηθνχο πξννξηζκνχο, φπνπ ην ζχζηεκα δελ έρεη θηάζεη ή μεπεξάζεη αθφκα ηα φξηά ηνπ θαη έηζη κπνξεί λα ηεζεί έλα πιαίζην, βάζεη ηεο θέξνπζαο ηθαλφηεηάο ηνπο, ψζηε λα κελ απμεζεί αλεμέιεγθηα ν αξηζκφο ησλ ηνπξηζηψλ. Σέινο, ζεκαληηθφ ζηνηρείν ηνπ ηνπξηζκνχ απνηειεί ε επνρηθφηεηα ηεο δξαζηεξηφηεηαο, ε νπνία επεξεάδεη ζεκαληηθά ηνλ ππνινγηζκφ ηεο θέξνπζαο ηθαλφηεηαο θαη πεξηνξίδεη ην φξην πνπ ηίζεηαη, αθνχ ν ζπλσζηηζκφο θαη νη κέγηζηνη αξηζκνί ζπγθέληξσζεο παξαηεξνχληαη γηα έλα κηθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα κέζα ζην ρξφλν, ην νπνίν φκσο θαζνξίδεη θαη ηα φξηα ηνπιάρηζηνλ ζε φηη αθνξά νξηζκέλεο παξακέηξνπο (π.ρ. ππνδνκέο, λεξφ, ζχζηεκα δηαρείξηζεο ζηεξεψλ θαη πγξψλ απνβιήησλ, ρσξεηηθφηεηα πεξηνρήο θ.α.). Μεηά ην 1980 πιεζαίλνπλ νη πξνζπάζεηεο λα πξνσζεζεί έλα πξφηππν ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ηνπ νπνίνπ βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ζα είλαη ε αεηθνξία. Οη πεξηνρέο-ζηφρνη είλαη απηέο πνπ έρνπλ πηνζεηήζεη ην πξφηππν ηνπ νξγαλσκέλνπ καδηθνχ ηνπξηζκνχ θαη εθείλεο πνπ βξίζθνληαη ζηα πξψηα ζηάδηα ηεο αλάπηπμήο ηνπο, νπφηε κπνξνχλ κε ηνλ αλάινγν πξνγξακκαηηζκφ λα απνθηήζνπλ αεηθνξηθά 56

66 ραξαθηεξηζηηθά. Οη θπξίαξρεο παξάκεηξνη ηεο αεηθνξηθήο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο είλαη νη αθφινπζεο 33,34,35 : Δηδηθφο ζρεδηαζκφο ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο κε ζηφρν ηελ ηζνξξνπία αλάκεζα ζηελ θνηλσλία, ηελ νηθνλνκία θαη ην πεξηβάιινλ. Δλίζρπζε φισλ ησλ κέηξσλ (έξεπλα, εθπαίδεπζε, marketing, θ.α.) πνπ ζπκβάιινπλ ζηηο δηαδηθαζίεο αλαηξνθνδφηεζεο θαη αλάπηπμεο. Δηδηθφ ζεζκηθφ πιαίζην πνπ ζα πξνσζεί ηηο δηαδηθαζίεο ηεο αεηθνξηθήο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο θαη ηελ ηνπηθή ζπκκεηνρή. Υξήζε ησλ εηδηθψλ θαη ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ σο βαζηθνχ άμνλα ηεο ηνπηθήο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο. Οη ζεκαληηθέο ειιείςεηο ζην ζρεδηαζκφ θαη ηνλ πξνγξακκαηηζκφ ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο, αθφκε θαη ζε αλαπηπγκέλεο ρψξεο, έρεη νδεγήζεη ζηελ εθαξκνγή πξνγξακκάησλ αεηθνξηθήο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο κε δηαθνξεηηθφ βαζκφ επηηπρίαο. ε άιιεο πεξηπηψζεηο ην πηνζεηνχκελν πξφηππν έρεη κφλν θάπνηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο αεηθνξίαο, ελψ ζε άιιεο πεξηπηψζεηο πεξηζζφηεξα. Ζ πηνζέηεζε θαη πξνψζεζε απηνχ ηνπ πξνηχπνπ απφ ππεξεζληθνχο θαη εζληθνχο θνξείο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε, απνηειεί ζεκαληηθή έλδεημε φηη ν αεηθνξηθφο ηνπξηζκφο ζηαδηαθά ζα επεθηείλεηαη ζην δηεζλή ρψξν. Σε δηαπίζησζε απηή εληζρχεη θαη ε παξάιιειε ηάζε αλάπηπμεο ησλ εηδηθψλ θαη ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ αεηθνξηθή ηνπξηζηηθή αλάπηπμε (Κνθθψζεο Υ. - Σζάξηαο Π., 1999). ηελ αεηθνξηθή ηνπξηζηηθή αλάπηπμε νη εηδηθέο θαη ελαιιαθηηθέο κνξθέο ρξεζηκνπνηνχληαη ζην πιαίζην ελφο πξνγξακκαηηζκνχ πνπ έρεη δχν ζηφρνπο: αθελφο ηελ πξνζθνξά κεγαιχηεξνπ αξηζκνχ εμεηδηθεπκέλσλ ππεξεζηψλ πνπ θαιχπηνπλ ηε δήηεζε εηδηθψλ νκάδσλ ηνπξηζηψλ, αθεηέξνπ ηε ζπγθξφηεζε ελφο πξνηχπνπ αλάπηπμεο πνπ εληάζζεηαη ηζφξξνπα ζηελ ππάξρνπζα δνκή, είηε βειηηψλνληαο ηελ πξνυπάξρνπζα θαηάζηαζε (π.ρ. ζηηο πεξηνρέο κε νξγαλσκέλν ηνπξηζκφ δηαθνπψλ), είηε δηακνξθψλνληαο κία λέα παξαγσγηθή δνκή ζηνλ ηνπξηζηηθφ ηνκέα, φπνπ ζα θπξηαξρνχλ νη ππνδνκέο θαη νη ππεξεζίεο ησλ εηδηθψλ θαη ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ. ην πιαίζην απηφ εληζρχεηαη ε ζπγθξνηεκέλε αλάπηπμε απηψλ ησλ κνξθψλ θαηά 33 Smith V.L. (1992), "Introduction: The Quest in Guest", Annals of Tourism Research, 19, 1, 1992, pp Smith V.L. (1992), "Boracay, Philippines: A case study in "Alternative Tourism", Eadington W.R., University of Pennsylvania Press, pp Weiler B.-Hall C.M. (1990), Special Interest Tourism, London, Belhaven Press 57

67 νκάδεο ή πιέγκαηα 36,37. ηφρνο είλαη ε δηακφξθσζε κηαο ππνδνκήο πξνζθνξάο πνπ ζα αληαπνθξίλεηαη ζε δηαθνξεηηθνχο ηχπνπο δήηεζεο θαη ζα ζπκβάιιεη ζηε βαζηθή αξρή ηεο αεηθνξίαο: ηελ αλαηξνθνδφηεζε ηεο αλάπηπμεο ύλνςε θεθαιαίνπ ην ζπγθεθξηκέλν θεθάιαην παξνπζηάζακε ηα πξφηππα ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο θαζψο θαη ηηο έλλνηεο ηεο θέξνπζαο ηθαλφηεηαο θαη αεηθνξίαο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ρξεζηκνπνηήζεθε βηβιηνγξαθηθή αλαζθφπεζε ησλ πξνηχπσλ ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο, παξνπζηάζηεθε ην πξφηππν νξγαλσκέλνπ καδηθνχ ηνπξηζκνχ θαη παξνπζηάζηεθε ε ακθηζβήηεζε ηνπ πξνηχπνπ ηνπ καδηθνχ ηνπξηζκνχ. ηελ ζπλέρεηα εκβαζχλνπκε ζηελ αλάιπζε ηνπ πξνηχπνπ βηψζηκεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο θαη ηνπ πξνηχπνπ εηδηθνχ θαη ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ. Σέινο, αλαιχζεθε ε θέξνπζα ηθαλφηεηα θαη αεηθνξία. Ο παξαθάησ πίλαθαο επηρεηξεί κία ζπλνπηηθή παξνπζίαζε ησλ δηαθνξνπνηεηηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ καδηθνχ (ή κε άιια ιφγηα ζθιεξνχ) ηνπξηζκνχ θαη ηνπ ελαιιαθηηθνχ (ήπηνπ) ηνπξηζκνχ, αλαθνξηθά κε ηηο γεληθέο ηνπ έλλνηεο, ηηο ηνπξηζηηθέο αλαπηπμηαθέο ζηξαηεγηθέο πνπ πηνζεηνχληαη, ην πιαίζην ινγηθήο πνπ αθνινπζείηαη θαη ηηο δηαζέζεηο ηνπ ηνπξίζηα. Μαδηθόο Τνπξηζκόο Α. Γεληθέο έλλνηεο Απεξίζθεπηνο Απερζήο Δπηζεηηθόο Γξήγνξνο/Νξκεηηθόο ςειώλ ξπζκώλ Αλεμέιεγθηνο Αζπληόληζηνο Πίλαθαο 3.2. Μαδηθόο vs ελαιιαθηηθόο ηνπξηζκόο Δλαιιαθηηθόο Τνπξηζκόο Ππλεηόο Ακπληηθόο Δπηθπιαθηηθόο Αξγόο/Πηνραζηηθόο Σακειώλ ξπζκώλ Διεγρόκελνο Ππληνληζκέλνο 36 Παξπατξεο Α. (1984), «Δπηινγή πεξηνρψλ γηα λέεο κνξθέο ηνπξηζκνχ: Υσξνρξνληθή θαηαλνκή ηεο λέαο αλάπηπμεο», Σνπξηζκφο θαη Οηθνλνκία, Ννέκβξηνο 37 Σζάξηαο Π. (1996). Σνπξίζηεο, ηαμίδηα, ηφπνη: Κνηλσληνινγηθέο πξνζεγγίζεηο ζηνλ ηνπξηζκφ. Δθδφζεηο ΔΞΑΝΣΑ, ζζ ,

68 Μαδηθόο Τνπξηζκόο Δλαιιαθηηθόο Τνπξηζκόο πεξβνιηθόο Κεηξηνπαζήο Βξαρππξόζεζκνο Καθξνπξόζεζκνο Δηδηθνύ ελδηαθέξνληνο Γεληθνύ ελδηαθέξνληνο Δμσηεξηθά ειεγρόκελνο Διεγρόκελνο από ηνπο ληόπηνπο Κηθξήο αληνρήο Κεγάιεο αληνρήο Δπαίζζεηνο ζηελ ηηκή Δπαίζζεηνο ζηελ αμία Ξνζνηηθόο Απμαλόκελνο Ξνηνηηθόο Αλαπηπζζόκελνο Β. Τνπξηζηηθέο αλαπηπμηαθέο ζηξαηεγηθέο 1. Αλάπηπμε ρσξίο ζρεδηαζκό Πρεδηαζκόο πξηλ από ηελ αλάπηπμε 2. Θεώξεζε ζηηο αλαπηπμηαθέο κειέηεο Θεώξεζε ζηελ λννηξνπία 3. Θάζε θνηλόηεηα ζρεδηάδεη γηα ηνλ εαπηό ηεο Θεληξηθόο ζρεδηαζκόο γηα κεγάιεο πεξηνρέο 4. Άλαξρε αλάπηπμε Ππγθέληξσζε ηεο αλάπηπμεο ζε νξηζκέλεο πεξηνρέο 5. Ρπραία θαη δηάζπαξηε αλέγεξζε νηθνδνκεκάησλ 6. Δληαηηθή εθκεηάιιεπζε ηεο ηδηαίηεξεο αμίαο ησλ ηνπνζεζηώλ 7. Αλέγεξζε απμαλόκελνπ αξηζκνύ θηηξίσλ Ππληήξεζε ηνπ εδάθνπο, ζπγθεληξσηηθή αλέγεξζε νηθνδνκώλ, δηαηήξεζε ειεύζεξνπ ρώξνπ Πεβαζκόο ζηελ ηδηαίηεξε αμία ηεο θάζε ηνπνζεζίαο Δθκεηάιιεπζε θαη βειηίσζε ησλ θηηξίσλ πνπ ήδε ππάξρνπλ 8. Θαηαζθεπέο γηα αόξηζηε δήηεζε Θαζνξηζκόο νξίσλ γηα εμάπισζε Αλάπηπμε ηνπξηζκνύ κόλν ζε θαηάιιειεο πεξηνρέο 9. Αλάπηπμε ηνπξηζκνύ ζε όιεο ηηο πεξηνρέο θαη όπνπ ππάξρεη δηαζέζηκνο ληόπηνο πιεζπζκόο 10. Αλάζεζε ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ζε εμσγελήο Δπθαηξίεο γηα ιήςε απνθάζεσλ θαη ζπκκεηνρή ηνπ παξάγνληεο 11. Σξεζηκνπνίεζε όινπ ηνπ δηαζέζηκνπ εξγαηηθνύ δπλακηθνύ (ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ θαη ησλ αιινδαπώλ) 12. Θεώξεζε ζηα νηθνλνκηθά πξνηεξήκαηα 13. Θεώξεζε ηνπ αγξνηηθνύ πιεζπζκνύ κόλν σο ηνπηθνύ πιεζπζκνύ Αλάπηπμε ζρεδηαζκέλε ζύκθσλα κε ηηο δπλαηόηεηεο ηεο πεξηνρήο γηα ηνπξηζκό ηνπηθά ειεγρόκελν Απνηίκεζε όισλ ησλ νηθνλνκηθώλ, νηθνινγηθώλ θαη θνηλσληθώλ πξνηεξεκάησλ θαη κεηνλεθηεκάησλ Γηαηήξεζε θαη ελζάξξπλζε ηεο γεσξγίαο θηεκαηίεο θαη εξγαηηθό δπλακηθό 14. Δγθαηάιεηςε ησλ δεκηώλ ζηελ θνηλσλία Νη δεκηέο πιεξώλνληαη από ην δξάζηε 15. Δπκελή αληηκεηώπηζε ζηελ ηδησηηθή κεηαθνξά Δλζάξξπλζε ηεο ληόπηαο κεηαθνξάο 16. Γηαζθάιηζε επθνιηώλ γηα ηελ κεγηζηνπνίεζε ηεο Γηαζθάιηζε επθνιηώλ γηα κεζαίνπ κεγέζνπο δήηεζε δήηεζεο 17. Απνκάθξπλζε θπζηθώλ θξαγκώλ Γηαηήξεζε θπζηθώλ θξαγκώλ 18. Αζηηθή αξρηηεθηνληθή Ληόπηα αξρηηεθηνληθή (ζρέδην θηηξίσλ θαη πιηθώλ) 19. Γεληθόο απηνκαηηζκόο ηνπξηζηηθώλ ζέξεηξσλ Δπηιεθηηθή ηερλεηή αλάπηπμε, ελζάξξπλζε κε ηερληηώλ ηνπξηζηηθώλ πξννξηζκώλ 59

69 Μαδηθόο Τνπξηζκόο Δλαιιαθηηθόο Τνπξηζκόο Γ. Πιαίζην πνιηηηθήο Δμαζθάιηζε ζπγθεληξσηηθώλ αθίμεσλ Δλαιιαζζόκελεο δηαθνπέο Ξξόζιεςε πξνζσπηθνύ κε απνδεδεηγκέλσλ ηθαλνηήησλ Ξώιεζε κεηά δπζθνιίαο Θεσξεί ησλ ηνπξηζκό σο νηθνλνκηθή παλάθεηα Γ. Γηαζέζεηο ηνπ ηνπξίζηα Καδηθόο ηνπξηζκόο Έιιεηςε ρξόλνπ Ραρύηαηα κέζα κεηαθνξάο Ξξνζρεδηαζκέλν δξνκνιόγην Δκπλεπζκέλν εμσηεξηθά Δηζαγόκελνο ηξόπνο δσήο «Θεάκαηα» Άλεην θαη παζεηηθό Κηθξή ή θαζόινπ λνεηηθή πξνεηνηκαζία Γελ επηζπκεί λα κάζεη ηε γιώζζα Αίζζεζε αλσηεξόηεηαο Ξνηθίιεο αγνξέο Αλακλεζηηθά Πηηγκηαίεο θσηνγξαθίεο θαη θαξη πνζηάι Ξεξηέξγεηα Θνξπβώδεο Βειηίσζε εθπαίδεπζεο ησλ αηόκσλ κε ππεύζπλεο ζέζεηο ζηνλ ηνπξηζκό Ξώιεζε «εθ θαξδίαο» Τάρλεη λέεο επηινγέο θαη ηνπξηζηηθέο ελαιιαγέο Κνλαρηθό ηαμίδη, κε θίινπο ή νηθνγέλεηα Αθζνλία ρξόλνπ Θαηάιιεια κέζα κεηαθνξάο Απζόξκεην δξνκνιόγην Δκπλεπζκέλν εζσηεξηθά Δγρώξηνο ηξόπνο δσήο Βηώκαηα Γξαζηήξην θαη ελεξγεηηθό Ξξν-έξεπλα γηα ηνλ πξννξηζκό Καζαίλεη λα κηιάεη ηε γιώζζα Θέιεζε γηα κάζεζε Αγνξέο δώξσλ Κλήκεο, Ζκεξνιόγηα, Λέεο πξννπηηθέο Φσηνγξαθία, Πρεδίαζε, Εσγξαθηθή Φηλέηζα Ήζπρνο Κιείλνληαο νθείινπκε λα ηνλίζνπκε φηη ην εξψηεκα πνπ πξέπεη λα εξεπλεζεί είλαη θαηά πφζν νη λέεο κνξθέο ηνπξηζκνχ είλαη νηθνλνκηθά θαη νηθνινγηθά βηψζηκεο γηα ηηο δηάθνξεο πεξηνρέο θαη αλ ε ζηξνθή απηή κπνξεί λα απνηειέζεη ηε ιχζε ζην αλαπηπμηαθφ ηνπο πξφβιεκα αληηθαζηζηψληαο ηνλ καδηθφ ηνπξηζκφ. Σαπηφρξνλα ζα πξέπεη ζε θάζε πεξηνρή μερσξηζηά λα εξεπλεζεί θάησ απφ πνηεο πξνυπνζέζεηο κπνξεί λα εθαξκνζηνχλ νη λέεο κνξθέο ηνπξηζκνχ, ε δήηεζε θαη ε πξνζθνξά ηνπο, θαη νη δπλαηφηεηεο ησλ πεξηνρψλ γηα ηελ εθαξκνγή δηαθνξεηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ. Γειαδή ζα πξέπεη λα εμεηαζηνχλ φιεο νη παξάκεηξνη ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ρψξνπ θαη λα πξνηαζεί έλα κεζνδνινγηθφ πιαίζην γηα ηελ αμηνιφγεζε ησλ λέσλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ, κε ζηφρν λα 60

70 δηεξεπλεζεί πνηα απφ απηέο αξκφδεη ζηνλ θάζε ρψξν, θάησ απφ πνηεο πξνυπνζέζεηο θαη θαηά πφζν βηψζηκεο ζα είλαη νη πεξηνρέο πνπ ζα ηηο εθαξκφζνπλ. 61

71 4. ΤΦΙΣΑΜΔΝΗ ΚΑΣΑΣΑΗ ΣΟΤ ΝΟΜΟΤ ΔΤΒΟΙΑ 4.1. Η πεξηθέξεηα ηεξεάο Διιάδνο Τα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πεξηθέξεηαο α. Γεσγξαθηθή ζέζε Ζ Πεξηθέξεηα ηεξεάο Διιάδαο επξίζθεηαη ζηνλ θεληξηθφ επεηξσηηθφ θνξκφ ηεο ρψξαο θαη ζπλνξεχεη κε ηελ Αηηηθή λφηηα, κε ηε Θεζζαιία βφξεηα, κε ηελ Ήπεηξν βνξεηνδπηηθά θαη κε ηε Γπηηθή Διιάδα δπηηθά. Αλαηνιηθά βξέρεηαη απφ ην Αηγαίν θαη λνηηνδπηηθά απφ ηνλ Κνξηλζηαθφ Κφιπν. Καηαιακβάλεη ζπλνιηθή έθηαζε Km2 ή πνζνζηφ 11,8% ηεο ζπλνιηθήο έθηαζεο ηεο ρψξαο. ρεδφλ ε κηζή έθηαζε ηεο Πεξηθέξεηαο είλαη νξεηλή (47,4%) ελψ νη εκηνξεηλέο εθηάζεηο αλέξρνληαη ζε 31,8%. Οη πεδηλέο εθηάζεηο εληνπίδνληαη θπξίσο ζηελ Βνησηία θαη ηε Φζηψηηδα( Ζ Πεξηθέξεηα ηεξεάο Διιάδαο έρεη ρσξνηαμηθά θεληξνβαξή ξφιν θαη ζπλνξεχεη κε ηελ Αηηηθή, ελψ δηαζρίδεηαη απφ ην κείδνλ κεηαθνξηθφ (νδηθφ θαη ζηδεξνδξνκηθφ) δίθηπν ηεο ρψξαο. Παξάιιεια, εμππεξεηείηαη απφ έλα επξχ νδηθφ δίθηπν δηαπεξηθεξεηαθήο εκβέιεηαο. Καηά κήθνο ηνπ ΠΑΘΔ ζεκεηψλεηαη πνιχ πςειή βηνκεραληθή ζπγθέληξσζε ζε ηζρπξή εμάξηεζε απφ ηελ Αζήλα θαη ζε θζίλνπζα έληαζε ζε ζπλάξηεζε κε ηελ απφζηαζε απφ απηήλ. β. Γηνηθεηηθή νξγάλσζε Ζ Πεξηθέξεηα ηεξεάο Διιάδαο απνηειείηαη απφ 5 Ννκνχο: Βνησηία, Δχβνηα, Δπξπηαλία, Φζηψηηδα θαη Φσθίδα. Ο Ννκφο Βνησηίαο απνηειείηαη απφ 18 δήκνπο πνπ πεξηιακβάλνπλ 67 Γεκνηηθά Γηακεξίζκαηα θαη 2 Κνηλφηεηεο. Ο Ννκφο Δχβνηαο απνηειείηαη απφ 25 δήκνπο πνπ πεξηιακβάλνπλ 161 Γεκνηηθά Γηακεξίζκαηα θαη 2 Κνηλφηεηεο. Ο Ννκφο Δπξπηαλίαο απνηειείηαη απφ 11 δήκνπο πνπ πεξηιακβάλνπλ 92 Γεκνηηθά Γηακεξίζκαηα. Ο Ννκφο Φζηψηηδαο απνηειείηαη απφ 23 δήκνπο πνπ ζπκπεξηιακβάλνπλ 179 Γεκνηηθά Γηακεξίζκαηα θαη απφ δχν Κνηλφηεηεο. Ο Ννκφο Φσθίδαο απνηειείηαη απφ 12 δήκνπο πνπ ζπκπεξηιακβάλνπλ 91 Γεκνηηθά Γηακεξίζκαηα. 62

72 γ. Πιεζπζκφο χκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα ηεο απνγξαθήο ηνπ 2001 ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ηεο Πεξηθέξεηαο ηεξεάο Διιάδαο αλέξρεηαη ζε θαηνίθνπο. Καηά ηελ πεξίνδν ν πιεζπζκφο ζεκείσζε αμηφινγε αχμεζε (13,7%). Ζ αχμεζε είλαη ζεκαληηθφηεξε ζηελ δεθαεηία (9,4%). Ζ αχμεζε πνπ θαηαγξάθεθε ζε επίπεδν πεξηθέξεηαο απνηππψλεη νπζηαζηηθά ηελ αχμεζε ζε φινπο ηνπο λνκνχο ηεο Πεξηθέξεηαο, κε εμαίξεζε ην Ννκφ Δπξπηαλίαο ηνπ νπνίνπ ν πιεζπζκφο κεηψζεθε θαηά 5,9%. Ζ εληνλφηεξε αχμεζε αθνξά ην Ννκφ Βνησηίαο. Σε δεθαεηία ( ) ν πιεζπζκφο απμήζεθε κε ρακειφηεξνπο ζπγθξηηηθά ξπζκνχο, θαηά 4%. Ζ αχμεζε απηή είλαη απνηέιεζκα ρακειήο έληαζεο απμεηηθψλ κεηαβνιψλ ζηνπο Ννκνχο Δπβνίαο, Φζηψηηδαο θαη Φσθίδαο, ελψ ζηελ Δπξπηαλία θαηεγξάθε αχμεζε θαηά 32% ηνπ πξαγκαηηθνχ πιεζπζκνχ. Αληηζέησο ζην Ννκφ Βνησηίαο ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο κεηψζεθε ειαθξά, θαηά 2,2%. Πίλαθαο 4.1. Δηαρξνληθή εμέιημε πξαγκαηηθνύ πιεζπζκνύ (Ε.Σ.Υ.Ε.) Γεωγξαθηθή ελόηεηα Πξαγκαηηθόο πιεζπζκόο Μεηαβνιή πξαγκαηηθνύ πιεζπζκνύ ΠΛΝΙΝ ΔΙΙΑΓΑΠ ,3 6,9 12,6 ΠΡΔΟΔΑ ΔΙΙΑΓΑ ,4 4,0 13,7 ΛΝΚΝΠ ΒΝΗΥΡΗΑΠ ,4-2,2 11,9 ΛΝΚΝΠ ΔΒΝΗΑΠ ,7 3,2 14,3 ΛΝΚΝΠ ΔΟΡΑΛΗΑΠ ,9 31,9 24,1 ΛΝΚΝΠ ΦΘΗΥΡΗΓΝΠ ,7 4,4 10,3 ΛΝΚΝΠ ΦΥΘΗΓΝΠ ,9 9,3 23,4 Πεγή: Δ..Τ.Δ., Απνγξαθέο 1991, Δπεμεξγαζία ηνηρείσλ ε φηη αθνξά ηνπο δεκνγξαθηθνχο δείθηεο ζεκεηψλνληαη ηα παξαθάησ: Με βάζε ηα αλαιπηηθά ζηνηρεία ηεο απνγξαθήο ηνπ 2001 αλά θχιν θαη ειηθία ν πιεζπζκφο ηεο ηεξεάο Διιάδαο εκθαλίδεη έληνλεο ηάζεηο γήξαλζεο, εληνλφηεξεο ζε ζχγθξηζε κε ην Ζ βάζε ηεο ππξακίδαο, πνπ απνηειεί έλδεημε ηνπ βαζκνχ αλαλέσζεο ηνπ πιεζπζκνχ, είλαη αξθεηά ζπξξηθλσκέλε ζηηο ειηθίεο έσο 15 εηψλ θπξίσο, ελψ δηνγθσκέλε εκθαλίδεηαη ε θνξπθή ηεο ππξακίδαο, ηδηαίηεξα ζην ηκήκα ηεο εηψλ. Παξ' φια απηά, νη εμεηδηθεπκέλνη δεκνγξαθηθνί δείθηεο δελ εκθαλίδνπλ δπζκελή εηθφλα. Δηδηθφηεξα παξαηεξείηαη: 63

73 νβαξή κείσζε ηνπ δείθηε λεαληθφηεηαο (απφ 19,5% ην 1991 ζε 14,8% ην 2001), ν νπνίνο θηλείηαη αθφκα ζε ηθαλνπνηεηηθά επίπεδα. Αχμεζε ηνπ πνζνζηνχ γήξαλζεο απφ 8,2% ζην 9,8%, ηηκή ε νπνία σζηφζν είλαη ζε αλεθηά επίπεδα. Βειηίσζε ηνπ δείθηε εμάξηεζεο απφ 86,7% ην 1991 ζε 77% ην Ζ δηεξεχλεζε ησλ δεκνγξαθηθψλ εμειίμεσλ ζε επίπεδν λνκψλ δελ αλαδεηθλχεη κείδνλεο δηαθνξνπνηήζεηο ζε ζχγθξηζε κε ην κέζν φξν ηεο Πεξηθέξεηαο. Οη δηαρξνληθέο κεηαβνιέο νη νπνίεο θαηαγξάθεθαλ γηα ην ζπλνιηθφ πιεζπζκφ ηεο Πεξηθέξεηαο παξαηεξνχληαη ζε φινπο ηνπο λνκνχο κε κηθξέο δηαθνξνπνηήζεηο σο πξνο ηελ έληαζή ηνπο. εκεηψλεηαη φηη ε αχμεζε ηελ νπνία παξνπζίαζε ν πιεζπζκφο ηεο Πεξηθέξεηαο είλαη απνηέιεζκα εηζξνήο αιινδαπνχ πιεζπζκνχ. χκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα ηεο απνγξαθήο ηνπ 2001 νη αιινδαπνί πνπ θαηεγξάθεζαλ ζηελ Πεξηθέξεηα αλέξρνληαη ζε άηνκα θαη αληηζηνηρνχλ ζην 7% ηνπ πιεζπζκνχ, πνζνζηφ ρακειφηεξν ηνπ εζληθνχ κέζνπ φξνπ. Σέινο, πξέπεη λα αλαθεξζεί φηη θαηά ην 2001 ην κνξθσηηθφ επίπεδν ηνπ πιεζπζκνχ ηεο Πεξηθέξεηαο ηεξεάο Διιάδαο εκθαλίδεηαη ειαθξά ρακειφηεξν ζε ζχγθξηζε κε ην χλνιν ηεο Υψξαο, παξφιν πνπ ζην δηάζηεκα βειηηψζεθε. Γεωγξαθηθή Δλόηεηα Πίλαθαο 4.2. Δηαρξνληθή εμέιημε ησλ δεκνγξαθηθώλ δεηθηώλ αλά λνκό Νεαληθόηεηαο Γήξαλζεο Δμάξηεζεο Νεαληθόηεηαο Γήξαλζεο Δμάξηεζεο ΠΡΔΟΔΑ ΔΙΙΑΓΑ 19,5 8,2 86,7 14,8 9,8 77,0 Λ. ΒΝΗΥΡΗΑΠ 20,8 7,1 87,4 14,7 8,9 74,1 Λ. ΔΒΝΗΑΠ 20,5 7,7 88,3 15,5 9,4 76,9 Λ. ΔΟΡΑΛΗΑΠ 17,6 9,7 89,2 14,9 10,6 83,6 Λ. ΦΘΗΥΡΗΓΝΠ 18,3 8,8 83,2 14,3 10,3 76,8 Λ. ΦΥΘΗΓΝΠ 16,4 11,0 89,7 13,3 11,9 81,9 Πεγή: Δ..Τ.Δ., Απνγξαθέο 1991, Δπεμεξγαζία ηνηρείσλ δ. Ο νηθνλνκηθά ελεξγφο πιεζπζκφο θαη ε απαζρφιεζε χκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα ηεο απνγξαθήο ηνπ 2001 ν νηθνλνκηθά κφληκνο ελεξγφο πιεζπζκφο ηεο Πεξηθέξεηαο ηεξεάο Διιάδαο αλέξρεηαη ζε άηνκα, ελψ ν αληίζηνηρνο πξαγκαηηθφο θηάλεη ηα άηνκα. πλεπψο δηαπηζηψλεηαη 64

74 ππεξεθηίκεζε ηνπ Ο.Δ.Π. θαηά 10% ε νπνία είλαη αξθεηά κεγαιχηεξε απφ ηελ αληίζηνηρε ππεξεθηίκεζε ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ. Ζ απφθιηζε απηή αθνξά ζε φινπο ηνπο λνκνχο, φκσο ε έληαζε ηνπ θαηλνκέλνπ δηαθνξνπνηείηαη ζεκαληηθά κεηαμχ ηνπο. Καηά ηελ πεξίνδν , ν Ο.Δ.Π. ηεο Πεξηθέξεηαο ηεξεάο Διιάδαο ζεκείσζε αμηφινγε αχμεζε (23,7%), ε νπνία φκσο παξακέλεη ζε επίπεδν κηθξφηεξν απφ ην αληίζηνηρν πνζνζηφ ηεο ρψξαο (30,4%) κε κνλαδηθή εμαίξεζε ην Ννκφ Βνησηίαο πνπ εκθαλίδεη έληνλε αχμεζε (37%). Γηα ην ζχλνιν ηεο Πεξηθέξεηαο, ε αχμεζε είλαη ζεκαληηθφηεξε ζηελ δεθαεηία (15,8%).Οη κεηαβνιέο πνπ θαηαγξάθεθαλ ζε επίπεδν πεξηθέξεηαο δελ απνηππψλνπλ ηηο εμειίμεηο ζε επίπεδν λνκνχ. Πξαγκαηηθά, παξαηεξνχκε δχν δηαθνξεηηθέο ηάζεηο: ν Ο.Δ.Π. ζηνπο Ννκνχο Βνησηίαο θαη Δπβνίαο απμήζεθε κε ρακειφηεξνπο ή ίζνπο ζπγθξηηηθά ξπζκνχο θαηά ην δηάζηεκα ελψ γηα ηνπο ηξεηο ππφινηπνπο λνκνχο, κεηά απφ κείσζε θαηά ηελ 1ε δεθαεηία, ν Ο.Δ.Π. παξνπζηάδεη αχμεζε. Πίλαθαο 4.3. Δηαρξνληθή εμέιημε πξαγκαηηθνύ Ο.Ε.Π. αλά λνκό Γεωγξαθηθή Δλόηεηα Πξαγκαηηθόο Πιεζπζκόο Μεηαβνιή πξαγκαηηθνύ πιεζπζκνύ ΠΛΝΙΝ ΔΙΙΑΓΑΠ ,7 19,0 30,4 ΠΡΔΟΔΑ ΔΙΙΑΓΑ ,9 15,8 23,7 ΛΝΚΝΠ ΒΝΗΥΡΗΑΠ ,9 14,3 37,1 ΛΝΚΝΠ ΔΒΝΗΑΠ ,1 13,3 28,0 ΛΝΚΝΠ ΔΟΡΑΛΗΑΠ ,0 47,8 19,8 ΛΝΚΝΠ ΦΘΗΥΡΗΓΝΠ ,2 17,2 17,0 ΛΝΚΝΠ ΦΥΘΗΓΝΠ ,1 8,5 0,8 Πεγή: ΔΤΔ, Απνγξαθή 1981, 1991 θαη ηελ Πεξηθέξεηα ηεξεάο Διιάδαο, ζχκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα ηεο απνγξαθήο ηνπ 2001, νη απαζρνινχκελνη αλέξρνληαη ζε εξγαδφκελνπο, εθ ησλ νπνίσλ είλαη άλδξεο θαη είλαη γπλαίθεο (67% θαη 33% αληηζηνίρσο έλαληη 63% θαη 37% γηα ηελ Υψξα). ε ζχγθξηζε κε ην 1991 νη απαζρνινχκελνη απμήζεθαλ θαηά 13% (έλαληη 15% γηα ην ζχλνιν ηεο Διιάδαο) θαη ε αχμεζε απηή νθείιεηαη θπξίσο ζε αχμεζε ησλ απαζρνινπκέλσλ γπλαηθψλ θαηά 45% θαη ζε πνιχ κηθξφηεξν βαζκφ ησλ απαζρνινπκέλσλ αλδξψλ θαηά 2,5%.Σν 2001, ν δείθηεο απαζρφιεζεο γηα ηελ Πεξηθέξεηα ηεξεάο Διιάδαο αλέξρεηαη ζε 40%, ηηκή πνπ παξακέλεη κηθξφηεξε απφ ηελ αληίζηνηρε ηηκή ηεο Διιάδαο. χκθσλα 65

75 κε ηα απνηειέζκαηα ηεο απνγξαθήο ηνπ 2001 ζηελ Πεξηθέξεηα ηεξεάο Διιάδαο, ν αξηζκφο ησλ αλέξγσλ αλέξρεηαη ζε άηνκα, εθ ησλ νπνίσλ είλαη άλδξεο θαη είλαη γπλαίθεο. Ο δείθηεο αλεξγίαο, δειαδή ην εηδηθφ βάξνο ησλ αλέξγσλ επί ηνπ Ο.Δ.Π., αλέξρεηαη ζε 10,7% θαη παξακέλεη θάησ απφ ην κέζν φξν ηεο Υψξαο (11,1%). Ζ Πεξηθέξεηα ηεξεάο Διιάδαο, παξνπζηάδεη παξάιιειε εμέιημε κε απηή ηνπ ζπλφινπ ηεο ρψξαο, φζνλ αθνξά ηελ αχμεζε ηεο απαζρφιεζεο ηνπ ηξηηνγελή ηνκέα θαη ηελ παξάιιειε κείσζε ηεο απαζρφιεζεο ζηνλ πξσηνγελή ηνκέα. Ζ απμεκέλε ζπκκεηνρή ηεο απαζρφιεζεο ζην δεπηεξνγελή ηνκέα, ζην ζχλνιν ηεο απαζρφιεζεο ηεο Πεξηθέξεηαο εξκελεχεηαη απφ ηελ χπαξμε ζεκαληηθήο βηνκεραληθήο δξαζηεξηφηεηαο ζηελ πεξηθέξεηα, φπσο είλαη νη κεγάιεο βηνκεραληθέο κνλάδεο επεμεξγαζίαο νξπθηψλ πφξσλ, θαζψο θαη κεγάινο αξηζκφο κεηαπνηεηηθψλ κνλάδσλ εγθαηεζηεκέλσλ θπξίσο ζηνλ άμνλα Υαιθίδαο - Θήβαο. Οη ίδηεο ηάζεηο παξαηεξνχληαη θαη ζην ζχλνιν ηεο Δ.Δ φπνπ ε απαζρφιεζε ζηνλ πξσηνγελή θαη δεπηεξνγελή ηνκέα κεηψλεηαη ειάρηζηα, κε παξάιιειε αχμεζε ηνπ ηξηηνγελή ηνκέα. Σν 2001 ζε επίπεδν Δ.Δ. ν πξσηνγελήο ηνκέαο απαζρνιεί ην 4,16%, ν δεπηεξνγελήο ηνκέαο ην 28,69% θαη ν ηξηηνγελήο ην 67,14%. Ο πξσηνγελήο ηνκέαο απνηειεί βαζηθή πεγή εηζνδήκαηνο θαη απαζρφιεζεο γηα κεγάιν κέξνο ηνπ πιεζπζκνχ θαη θαζνξηζηηθφ παξάγνληα γηα ηελ δηαηήξεζε ηεο θνηλσληθήο θαη νηθνλνκηθήο ζπλνρήο ησλ πεξηνρψλ ηεο ππαίζξνπ, παξά ηε ζπλερή θζίλνπζα πνξεία ηνπ. ηελ Πεξηθέξεηα ηεο ηεξεάο Διιάδαο παξάγεηαη ην 23% ηεο ζπλνιηθήο παξαγσγήο ηεο ηνκάηαο ηεο ρψξαο, φπνπ θαη θαηέρεη ηελ 1ε ζέζε κεηαμχ ησλ Πεξηθεξεηψλ ηεο ρψξαο, ην 16% ηεο ζπλνιηθήο παξαγσγήο βάκβαθνο (3ε ζέζε), ην 12% ηνπ θαπλνχ (3ε ζέζε), ην 11% ηεο παηάηαο (4ε ζέζε), ην 6% ηνπ ειαηνιάδνπ (5ε ζέζε) θαη ην 12% ηεο παξαγσγήο ζίηνπ (4ε ζέζε), κε βάζε ζηαηηζηηθά ζηνηρεία ηνπ εκαληηθή είλαη θαη ε παξαγσγή πξντφλησλ δσηθήο πξνέιεπζεο ζηελ Πεξηθέξεηα, φπνπ παξάγνληαη ην 13% ηνπ ζπλφινπ ηεο εγρψξηαο παξαγσγήο θξέαηνο, ην 15,6% ηεο ζπλνιηθήο παξαγσγήο ζε κέιη θαη ην 28,1% ησλ ςαξηψλ εζσηεξηθψλ πδάησλ. (Πεξηνδηθφ "Δπηινγή", Ννκνί, 2002). Ζ θηελνηξνθία δηαδξακαηίδεη δεπηεξεχνληα, αιιά ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ πεξηθεξεηαθή νηθνλνκία. Οη θχξηεο κνξθέο άζθεζεο ηεο θηελνηξνθίαο είλαη ε εθηαηηθή πνπ αθνξά θπξίσο λνκαδηθή πξνβαηνηξνθία πνπ είλαη ζπγθεληξσκέλε πεξηζζφηεξν ζηηο νξεηλέο πεξηνρέο ηεο Φζηψηηδαο θαη ηεο Δχβνηαο θαη ε εληαηηθή - ελζηαβιηζκέλε θηελνηξνθία, πνπ αθνξά θπξίσο ηα πνπιεξηθά θαη ηνπο ρνίξνπο θαη 66

76 ιηγφηεξν ηα βννεηδή θαη είλαη ζπγθεληξσκέλε ζηελ θεληξηθή Δχβνηα θαη ζηε Ν.Α. Βνησηία δειαδή ζε πεξηνρέο πνπ γεηηληάδνπλ κε ην κεγάιν θέληξν θαηαλάισζεο ηεο Αζήλαο. Σα δάζε ζηελ Πεξηθέξεηα ηεξεάο Διιάδαο θαιχπηνπλ ζεκαληηθφ πνζνζηφ ηεο ζπλνιηθήο ηεο έθηαζεο θαη αλέξρεηαη ζε 25% πεξίπνπ δειαδή πνζνζηφ κεγαιχηεξν εθείλνπ πνπ αληηζηνηρεί ζε επίπεδν ρψξαο (22%). Σα είδε πνπ θπξηαξρνχλ είλαη ην Έιαην θαη ην Πεχθν θαη είλαη ζπγθεληξσκέλα θπξίσο ζηελ Δπξπηαλία, Β. Δχβνηα θαη ζηνπο νξεηλνχο φγθνπο ηεο Φσθίδαο θαη ηεο Φζηψηηδαο. Σα δάζε εμαζθαιίδνπλ απαζρφιεζε θαη εηζφδεκα ζε ηκήκα ηνπ πιεζπζκνχ ησλ νξεηλψλ νηθηζκψλ κέζσ ηεο παξαγσγήο ηερληθήο μπιείαο, ξεηίλεο, θαπζφμπισλ θαη ησλ ειάησλ δηαθφζκεζεο θ.ι.π. θαη πξνζθέξνληαη γηα ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο ζήξαο θαη ηνπ νξεηλνχ ηνπξηζκνχ (ρεηκεξηλνχ θαη ζεξηλνχ). Ζ αιηεία αλνηθηήο ζάιαζζαο ζηε Πεξηθέξεηα είλαη πεξηνξηζκέλε, παξά ηηο δπλαηφηεηεο πνπ έρνπλ νη θφιπνη ηνπ Δπβντθνχ, ηνπ Μαιηαθνχ θαη ηνπ Κνξηλζηαθνχ, ιφγσ κε νξζνινγηθήο δηαρείξηζεο ησλ αιηεπηηθψλ πφξσλ θαη ειιηπνχο πξνζηαζίαο ηνπο απφ ηα αζηηθά θαη βηνκεραληθά θέληξα. εκαληηθή είλαη ε αλάπηπμε ησλ ηρζπνθαιιηεξγεηψλ, πνπ απνηειεί δπλακηθφ αλαπηπζζφκελν θιάδν ηα ηειεπηαία ρξφληα. Ο δεπηεξνγελήο ηνκέαο απνηειεί ηελ θαηεμνρήλ παξαγσγηθή δξαζηεξηφηεηα ηεο πεξηθέξεηαο, ζπκβάιινληαο ζηε δηακφξθσζε ηνπ Αθαζάξηζηνπ Πεξηθεξεηαθνχ Πξντφληνο θαηά 42,3%. εκεηψλεηαη επίζεο φηη ν δεπηεξνγελήο ηνκέαο παξνπζηάδεη κία ειαθξά ελδπλάκσζε, ζε ζρέζε κε ηελ πεξίνδν νξηζηηθνπνίεζεο ηνπ πξνγξακκαηηθνχ ζρεδηαζκνχ. Ο ηξηηνγελήο ηνκέαο ζηελ Πεξηθέξεηα είλαη ν ηνκέαο πνπ παξνπζηάδεη ηνλ κεγαιχηεξν δπλακηζκφ. ηνλ ηξηηνγελή ηνκέα θαη ηδηαίηεξα ζην θιάδν ηνπ ρνλδξηθνχ θαη ιηαληθνχ εκπνξίνπ παξαηεξείηαη ζπλερήο ελίζρπζε ηνπ ξφινπ ηνπ ζηελ νηθνλνκία ηεο Πεξηθέξεηαο, κε ηε κεγαιχηεξε ζπγθέληξσζε ησλ θαηαζηεκάησλ ρνλδξηθνχ θαη ιηαληθνχ εκπνξίνπ λα ζπλαληάηαη θχξηα ζηα αζηηθά θέληξα (Λακία, Υαιθίδα, Λεηβαδηά θαη Θήβα). 67

77 4.1.2 Φπζηθά-γεωγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο πεξηθέξεηαο Ζ Πεξηθέξεηα ηεξεάο Διιάδαο έρεη ζπλνιηθή έθηαζε km2, απνηειεί ην 11,8% ηεο ζπλνιηθήο έθηαζεο ηεο επηθάλεηαο ηεο ρψξαο, ελψ ηα ηέζζεξα πέκπηα απηήο θαηαιακβάλνληαη απφ νξεηλέο θαη εκηνξεηλέο πεξηνρέο. α. Υξήζεηο Γεο Οη δαζηθέο εθηάζεηο ηεο Πεξηθέξεηαο απνηεινχλ ην 25% ηνπ ζπλφινπ ηεο ελψ ην ίδην πνζνζηφ ρξεζηκνπνηείηαη γηα θαιιηέξγεηεο. Σέινο νη νηθηζηηθέο εθηάζεηο θαηαιακβάλνπλ ην 3% ηνπ ζπλνιηθνχ κεγέζνπο ηεο Πεξηθέξεηαο θαη κφιηο ην 2% θαιχπηεηαη απφ λεξά. Σα θπξηφηεξα ραξαθηεξηζηηθά ησλ λνκψλ ηεο Πεξηθέξεηαο είλαη ην κεγάιν πνζνζηφ επηθαλεηαθψλ πδάησλ θαη δαζνθάιπςεο ζηελ Δπξπηαλία, νη κεγάινη βνζθφηνπνη ζηε Φσθίδα θαη ν πεδηλφο ραξαθηήξαο ηεο Βνησηίαο φπνπ παξνπζηάδεηαη ε κεγαιχηεξε θάιπςε γεσξγηθψλ εθηάζεσλ. Πεξηζζφηεξν δηαθνξνπνηεκέλνη παξνπζηάδνληαη νη λνκνί Δχβνηαο θαη Φζηψηηδαο, ηφζν σο πξνο ηελ κνξθνινγία ηνπο φζν θαη σο πξνο ηηο ρξήζεηο γεο. β. Κιίκα Ζ δηαθνξνπνίεζε ηνπ γεσγξαθηθνχ αλάγιπθνπ ηεο Πεξηθέξεηαο, πξνθαιεί θαη δηαθνξεηηθέο θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο, κε ηηο πεδηλέο πεξηνρέο λα παξνπζηάδνπλ κεζνγεηαθφ θιίκα θαη ηηο νξεηλέο αληίζεηα, ςπρξφ. Ζ κέγηζηε ζεξκνθξαζία αγγίδεη ηνπο 260 Κειζίνπ ελψ νη βξνρνπηψζεηο είλαη έληνλεο θπξίσο ζηελ νξεηλή δψλε ησλ δπηηθψλ πεξηνρψλ θαη ζηελ πεξηνρή ηεο Βφξεηαο Δχβνηαο. γ. Γεσκνξθνινγία Ζ Πεξηθέξεηα ηεξεάο Διιάδαο ραξαθηεξίδεηαη απφ έληνλε γεσκνξθνινγηθή αλνκνηνγέλεηα πνπ αληαλαθιάηαη ζε ζεκαληηθέο θνηλσληθννηθνλνκηθέο δηαθνξνπνηήζεηο αλάκεζα ζηηο δηάθνξεο πεξηνρέο πνπ ηελ ζπλαπνηεινχλ. Δληφο ησλ γεσγξαθηθψλ νξίσλ ηεο Πεξηθέξεηαο, θαη ιφγσ ηεο απφιεμεο ηεο νξνζεηξάο ηεο Πίλδνπ, ζπγθεληξψλεηαη κεγάινο αξηζκφο νξεηλψλ φγθσλ φπσο ηα φξε Γθηψλα, Βαξδνχζηα, Παξλαζζφο, κε ην ηειεπηαίν λα παξνπζηάδεη ην κεγαιχηεξν ελδηαθέξνλ θαη κεγάιε ηνπξηζηηθή επηζθεςηκφηεηα. 68

78 Σν ζχλνιν ησλ δαζψλ ηεο Πεξηθέξεηαο θηάλνπλ ηα ρηι. ζηξέκκαηα. Ζ κεγαιχηεξε δαζηθή θάιπςε εκθαλίδεηαη ζην Ννκφ Δχβνηαο (ζε πνζνζηφ 33% ηνπ ζπλφινπ ηεο Πεξηθέξεηαο), ελψ αθνινπζνχλ κε θζίλνπζα ζεηξά νη Ννκνί Φζηψηηδαο, Δπξπηαλίαο Φσθίδαο θαη Βνησηίαο. Λφγσ ηεο γεσγξαθηθήο ζέζεο ηεο, ε Πεξηθέξεηα δηαζέηεη ζεκαληηθφ κήθνο αθηνγξακκψλ (1.695,3 km) κηαο θαη νη 4 απφ ηνπο 5 λνκνχο βξέρνληαη απφ ζάιαζζα. Ζ Δχβνηα δηαζέηεη 1.065,65 ρικ αθηψλ, ελψ κε κεγάιε δηαθνξά αθνινπζνχλ νη Ννκνί Φζηψηηδαο κε 259,52 ρικ. αθηψλ, Βνησηίαο κε 195,11 ρικ. θαη ηέινο ν Ννκφο Φσθίδαο κε 175 ρικ. αθηψλ. Σέινο, βξέρεηαη απφ ηξεηο ζεκαληηθνχο θφιπνπο: ηνλ Δπβντθφ αλαηνιηθά, ην Μαιηαθφ βφξεηα θαη ηνλ Κνξηλζηαθφ λνηηνδπηηθά. δ. Φπζηθνί πφξνη Σν ππέδαθνο ηεο πεξηθέξεηαο είλαη ηδηαίηεξα πινχζην ζε κέηαιια, κεηαιιεχκαηα, νξπθηά θαη κάξκαξα. Υαξαθηεξηζηηθά αλαθέξνληαη ν βσμίηεο κε απνθιεηζηηθφηεηα ζηελ παξαγσγή ηεο ρψξαο, ηα ζηδεξνληθειηνχρα κεηαιιεχκαηα, ν ρξσκίηεο θαη ηέινο κάξκαξα δηαθφξσλ εηδψλ, κε πξψηα ηηο γλσζηέο «πιάθεο Καξχζηνπ» ζηελ Δχβνηα. ηνλ εμνξπθηηθφ ηνκέα δξαζηεξηνπνηνχληαη κεξηθέο απφ ηηο κεγαιχηεξεο βηνκεραληθέο κνλάδεο ηεο ρψξαο. ε. Πεξηβαιινληηθέο απεηιέο Οη θπξηφηεξεο απεηιέο γηα ην πεξηβάιινλ ηεο Πεξηθέξεηαο εληνπίδνληαη θπξίσο ζηε ξχπαλζε ησλ αζηηθψλ πεξηνρψλ (αηκνζθαηξηθή ξχπαλζε, αζηηθά ιχκαηα, απνξξίκκαηα θ.ιπ.) θαη ηε δξαζηεξηφηεηα ηνπ δεπηεξνγελή ηνκέα: βηνκεραλία θαη ιαηνκεία (αηκνζθαηξηθή ξχπαλζε αιιά θαη ζηεξεά θαη πγξά απφβιεηα). νβαξφηεξε πεγή ξχπαλζεο, πάλησο, απνηειεί ε αλεμέιεγθηε δηάζεζε ησλ αζηηθψλ θαη βηνκεραληθψλ ιπκάησλ. εκαληηθή επίζεο πεγή ξχπαλζεο απνηειεί ε εληαηηθή θαιιηέξγεηα ησλ εδαθψλ πνπ επηβάιιεη εθηεηακέλε ρξήζε ιηπαζκάησλ θαη θπηνθαξκάθσλ. Σν πξφβιεκα είλαη εληνλφηεξν ζε πεξηνρέο πνπ επηθνηλσλνχλ κε επαίζζεηα πδάηηλα ζηξψκαηα, φπσο ε Κσπαΐδα. πλέπεηα ησλ παξαπάλσ είλαη ζεκαληηθνί θίλδπλνη επηβάξπλζεο ηφζν ησλ επηθαλεηαθψλ φζν θαη ησλ ππφγεησλ πδάησλ. Σέινο, ζεκαληηθή επηβάξπλζε γηα ην πεξηβάιινλ απνηειεί ν άμνλαο ηεο ΠΑΘΔ. 69

79 ζη. Πεξηνρέο πξνζηαζίαο Ζ Πεξηθέξεηα ηεξεάο Διιάδαο πεξηιακβάλεη πνιιέο πεξηνρέο νη νπνίεο πξνζηαηεχνληαη απφ εζληθά λνκνζεηηθά δηαηάγκαηα θαη θνηλνηηθέο νδεγίεο. Οη πεξηνρέο απηέο ηαμηλνκνχληαη ζε θαηεγνξίεο «Δηδηθψλ Πεξηνρψλ Πξνζηαζίαο» κε 16 πεξηνρέο, «Γίθηπν Natura 2000» κε 13 πεξηνρέο θαη ζπλνιηθήο έθηαζεο 2,046 εθαη. ζηξεκκάησλ, «Βηφηνπνη Corine» κε 24 πεξηνρέο, «Τγξφηνπνη» κε 39 ηχπνπο, 9 πεξηνρέο «Πξνζηαηεπφκελεο Οξληζνπαλίδαο», 36 «Δπαίζζεηεο Φπζηθέο Πεξηνρέο» ζπλνιηθήο έθηαζεο 4,844 εθαη. ζηξεκκάησλ, θαηαθχγηα ζεξακάησλ, θαη ηέινο 28 Εψλεο Οηθηζηηθνχ Διέγρνπ. δ. Τδαηηθνί πφξνη Σέινο, ε Πεξηθέξεηα δηαζέηεη έλα ζεκαληηθφ πιήζνο πδάηηλσλ πφξσλ ρσξίο φκσο λα παξνπζηάδεη ηε κέγηζηε δπλαηή αμηνπνίεζή ηνπο. Ζ νξγαλσκέλε αμηνπνίεζε ζπγθεληξψλεηαη θπξίσο ζην ζχζηεκα ηνπ Βνησηηθνχ Κεθηζνχ επηθάλεηαο 1900 ^2θαη ζηε ιεθάλε ηνπ πεξρεηνχ κε έθηαζε 2116 km Ο Ννκόο Δύβνηαο Τα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ λνκνύ Επβνίαο α. Γεσγξαθηθή ζέζε Σν επίκεθεο λεζί ηεο Δχβνηαο, κήθνπο 175 ρικ. βξίζθεηαη αληίθξπ ζηε ηεξεά Διιάδα ζε φιν ην κήθνο ησλ αλαηνιηθψλ αθηψλ ηεο, απφ ην αθξσηήξην Κελαίν, πνπ εηζρσξεί ζην Μαιηαθφ θφιπν θαη ην αθξσηήξην Αξηεκίζην, πνπ βιέπεη ηελ είζνδν ηνπ Παγαζεηηθνχ θφιπνπ κέρξη ηνλ φξκν ηεο Καξχζηνπ πνπ, καδί κε ην λφηην άθξν ηεο Αηηηθήο απνηεινχλ ηηο πχιεο πνπ νδεγνχλ ζην αξρηπέιαγνο ησλ Κπθιάδσλ. ην κήθνο ηεο νθείιεη θαη ην φλνκα "Μάθξηο", έλα απφ ηα νλφκαηα κε ην νπνίν ήηαλ γλσζηή ζηελ αξραηφηεηα. Σελ Δχβνηα θαη ηελ ηεξεά ηε ρσξίδνπλ ν βφξεηνο θαη ν λφηηνο Δπβντθφο θφιπνο, νη νπνίνη ζην χςνο ηεο Υαιθίδαο ζηελεχνπλ ζρεκαηίδνληαο ηνλ πνξζκφ ηνπ Δπξίπνπ, γέθπξα αλάκεζα ζην λεζί θαη ηελ επεηξσηηθή Διιάδα θαη αληηθείκελν ζαπκαζκνχ θαη έξεπλαο ήδε απφ ηνπο πξψηνπο ηζηνξηθνχο εμαηηίαο ηνπ θαηλφκελνπ ηεο παιίξξνηαο. 70

80 β. Γηνηθεηηθή νξγάλσζε Ο Ννκφο Δχβνηαο εληάζζεηαη δηνηθεηηθά ζηελ Πεξηθέξεηα ηεξεάο Διιάδαο, έρεη ζπλνιηθή έθηαζε ηεηξαγσληθά ρηιηφκεηξα θαη πιεζπζκφ θαηνίθνπο ζχκθσλα κε ηελ απνγξαθή ηνπ Ζ Δχβνηα είλαη ην δεχηεξν ζε έθηαζε λεζί ηεο Διιάδαο κεηά ηελ Κξήηε. Πξσηεχνπζα ηνπ λεζηνχ είλαη ε Υαιθίδα θαη ε δηνηθεηηθή δηαίξεζή ηνπ πεξηιακβάλεη 25 δήκνπο θαη 2 θνηλφηεηεο. Απφ ηνπο 25 δήκνπο 22 βξίζθνληαη ζηελ Δχβνηα θαη 2 ζηελ απέλαληη αθηή ηεο ηεξεάο Διιάδαο. γ. Πιεζπζκφο Όζνλ αθνξά ζηηο δηαρξνληθέο πιεζπζκηαθέο κεηαβνιέο ζην Ννκφ Δπβνίαο, νη απμεηηθέο ηάζεηο πνπ θαηαγξάθεθαλ θαζ' φιε ηελ εμεηαδφκελε πεξίνδν απνηππψλνπλ έλαλ γεληθφ θαλφλα πιεζπζκηαθψλ απμήζεσλ, ν νπνίνο ζπλάδεη κε ηελ έληνλε παξνπζία δξαζηεξηνηήησλ ζηνλ ηξηηνγελή ηνκέα πξσηεπφλησο θαη ζηνλ δεπηεξνγελή δεπηεξεπφλησο. Σελ ζεκαληηθφηεξε αχμεζε θαηέγξαςαλ νη Γήκνη Απιίδνο, Δξέηξηαο, Αλζεδψλνο, Νέαο Αξηάθεο θαη Λειαληίσλ. Μείσζε πιεζπζκνχ εκθαλίδεηαη ζε δήκνπο κε ζπγθξηηηθά έληνλε ηελ παξνπζία ηνπ πξσηνγελνχο ηνκέα, κε ζεκαληηθφηεξε ηελ κείσζε ζηνλ Γήκν Κεξέσο φπνπ εληάζζεηαη ην Μαληνχδη θαη ζηνλ Γήκν Νειέσο, ν νπνίνο γεηηληάδεη κε ηνλ Γήκν Κεξέσο. ην Ννκφ Δπβνίαο, ν Γήκνο Υαιθίδαο ζπγθεληξψλεη 25% ηνπ πιεζπζκνχ θαη δεπηεξεπφλησο αμηνζεκείσηεο πιεζπζκηαθέο ζπγθεληξψζεηο εκθαλίδνπλ νη Γήκνη Λειαληίσλ θαη Μεζζαπίσλ πνπ γεηηληάδνπλ κε ηελ πεξηνρή ηεο Υαιθίδαο, θαζψο θαη ν Γήκνο Σακηλαίσλ, ιφγσ ηνπ εξγνζηαζίνπ ηνπ Αιηβεξίνπ. Σελ πςειφηεξε ππθλφηεηα εκθαλίδεη ν Ν. Δπβνίαο κε 51,6 θαηνίθνπο αλά km2 Όζνλ αθνξά ην Ννκφ Δπβνίαο, νη απμεηηθέο ηάζεηο απνηππψλνπλ φπσο έρεη ήδε αλαθεξζεί, έλαλ γεληθφ θαλφλα πιεζπζκηαθψλ απμήζεσλ. Δθηφο απφ ην Γήκν Υαιθηδέσλ, νη δήκνη πνπ εκθαλίδνπλ κεγάιε αχμεζε ηνπ ΟΔΠ είλαη δήκνη πνπ εληάζζνληαη ζηελ πεξη-αζηηθή δψλε ηεο πξσηεχνπζαο ηνπ λνκνχ, δειαδή νη Γήκνη Νέαο Αξηάθεο, Λειαληίσλ, Αλζεδψλνο θαη ζε κηθξφηεξν βαζκφ, ν Γ. Απιίδνο. Όζνλ αθνξά ηνπο δχν ηειεπηαίνπο, επσθεινχληαη θαη απφ ηελ γεηηλίαζε κε ηελ βηνκεραληθή δψλε ηεο Υαιθίδαο. εκαληηθή αχμεζε ηνπ ΟΔΠ, παξαηεξείηαη επίζεο ζηνπο δήκνπο κε αλαπηπγκέλε ηνπξηζηηθή δξαζηεξηφηεηα φπσο είλαη ε πεξίπησζε, ζην Βφξεην ηκήκα ηεο Δπβνίαο, ησλ Γήκσλ Αηδεςνχ, Διπκλίσλ θαη Ληράδνο θαη πην Νφηηα, ησλ Γήκσλ Ακαξπλζίσλ θαη Δξέηξηαο. Αχμεζε επίζεο παξαηεξείηαη ζε φινπο ηνπο δήκνπο πνπ βξίζθνληαη ζην λνηηφηεξν ηκήκα ηεο Δχβνηαο, απφ ην Γήκν Γηζηχσλ 71

81 κέρξη ην Γήκν Καξχζηνπ. Μείσζε ηνπ ΟΔΠ εκθαλίδεηαη ζηνπο βφξεην-δπηηθνχο Γήκνπο ηεο Δπβνίαο νη νπνίνη, κε αλεπηπγκέλν ηνλ πξσηνγελή ηνκέα θαη ζεκαληηθφ βαζκφ νξεηλφηεηαο, αθνινπζνχλ ηελ γεληθφηεξε πιεζπζκηαθή εμέιημε ηεο κεηνλεθηηθήο δψλεο απηήο. ην Ννκφ Δπβνίαο, κεηψζεθε ειαθξά ην εηδηθφ βάξνο ηνπ λεαληθνχ ηκήκαηνο ηνπ ΟΔΠ, φκσο ε κείσζε ήηαλ πνιχ κεγαιχηεξε γηα ηηο γπλαίθεο (βι. Πίλαθα 4). Ζ εμέιημε απηή νδήγεζε ζηελ αχμεζε ηνπ πνζνζηνχ ησλ εξγαδνκέλσλ ειηθίαο εηψλ, ελψ ην εηδηθφ βάξνο ησλ αηφκσλ ειηθίαο εηψλ παξέκεηλε ζρεδφλ ζηάζηκν, κε κηθξή κείσζε 2 κνλάδσλ γηα ηνπο άλδξεο. Με βάζε ηηο αλσηέξσ κεηαβνιέο ηεο θαηά ειηθία δνκήο ηνπ ΟΔΠ ζην Ννκφ Δπβνίαο, ε κέζε ειηθία ησλ αλδξψλ παξέκεηλε ζηαζεξή ελψ παξαηεξείηαη κηθξή αχμεζε ηεο κέζεο ειηθίαο ησλ γπλαηθψλ απφ 36,4 ζε 37,3 έηε. Πίλαθαο 4.4. Καηαλνκή ηνπ νηθνλνκηθά ελεξγνύ πιεζπζκνύ θαηά θύιν θαη νκάδεο Φύιν θαη νκάδεο ειηθηώλ ειηθηώλ ζην Ννκό Εύβνηαο Σύλνιν Άξξελεο Θήιεηο Σύλνιν Άξξελεο Θήιεηο Πύλνιν εηώλ εηώλ εηώλ εηώλ εηώλ εηώλ Πύλνιν εηώλ εηώλ εηώλ εηώλ εηώλ εηώλ Κέζε ειηθία 39,0 39,9 36,4 39,0 39,7 37,7 Πεγή: Δ..Τ.Δ., Απνγξαθέο 1991, δ. Ο νηθνλνκηθά ελεξγφο πιεζπζκφο θαη ε απαζρφιεζε Ο λνκφο Δχβνηαο παξνπζηάδεη ηάζε ζπξξίθλσζεο ηνπ πξσηνγελή ηνκέα κε πνζνζηά απαζρφιεζεο πνιχ κηθξφηεξα απφ ην κέζν φξν ηεο Πεξηθέξεηαο. Οη Γήκνη 72

82 ηεο Δχβνηαο, ζηελ πιεηνλφηεηά ηνπο, εκθαλίδνπλ πνζνζηφ απαζρφιεζεο ζηνλ πξσηνγελή ηνκέα κηθξφηεξν απφ ην 20%. πγθέληξσζε ησλ απαζρνινπκέλσλ ζηηο αγξνηηθέο δξαζηεξηφηεηεο θαηαγξάθεηαη ζηηο δχν θνηλφηεηεο Καθεξέσο θαη Ληράδνο θαζψο θαη ζηνπο Γήκνπο Μαξκαξίνπ, Ηζηηαίαο, Γηξθχσλ, Γηζηίσλ, Αξηεκηζίνπ, ηπξαίσλ θαη Μεζζαπίσλ Χο εκηνξεηλνο, ραξαθηεξίδεηαη ν λνκφο Δπβνίαο, κε ρξεζηκνπνηνχκελε γεσξγηθή έθηαζε ζε εκηνξεηλέο πεξηνρέο 77,2%. Πίλαθαο 4.5. Η θαηαλνκή ησλ εθηάζεσλ θαη ησλ εθκεηαιιεύζεσλ θαηά πεδηλέο, εκηνξεηλέο θαη νξεηλέο πεξηνρέο Γευγπαθική Δνόηηηα ΔΚΜΔΣ. (Απ.) ΔΚΣΑΔΙ (ζηπ.) ΔΚΜΔΣ. (%) ΔΚΣΑΔΙ (%) ΝΟΜΟ ΔΤΒΟΙΑ ,0 100,0 Π ,0 19,8 Ζ ,5 77,2 Ο ,5 3,0 Πεγή: Δ..Τ.Δ., Απνηειέζκαηα απνγξαθήο γεσξγίαο-θηελνηξνθίαο Φπζηθά-γεωγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ Ννκνύ Εύβνηαο Ζ Δχβνηα ρσξίδεηαη ζε κηθξέο θπζηθέο απνκνλσκέλεο πεξηθέξεηεο απφ ηνπο κεγάινπο θαη απφηνκνπο νξεηλνχο φγθνπο πνπ θαηαιακβάλνπλ ηε κεγαιχηεξε έθηαζε ηεο: ην Σειέζξην πξνο βνξξά, ηε Γίξθε ζην θεληξηθφ ηκήκα ηεο θαη ηελ Όρε πξνο λφην. Ζ Δχβνηα έρεη έληνλν ην ζηνηρείν ηνπ δπτζκνχ ζηε θπζηθή ηεο γεσγξαθία. Ηδηαίηεξα κνξθνινγηθά ζηνηρεία ηνπ λεζηνχ είλαη ηα ςειά βνπλά, νη εχθνξεο θνηιάδεο, ν θιεηζηφο επβντθφο θφιπνο ζηα δπηηθά κε ηηο νκαιέο αθηέο, ην αλνηρηφ Αηγαίν κε ηηο απφηνκεο θαη εθηεζεηκέλεο ζην βνξηά αλαηνιηθέο αθηέο Σνπξηζκόο ηνπ Ννκνύ Δύβνηαο Ζ Δχβνηα είλαη ηδηαίηεξα πξνηθηζκέλε απφ ηελ θχζε αιιά θαη κε ηδηαίηεξα ειθπζηηθφ αλζξσπνγελέο πεξηβάιινλ. Σα θαζάξηα λεξά ζηα ακέηξεηα αθξνγηάιηα ηεο, ηα θαηαπξάζηλα δάζε ηεο, νη ρηνληζκέλεο βνπλνθνξθέο ηεο, ηα γξαθηθά ρσξηνπδάθηα ηεο, ηα παιαηνιηζηθά, αξραηνινγηθά θαη βπδαληηλά κλεκεία ηεο, απνηεινχλ πφινπο έιμεο ρηιηάδσλ επηζθεπηψλ θάζε ρξφλν, πνπ κπνξνχλ λα βηψζνπλ 73

83 φιεο ηηο κνξθέο θαη είδε ηνπξηζκνχ, απφ ηνλ θιαζηθφ κέρξη ηηο πην ζχγρξνλεο θαη εηδηθέο κνξθέο ηνπ. Ζ ππάξρνπζα ηνπξηζηηθή ππνδνκή εθζπγρξνλίδεηαη θαη κπνξεί λα θαιχςεη απμεκέλεο θαη εμεηδηθεπκέλεο απαηηήζεηο ησλ επηζθεπηψλ. Βαζηθνί ηνπξηζηηθνί πξννξηζκνί είλαη: Ζ Υαιθίδα κε ηα «ηξειά λεξά» ηεο, ην κνλαδηθφ θαηλφκελν φπνπ ηα λεξά ηνπ πνξζκνχ ηνπ Δπξίπνπ αιιάδνπλ θαηεχζπλζε 4 έσο 6 θνξέο ηελ εκέξα, κε ην ηζηνξηθφ θάζηξν ηνπ Καξάκπακπα, ηηο νλνκαζηέο Βπδαληηλέο εθθιεζηέο ηεο, ηα θηίξηα ηεο λενθιαζηθήο ηζηνξίαο ηεο, κε ηελ αλνηγφκελε κηθξή γέθπξα θαη ηε λέα Τςειή Γέθπξα ηνπ Δπξίπνπ (γλσζηφ ηφπν jumping) θαη κε ηα μελνδνρεία ηεο ηα κεγάια θαη γλσζηά απφ ηηο πνιιέο θηλεκαηνγξαθηθέο ηαηλίεο πνπ γπξίζηεθαλ ζ απηά ή απφ ζεκαληηθά πνιηηηθά γεγνλφηα πνπ θηινμέλεζαλ. ε Δξέηξηα, κε ηα ζχγρξνλα μελνδνρεία ηεο, κεηαμχ ηνπο θαη νξηζκέλα απφ ηα κεγαιχηεξα ηεο ηεξεάο Διιάδαο, κε ην νλνκαζηφ αξραίν ζέαηξν, ην γλσζηφ αξραηνινγηθφ κνπζείν, ην Νεζί ησλ Ολείξσλ, ηηο σξαίεο παξαιίεο ηεο. ε Αηδεςφο κε ηα γλσζηά απφ ηελ αξραηφηεηα Ηακαηηθά Λνπηξά ηεο, κε ηα πδξνζεξαπεπηήξηά ηεο θαη κε ην κεγαιχηεξν ζηα Βαιθάληα λεφηεπθην θαη θαηλνηφκν θέληξν ζαιαζζνζεξαπείαο. ε πεξηνρή ηελήο, κε ην φξνο Γίξθπ θαη ηα γξαθηθά ρσξηά ηνπ, ην νξεηβαηηθφ θαηαθχγηφ ηνπ, ην αηζζεηηθφ δάζνο ηνπ κε ηελ ζπάληα ρισξίδα θαη ην θαξάγγη ηεο Αγάιεο. ε πεξηνρή Λίκλεο, κε ηελ μερσξηζηή λαπηηθή ηεο παξάδνζε, ην πινχζην Λανγξαθηθφ ηεο Μνπζείν, ηελ δηαηε-ξνχκελε παξαδνζηαθή αξρηηεθηνληθή ηεο, ηηο παλέκνξθεο παξαιίεο ηεο, φπσο ησλ Ρνβηψλ, ηα γλσζηά κνλα-ζηήξηα ηεο φπσο ηνπ Όζηνπ Γαπίδ θαηηεο κνλήο Γαιαηάθε. 74

84 ε πεξηνρή Πξνθνπίνπ-Μαληνπδίνπ-Αγ. Αλλαο, κε ηελ αξραία Κήξηλζν, κε ην ζθήλσκα ηνπ Αγίνπ Ησάλλε ηνπ Ρψζνπ θαη ην Μεγάιν Πιάηαλν-κλεκείν ηεο θχζεο, ζηελ Αγ. Αλλα. κε ην Απνιηζσκέλν Γάζνο ηεο Κεξαζηάο (20 εθαηνκκπξίσλ ρξφλσλ) θαη βέβαηα ηηο αηειείσηεο ακκνπδεξέο παξαιίεο φπσο ε πεξηνρή Καξχζηνπ Μαξκαξίνπ - ηχξσλ, κε ηα «κπζηεξηψδε» Γξαθφζπηηα ζηελ Ορε, ην θαξάγγη ηνπ Γεκνζαξηνχ, ηηο κνλαδηθέο θαη δηεζλψο «ζεκαζκέλεο» γηα Wind Surfing αθηέο θαη ηηο «καγηθέο» ακκνπδηέο πνπ αιιάδνπλ αλέκνπ, ηα παλέκνξθα κηθξά λεζάθηα φπσο νη Πεηαιηνί ζρήκα αθνινπζψληαο ηηο ξνέο ηνπ ε Κχκε, ην γλσζηφ «κπαιθφλη ηνπ Αηγαίνπ» κε ην πίηη ηνπ Παπαληθνιάνπ (ηνπ «παγθφζκηνπ» γηαηξνχ πνπ αλαθάιπςε ην νκψλπκν ηεζη γηα ηηο γπλαίθεο), κε ηα ζεξαπεπηηθά-ρσλεπηηθά λεξά, κε ην γλσζηφ Λανγξαθηθφ Μνπζείν ε θχξνο, ε πεξίξξεηε, ε πεηξαία, ε αλεκνδέα, ην λεζί φπνπ θξχθηεθε ν Αρηιιέαο, ην λεζί κε ηα πεξηγηάιηα ηα μαλζά πνπ ηξαγνχδεζε ν πνηεηήο εθέξεο, ην λεζί κε ηα κηθξφζσκα αινγάθηα, ην λεζί ηεο Απνθξηάο θαη ησλ θαινθαηξηλψλ θεζηηβάι Δπβνίαο. 75

85 Δηαδξνκέο-αμηνζέαηα Βφξεηα Δχβνηα Ζ Ηζηηαία, ε «πξσηεχνπζα» ηεο βφξεηαο Δχβνηαο, απέρεη 140 ρικ. απφ ηε Υαιθίδα, θαη ε δηαδξνκή είλαη πνιχ φκνξθε. Απφ ηελ Αζήλα ππάξρεη πξφζβαζε κέζσ Αξθίηζαο. Αζήλα-Αξθίηζα 150 ρικ., ζηε ζπλέρεηα θεξηκπφη γηα Αηδεςφ θαη άιια 18 ρικ. κέρξη ηελ Ηζηηαία. ε αληίζεζε κε ηελ θεληξηθή θαη λφηηα Δχβνηα ην βφξεην ηκήκα ηνπ λεζηνχ δελ έρεη ςειά βνπλά. Γελ ππάξρνπλ πςφκεηξα πάλσ απφ 1000 κέηξα, νη πιαγηέο ησλ βνπλψλ είλαη ζπλήζσο νκαιέο θαη δηαθξίλνληαη γηα ηελ ππθλή δαζνθάιπςε. Τπάξρνπλ άθζνλα λεξά, πάκπνιιεο πεγέο ηξνθνδνηνχλ κηθξά πνηάκηα, πνπ θπινχλ κέζα απφ θαηάθπηεο ξεκαηηέο κε πιαηάληα. Γάζε πεχθεο, θαζηαληάο, βειαληδηάο θαη ειάηεο θαιχπηνπλ ππθλά ηηο νκαιέο πιαγηέο ησλ βνπλψλ, αξθεηά είλαη θαη ηα, αξαηνθαηνηθεκέλα ζήκεξα, κηα θαη ε κηθξήο θιίκαθαο γεσξγία θαη θηελνηξνθία ζηελ νπνία επηδίδνληαη νη θάηνηθνί ηνπο, δελ είλαη πηα απνδνηηθή. Βφξεηα, Κεληξηθή, Νφηηα Δχβνηα Ζ ινπηξφπνιε ηεο Αηδεςνχ απνηεινχζε ζεκαληηθφ θέληξν ηακαηηθνχ ηνπξηζκνχ απφ ηελ αξραηφηεηα. Τπάξρεη αλεπηπγκέλε μελνδνρεηαθή ππνδνκή ζε πνιιά κέξε, (Λνπηξά Αηδεςνχ Λίκλε, Ρνβηέο, Χξενί, Ηζηηαία, Πεπθί, Φαξνπνχιη θ.α.). Ζ Δχβνηα απνηέιεζε ζέαηξν ή ζπλέβαιιε δηαθξηηά ζηηο ηζηνξηθέο εμειίμεηο ηεο αξραίαο Διιάδαο. Ζ αξραηνινγηθή δηαδξνκή πξνβιέπεη επηζθέςεηο ζε θχξηεο πφιεηο ηεο Αξραίαο Δχβνηαο. Ξεθηλάκε απφ ηε Βφξεηα Δχβνηα... Αηδεςφο- Υαιθίδα Ζ Αηδεςφο, ιφγσ ησλ ηακαηηθψλ πεγψλ ηεο, ήηαλ κηα ζεκαληηθή ινπηξφπνιε θαη άλζεζε ηα ρξφληα ηεο ξσκαηνθξαηίαο. ην πδξνζεξαπεπηήξην εθηίζεληαη λνκίζκαηα, ησληθά θηνλφθξαλα, ειιεληθά θαη ξσκατθά αλάγιπθα. Κνληά ζηνπο Αγ. Αλαξγχξνπο ππάξρνπλ Ρσκατθά ινπηξά. ηνπο Χξαηνχο πνιιά επξήκαηα απφ ηνλ 4ν π. Υ. αη. θαη βπδαληηλά θηίζκαηα. 76

86 πλερίδνπκε ζην Μαληνχδη πνπ γεηηνλεχεη κε ηελ αξραία Κήξηλζν, ε νπνία άλζεζε θαηά ηελ κπθελατθή επνρή ( π.υ.) θαη αλαθέξεηαη απφ ηνλ Όκεξν. Σα αξραηνινγηθά επξήκαηα είλαη θπξίσο ζηνηρεία απφ ηηο νρπξψζεηο ηεο αξραίαο πφιεο. Δπφκελνο ζηαζκφο είλαη ν νηθηζκφο Μαλίθαο ζηελ Αξηάθε. Δδψ, ήθκαζε ιηκάλη θαηά ηελ πεξίνδν π.υ. Υαιθίδα: Αξραηνινγηθά επξήκαηα ηνπ 16νπ θαη 15νπ π.υ. αηψλα, απνδεηθλχνπλ φηη νη πξψηνη νηθηζκνί είραλ απφ ηφηε δεκηνπξγεζεί ζηελ πφιε. Ζ Υαιθίδα πξσηνζηάηεζε ζηελ δεκηνπξγία ησλ απνηθηψλ θαηά ηνλ 7ν π.υ. αηψλα. Δλδηαθέξνπζα ε πεξηήγεζε ζην αξραηνινγηθφ κνπζείν Υαιθίδαο, ζηνπο ζαιακνεηδείο κπθελατθνχο ηάθνπο ζην Γνθφ, ζηηο Κακάξεο, ζηελ Αγία Διενχζα θαη ζηελ Παλαγίηζα.. Λειάληην-Δξέηξηα 8 ρικ. απφ ηελ Υαιθίδα, ζην θέληξν ηνπ Λειάληηνπ πεδίνπ, βξίζθεηαη ην Λεπθαληί πνπ αλαπηχρζεθε ηελ επνρή ηνπ ραιθνχ ( π.υ) θαη ήθκαζε θαηά ηελ Γεσκεηξηθή πεξίνδν (Απφ 11ν έσο 9ν π.υ. αηψλα). Οη ηάθνη ηεο Σνχκπαο, θνπκπξή θαη Παιαηψλ Πεξηβνιηψλ, ηα θεηκήιηα πνπ πξνέξρνληαη απφ απηνχο θαη ησλ βαζηιηθψλ κλεκάησλ πνπ πεξηθιείνληαη ζε αςηδσηφ νηθνδφκεκα, απνδεηθλχνπλ ηελ νηθνλνκηθή άλζηζε ηεο πφιεο- ιηκάλη εθείλσλ ησλ επνρψλ. Απφ ην 700 π.υ. θαη κεηά, ην γεηηνληθφ Λεπθαληί παξαθκάδεη θαη αξρίδεη λα αλαπηχζζεηαη σο ζεκαληηθή λαπηηθή δχλακε ε Δξέηξηα - απέρεη 22 ρικ. απφ ηελ Υαιθίδα. Σα πινχζηα θαη ζπνπδαηφηαηα επξήκαηα πεξηιακβάλνληαη ζε έλαλ γλσζηφ αξραηνινγηθφ ρψξν. Πξνο επίζθεςε: Σα ππνιείκκαηα ηνπ αξραίνπ ηείρνπο πνπ πεξηέβαιε ηελ αθξφπνιε θαη ηελ θεληξηθή είζνδν ζηελ πφιε, ηελ Πχιε. Σν Ζξψν πνπ θηίζηεθε ηνλ 8ν π.υ. αηψλα θαη ην Αλάθηνξν, πνπ νηθνδνκήζεθε ην 400 π.υ. Σν αξραίν ζέαηξν ηνπ 5νπ π.υ. αηψλα, κε ζνισηή ππφγεηα ζηνά πνπ έλσλε ηελ ζθελή κε ηελ νξρήζηξα. Ζ νηθία κε ηα κσζατθά ηνπ 4νπ π.υ. αηψλα. Ο λαφο ηνπ δαθλεθφξνπ Απφιισλα. Σν Μνπζείν, ζηηο αίζνπζεο 77

87 ηνπ νπνίνπ εθηίζεληαη πινχζηα επξήκαηα απφ δηάθνξεο επνρέο θαη απφ ηηο γχξσ αξραηνινγηθέο ζέζεηο. Ακάξπλζνο-Αιηβέξη-Απισλάξη Ζ δηαδξνκή ζπλερίδεηαη ζηελ Ακάξπλζν, ιίγα ρικ. λνηηφηεξα ηεο Δξέηξηαο. Ζ πφιε ήθκαζε θαηά ηηο πεξηφδνπο ηεο ραιθνθξαηίαο θαη ηελ κπθελατθή. ηελ ζέζε Βιερφο, βξίζθεηαη Μαθεδνληθφο ηάθνο. Τπάξρεη ππαίζξην ζέαηξν ζην νπνίν αλεβάδνληαη αξραίεο παξαζηάζεηο ην θαινθαίξη. Πξφζθαηα αλαθαιχθζεθε θαη λαφο ηεο Αξηέκηδαο. Ννηηφηεξα, ζην Αιηβέξη, ζηα 45 ρικ. πεξίπνπ απφ ηελ Υαιθίδα, ε πεξηήγεζε γίλεηαη ζηνπο πνιχ ζεκαληηθνχο ζνισηνχο ηάθνπο ζηηο πεξηνρέο Καηαθαινχ θαη Βεινπζηψλ. Σν Απισλάξη απέρεη απφ ηελ Υαιθίδα 67 ρικ. θαη ε πεξηήγεζε γίλεηαη ζηνπο γχξσ νηθηζκνχο. Κνληά ζηελ θσκφπνιε έρνπλ βξεζεί εξείπηα απφ λενιηζηθφ νηθηζκφ θαη επξήκαηα ηεο Μεζνειιαδηθήο πεξηφδνπ. Σα επξήκαηα ζηνλ νηθηζκφ Υαληά, απνδίδνληαη ζηηο αξραίεο Αληήξεο θαη καξηπξνχλ ζπλερή θαηνίθεζε απφ ηε λενιηζηθή επνρή έσο ηνπο Ρσκατθνχο ρξφλνπο. Δπίζεο, ηα επξήκαηα ζηελ ζέζε Καζηξί, απνδίδνληαη ζηελ αξραία Οηραιία πνπ ζπλδέεηαη ζηελ κπζνινγία κε ηνλ Ζξαθιή. Κχκε-θχξνο Σν κέξνο ηεο δηαδξνκήο πνπ καο θέξλεη ζε γλσξηκία κε ηνλ αξραίν πνιηηηζκφ ηεο Κχκεο, αξρίδεη απφ ηνλ Ομχιηζν. Ο Ομχιηζνο απέρεη 87 ρικ. απφ ηελ Υαιθίδα θαη ε επίζθεςε αξρίδεη απφ ηελ παξαιηαθή Μνπξηεξή φπνπ ε αξραηνινγηθή ζθαπάλε απνθάιπςε νηθηζκφ ηεο πξσηνειιαδηθήο πεξηφδνπ. ηελ ζπλέρεηα, νη επηζθέπηεο κεηαθέξνληαη ζηηο ζέζεηο ηφκην θαη Δχξεκα, φπνπ νη ζνισηνί ηάθνη ηεο κπθελατθήο πεξηφδνπ, δειψλνπλ χπαξμε ηζρπξψλ εγεκνληθψλ νίθσλ. ηελ ηνπνζεζία Βηγιαηνχξη, απνθαιχθζεθε γεσκεηξηθφο νηθηζκφο, ηα επξήκαηα ηνπ νπνίνπ εηθάδεηαη φηη είλαη ιείςαλα ηεο αξραίαο Κχκεο ε νπνία ήθκαζε θαηά ηελ επνρή ηνπ δεπηέξνπ απνηθηζκνχ. Ζ ζεκαζία ηεο εχξεζεο ζηνηρείσλ ηεο παξαπάλσ πεξηφδνπ είλαη ηεξάζηηα δηφηη, ε Κχκε ήηαλ ηδξχηξηα πφιε ησλ δπν 78

88 νκψλπκσλ ηεο ζηε Μ. Αζία θαη ηελ Κάησ Ηηαιία. Μάιηζηα ε δεχηεξε κεηέδσζε ην ραιθηδηθφ αιθάβεην, απφ ην νπνίν γελλήζεθε ην ιαηηληθφ. Ζ λήζνο θχξνο απέρεη 22 λ.κ. απφ ηελ Κχκε θαη ήηαλ έλα απφ ηα πην ηζηνξηθά λεζηά ηεο αξραηφηεηαο. Σν λεζί θαηνηθήζεθε απφ ην 8000 π.υ. (Παιαηνιηζηθή επνρή) θαη γλψξηζε κεγάιε αλάπηπμε θαηά ηελ κπθελατθή θαη ηελ γεσκεηξηθή πεξίνδν. Σν λεζί ζπλδέζεθε κε ηνλ κπζηθφ ήξσα ηεο Σξνίαο Αρηιιέα θαη ζην αξραηνινγηθφ κνπζείν εθηίζεληαη επξήκαηα πνπ αλήθνπλ ζε δηάθνξεο πεξηφδνπο απφ ην 2500 έσο ην 400 π.υ. Ζ δηαδξνκή θιείλεη κε ηηο επηζθέςεηο ζηνλ νηθηζκφ ηνπ Παιακαξηνχ (ηεο επνρήο ηνπ ραιθνχ) θαη ησλ ιαμεπηψλ ηάθσλ ζην Μαξθέζη. Νφηηα Δχβνηα-Κάξπζηνο Ζ Κάξπζηνο είλαη ε πξσηεχνπζα ηεο Νφηηαο Δχβνηαο. Πξφθεηηαη γηα αξραίν νηθηζκφ, αλαθέξεηαη ζε πνιιέο ηζηνξηθέο πεγέο, θαη ππάξρνπλ επξήκαηα, φπσο ν λαφο ηνπ Απφιισλα θαη άιια κηθξφηεξα απφ ηελ ίδηα ηελ πφιε αιιά θαη ηε γχξσ πεξηνρή. Σα επξήκαηα απηά ζηεγάδνληαη ζην κηθξφ αξραηνινγηθφ Μνπζείν. εκαληηθά είλαη θαη ηα Μεζαησληθά ηεο κλεκεία, φπσο ην Κάζηξν Καζηέιν Ρφζζν θαη ην Μπνχξηδη. Νφηηα Δχβνηα ην βνπλφ Ορε, ηα αξραία Ρσκατθά Λαηνκεία θαη ηα κπζηεξηψδε Γξαθφζπηηακεγαιηζηθά θηίζκαηα ηεο λενιηζηθήο επνρήο. Ζ λφηηα Δχβνηα απνηειεί ιφγσ γεσκνξθνινγίαο θαη ηζηνξηθήο παξάδνζεο ζρεδφλ μερσξηζηή ελφηεηα ζην λεζί. Σν θπζηθφ ηνπίν, ζπκίδεη πεξηζζφηεξν ηηο γεηηνληθέο πξνο λφην Κπθιάδεο, παξά ηελ θεληξηθή θαη βφξεηα Δχβνηα κε ηα ππθλά δάζε ηεο. Ζ κεγάιε απφζηαζε απφ ηελ Υαιθίδα θαη ε άκεζε δηα ζαιάζζεο γεηηλίαζε κε ηελ Αηηηθή θαη ηελ Αζήλα ραξαθηεξίδνπλ ηνλ ηφπν θαη ηελ αλάπηπμή ηνπ ηα ηειεπηαία ρξφληα.. Ζ Κάξπζηνο είλαη ε πξσηεχνπζα ηεο Νφηηαο Δχβνηαο. Πξφθεηηαη γηα αξραίν νηθηζκφ, αλαθέξεηαη ζε πνιιέο ηζηνξηθέο πεγέο, ελψ ππάξρνπλ επξήκαηα, π.ρ. λαφο ηνπ Απφιισλα θαη άιια κηθξφηεξα απφ ηελ ίδηα ηελ πφιε αιιά θαη ηε γχξσ πεξηνρή. Σα επξήκαηα απηά ζηεγάδνληαη ζην κηθξφ αξραηνινγηθφ Μνπζείν. εκαληηθά είλαη θαη ηα Μεζαησληθά ηεο κλεκεία. Ζ απφζηαζε απφ ηελ πξσηεχνπζα ηνπ λνκνχ, ηε Υαιθίδα, είλαη 125 ρικ. Τπάξρεη θαη ηαθηηθή αθηνπινiθή ζχλδεζε κε ηελ Ραθήλα (1ψξα) θαη κέζσ απηήο κε ην ππθλνθαηνηθεκέλν ιεθαλνπέδην ηεο Αηηηθήο. Ζ 79

89 ππθλφηεηα ησλ δξνκνινγίσλ εληείλεηαη θαηά πνιχ ηνπο ζεξηλνχο κήλεο, ελψ ιεηηνπξγεί θαη παξάιιειε γξακκή Ραθήλα - Μαξκάξη. Ζ πεξηνρή ηεο λφηηαο Δχβνηαο παξνπζηάδεη ηδηαίηεξν ηνπξηζηηθφ ελδηαθέξνλ, ελψ ε γεηηληαζή ηεο κε ηελ Αηηηθή ηελ θαζηζηά πφιν έιμεο γηα δηήκεξεο-ηξηήκεξεο εμνξκήζεηο γηα αλαςπρή, μεθνχξαζε θαη αλαδσνγφλεζε. Τπάξρεη πνιχ θαιή ππνδνκή εμππεξέηεζεο επηζθεπηψλ κε μελνδνρεία θαη ελνηθηαδφκελα δσκάηηα δηαθφξσλ θαηεγνξηψλ. Λφγσ ησλ ήπησλ ζεξκνθξαζηψλ θαη ηνπ ρακεινχ χςνπο βξνρνπηψζεσλ ε πεξηνρή ελδείθλπηαη γηα εμνξκήζεηο θαζ' φιε ηε δηάξθεηα ηνπ έηνπο. Απφ ηνπο πφινπο έιμεο αλαθέξνπκε εδψ ηελ ίδηα ηελ πφιε, ην Καζηέιν Ρφζν, ηα αξραία ιαηνκεία, ην θαξάγγη ηνπ Γεκνζάξε, ηελ Όρε κε ην Γξαθφζπηηφ ηεο Πνιηηηζκόο Δθηφο ηνπ γλσζηνχ αξραίνπ πνιηηηζκνχ ηεο, κλεκεία ηνπ νπνίνπ ππάξρνπλ ζ φιν ην λεζί, πινχζηα θαη δσεξή είλαη θαη ε ζχγρξνλε πνιηηηζηηθή θίλεζε ζηελ Δχβνηα. Ζ Υαιθίδα είλαη γλσζηή θαη σο ε πφιε ηνπ παγθφζκηαο θήκεο κνπζνπξγνχ θαιθψηα, ηνπ ινγνηέρλε Γηάλλε θαξίκπα θ.α. Απ άθξε ζ άθξε ζηελ Δχβνηα θαη ηε θχξν δξαζηεξηνπνηνχληαη πνιινί πνιηηηζηηθνί ζχιινγνη, νη νπνίνη εξγάδνληαη γηα ηελ δηαηήξεζε ηεο πνιηηηζηηθήο ηαπηφηεηαο θάζε πεξηνρήο. Οξγαλψλνπλ εθδειψζεηο θαη αλαβηψλνπλ ηνπηθά έζηκα. Γλσζηά πνιηηηζηηθά γεγνλφηα απνηεινχλ: Σα Μεζάπεηα, ζηηο αξρέο Ηνπιίνπ ζηα Φαρλά. Σα Κπδίθεηα, ζην ηέινο Απγνχζηνπ ζηε Ν. Αξηάθε. Σν έζηκν ηεο Κακάξαο, ηελ Γεχηεξε κέξα ηνπ Πάζρα ζην Αιηβέξη. Σν κεγάιν παξαδνζηαθφ παλεγχξη ζηηο 15 Αχγνπζηνπ ζηελ Κχκε Ζ Ναπηηθή Δβδνκάδα ζηε Υαιθίδα θαη ηελ Κχκε ζηα κέζα Απγνχζηνπ. Οη γηνξηέο Κεξαζηνχ ζην Μεηφρη θαη θαιακαξηνχ ζηελ Υηιηαδνχ, ηνλ Μάην θαη ηνλ Ηνχιην αληίζηνηρα. Σν θπξηαλφ Καξλαβάιη θαη ε αλαπαξάζηαζε ηνπ θπξηαλνχ γάκνπ. 80

90 Σν θεζηηβάι ζεάηξνπ, ηνλ Απξίιην θαη ε αλαπαξάζηαζε ηεο Μαθαξζχλαο ηηο απφθξηεο ζηελ Κάξπζην. Σν δηεζλέο θεζηηβάι ηεο Αηδεςνχ, ζην ηέινο ηνπ Ηνπλίνπ θαη ηα Διχκληα ζηηο αξρέο Απγνχζηνπ ζηελ Λίκλε, ζηελ νπνία ιεηηνπξγεί θαη θηλεκαηνγξαθηθή ιέζρε Καηαγξαθή ηεο ηνπξηζηηθή δήηεζεο ηνπ Ννκνύ Δύβνηαο Ζ ηνπξηζηηθή δήηεζε ζην λνκφ Δχβνηαο, αληηκεησπίδεη ζηελ θαηαγξαθή ηεο ηα πξνβιήκαηα ησλ αδήισησλ ελνηθηαδφκελσλ δσκαηίσλ θαζψο θαη ηελ ρξεζηκνπνίεζε δεχηεξσλ θαηνηθηψλ σο παξαζεξηζηηθέο. Ζ αλάιπζε ηεο ηνπξηζηηθήο δήηεζεο παξνπζηάδεηαη αξρηθά κε ηε ρξήζε ησλ δεπηεξνγελψλ ζηνηρείσλ ηα νπνία ζπιιέρζεθαλ απφ ηελ ΔΤΔ, ελψ ζηε ζπλέρεηα ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ θαη ηα πξσηνγελή ζηνηρεία πνπ ζπιιέρζεθαλ απφ ηελ νκάδα εξγαζίαο. Σα γεληθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ ηνπξηζηψλ πνπ επηζθέπηνληαη ην λνκφ Δχβνηαο αλεμαξηήησο πεξηνρήο είλαη: Οη αιινδαπφο ηνπξηζκφο έρεη ραξαθηεξηζηηθά καδηθνχ ηνπξηζκνχ, θπξίσο γηα ιφγνπο παξαζεξηζκνχ, ελψ παξνπζηάδεη έληνλε επνρηθφηεηα (Ηνχληνο- επηέκβξηνο). Ο εκεδαπφο ηνπξηζκφο ππεξηεξεί ηνπ αιινδαπνχ, ηδηαίηεξα αλ ππνινγηζηνχλ θαη νη παξαζεξηζηηθέο θαηνηθίεο ηνπ λνκνχ. εκαληηθή θαηεγνξία απνηεινχλ νη εθδξνκείο πεξηνξηζκέλνπ ρξφλνπ (π.ρ. αββαηνθχξηαθα) ιφγσ ηεο κηθξήο απφζηαζεο απφ ην Ννκφ Αηηηθήο. Αθφκε, ζεκαληηθφο είλαη ν ξφινο ηνπ ηακαηηθνχ ηνπξηζκνχ ζηελ πεξηνρή Λνπηξψλ Αηδεςνχ Αλάιπζε ζηνηρείωλ ηεο Ε.Σ.Υ.Ε. Ζ ηνπξηζηηθή δήηεζε ζην Ννκφ Δχβνηαο εθθξάδεηαη, απφ ηηο αθίμεηο θαη ηηο δηαλπθηεξεχζεηο ησλ εκεδαπψλ θαη ησλ αιινδαπψλ ηνπξηζηψλ ζηα ηνπξηζηηθά θαηαιχκαηα ησλ Γήκσλ ηνπ 4. Χζηφζν, ζα πξέπεη λα επηζεκαλζεί φηη ηα ζηαηηζηηθά 81

91 ζηνηρεία απφ ηελ Δζληθή ηαηηζηηθή Τπεξεζία Διιάδνο δελ είλαη πιήξε. Σα ζηνηρεία γηα ηηο αθίμεηο ζηα ηνπξηζηηθά θαηαιχκαηα ηνπ Ν. Δχβνηαο θαηαδεηθλχνπλ ζπλερή πησηηθή πνξεία απφ ην 2003 έσο ην Χζηφζν, ν ππνινγηζκφο έρεη γίλεη κε βάζε ηηο μελνδνρεηαθέο επηρεηξήζεηο πνπ έρνπλ ππνβάιιεη ζηνηρεία. Πην ζπγθεθξηκέλα, ην Ξελνδνρεηαθφ Δπηκειεηήξην 5 γηα ην έηνο 2005 θαηαγξάθεη θιίλεο ζε ιεηηνπξγία ελψ ε ΔΤΔ παξαζέηεη ζηνηρεία γηα θιίλεο ζε ιεηηνπξγία ζηνλ Ν. Δχβνηαο. Γηα ην έηνο 2006 ην Ξελνδνρεηαθφ Δπηκειεηήξην θαηαγξάθεη θιίλεο ζε ιεηηνπξγία ελψ ε ΔΤΔ παξαζέηεη ζηνηρεία γηα θιίλεο. Αθφκε, ηα ζηνηρεία ηνπ έηνπο 2006 είλαη πξνζσξηλά (δελ πεξηιακβάλνπλ ην ηειεπηαίν ηξίκελν ηνπ έηνπο). Πίλαθαο 4.6. Αθίμεηο ζηα ζπιινγηθά ηνπξηζηηθά θαηαιύκαηα ηνπ Ννκνύ Εύβνηαο (ΗΑΛ -ΠΔΞΡ) Αθίμεηο ζε Μελ/ρεηαθά & νκνεηδή θαηαιύκαηα πιελ CAMPING Ζκεδαπνί Αιινδαπνί Πύλνιν Θιίλεο ζε ιεηηνπξγία Αθίμεηο ζε CAMPING Ζκεδαπνί Αιινδαπνί Πύλνιν Πεγή: Δπεμεξγαζία ζηνηρείσλ ηεο ΔΤΔ (2007) ηε ζπγθεθξηκέλε πεξίνδν ( ), νη αθίμεηο εκεδαπψλ θαη αιινδαπψλ ζε μελνδνρεηαθά & νκνεηδή θαηαιχκαηα πιελ CAMPING, κεηψζεθαλ απφ ζε (γηα ην έηνο 2006 νη αθίμεηο πξνο ην παξφλ ππνινγίδνληαη σο ). Ζ επηθνηλσλία κε ηνλ πξφεδξν ηεο Έλσζεο Ξελνδφρσλ Δχβνηαο επηβεβαίσζε κηα κεγάιε πηψζε ηεο ηνπξηζηηθήο θίλεζεο θαηά ην έηνο 2004, ελψ ζηα επφκελα εμεηαδφκελα ρξφληα εθηηκάηαη εηεζίσο κηα αλάθακςε ηεο ηάμεσο ηνπ 5%-7%. Αληίζεηα, νη αθίμεηο ζηα θάκπηλγθ, κεηά ην έηνο 2003 παξνπζηάδνπλ ππεξδηπιαζηαζκφ αιιά κε ηάζεηο απμνκεηψζεσλ κεηαμχ ησλ εμεηαδφκελσλ εηψλ. Καη ζε απηή ηελ πεξίπησζε φκσο ηα ζηνηρεία ζα πξέπεη λα αληηκεησπηζζνχλ κε επηθχιαμε. Ζ επηθνηλσλία κε πςειά ηζηάκελν κέινο ηεο Παλειιήληαο Έλσζεο Ηδηνθηεηψλ Campings θαλέξσζε φηη έρνπλ θαηαβιεζεί πξνζπάζεηεο ψζηε φια ηα κέιε ηεο Έλσζεο λα ππνβάιινπλ ηα ζηνηρεία ησλ αθίμεσλ θαη δηαλπθηεξεχζεσλ, 82

92 πξνθεηκέλνπ λα αλαβαζκηζζεί ν δηαπξαγκαηεπηηθφο ξφινο ηεο έλσζεο. Απηή ε πξνζπάζεηα δηεπθνιχλζεθε θαη απφ ηελ εηζαγσγή ηεο ειεθηξνληθήο ππνβνιήο ησλ κεληαίσλ δειηίσλ ηεο θίλεζεο απφ ην έηνο Δηάγξακκα 4.1. Αθίμεηο ζε Ξελνδνρεηαθά & νκνεηδή θαηαιύκαηα πιελ CAMPING Πεγή: Δπεμεξγαζία ζηνηρείσλ ηεο ΔΤΔ (2007). 83

93 Δηάγξακκα 4.2. Αθίμεηο ζε CAMPING Πεγή: Δπεμεξγαζία ζηνηρείσλ ηεο ΔΤΔ (2007) Οη επηθπιάμεηο θαη παξαηεξήζεηο πνπ δηαηππψζεθαλ γηα ηα ζηνηρεία ησλ αθίμεσλ, αθνξνχλ θαη ηα ππφινηπα εμεηαδφκελα ζηνηρεία (δηαλπθηεξεχζεηο, κέζνο φξνο παξακνλήο αλά έηνο). Πίλαθαο 4.7. Δηαλπθηεξεύζεηο ζηα ζπιινγηθά ηνπξηζηηθά θαηαιύκαηα ηνπ Ν. Γηαλπθηεξεύζεηο ζε Μελ/ρεηαθά & νκνεηδή θαηαιύκαηα πιελ CAMPING Εύβνηαο (ΗΑΛ - ΠΔΞΡ) Ζκεδαπνί Αιινδαπνί Πύλνιν Θιίλεο ζε ιεηηνπξγία Ξιεξόηεηα 44,5% 31,3% 39,3% 43,5% Γηαλπθηεξεύζεηο ζε Ζκεδαπνί CAMPING Αιινδαπνί Πεγή: Δπεμεξγαζία ζηνηρείσλ ηεο ΔΤΔ (2007) Πύλνιν

94 Δηάγξακκα 4.3. Δηαλπθηεξεύζεηο ζε Ξελνδνρεηαθά & νκνεηδή θαηαιύκαηα πιελ CAMPING Πεγή: Δπεμεξγαζία ζηνηρείσλ ηεο ΔΤΔ (2007) Οη δηαλπθηεξεχζεηο εκεδαπψλ θαη αιινδαπψλ ζε μελνδνρεηαθά & νκνεηδή θαηαιχκαηα πιελ CAMPING, κεηψζεθαλ απφ ην έηνο 2003 ζε ην έηνο 2005 ( ην έηνο 2006), ελψ ην πνζνζηφ πιεξφηεηαο έρεη ππνζηεί κηα κείσζε απφ 44,5 % ην έηνο 2003 ζε 39,3% ην έηνο 2005 (43,5% ην έηνο 2006). Αληίζεηα, νη δηαλπθηεξεχζεηο εκεδαπψλ θαη αιινδαπψλ ζηα θάκπηλγθ, κεηά ην έηνο 2003 παξνπζηάδνπλ ζηαζεξά ηξηπιάζηα κεγέζε (απφ ην έηνο 2003 ζε ην έηνο 2006). 85

95 Δηάγξακκα 4.4. Δηαλπθηεξεύζεηο ζε CAMPING Πεγή: Δπεμεξγαζία ζηνηρείσλ ηεο ΔΤΔ (2007) Απφ ηελ επεμεξγαζία ησλ ζηαηηζηηθψλ ζηνηρείσλ ηεο Δ..Τ.Δ., πξνθχπηεη φηη ν Μέζνο Όξνο Παξακνλήο (Μ.Ο.Π.) ζε εκέξεο αλά έηνο ήηαλ: Πίλαθαο 4.8. Μέζνο Όξνο Παξακνλήο (Μ.Ο.Π.) ζε εκέξεο αλά έηνο ζην Ννκό Έηνο αλαθνξάο Εύβνηαο Ξελνδνρεηαθά & νκνεηδή θαηαιύκαηα ΗΜΔΓΑΠΟΙ πιελ CAMPING ΑΛΛΟΓΑΠΟΙ Μ.Ο ΣΥΝΟΛΟΥ CAMPING Μ.Ο. ΗΜΔΓΑΠΟΙ ΑΛΛΟΓΑΠΟΙ ΣΥΝΟΛΟΥ Μ.Ο.Π ,30 5,65 3,95 5,22 2,32 4,43 Μ.Ο.Π ,28 6,09 4,04 5,08 2,25 4,68 Μ.Ο.Π ,14 5,61 3,69 3,76 2,57 3,34 Μ.Ο.Π ,23 6,67 4,20 3,42 2,35 2,81 Οη αθίμεηο ησλ εκεδαπψλ ηνπξηζηψλ ζε μελνδνρεηαθά & νκνεηδή θαηαιχκαηα πιελ CAMPING θαηά ηελ πεξίνδν ππεξηεξνχλ, σζηφζν, ππνινγίδνληαο ηηο δηαλπθηεξεχζεηο πξνθχπηεη ν κηθξφο κέζνο φξνο παξακνλήο ηνπο (απφ 3,14 έσο 3,3 εκέξεο). Σν ζπκπέξαζκα πνπ πξνθχπηεη είλαη φηη νη εκεδαπνί ηνπξίζηεο ζε κεγάιν βαζκφ πξνηίκεζαλ ηελ δηακνλή ηνπο ζην Ν. Δχβνηαο θαηά ηελ πεξίνδν δηήκεξσλ (αββαηνθχξηαθα) ή ηξηήκεξσλ δηαθνπψλ (short breaks). 86

96 Αληίζεηα, ν κέζνο φξνο παξακνλήο ησλ αιινδαπψλ ηνπξηζηψλ ζε μελνδνρεηαθά & νκνεηδή θαηαιχκαηα πιελ CAMPING θαηά ηελ πεξίνδν είλαη ζαθψο κεγαιχηεξνο αιιά κε ηάζεηο κείσζεο (απφ 6,67 εκέξεο ην έηνο 2003 ζε 5,65 εκέξεο ην έηνο 2006). Γηαθνξεηηθά ζπκπεξάζκαηα εμάγνληαη σζηφζν απφ ηνλ κέζν φξν παξακνλήο ησλ ηνπξηζηψλ ζε θάκπηλγθ. Ο κέζνο φξνο παξακνλήο ησλ αιινδαπψλ ηνπξηζηψλ έρεη παξακείλεη ζην ίδην επίπεδν (απφ 2,35 εκέξεο ην έηνο 2003 ζε 2,32 εκέξεο ην έηνο 2006) θαη ζην ίδην επίπεδν αθίμεσλ (3.093 αθίμεηο ην έηνο 2003, έλαληη 3131 αθίμεσλ ην έηνο 2006), εμαηξψληαο ηελ παξνδηθή άλνδν ησλ αθίμεσλ πνπ ζεκεηψζεθε ην έηνο 2004 (5.401 αθίμεηο). Δηάγξακκα 4.5. Μέζνο όξνο παξακνλήο (Μ.Ο.Π.) ζε CAMPING (εκέξεο αλά έηνο) Πεγή: Δπεμεξγαζία ζηνηρείσλ ηεο ΔΤΔ (2007) Αληίζεηα, ελψ ν εκεδαπφο ηνπξηζκφο ηξηπιαζίαζε ηηο αθίμεηο ηνπ έλαληη ηνπ έηνπο 2003 ζε θάζε έηνο ηεο εμεηαδφκελεο πεξηφδνπ, αχμεζε επίζεο ζηαζεξά ζε θάζε έηνο ηνλ κέζν φξν παξακνλήο ηνπ (απφ 3,42 εκέξεο ην έηνο 2003, ζε 5,22 εκέξεο ην έηνο 2006). Σέινο, ζα πξέπεη λα ζεκεησζεί ε έιιεηςε ζηαηηζηηθψλ ζηνηρείσλ πνπ αθνξνχλ ηελ ηνπξηζηηθή δήηεζε ησλ ελνηθηαδφκελσλ δσκαηίσλ. 87

97 ΜΔΡΟΣ Β ΔΡΔΥΝΑ ΣΤΟΥΣ ΦΟΡΔΙΣ ΤΟΥ ΓΗΜΟΥ ΔΥΒΟΙΑΣ 88

98 5. ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΙΑ ΔΡΔΤΝΑ 5.1. θνπόο θαη ζηόρνη ηεο έξεπλαο θνπφο ηεο έξεπλαο είλαη λα απνηππσζνχλ νη απφςεηο ησλ ηνπηθψλ ηνπξηζηηθψλ θνξέσλ ηνπ Ννκνχ Δχβνηαο ζρεηηθά κε ηηο πξνηηκήζεηο ησλ εκεδαπψλ θαη αιινδαπψλ ηνπξηζηψλ, ην ηνπξηζηηθφ πξντφλ θαη πξννξηζκφ. Σν αληηθείκελν ηεο παξνχζαο πηπρηαθήο εξγαζίαο είλαη εξεπλεηηθφ θαη αθαδεκατθφ. αθνξνχλ: Οη ζηφρνη πνπ έρνπλ ηεζεί πξνο δηεξεχλεζε ζηελ παξνχζα εξεπλεηηθή κειέηε Σνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ πξνθίι ησλ ηνπξηζηψλ πνπ επηζθέπηνληαη ην Ννκφ Δχβνηαο, ηα θξηηήξηα κε ηα νπνία νη ηνπξίζηεο επηιέγνπλ ηνλ ππφ κειέηε λνκφ σο ηνπξηζηηθφ πξντφλ, ηα δπλαηά θαη αδχλαηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ππφ κειέηε λνκφ, ην ηνπξηζηηθφ πξντφλ θαη πξννξηζκφ ηνπ λνκνχ Δπβνίαο. Γηα ηελ αληηθεηκεληθή εθπιήξσζε ηνπ ζθνπνχ θαη ησλ ζηφρσλ ηεο έξεπλαο θξίζεθε αλαγθαία ε δεκηνπξγία εξσηεκαηνινγίνπ (Παξάξηεκα Η) Γείγκα ηεο έξεπλαο Σν δείγκα ηεο έξεπλαο θαζνξίζηεθε ζχκθσλα κε ηηο αξρέο ζηαηηζηηθήο ζεσξίαο (ηψκθνο Γ. 2008, ηαζαθφπνπινο Β. 2005) θαη ηηο αξρέο αθαδεκατθήο δενληνινγίαο. πγθεθξηκέλα, ην δείγκα ηεο έξεπλαο ζα πξέπεη λα πεξηιακβάλεη πεξηζζφηεξα απφ 30 εξσηεκαηνιφγηα, λα είλαη αληηπξνζσπεπηηθφ ηνπ πιεζπζκνχ ηεο έξεπλαο θαη λα κελ επηιερζεί βάζεη ππνθεηκεληθψλ θξηηεξίσλ (γλσζηνί, θίινη, ζπγγελείο). Βάζεη ησλ αλσηέξσλ αξρψλ, ην δείγκα ηεο έξεπλαο θαζνξίζηεθε ζε 62 άηνκα εθ ησλ νπνίσλ ην 58% (36 εξσηεζέληεο) πξνέξρεηαη απφ ηελ πεξηνρή ηεο Αηδεςνχ θαη ην ππφινηπν 41% (26 εξσηεζέληεο) πξνέξρεηαη απφ ηελ πεξηνρή ηνπ Αιηβεξίνπ. ηνλ παξαθάησ πίλαθα παξνπζηάδνληαη νη πεξηνρέο ζηηο νπνίεο πξαγκαηνπνηήζεθε ε έξεπλα θαζψο θαη ν αξηζκφο ησλ εξσηεζέλησλ πνπ ζπκκεηείραλ ζε απηή. 89

99 Πίλαθαο 5.1. Δηάξζξσζε ηνπ δείγκαηνο αλά γεσγξαθηθή πεξηνρή θαη ζεκεία έξεπλαο Α/Α Περιοχή Δήμος Ερωτηθέντες 1 Αιδηψός Αιδηψού 36 2 Αλιβέρι Αλιβερίου 26 ΣΥΝΟΛΟ Μεζνδνινγία έξεπλαο Ζ κέζνδνο δεηγκαηνιεςίαο πνπ εθαξκφζηεθε ήηαλ ε mall-intercept technique, φπνπ ζε θάζε δήκν ζπγθεληξψζεθαλ ηα δεδνκέλα ηεο έξεπλαο. Ζ ζπγθεθξηκέλε δεηγκαηνιεπηηθή κέζνδνο αλ θαη έρεη σο κεηνλέθηεκα ηελ πηζαλή κε αληηπξνζσπεπηηθφηεηα ηνπ δείγκαηνο, σζηφζν παξακέλεη κηα πνιχ δεκνθηιήο κέζνδνο δεηγκαηνιεςίαο εμαηηίαο ησλ πιενλεθηεκάησλ ηεο, ηα νπνία είλαη: ρακειφ θφζηνο επθνιία πξνζέγγηζεο ηνπ θνηλνχ ακεζφηεξε ζπιινγή δεδνκέλσλ ακεζφηεηα ζηε επηθνηλσλία ιηγφηεξν ρξνλνβφξα κέζνδνο (McDaniel θαη Gates (2002), Hair et al. (2003)) ρεδηαζκόο εξσηεκαηνινγίνπ Γηα ηελ θαηάξηηζε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ ιήθζεθαλ ππφςε πξνεγνχκελεο έξεπλεο πνπ έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί ζε Διιάδα θαη εμσηεξηθφ. Έγηλε θάζε δπλαηή πξνζπάζεηα, ψζηε ην εξσηεκαηνιφγην λα είλαη κηθξφ, κε ζηφρν: α) λα κελ θνπξάδεη ηνπο εξσηψκελνπο, β) λα κελ απαηηείηαη πνιχο ρξφλνο γηα ηε ζπκπιήξσζή ηνπ θαη γ) λα πεξηέρεη ζαθήο θαη ζηνρεπκέλεο εξσηήζεηο. Απφ ηελ άιιε κεξηά, δελ ζα έπξεπε λα απνθιεηζηνχλ εξσηήζεηο πνπ δίλνπλ ζεκαληηθέο πιεξνθνξίεο. Έηζη, έγηλε κία επηινγή ησλ εξσηήζεσλ, ψζηε λα εμαρζνχλ νη απαξαίηεηεο πιεξνθνξίεο γηα ηελ ζπγγξαθή ηεο εξγαζίαο. Δπίζεο, ε κνξθή ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ επηιέρζεθε κε ηέηνην ηξφπν, ψζηε λα είλαη εχθνιε ε εθηχπσζε θαη αλαπαξαγσγή ηνπ. ην κέιινλ ζα πξέπεη λα εμεηαζηεί ε δπλαηφηεηα γηα ρξήζε 90

100 ειεθηξνληθνχ ηξφπνπ δηεμαγσγήο ηεο έξεπλαο ην νπνίν κπνξεί λα επηηεπρζεί κε ηελ δεκηνπξγία κηαο Βάζεο Γεδνκέλσλ. Γηα ηνλ ζρεδηαζκφ ησλ εξσηήζεσλ επηιέρζεθε ε γλσζηή κνξθή ησλ θιεηζηψλ εξσηήζεσλ, εκίθιεηζησλ ή εκηαλνηρηψλ θαη ησλ εξσηήζεσλ ηχπνπ Likert. ηελ ηξίηε θαηεγνξία εξσηήζεσλ ν εξσηψκελνο θαιείηαη λα δειψζεη ηνλ βαζκφ απνδνρήο ή κε κε ηελ πξνηεηλφκελε εθδνρή πνπ ηνπ πξνβάιιεηαη. ην ζεκείν απηφ ν εξσηψκελνο έρεη ηελ δπλαηφηεηα λα απαληήζεη/ επηιέμεη κηα απφ ηηο παξαθάησ επηινγέο: ςμθυνώ απόλςηα ςμθυνώ λίγο Ούηε ζςμθυνώ ούηε διαθυνώ Γιαθυνώ λίγο Γιαθυνώ απόλςηα Οη παξαπάλσ 5 πηζαλέο απαληήζεηο κε βάζε ηελ θιίκαθα Likert θαη πξνθεηκέλνπ λα κπνξέζεη λα πνζνηηθνπνηεζεί ε κεηαβιεηή απάληεζεο, αληηζηνηρήζεθαλ κε ηα λνχκεξα 5,4,3,2,1 (ζπληειεζηέο βαξχηεηαο). Δίλαη αληηιεπηφ πσο ζην ζηάδην ηεο αλάιπζεο δεδνκέλσλ, νη απαληήζεηο θιίκαθαο Likert εηζάγνπλ αληίζηνηρεο κεηαβιεηέο ηχπνπ δηάηαμεο (ordinal variables). ηηο κεηαβιεηέο ηχπνπ δηάηαμεο δελ ελδηαθέξεη ηνλ εξεπλεηή εάλ ε δηαθνξά ηνπ 2 κε ην 3 ή ηνπ 4 κε ην 5 είλαη ίδηα αιιά ην φηη ην έλα είλαη κεγαιχηεξν ή κηθξφηεξν απφ ην άιιν. Καηά ηε θάζε ζρεδηαζκνχ ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ δφζεθε έκθαζε ζηε δεκηνπξγία ελφο επέιηθηνπ εξγαιείνπ ζπιινγήο ζηνηρείσλ ην νπνίν ζα ήηαλ ζε ζέζε λα ιεηηνπξγήζεη ηφζν σο ζθειεηφο κίαο δνκεκέλεο ζπλέληεπμεο, φζν θαη σο κέζν ππνθίλεζεο ηεο δηαδηθαζίαο ζπδήηεζεο, ηδίσο ζε πιεξνθνξίεο πνηνηηθήο κνξθήο πιινγή πιεξνθνξίαο Ζ εθαξκνγή ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ ζηνπο εξσηεζέληεο πνπ ζπλζέηνπλ ην δείγκα ηεο έξεπλαο πξαγκαηνπνηήζεθε ζηνπο δήκνπο ηνπ Αιηβεξίνπ θαη ηεο Αηδεςνχ φπσο αλαθέξζεθε παξαπάλσ θαηά ηελ ρξνληθή πεξίνδν Ηαλνπαξίνπ Δπηπξφζζεηα, ε κέζε δηάξθεηα ζπκπιήξσζεο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ κε ηνπο θαηαλαισηέο ήηαλ ιεπηά ηεο ψξαο. Καηά ηελ δηάξθεηα πξαγκαηνπνίεζεο ηεο έξεπλαο πξνέθπςαλ νξηζκέλα δεηήκαηα/πξνβιήκαηα φπσο: 91

101 Έιιεηςε ρξφλνπ απφ ηνπο εξσηεζέληεο, πνζνζηφ 15% ηνπ ζπλφινπ ησλ εξσηεζέλησλ εθδήισζε ηε δπζθνξία ηνπ απφ πιεπξάο ρξφλνπ. Μηθξφ κέξνο ησλ εξσηεζέληεο (πνζνζηφ 5%) εμέθξαζε ηελ απξνζπκία λα ζπκκεηέρνπλ ζηε ζπγθεθξηκέλε έξεπλα. Οη εξσηεζέληεο πνπ θάλεθαλ απξφζπκνη λα ζπκκεηάζρνπλ ζηελ έξεπλα αληηθαηαζηάζεθαλ απφ άιινπο Δπεμεξγαζία δεδνκέλσλ Έπεηηα απφ ηε ζπιινγή ησλ απαληήζεσλ πξαγκαηνπνηήζεθε ε επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ πξνθεηκέλνπ λα απνηππσζνχλ ζε γξαθηθά απνηειέζκαηα θαη λα εμαρζνχλ νπζηψδε ζπκπεξάζκαηα ηα νπνία ζα ζρνιηαζηνχλ ζηε ζπλέρεηα. Ζ επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ πξαγκαηνπνηήζεθε κε ηε ρξήζε ηνπ ινγηζκηθνχ Microsoft-Excel (Version 2007). Σέινο, ζα πξέπεη λα αλαθεξζεί φηη ε ζηαηηζηηθή αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ πεξηιακβάλεη πεξηγξαθηθή ζηαηηζηηθή, δειαδή ηελ εμαγσγή ζπρλνηήησλ, πνζνζηψλ, κέζεο ηηκέο θ.α.. ηηο πεξηπηψζεηο ησλ εξσηήζεσλ θιίκαθαο Likert ρξεζηκνπνηήζεθε ην κέηξν ηνπ αξηζκεηηθνχ ζηαζκηθνχ κέζνπ. 92

102 6. ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΑ ην παξαθάησ δηάγξακκα κπνξνχκε λα παξαηεξήζνπκε φηη ε ζπλζέζεηο ησλ ηνπξηζηψλ πνπ επηζθέπηνληαη ην Ννκφ Δχβνηαο κε ηελ κεγαιχηεξε ζπρλφηεηα είλαη γηα ηνπο εκεδαπνχο-αιινδαπνχο ηνπξίζηεο νη «30%-70%», «50%-50%» θαη «30%- 70%». Δηάγξακκα 6.1. Σύλζεζε ησλ ηνπξηζηώλ Ποια είναι θ ςφνκεςθ των τουριςτϊν που επιςκζπτονται τα τουριςτικά καταλφματα ςτθν περιοχι τθσ Εφβοιασ (κατά προςζγγιςθ ςε ποςοςτιαίεσ μονάδεσ); 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% υχνότητα Αλλοδαποί Ζλλθνεσ Οη εζληθφηεηεο ησλ αιινδαπψλ ηνπξηζηψλ πνπ επηζθέπηνληαη ην λνκφ Δχβνηαο είλαη νη ρψξεο ηεο θαλδηλαβίαο, νπεδία θαη Ννξβεγία, ε Γεξκαλία θαη κε κηθξφηεξε ζπρλφηεηα ε Ηζπαλία θαη ην Βέιγην Δηάγξακκα 6.2. Εζληθόηεηα αιινδαπώλ ηνπξηζηώλ Ποια είναι κατά κφριο λόγο οι κφριεσ εκνικότθτεσ των αλλοδαπϊν που επιςκζπτονται τθν περιοχι; ΑΓΓΛΙΑ ΟΛΛΑΝΔΙΑ ΒΕΛΓΙΟ ΙΠΑΝΙΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΟΥΗΔΙΑ ΝΟΡΒΗΓΙΑ

103 Οη θπξηφηεξεο πεξηνρέο απφ ηηο νπνίεο πξνέξρνληαη νη εκεδαπνί ηνπξίζηεο ηνπ λνκνχ Δπβνίαο είλαη ε Αηηηθή, ε Θεζζαινλίθε, ηα Γσδεθάλεζα, νη Κπθιάδεο θαη κε κηθξφηεξε ζπρλφηεηα ε Πεινπφλλεζνο. Δηάγξακκα 6.3. Πξνέιεπζε εκεδαπώλ ηνπξηζηώλ Από ποιεσ περιοχζσ τθσ Ελλάδασ προζρχονται οι θμεδαποί τουρίςτεσ; 5 14 ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΟ ΚΤΚΛΑΔΕ ΔΩΔΕΚΑΝΗΑ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΣΣΙΚΗ 16 Οη ηνπξίζηεο-επηζθέπηεο ηεο πεξηνρήο ηεο Δχβνηαο αλήθνπλ ζηελ πιεηνςεθία ζηελ ειηθηαθή νκάδα ησλ εηψλ κε πνζνζηφ 37% ελψ αθνινπζνχλ νη ειηθηαθέο νκάδεο «55-64 εηψλ», εηψλ» θαη «άλσ ησλ 65 εηψλ» κε πνζνζηά 22.5%, 20.9% θαη 8.06% αληίζηνηρα. Δηάγξακκα 6.4. Ηιηθηαθή δηάξζξσζε ησλ ηνπξηζηώλ ε ποιο από τα παρακάτω group ανικουν θλικιακά οι τουρίςτεσ-επιςκζπτεσ τθσ περιοχισ Εφβοιασ; Άνω των 65 ετϊν ετϊν ετϊν ετϊν ετϊν ετϊν 0-18 ετϊν

104 Σν επίπεδν εηζνδήκαηνο ησλ ηνπξηζηψλ πνπ επηζθέπηνληαη ην λνκφ Δχβνηαο, φπσο κπνξνχκε λα παξαηεξήζνπκε ζην παξαθάησ δηάγξακκα, είλαη κέηξην πξνο ρακειφ γηα ηνπο εκεδαπνχο ηνπξίζηεο θαη κέηξην πξνο πςειφ γηα ηνπο αιινδαπνχο. Με άιια ιφγηα νη αιινδαπνί ηνπξίζηεο πνπ επηζθέπηνληαη ηνλ ππφ κειέηε λνκφ είλαη πινπζηφηεξνη απφ ηνπο εκεδαπνχο Δηάγξακκα 6.5. Εηζνδεκαηηθή θαηεγνξηνπνίεζε ησλ ηνπξηζηώλ 1 Ποιο είναι το επίπεδο ειςοδιματοσ των επιςκεπτϊν; Τψθλό Μζτριο Χαμθλό Ημεδαποί 35 Αλλοδαποί Οη εκεδαπνί ηνπξίζηεο πνπ επηζθέπηνληαη ην Ννκφ Δχβνηαο πξνηηκνχλ ην camping, ζπίηηα ζπγγελψλ ή θίισλ, ελνηθηαδφκελα δσκάηηα θαη δηακεξίζκαηα γηα ηελ δηακνλή ηνπο. Απφ ηελ άιιε κεξηά, νη αιινδαπνί ηνπξίζηεο πξνηηκνχλ ηα ελνηθηαδφκελα δσκάηηα, ηα ελνηθηαδφκελα δηακεξίζκαηα, ηα μελνδνρεία 4 αζηέξσλ θαη ην camping. Θα πξέπεη επίζεο λα ζεκεησζεί φηη ηα αγξνηνπξηζηηθά θαηαιχκαηα θαη ηα μελνδνρεία 5 αζηέξσλ δελ εκθαλίδνπλ ζπρλφηεηα ζηηο απαληήζεηο ησλ εξσηεζέλησλ

105 Δηάγξακκα 6.6. Επηινγή ηνπ ηύπνπ θαηαιύκαηνο Ποιο τφπο καταλφματοσ επιλζγουν οι τουρίςτεσ τθσ περιοχισ για τθ διαμονι τουσ; Άλλο Camping Φιλικό/ ςυγγενικό ςπίτι Αγροτουριςτικό κατάλυμα Ξενϊνασ Ενοικιαηόμενα διαμερίςματα Ενοικιαηόμενα δωμάτια Ξενοδοχείο 1-2 αςτζρων Ξενοδοχείο 4 αςτζρων Ξενοδοχείο πολυτελείασ Αλλοδαποί Ημεδαποί χκθσλα κε ην παξαθάησ δηάγξακκα ε πιεηνςεθία ησλ εκεδαπψλ ηνπξηζηψλ ηνπ Ννκνχ Δπβνίαο πξνηηκνχλ λα ηαμηδεχνπλ κε ΗΥ κε πνζνζηφ 58% ελψ αθνινπζνχλ εθείλνη πνπ πξνηηκνχλ λα ηαμηδεχνπλ κε πινίν, ΗΥ θαη ζηδεξφδξνκν (ζπλδπαζκφο κέζσλ) θαη ζηδεξφδξνκν κε πνζνζηά 25.8%, 9.67% θαη 4.8% αληίζηνηρα. Όζνλ αθνξά ηνπ αιινδαπνχο ηνπξίζηεο, νη πξνηηκήζεηο ηνπο σο πξνο ηα κέζα κεηαθνξάο πεξηιακβάλνπλ ην πινίν (45.16%), ζηδεξφδξνκν (35.48%), ΗΥ θαη ζηδεξφδξνκν (8%) θαη πινίν θαη ζηδεξφδξνκν (6.45%)

106 Δηάγξακκα 6.7. Φξεζηκνπνηνύκελα κεηαθνξηθά κέζα Ποιο μζςο χρθςιμοποιοφν για να μεταβοφν ςτθν περιοχι τθσ Εφβοιασ; Πλοίο+ΙΧ 0 0 Πλοίο+ιδθρόδρομο 1 4 ΙΧ+ιδθρόδρομο ιδθρόδρομο ΙΧ Πλοίο Αλλοδαποί Ημεδαποί Ζ πιεηνςεθία ησλ εκεδαπψλ ηνπξηζηψλ, ζχκθσλα κε ηηο απαληήζεηο ησλ εξσηεζέλησλ ησλ δήκσλ πνπ απαξηίδνπλ ην δείγκα ηεο έξεπλαο, πξνηηκάεη λα ηαμηδεχεη κε ην ζχληξνθφ ηνπο ή κε ηελ νηθνγέλεηά ηνπο κε πνζνζηά 45% θαη 38% αληίζηνηρα. Ζ πιεηνςεθία ησλ αιινδαπψλ ηνπξηζηψλ πξνηηκάεη λα ηαμηδεχεη κε κεγάια γθξνππ (ηα νπνία πεξηιακβάλνπλ πεξηζζφηεξα απφ 20 άηνκα) ζε πνζνζηφ 40% ελψ αθνινπζνχλ εθείλνη πνπ πξνηηκνχλ λα ηαμηδεχνπλ κε κηθξά γθξνππ θαη κε ηελ νηθνγέλεηα ηνπο κε πνζνζηά 33.8% θαη 20.9% αληίζηνηρα. Δηάγξακκα 6.8. Μέιε ή γθξνππ κε ηα νπνία ηαμηδεύνπλ νη ηνπξίζηεο Με μεγάλο γκρουπ (περιςςότερα από 20 άτομα) Προτιμοφν να ταξιδεφουν: 0 21 Με μικρό γκρουπ 2 13 Με τθν οικογζνειά τουσ Με το ςφντροφό τουσ 2 28 Μόνοι Αλλοδαποί Ημεδαποί 97

107 Σα ηακαηηθά ινπηξά, ηα ζξεζθεπηηθά ηνπία θαη νη αξραηνινγηθνί ρψξνη απνηεινχλ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο πφξνπο ηνπ Ννκνχ Δπβνίαο νη νπνίνη κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ πφινπο έιμεο ησλ ηνπξηζηψλ θαη ηπγράλνπλ ηδηαίηεξεο πξνβνιήο. Δηάγξακκα 6.9. Σεκαληηθόηεξνη πόξνη ηεο πεξηνρήο Αναφζρετε εν ςυντομία του ςθμαντικότερουσ πόρουσ τθσ περιοχισ ςασ που πιςτεφετε ότι αποτελοφν πόλο ζλξθσ τουριςτϊν και τυγχάνουν ιδιαίτερθσ προβολισ και μεγαλφτερθσ αναγνωςιμότθτασ από το κοινό ΙΑΜΑΣΙΚΑ ΛΟΤΣΡΑ ΘΡΗΚΕΤΣΙΚΑ ΣΟΠΙΑ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ Όπσο κπνξνχκε λα παξαηεξήζνπκε ζην παξαθάησ δηάγξακκα, ε πιεηνςεθία ησλ εξσηεζέλησλ ζεσξεί φηη ε ηηκνινγηαθή πνιηηηθή ησλ ηνπξηζηηθψλ ππεξεζηψλ ηνπ Ν. Δπβνίαο είλαη κέηξηα κε πνζνζηφ 37%. Χζηφζν αμηνζεκείσηεο είλαη νη απαληήζεηο ζρεηηθά κε ηελ θαθή ηηκνινγηαθή πνιηηηθή, ε νπνία ζπγθεληξψλεη 35.4% ησλ απαληήζεσλ. Σέινο, ζα πξέπεη λα ιεθζεί ππφςε φηη ν ζηαζκηθφο κέζνο είλαη ζην 2.81 πνπ ζεκαίλεη φηη ην ζχλνιν ησλ εξσηεζέλησλ ζεσξεί φηη ε ηηκνινγηαθή πνιηηηθή ησλ ηνπξηζηηθψλ ππεξεζηψλ ηνπ Ν. Δπβνίαο είλαη θαθή πξνο κέηξηα. Δηάγξακκα Τηκνινγηαθή πνιηηηθή Ποια είναι θ άποψθ ςασ για τθν τιμολογιακι πολιτικι των τουριςτικϊν υπθρεςιϊν ςτθν περιοχι ςασ; Πολφ Κακι Κακι Μζτρια Καλι Λίαν Καλι τακμικόσ Μζςοσ 98

108 χκθσλα κε ην παξαθάησ δηάγξακκα ηα Bar/ Café/ Night Clubs, νη επηρεηξήζεηο ελνηθίαζεο ΗΥ απη/ησλ θαη κερ/θηψλ θαη ηα εζηηαηφξηα εκθαλίδνπλ κέηξην πξνο πςειφ επίπεδν ππεξεζηψλ ζην Ν. Δχβνηαο. Γηθνξνχκελεο είλαη νη απφςεηο ησλ εξσηεζέλησλ ζρεηηθά κε ην επίπεδν ησλ εκπνξηθψλ θαηαζηεκάησλ, ησλ ηνπξηζηηθψλ πξαθηνξείσλ, ηνπ ιηκαληνχ θαη ησλ μελνδνρείσλ θαζψο εκθαλίδνληαη κε ζηαζκηθφ κέζν, ν νπνίνο εληάζζεηαη ζην κέηξην επίπεδν. Σέινο, ζεσξνχλ φηη ην επίπεδν ππεξεζηψλ ησλ ηνπηθψλ ηνπξηζηηθψλ θνξέσλ θαη ησλ κέζσλ καδηθήο κεηαθνξάο είλαη αξθεηά ρακειφ πξνο κέηξην. Δηάγξακκα Επίπεδν ππεξεζηώλ ηνπ Ν. Εύβνηαο Πωσ αξιολογείται το επίπεδο υπθρεςιϊν που λαμβάνουν οι τουρίςτεσ κατά τθν παραμονι τουσ ςτθν περιοχι ςασ; Bar/Café/Night Clubs Ενοικιάςεισ ΙΧ Αυτ/των- Μθχ/κιων Εςτιατόρια Εμπορικά καταςτιματα Σουριςτικά πρακτορεία Λιμάνι Ξενοδοχεία Σοπικοί τουριςτικοί Φορείσ Μζςα μαηικισ Μεταφοράσ Σα ηακαηηθά ινπηξά, ε πνδειαζία, ην paintball, ε ζθνπνβνιή, ην θνιχκπη, ηα ζαιάζζηα ζπνξ, νη θαηαδχζεηο θαη ε πεδνπνξία απνηεινχλ ηηο ζεκαληηθφηεξεο πξνζθεξφκελεο δπλαηφηεηεο/ ππεξεζίεο δξαζηεξηνπνίεζεο θαη αλαςπρήο ηνπ Ν. Δχβνηαο. 99

109 Δηάγξακκα Πξνζθεξόκελεο δπλαηόηεηεο δξαζηεξηνπνίεζεο θαη αλαςπρήο Ποιεσ είναι οι προςφερόμενεσ δυνατότθτεσ δραςτθριοποίθςθσ και αναψυχισ ςτθν περιοχι ςασ; Ιαματικά λουτρά 62 Ποδθλαςία 29 Paintball κοποβολι Κολφμπι Θαλάςςια ςπορ Καταδφςεισ Ορειβαςία Πεηοπορία Αγροτικζσ εργαςίεσ Ερώτηςη πολλαπλών απαντήςεων Άκεζε ζχλδεζε ηνπ παξαπάλσ δηαγξάκκαηνο έρεη ην παξαθάησ ζην νπνίν εκθαλίδεηαη φηη ν ηακαηηθφο, ν πεξηεγεηηθφο, ν ζαιάζζηνο, ν πνιηηηζηηθφο, ν θνηλσληθφο, ν θπζηνιαηξηθφο θαη ν αζιεηηθφο ηνπξηζκφο απνηεινχλ ηηο πην ζπλεζηζκέλεο θαη ζεκαληηθέο κνξθέο ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ πνπ εκθαλίδνληαη ζην Ν. Δχβνηαο. 100

110 Δηάγξακκα Μνξθέο εηδηθνύο θαη ελαιιαθηηθνύ ηνπξηζκνύ Ποιεσ μορφζσ ειδικοφ και εναλλακτικοφ τουριςμοφ αναπτφςςονται ι δραςτθριοποιοφνται ςτθν περιοχι ςασ; Ιαματικόσ 62 Περιθγθτικόσ Θαλάςςιοσ Πολιτιςτικόσ Κοινωνικόσ Φυςιολατρικόσ Ακλθτικόσ Σουριςμόσ κινιτρων Θρθςκευτικόσ υνεδριακόσ Οικοτουριςμόσ Αγροτουριςμόσ Εκκεςιακόσ Σουριςμόσ περιπζτειασ Χειμερινόσ Εκπαιδευτικόσ Ερώτηςη πολλαπλών απαντήςεων χκθσλα κε ην παξαθάησ δηάγξακκα, ε πιεηνςεθία ησλ εξσηεζέλησλ ζεσξεί φηη νη ηνπξηζηηθέο γλψζεηο ησλ απαζρνινχκελσλ ζηνπο ηνπηθνχο θνξείο ηνπ Ν. Δχβνηαο είλαη θαθέο ζε πνζνζηφ 46.7%. Σν ζπγθεθξηκέλν ζπκπέξαζκα ηεθκεξηψλεη ν ζηαζκηθφο κέζνο (ηηκή 2.27) ζχκθσλα κε ην νπνίν ην ζχλνιν ησλ εξσηεζέλησλ ζεσξεί φηη νη ηνπξηζηηθέο γλψζεηο ησλ απαζρνινχκελσλ ζηνπο ηνπηθνχο θνξείο είλαη θαθέο πξνο κέηξηεο. 101

111 Δηάγξακκα Αμηνιόγεζε ησλ ηνπξηζηηθώλ γλώζεσλ ησλ απαζρνινύκελσλ ζηνπο ηνπηθνύο θνξείο Πωσ αξιολογείτε τισ τουριςτικζσ γνϊςεισ των απαςχολοφμενων ςτουσ τοπικοφσ φορείσ τθσ περιοχισ ςασ; Άριςτεσ Καλζσ Μζτριεσ Κακζσ Χείριςτεσ τακμικόσ Μζςοσ Σν ζχλνιν ησλ εξσηεζέλησλ ζεσξεί φηη ην λνκνζρέδην «Καιιηθξάηεο» ζα ζπλεηζθέξεη ζε ειάρηζην βαζκφ ζηελ αχμεζε ηεο απνδνηηθφηεηαο ησλ θνξέσλ ηνπ Ν. Δχβνηαο Δηάγξακκα Απνδνηηθόηεηα ηνπ λνκνζρεδίνπ «Καιιηθξάηεο» ε ποιο βακμό πιςτεφετε ότι το νομοςχζδιο με τθν ονομαςία «Καλλικράτθσ» κα ζχει ςυνειςφζρει ςτθν αφξθςθ τθσ αποδοτικότθτασ των φορζων τθσ περιοχι ςασ; 1 Πάρα πολφ μεγάλο βακμό 8 Μεγάλο βακμό Μζτριο βακμό Ελάχιςτο βακμό 13 Καμία ςυνειςφορά 2.42 τακμικόσ Μζςοσ 102

112 ηα δηαγξάκκαηα θαη πξνζδηνξίδνληαη ηα δπλαηά θαη αδχλαηα ζεκεία ηνπ Ν. Δχβνηαο. Πην ζπγθεθξηκέλα ζηα δπλαηά ζεκεία ζπγθαηαιέγνληαη ε πιεζψξα αξραηνινγηθψλ θαη ζξεζθεπηηθψλ ρψξσλ, ε κηθξή απφζηαζε ηεο πεξηνρήο απφ ηελ πξσηεχνπζα, νη φκνξθεο παξαιίεο θαη ε θαζαξηφηεηα. Αληίζεηα, ζηα αδχλαηα ζεκεία ηεο πεξηνρήο πεξηιακβάλνληαη ε αθξίβεηα ησλ ηνπξηζηηθψλ ππεξεζηψλ, νη θαθέο ππνδνκέο ησλ ρεξζαίσλ κεηαθνξψλ, ε εγθιεκαηηθφηεηα θαη ν θίλδπλνο ππξθαγηψλ ΚΑΘΑΡΙΟΣΗΣΑ Δηάγξακκα Δπλαηά ζεκεία ηνπ Ν. Εύβνηαο Αναφζρατε τα κυριότερα δυνατά ςθμεία τθσ περιοχισ ςασ τα οποία χριηουν αξιοποίθςθσ για τθν προϊκθςθ του τουριςτικοφ προϊόντοσ τθσ περιοχισ ςασ. 5 ΟΜΟΡΦΕ ΠΑΡΑΛΙΕ ΚΟΝΣΑ ΣΗΝ ΠΡΩΣΕΤΟΤΑ ΘΡΗΚΕΤΣΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ Δηάγξακκα Αδύλαηα ζεκεία ηνπ Ν. Εύβνηαο ΠΟΛΛΟΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ Αναφζρατε τα κυριότερα αδφνατα ςθμεία τθσ περιοχισ ςασ τα οποία χριηουν αξιοποίθςθσ για τθν προϊκθςθ του τουριςτικοφ προϊόντοσ τθσ περιοχισ ςασ ΚΙΝΔΤΝΟ ΠΤΡΚΑΓΙΩΝ ΕΓΚΛΗΜΑΣΙΚΟΣΗΣΑ ΚΑΚΕ ΤΠΟΔΟΜΕ ΧΕΡΑΙΩΝ ΜΕΣΑΦΟΡΩΝ ΑΚΡΙΒΟ ΣΟΤΡΙΣΙΚΟ ΠΡΟΙΟΝ 103

113 Σν ζχλνιν ησλ εξσηεζέλησλ (θαηά κέζν φξν) ζεσξεί φηη ππάξρνπλ αξθεηέο πξνο πνιιέο δξαζηεξηφηεηεο θαη πφξνη νη νπνίνη παξνπζηάδνπλ πιενλεθηήκαηα θαη δελ έρνπλ αμηνπνηεζεί ηνπξηζηηθά. Δηάγξακκα Με αμηνπνηνύκελνη πόξνη ή δξαζηεξηόηεηεο Τπάρχουν εντόσ των ορίων τθσ περιοχισ ςασ πόροι ι δραςτθριότθτεσ που παρουςιάηουν ςυγκριτικά πλεονεκτιματα και δεν ζχουν αξιοποιθκεί ακόμθ τουριςτικά; Ανφπαρκτεσ Λίγεσ Μέτριεσ Αρκετέσ Πολλέσ Πολυάριθμεσ ταθμικόσ Μέςοσ 16 Δπηπξφζζεηα, ζεσξνχλ φηη παξά ηνπο ακέηξεηνπο πξνο εθκεηάιιεπζε πφξνπο εθαξκφδεηαη ζε κέηξην βαζκφ έλα νινθιεξσκέλν ηνπξηζηηθφ ζρέδην κάξθεηηλγθ γηα ηνλ ππφ κειέηε λνκφ Δηάγξακκα Εθαξκνγή νινθιεξσκέλνπ ζρεδίνπ κάξθεηηλγθ Εφαρμόηεται ολοκλθρωμζνο τουριςτικό ςχζδιο μάρκετινγκ για το νομό; ε ανφπαρκτο βακμό ε μικρό βακμό ε μζτριο βακμό ε αρκετό βακμό 2 ε μεγάλο βακμό 0 ε πάρα πολφ μεγάλο βακμό 2.98 τακμικόσ μζςοσ 104

114 7. ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ Ζ ζπγθεθξηκέλε εξγαζία είρε σο ζθνπφ ηελ απνηχπσζε θαη ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ ηνπξηζηηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ Ν. Δχβνηαο. Γηα λα επηηεπρζεί ν ζθνπφο ηεο εξγαζίαο θξίζεθε ζθφπηκν λα δεκηνπξγεζνχλ δχν θξίζηκνη ζηφρνη. Ο πξψηνο ζηφρνο πεξηιακβάλεη ηελ ζεσξεηηθή αλαζθφπεζε ηνπ Διιεληθνχ ηνπξηζκνχ, ησλ παξαγφλησλ πνπ ζπκβάιινπλ ζηε δηαδηθαζία θαη δηακφξθσζε ησλ ηνπξηζηηθψλ πξνηχπσλ θαη ζηελ αλάιπζε ησλ θπξίαξρσλ πξνηχπσλ ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο. Βάζεη ηνπ πξψηνπ ζηφρνπ, ν αλαγλψζηεο είλαη ζε ζέζε λα θαηαλνήζεη βαζηθέο πηπρέο ησλ ηνπξηζηηθψλ πξνηχπσλ θαη ησλ ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ, αξρέο θαη έλλνηεο νη νπνίεο ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζην δεχηεξν ζηφρν ηεο εξγαζίαο. Ο δεχηεξνο ζηφρνο ηεο εξγαζίαο πεξηέιαβε ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ πξνθίι ησλ ηνπξηζηψλ πνπ επηζθέπηνληαη ην Ννκνχ Δχβνηαο, ηα θξηηήξηα κε ηα νπνία νη ηνπξίζηεο επηιέγνπλ ηνλ ππφ κειέηε λνκφ σο ηνπξηζηηθφ πξντφλ, ηα δπλαηά θαη αδχλαηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ππφ κειέηε λνκνχ θαη ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ ηνπξηζηηθφ πξντφληνο θαη πξννξηζκνχ ηνπ ππφ κειέηε λνκνχ. Γηα λα επηηεπρζεί ν δεχηεξνο ζθνπφο θξίζεθε ζθφπηκν λα πξαγκαηνπνηεζεί πξσηνγελήο έξεπλα κε εξσηεκαηνιφγην ζε ζπγθεθξηκέλνπο θνξείο/ δήκνπο ηνπ ππφ κειέηε λνκνχ. Σα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο θαηέδεημαλ ζαθέο ην γεγνλφο φηη αλ θαη ν Ννκφο Δχβνηαο απνηειεί έλα ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ κε κεγάινπο ηνπξηζηηθνχο πφξνπο θαη δξαζηεξηφηεηεο, σζηφζν ζα πξέπεη λα ιεθζνχλ κέηξα θαη λα παξζεί έλαο ζσζηφο ζρεδηαζκφο κε ζθνπφ ηελ εθκεηάιιεπζε θαη πξνψζεζε φισλ ησλ ηνπξηζηηθψλ πφξσλ ηεο πεξηνρήο, νη πεξηζζφηεξνη απφ ηνπο νπνίνπο (πφξνπο) παξακέλνπλ αλεθκεηάιιεπηνη. Αθφκε έλα ζεκαληηθφ ζπκπέξαζκα είλαη φηη ηα αδχλαηα ζεκεία ηνπ ηνπξηζκνχ ηνπ ππφ κειέηε λνκνχ κπνξνχλ λα εχθνια λα αληηκεησπηζηνχλ κε θαηάιιειν ζρεδηαζκφ θαη ρξεκαηνδφηεζε απφ ην θξάηνο. 105

115 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ξενόγλυζζη 1. Britton S.G. (1982), "The Political Economy of Tourism in the Third World", Annals of Tourism Research, 9, 3, pp Butler R.W. (1992), Tourism Alternatives Potentials and Problems in the Development of Tourism, University of Pennsylvania Press, pp Cazes G. (1989), Les nouvelles colonies de vacances: Le tourisme international a la Conquete du Tiers-Monde, Paris, L' Harmattan, pp Dixon M.-Fountain K. (1989), Contribution to the drafting of a charter for cultural tourism (Tourism and the Environment), Wales, ECTARC - Commission of the European Communities 5. Farey L. - Perret J. (1986), "Les relations Agriculture - Tourisme a Chapelle des Bois", Grenobl, CEMAGREF 6. Gormsen D. (1981), "The Spatio-Temporal Development of International Tourism", La Consommation d'espace par le tourisme et preservation - Actes du Colloque, pp Inskeep E. (1991), Tourism Planning - An Integrated and Sustainable Development Approach. New York, Van Nostrand Reinhold 8. Jafari J. (1989), "Sociocultural Dimensions of Tourism. An English Language Literature Review", Vienna, European Coordination Centre for Research and Documentation in Social Sciences, pp Lanfant M.F. (1991), Tourisme International Reconsidere: milieu exclu, tiers exclu: le principle de l' Alternative, Centre de Hautes Etudes Touristiques Cahiers du Tourisme, Serie C, No Mathieson A. - Wall G. (1982), Tourism: Economic, Physical and Social Impact. New York, Longman Scientific & Technical, pp , Miossec J.M. (1977), Une modele de l' espace touristique. L' Espace Geographique 6 (1): Pearce D. (1992), Tourist Development, London, Longman Scientific & Technical 106

116 13. Prentice R. (1993), "Community-driven tourism planning and residents perceptions", Tourism Management, 14, 3, pp Smith V.L. (1992), "Introduction: The Quest in Guest", Annals of Tourism Research, 19, 1, 1992, pp Swarbrooke J. (1999), Sustainable Tourism Management. UK. CAB International Publishing 16. Turner L. - Ash J. (1975), The golden Hordes: International Tourism and the Pleasure Periphery, Constable, London 17. Urry J. (1992), The Tourist Gaze: Leisure and Travel in Contemporary Societies, London, Sage, pp Weiler B.-Hall C.M. (1990), Special Interest Tourism, London, Belhaven Press 19. Weiler B.-Hall C.M. (1992), "Introduction: What's Special About Special Interest Tourism?", London, Belhaven Press Δλληνική 20. Βελεηζαλνπνχινπ, Μάξσ (2006), Η κπαηική ζςμβολή ζηον ηοςπιζμό, Interbooks, Αζήλα. 21. Βξαλφπνπινο, Δ. (1987). Ιζηοπία ηερ απσαίαρ Δύβοιαρ. Αζήλα 22. Βξαλφπνπινο, Δ. (1995). Ιζηοπία ηερ Δύβοιαρ. Δθδφζεηο Πειαζγφο, Αζήλα. 23. Γιπθφο, Δ. (1998). Η Καπςζηία και ε Σκύπορ μέζα ζηο σπόνο. Γευθςζική, απσαιολογική, ιζηοπική, οικονομική, εκκλεζιαζηική και απσιηεκηονική παποςζίαζε ηερ επαπσίαρ Καπςζηίαρ ηος νομού Δςβοίαρ. Δθδφζεηο Σππσζήησ, Αζήλα 24. Γνπλαξφπνπινο, Κ. (1979). Ιζηοπία ηερ νήζος Δςβοίαρ. Δθδφζεηο Πξννδεπηηθή, Υαιθίδα 25. Δζληθή ηαηηζηηθή Τπεξεζία Διιάδνο. Απφγξαθεο πιεζπζκνχ 1981,1991, Δθεκεξίδα Δπβντθή. Αξρεηαθφ πιηθφ. 27. Ζγνπκελάθεο, Νίθνο (2006), Τοςπιζμόρ και ανάπηςξε, Interbooks, Αζήλα. 28. Καηζνχιεο, Γ. (Γήκαξρνο Απιψλνο) (2007).Πξνζσπηθή επηθνηλσλία. 29. Κνθθψζεο, Υ., Σζάξηαο, Π., (2001), Βιώζιμε ηοςπιζηική ανάπηςξε και πεπιβάλλον, Κξηηηθή, Αζήλα. 30. Μαλνχζνπ, Μαξγαξίηα (2008, Φεβξνπάξηνο) Σνπξηζηηθή Αγνξά, Σσέδιο δπάζευν ηος Υποςπγείος Τοςπιζμού, ζελ

117 31. Μαξθνπνχινπ,. θαη Πάηζε, Β.(1987) Πποζηαζία-Ανάδειξε ηος ςγποβιόηοπος Λίμνερ Γύζηος ηος Ν. Δςβοίαρ, Γ/λζε Υσξνηαμίαο θαη Πεξηβάιινληνο, Αζήλα 32. Μαζηξνθψζηαο, Π.(Γήκαξρνο Γπζηίσλ) (2007). Πξνζσπηθή επηθνηλσλία 33. Παξπατξεο Α. (1984), «Δπηινγή πεξηνρψλ γηα λέεο κνξθέο ηνπξηζκνχ: Υσξνρξνληθή θαηαλνκή ηεο λέαο αλάπηπμεο», Σνπξηζκφο θαη Οηθνλνκία, Ννέκβξηνο 34. Πεξηθέξεηα ηεξεάο Διιάδνο-Γήκνο Γπζηίσλ (2003). Μειέηε δηαρείξηζεο πξνζηαηεπκέλσλ πεξηνρψλ. Αναγκαίερ μικπέρ και ήπιερ διασειπιζηικέρ παπεμβάζειρ ανάδειξερ και πποζηαζίαρ ηος Υδποβιόηοπος ηερ Λίμνερ ηος Γύζηος. 35. πηιάλεο Η. - Βαγηάλλε Λ., Παλεπηζηήκην Αηγαίνπ, Σκήκα Πεξηβάιινληνο, Δξγαζηήξην Σνπηθήο Νεζησηηθήο Αλάπηπμεο, Βηψζηκνο ηνπξηζκφο θαη θέξνπζα ηθαλφηεηα ζε επαίζζεηα λεζησηηθά νηθνζπζηήκαηα 36. Σζάξηαο Π. (1996). Σνπξίζηεο, ηαμίδηα, ηφπνη: Κνηλσληνινγηθέο πξνζεγγίζεηο ζηνλ ηνπξηζκφ. Δθδφζεηο ΔΞΑΝΣΑ, ζζ , Υαηήξαο, Α. (1992). Ιζηοπία ηερ αναηολικήρ και νόηιαρ Δύβοιαρ. Δθδφζεηο Θνπθπδίδεο, Αζήλα. 108

118 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ Ι. ΔΡΩΣΗΜΑΣΟΛΟΓΙΟ ΣΗ ΔΡΔΤΝΑ 1. Πνηα είλαη ε ζχλζεζε ησλ ηνπξηζηψλ πνπ επηζθέπηνληαη ηα ηνπξηζηηθά θαηαιχκαηα ζηελ πεξηνρή ηεο Δχβνηαο (θαηά πξνζέγγηζε ζε πνζνζηηαίεο κνλάδεο); Έιιελεο Αιινδαπνί 2. Πνηα είλαη θαηά θχξην ιφγν νη θχξηεο εζληθφηεηεο ησλ αιινδαπψλ πνπ επηζθέπηνληαη ηελ πεξηνρή; 3. Απφ πνηεο πεξηνρέο ηεο Διιάδαο πξνέξρνληαη νη εκεδαπνί ηνπξίζηεο; 4. ε πνην απφ ηα παξαθάησ group αλήθνπλ ειηθηαθά νη ηνπξίζηεο-επηζθέπηεο ηεο πεξηνρήο Δχβνηαο; 0-18 εηψλ εηψλ εηψλ εηψλ εηψλ εηψλ Άλσ ησλ 65 εηψλ 5. Πνην είλαη ην επίπεδν εηζνδήκαηνο ησλ επηζθεπηψλ; Ζκεδαπνί Αιινδαπνί Τςειφ Μέηξην Υακειφ 6. Πνην ηχπν θαηαιχκαηνο επηιέγνπλ νη ηνπξίζηεο ηεο πεξηνρήο γηα ηε δηακνλή ηνπο; Ζκεδαπνί Αιινδαπνί Ξελνδνρείν πνιπηειείαο Ξελνδνρείν 4 αζηέξσλ Ξελνδνρείν 1-2 αζηέξσλ Δλνηθηαδφκελα δσκάηηα Δλνηθηαδφκελα δηακεξίζκαηα Ξελψλαο Αγξνηνπξηζηηθφ θαηάιπκα Φηιηθφ/ ζπγγεληθφ ζπίηη Camping Άιιν 109

119 7. Πνην κέζν ρξεζηκνπνηνχλ γηα λα κεηαβνχλ ζηελ πεξηνρή ηεο Δχβνηαο; Πινίν ΗΥ ηδεξφδξνκν πλδπαζκφο κέζσ 8. Πξνηηκνχλ λα ηαμηδεχνπλ: Ζκεδαπνί Μφλνη Με ην ζχληξνθφ ηνπο Με ηελ νηθνγέλεηά ηνπο Με κηθξφ γθξνππ Με κεγάιν γθξνππ (πεξηζζφηεξα απφ 20 άηνκα) Αιινδαπνί 9. Αλαθέξεηε ελ ζπληνκία ηνπ ζεκαληηθφηεξνπο πφξνπο ηεο πεξηνρήο ζαο πνπ πηζηεχεηε φηη απνηεινχλ πφιν έιμεο ηνπξηζηψλ θαη ηπγράλνπλ ηδηαίηεξεο πξνβνιήο θαη κεγαιχηεξεο αλαγλσζηκφηεηαο απφ ην θνηλφ Πνηα είλαη ε άπνςε ζαο γηα ηελ ηηκνινγηαθή πνιηηηθή ησλ ηνπξηζηηθψλ ππεξεζηψλ ζηελ πεξηνρή ζαο; 1: Πολύ Κακή 2: Κακή 3: Μέηπια 4: Καλή 5: Λίαν Καλή 11. Πσο αμηνινγείηαη ην επίπεδν ππεξεζηψλ πνπ ιακβάλνπλ νη ηνπξίζηεο θαηά ηελ παξακνλή ηνπο ζηελ πεξηνρή ζαο. 1: Πολύ 2: Κακή 3: Μέηπια 4: Καλή 5: Λίαν Καλή 6: Άπιζηη Κακή Ξελνδνρεία Δζηηαηφξηα Bar/Café/Night Clubs Δλνηθηάζεηο ΗΥ Απη/ησλ-Μερ/θησλ Μέζα καδηθήο Μεηαθνξάο Ληκάλη Δκπνξηθά θαηαζηήκαηα Σνπηθνί ηνπξηζηηθνί Φνξείο Σνπξηζηηθά πξαθηνξεία 110

120 12. Πνηεο είλαη νη πξνζθεξφκελεο δπλαηφηεηεο δξαζηεξηνπνίεζεο θαη αλαςπρήο ζηελ πεξηνρή ζαο; Πνδειαζία Ηακαηηθά ινπηξά Πεδνπνξία Αγξνηηθέο εξγαζίεο Οξεηβαζία Κνιχκπη Θαιάζζηα ζπνξ θνπνβνιή Paintball Καηαδχζεηο Άιιν Δξψηεζε πνιιαπιψλ επηινγψλ 13. Πνηεο κνξθέο εηδηθνχ θαη ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ αλαπηχζζνληαη ή δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηελ πεξηνρή ζαο; Ηακαηηθφο Φπζηνιαηξηθφο Θαιάζζηνο Αζιεηηθφο Θξεζθεπηηθφο πλεδξηαθφο Κνηλσληθφο Πνιηηηζηηθφο Δθζεζηαθφο Δθπαηδεπηηθφο Πεξηεγεηηθφο Οηθνηνπξηζκφο Αγξνηνπξηζκφο Σνπξηζκφο θηλήηξσλ Σνπξηζκφο πεξηπέηεηαο Υεηκεξηλφο Δξψηεζε πνιιαπιψλ επηινγψλ 14. Πσο αμηνινγείηε ηηο ηνπξηζηηθέο γλψζεηο ησλ απαζρνινχκελσλ ζηνπο ηνπηθνχο θνξείο ηεο πεξηνρήο ζαο; Άξηζηεο Καιέο Μέηξηεο Καθέο Υείξηζηεο 15. ε πνην βαζκφ πηζηεχεηε φηη ην λνκνζρέδην κε ηελ νλνκαζία «Καιιηθξάηεο» ζα έρεη ζπλεηζθέξεη ζηελ αχμεζε ηεο απνδνηηθφηεηαο ησλ θνξέσλ ηεο πεξηνρή ζαο; Πάξα πνιχ Μεγάιν βαζκφ Μέηξην βαζκφ Διάρηζην βαζκφ Κακία ζπλεηζθνξά κεγάιν βαζκφ 111

121 16. Αλαθέξαηε ηα θπξηφηεξα δπλαηά ζεκεία ηεο πεξηνρήο ζαο ηα νπνία ρξήδνπλ αμηνπνίεζεο γηα ηελ πξνψζεζε ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο ηεο πεξηνρήο ζαο Αλαθέξαηε ηα θπξηφηεξα αδχλαηα ζεκεία ηεο πεξηνρήο ζαο ηα νπνία ρξήδνπλ αμηνπνίεζεο γηα ηελ πξνψζεζε ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο ηεο πεξηνρήο ζαο Τπάξρνπλ εληφο ησλ νξίσλ ηεο πεξηνρήο ζαο πφξνη ή δξαζηεξηφηεηεο πνπ παξνπζηάδνπλ ζπγθξηηηθά πιενλεθηήκαηα θαη δελ έρνπλ αμηνπνηεζεί αθφκε ηνπξηζηηθά; 1: Αλχπαξθηεο 2: Λίγεο 3: Μέηξηεο 4: Αξθεηέο 5: Πνιιέο 6: Πνιπάξηζκεο 19. Δθαξκφδεηαη νινθιεξσκέλν ηνπξηζηηθφ ζρέδην κάξθεηηλγθ γηα ην λνκφ; 1: ε αλχπαξθην βαζκφ 2: ε κηθξφ βαζκφ 3: ε κέηξην βαζκφ 4: ε αξθεηφ βαζκφ 5: ε κεγάιν βαζκφ 6: ε πάξα πνιχ κεγάιν βαζκφ 20. Φχιν Άλδξαο Γπλαίθα 21. Ζιηθία < > Οηθνγελεηαθή θαηάζηαζε Έγγακνο Άγακνο Γηαδεπγκέλνο Υήξνο/α 112

122 23. Δθπαηδεπηηθφ επίπεδν Βαζηθή εθπαίδεπζε ΗΔΚ, θέληξα ειεπζέξσλ ζπνπδψλ Απφθνηηνο ΣΔΗ Απφθνηηνο ΑΔΗ Μεηαπηπρηαθφ Γηδαθηνξηθφ 24. Απαζρφιεζε Άλεξγνο Ηδησηηθφο ππάιιεινο Γεκφζηνο ππάιιεινο Διεχζεξνο επαγγεικαηίαο Γεκφζηνο ιεηηνπξγφο Άιιν 25. Μεληαίν Δηζφδεκα < >

123 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ ΙΙ. ΓΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΣΩΝ ΔΡΩΣΗΘΔΝΣΩΝ ΣΟΤ ΓΔΙΓΜΑΣΟ ΣΗ ΔΡΔΤΝΑ Δηάγξακκα ΙΙ.1. Φπιεηηθή δηάξζξσζε ηνπ δείγκαηνο 24 39% Φφλο 38 61% Δηάγξακκα ΙΙ.2. Ηιηθηαθή δηάξζξσζε ηνπ δείγκαηνο 25 40% 2 3% Ηλικία 3 5% 6 10% 26 42% Άνδρασ Γυναίκα < >60 114

124 Δηάγξακκα ΙΙ.3. Οηθνγελεηαθή θαηάζηαζε ηνπ δείγκαηνο Οικογενειακι κατάςταςθ 15 24% 5 8% 2 3% 40 65% Δηάγξακκα ΙΙ.4. Εθπαηδεπηηθό επίπεδν ηνπ δείγκαηνο Διδακτορικό Μεταπτυχιακό Απόφοιτοσ ΑΕΙ Απόφοιτοσ ΣΕΙ ΙΕΚ, κζντρα ελευκζρων ςπουδϊν Βαςικι εκπαίδευςθ 0 3 Εκπαιδευτικό επίπεδο 5 6 Ζγγαμοσ Άγαμοσ Διαηευγμζνοσ Χιροσ/α

125 Δηάγξακκα ΙΙ.5. Μεληαίν εηζόδεκα ηνπ δείγκαηνο Μθνιαίο Ειςόδθμα > <