ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1

Transcript

1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Ι. ΕΝΝΟΙΑ Ορισμός Θεμελιώδη αξιώματα του ποινικού δικαίου... 3 ΙΙ. ΤΟ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ ΠΡΟΣ ΕΠΙΒΟΛΗ ΠΟΙΝΩΝ... 3 ΙΙΙ. ΟΙ ΕΓΓΥΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΠΙΒΟΛΗ ΠΟΙΝΩΝ... 5 ΙV. Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ Η αξιολογική λειτουργία του ποινικού δικαίου «έννομο αγαθό» και «ουσιαστική» έννοια του εγκλήματος Το ποινικό δίκαιο ως μηχανισμός επιβολής της κυρίαρχης ιδεολογίας Το ποινικό δίκαιο ως βασική εγγύηση της ελευθερίας του πολίτη...13 V. Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΟΥ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Η «καθόλου» ποινική επιστήμη Το δόγμα του ποινικού δικαίου Η εγκληματολογία Η αντεγκληματική πολιτική Η ιστορία του ποινικού δικαίου Η φιλοσοφία του ποινικού δικαίου Το Συγκριτικό ποινικό δίκαιο...21 VI. Η ΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΗ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ...22 VII. Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΜΕ ΑΛΛΑ ΤΜΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΝΝΟΜΟΥ ΤΑΞΕΩΣ Η σχέση του ποινικού δικαίου με την ποινική δικονομία Η σχέση του ποινικού δικαίου με το πειθαρχικό δίκαιο Η σχέση του ποινικού δικαίου με το αστικό δίκαιο...28

2 VIII ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ Ο ΠΟΙΝΙΚΟΣ ΝΟΜΟΣ KEΦΑΛΑΙΟ 2 ο ΤΟ ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΣ ΑΞΙΩΜΑ «ΟΥΔΕΜΙΑ ΠΟΙΝΗ ΑΝΕΥ ΝΟΜΟΥ» Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ Ιστορική προέλευση Νομική ρύθμιση Επιμέρους αρχές...35 ΙΙ. ΓΡΑΠΤΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ ΔΙΚΑΙΟΥ Nulla poena sine lege scripta Ποινικός νόμος εν λευκώ...39 ΙΙΙ. Η ΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΠΟΙΝΙΚΩΝ ΝΟΜΩΝ...40 IV. Η ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΠΟΙΝΙΚΩΝ ΝΟΜΩΝ Η τυποποίηση της πράξεως Η τυποποίηση του δράστη...42 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΝΟΜΟΥ Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ...45 ΙΙ. ΤΑ ΤΟΠΙΚΑ ΟΡΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΠΟΙΝΙΚΩΝ ΝΟΜΩΝ Τα συστήματα προσδιορισμού των τοπικών ορίων...45 Α. Το σύστημα της «προσωπικότητας» ή «υπηκοότητας»...46 Β. Το σύστημα της «εδαφικότητας»...46 Γ. Το «προστατευτικό» σύστημα...46 Δ. Το σύστημα της παγκόσμιας δικαιοσύνης...47 Ε. Αξιολόγηση των ως άνω συστημάτων Οι κανόνες του Διεθνούς Ποινικού Δικαίου Πράξεις που τελέσθηκαν στην ημεδαπή Πράξεις που τελέσθηκαν στην αλλοδαπή από ημεδαπό...51 Α. Η συγκεκριμένη πράξη να χαρακτηρίζεται από τον ελληνικό ποινικό νόμο ως κακούργημα ή πλημμέλημα...51 Β. Η πράξη να είναι αξιόποινη και κατά το δίκαιο του τόπου τελέσεως...51 Γ. Έγκληση του παθόντος ή αίτηση της κυβερνήσεως της ξένης χώρας...52

3 5. Πράξεις που τελέσθηκαν στην αλλοδαπή από αλλοδαπό...53 Α. Ο δράστης πρέπει να είναι αλλοδαπός...54 Β. Η πράξη πρέπει να στρέφεται εναντίον έλληνα πολίτη...54 Γ. Η πράξη να είναι αξιόποινη και κατά το δίκαιο του τόπου τελέσεως, εκτός αν διαπράχθηκε σε πολιτειακά ασύντακτη χώρα Αρχή της παγκόσμιας δικαιοσύνης Ακαταδίωκτο εγκλημάτων που τελέσθηκαν στην αλλοδαπή Υπολογισμός ποινών που εκτίθηκαν στην αλλοδαπή Αναγνώριση αλλοδαπών ποινικών αποφάσεων Έννοια του «τόπου» τελέσεως της πράξεως...62 ΙΙΙ. ΤΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΟΡΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΠΟΙΝΙΚΩΝ ΝΟΜΩΝ Η απαγόρευση αναδρομικότητας των ποινικών νόμων Η αναδρομική εφαρμογή του επιεικέστερου νόμου...66 Α. Γενικές παρατηρήσεις...66 Β. Τι θεωρείται «επιεικέστερος νόμος»...67 Γ. Λοιπά ζητήματα Νόμοι με προσωρινή ισχύ Το ζήτημα της αναδρομικότητας στα μέτρα ασφαλείας Χρόνος τελέσεως της πράξεως...73 ΙV. ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΟΡΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΠΟΙΝΙΚΩΝ ΝΟΜΩΝ Ο περιορισμός του αξιοποίνου του Προέδρου της Δημοκρατίας Το ακαταδίωκτο του βουλευτού Η ποινική ευθύνη των Υπουργών Το δικαίωμα της ετεροδικίας...80 V. Η ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΟΥ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΝΟΜΟΥ Εισαγωγικά Η γραμματική ερμηνεία Η τελεολογική ερμηνεία Ιστορική ερμηνεία Συστηματική ερμηνεία Συμπέρασμα Έννοια όρων του Ποινικού Κώδικα...87 IX

4 ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ Η ΑΞΙΟΠΟΙΝΗ ΠΡΑΞΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Ο Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ Ι. ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ Ουσιαστική έννοια του εγκλήματος Τυπική έννοια του εγκλήματος Τυποποιημένη έννοια εγκλήματος Τα επίπεδα της έννοιας του εγκλήματος Η σχέση των στοιχείων της έννοιας του εγκλήματος μεταξύ τους...94 II. Η ΤΡΙΧΟΤΟΜΗΣΗ ΤΩΝ ΕΓΚΛΗΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΤΟΝ Π.Κ Η τριχοτόμηση των αξιοποίνων πράξεων de lege lata...95 Α. Κριτήρια της διακρίσεως...95 Β. Οι συνέπειες της διακρίσεως Η τριχοτόμηση των αξιοποίνων πράξεων de lege ferenda...97 III. ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΓΚΛΗΜΑΤΩΝ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗ ΝΟΜΙΚΗ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΗΣ ΑΞΙΟΠΟΙΝΗΣ ΠΡΑΞΕΩΣ «Κοινά» και «ιδιαίτερα» εγκλήματα «Τυπικά» και «ουσιαστικά» εγκλήματα Εγκλήματα «βλάβης» και εγκλήματα «διακινδυνεύσεως» Εγκλήματα ενέργειας και εγκλήματα παραλείψεως Εγκλήματα «στιγμιαία» και εγκλήματα «διαρκή» Α. Εννοιολογική διάκριση Β. Πρακτικές συνέπειες της διακρίσεως Βασικά εγκλήματα, εγκληματικές παραλλαγές, ιδιώνυμα εγκλήματα Εγκλήματα «συμπεριφοράς» και εγκλήματα «αποτελέσματος» Απλά και σύνθετα εγκλήματα Απλότροπα και πολύτροπα εγκλήματα IV. ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΕΓΚΛΗΜΑΤΩΝ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟ ΠΡΟΣΒΑΛΛΟΜΕΝΟ ΕΝΝΟΜΟ ΑΓΑΘΟ Εγκλήματα κατά του κοινωνικού συνόλου και εγκλήματα κατά του ατόμου Κοινά και πολιτικά εγκλήματα X

5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Ο Η ΠΡΑΞΗ Περιεχόμενα Ι. Η «ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ» ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΠΡΑΞΕΩΣ Ορισμός Το «ανθρώπινο» στοιχείο στην έννοια της πράξεως-ποινική ευθύνη των νομικών προσώπων Το «εξωτερικό» στοιχείο στην έννοια της πράξεως Η «εξωτερίκευση» της βουλήσεως του δράστη II. Ο ΒΑΘΜΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣΕΩΣ ΣΤΗΝ ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΠΡΑ- ΞΕΩΣ Προκλασσική έννοια της πράξεως Κλασσική έννοια της πράξεως Θεωρία της πράξεως ως σκοπίμου δράσεως Σύγχρονες απόψεις III. ΤΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ IV. Η ΑΙΤΙΩΔΗΣ ΣΥΝΑΦΕΙΑ ΩΣ ΣΥΝΔΕΤΙΚΟΣ ΚΡΙΚΟΣ ΜΕΤΑΞΥ ΠΡΑΞΕΩΣ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΟΣ Η έννοια της αιτιώδους συνάφειας Οι διάφορες θεωρίες για τον προσδιορισμό του αιτιώδους συνδέσμου Α. Η θεωρία του «ισοδυνάμου των όρων» B. Η θεωρία της «ενεργού αιτίας» Γ. Η θεωρία της «προσφόρου αιτίας» Δ. Η θεωρία της «φυσιονομικής δεσμεύσεως» Ε. Η θεωρία της «φυσικής ενότητας της πράξης» ΣΤ. Συμπέρασμα Ο «αντικειμενικός καταλογισμός» του αποτελέσματος Α. Εννοιολογική προσέγγιση Β. Περιπτώσεις αποκλεισμού του «αντικειμενικού καταλογισμού» Γ. Κριτικές παρατηρήσεις Ειδικά προβλήματα του αιτιώδους συνδέσμου Α. Πολλαπλή αιτιότητα Απαγόρευση αναδρομής Β. Ο «υποθετικός αιτιώδης σύνδεσμος» Γ. Νόμιμη εναλλακτική συμπεριφορά Δ. Σωρευτικά αίτια Ε. Η διακοπή σωστικής αιτιώδους διαδρομής XI

6 ΣΤ. Τελικό συμπέρασμα XII ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ο Η ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΩΣ ΜΕΓΕΘΟΣ ΤΟΥ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ I. Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΛΕΙΨΕΩΣ Φύση της παραλείψεως Ο αιτιώδης σύνδεσμος στα εγκλήματα παραλείψεως II. ΤΑ ΓΝΗΣΙΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΠΑΡΑΛΕΙΨΕΩΣ III. ΤΑ «ΜΗ ΓΝΗΣΙΑ» ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΠΑΡΑΛΕΙΨΕΩΣ Εννοιολογικός προσδιορισμός Η ιδιαίτερη νομική υποχρέωση Πηγές της ιδιαίτερης νομικής υποχρέωσης Α. Νόμος Β. Σύμβαση Γ. Προγενέστερη επικίνδυνη ενέργεια Δ. Στενές κοινωνικές σχέσεις Η εγγυητική θέση Η δυνατότητα αποτροπής του αποτελέσματος Οριοθέτηση μεταξύ εγκλημάτων ενέργειας και μη γνησίων εγκλημάτων παραλείψεως ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ο Η ΥΠΑΙΤΙΟΤΗΤΑ (ΔΟΛΟΣ ΑΜΕΛΕΙΑ) Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΠΕΡΙ ΥΠΑΙΤΙΟΤΗΤΑΣ ΙΙ. Ο ΔΟΛΟΣ Έννοια του δόλου Στοιχεία του δόλου Είδη του δόλου Α. Η επιδίωξη ή δόλος σκοπού Β. Ο αναγκαίος δόλος Γ. Ο ενδεχόμενος δόλος Δ. Η από το νόμο αξιούμενη μορφή υπαιτιότητας Το αντικείμενο του δόλου Ειδικά θέματα του δόλου Α. «Προγενόμενος δόλος» («dolus antecedens»)

7 Β. Επιγενόμενος δόλος («dolus subsequens») Γ. Εναλλακτικός δόλος («dolus alternativus») Δ. Διαζευκτικός δόλος Ε. Γενικός δόλος ΣΤ. Αντίστροφος γενικός δόλος Συνεπίγνωση («dolus praesens») ΙΙI. Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΑΜΕΛΕΙΑΣ Ορισμός Στοιχεία της αμέλειας Α. Εσωτερική εξωτερική αμέλεια Β. Έλλειψη προσοχής Γ. Σφάλμα Δ. Αιτιώδης σύνδεσμος Ε. Περιπτώσεις «αλλότριου σφάλματος» που επηρεάζει το αποτέλεσμα ΣΤ. Περιπτώσεις συγκλίνουσας αμέλειας περισσοτέρων Ζ. Περιπτώσεις «συντρέχοντος πταίσματος» Η. Σχέση μεταξύ ελλείψεως προσοχής και σφάλματος IV. ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΗΣ ΑΜΕΛΕΙΑΣ Ενσυνείδητη αμέλεια διάκριση από ενδεχόμενο δόλο Α. Εισαγωγικά Β. Οι σχετικές θεωρίες οριοθέτησης Γ. Ερμηνευτικά ζητήματα Δ. Κριτήρια αντενδείξεως ενδεχόμενου δόλου Άνευ συνειδήσεως αμέλεια Αμέλεια του αναλαμβάνειν Αμέλεια του αναθέτειν Α. Αμέλεια του αναλαμβάνειν Β. Η αμέλεια του αναθέτειν Αμέλεια με παράλειψη Η αμέλεια στην οδική κυκλοφορία Η ιατρική αμέλεια Α. Εισαγωγικά Β. Συγκλίνουσα αμέλεια ιατρών Γ. Εσφαλμένη διάγνωση Δ. Εσφαλμένη θετική ενέργεια Ε. Παράλειψη του ιατρού XIII

8 XIV ΣΤ. Δυνατότητα αποτροπής του αποτελέσματος εκ μέρους του ιατρού V. ΕΥΘΥΝΗ ΕΚ ΤΟΥ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΟΣ Νομική ρύθμιση (άρθρο 29 Π.Κ.) Αρχές που ισχύουν στα εκ του αποτελέσματος εγκλήματα Α. Στενή ερμηνεία της διατάξεως Β. Προβλήματα κατά την επιμέτρηση της ποινής Γ. Βαρύτερο αποτέλεσμα από δόλο Δ. Σε τι συνίσταται το βαρύτερο αποτέλεσμα ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ ΤΟ ΑΔΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ο ΓΕΝΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΑΔΙΚΟΥ I. ΕΝΝΟΙΕΣ Εισαγωγή Διακρίσεις («τυπικό» και «ουσιαστικό» άδικο) Η τυπικά άδικη πράξη A. «Νομοτυπική» (ή «αντικειμενική») υπόσταση Β. Υποκειμενικά στοιχεία του αδίκου Γ. Ειδικά στοιχεία του αδίκου Η ουσιαστικά άδικη πράξη II. ΤΑ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΣΕΩΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ο Η ΑΜΥΝΑ Ι. ΓΕΝΙΚΑ Έννοια Βασικές αρχές II. ΟΙ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΜΥΝΑΣ Επίθεση Η επίθεση πρέπει να είναι άδικη Η επίθεση πρέπει να είναι «παρούσα» Η επίθεση πρέπει να στρέφεται κατά ατομικών εννόμων αγαθών III. Η ΑΜΥΝΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ

9 1. Προσβολή του επιτιθέμενου Η προσβολή του επιτιθέμενου γίνεται «προς υπεράσπιση» από την επίθεση Αναγκαία προσβολή Α. Προσδιορισμός του «αναγκαίου» της προσβολής Β. Φυγή του αμυνόμενου Γ. Τοποθέτηση μηχανισμών αυτοπροστασίας Αναγκαίο μέτρο (άρθρ. 22 παρ. 3 Π.Κ.) Ενάσκηση δικαιώματος άμυνας και θανάτωση του επιτιθέμενου Άμυνα που ασκείται από αστυνομικά όργανα Κοινωνικοηθικοί περιορισμοί του δικαιώματος άμυνας Α. Επίθεση από ακαταλόγιστο πρόσωπο Β. Πρόσωπα οικογενειακού περιβάλλοντος Γ. Αφόρητη δυσαναλογία μεταξύ των εννόμων αγαθών Δ. Εξ αμελείας υπαίτια πρόκληση άμυνας Υπαίτια πρόκληση άμυνας Α. Εκ προθέσεως πρόκληση άμυνας Β. Εξ αμελείας πρόκληση άμυνας Γ. Η «προκληθείσα πρόκληση» άμυνας Υποκειμενική στάση του αμυνόμενου Άμυνα υπέρ τρίτου Άμυνα με παράλειψη IV. ΥΠΕΡΒΑΣΗ ΤΩΝ ΟΡΙΩΝ ΤΗΣ ΑΜΥΝΑΣ Έννοια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 ο ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΝΑΓΚΗΣ I. ΕΝΝΟΙΑ II. ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ Κίνδυνος Αντικείμενο του κινδύνου Ο κίνδυνος πρέπει να είναι παρών Ο κίνδυνος πρέπει να είναι άλλως αναπότρεπτος Αντιστάθμιση αξιών Η υποκειμενική στάση του ευρισκόμενου σε κατάσταση ανάγκης III. ΥΠΑΙΤΙΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΝΑΓΚΗΣ XV

10 IV. ΥΠΟΧΡΕΟΙ ΝΑ ΕΚΤΕΘΟΥΝ ΣΤΟΝ ΚΙΝΔΥΝΟ V. ΥΠΕΡΒΑΣΗ ΤΩΝ ΟΡΙΩΝ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ ΑΝΑΓΚΗΣ VI. ΕΙΔΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ XVI ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 ο ΑΛΛΟΙ ΛΟΓΟΙ ΠΟΥ ΑΙΡΟΥΝ ΤΟ ΑΔΙΚΟ I. Η ΠΡΟΣΤΑΓΗ Έννοια Προϋποθέσεις Περιπτώσεις Χωρεί άμυνα κατά της προσταγής; Προσταγή ως λόγος άρσεως του αδίκου ή του καταλογισμού; II. Η ΣΥΝΑΙΝΕΣΗ ΤΟΥ ΠΑΘΟΝΤΟΣ Έννοια Προϋποθέσεις Α. Ο φορέας του εννόμου αγαθού να έχει την ικανότητα προς συναίνεση Β. Να μην προσκρούει στα χρηστά ήθη Γ. Να υπάρχει κατά το χρόνο της πράξεως Δ. Να ανταποκρίνεται ουσιαστικά στην αντικειμενικά υφιστάμενη βούληση του συναινούντος Ε. Εξωτερίκευση της συναίνεσης Η εικαζόμενη συναίνεση Συναίνεση του ασθενούς για τη διενέργεια ιατρικών πράξεων Συγκατάθεση III. ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΚΑΘΗΚΟΝΤΩΝ Έννοια Διακρίσεις Περιπτώσεις Α. Σύγκρουση δύο νομικών καθηκόντων Β. Σύγκρουση νομικού με ηθικό καθήκον Γ. Περιπτώσεις «τραγικών ηθικών διλημμάτων» IV. ΑΛΛΟΙ ΛΟΓΟΙ ΠΟΥ ΑΙΡΟΥΝ ΤΟ ΑΔΙΚΟ Εκπλήρωση καθήκοντος και ενάσκηση δικαιώματος Η θεμιτή αυτοδικία Α. Ορισμός - Προϋποθέσεις

11 Β. Διαφορές αυτοδικίας - άμυνας Η αυτοδύναμη προστασία της νομής Ειδικοί λόγοι άρσεως του αδίκου Α. Επιτρεπόμενη άμβλωση Β. Οι επιτρεπόμενες δυσμενείς κρίσεις σε σχέση με την εξύβριση ή την δυσφήμηση Γ. Η επιτρεπόμενη παραβίαση της επαγγελματικής εχεμύθειας Δ. Η επιτρεπόμενη χρήση μαγνητοταινίας Το «κοινωνικά πρόσφορο» της συμπεριφοράς Ο σωφρονισμός ανηλίκων ΜΕΡΟΣ ΠΕΜΠΤΟ ΤΟ ΑΣΥΓΓΝΩΣΤΟ ΤΗΣ ΠΡΑΞΕΩΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12 ο ΕΝΝΟΙΑ, ΦΥΣΗ ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΚΑΤΑΛΟΓΙΣΜΟΥ Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΙΙ. Η ΦΥΣΗ ΤΟΥ ΚΑΤΑΛΟΓΙΣΜΟΥ Ψυχολογική θεωρία της ενοχής Αξιολογική θεωρία της ενοχής ΙΙΙ. ΤΟ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΚΑΤΑΛΟΓΙΣΜΟΥ Το «ανθρωπίνως φευκτό» της υπαιτιότητας («Άλλως δύνασθαι πράττειν») Το ζήτημα της ελευθερίας της βουλήσεως IV. ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΑΣΥΓΓΝΩΣΤΟΥ V. Η ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΚΑΤΑΛΟΓΙΣΜΟ Έννοια-μέθοδοι διαπιστώσεως Α. Τρόπος διαπιστώσεως της ικανότητας για καταλογισμό Β. Εφαρμογή της αρχής «in dubio pro reo»; Γ. Ζητήματα που ανακύπτουν Νοσηρά διατάραξη των πνευματικών λειτουργιών Α. Ψυχώσεις Β. Ολιγοφρένεια Γ. Ψυχοπάθειες Δ. Γενετήσιες ανωμαλίες Ε. Νευρώσεις Διατάραξη της συνειδήσεως XVII

12 4. Η μη ικανότητα αντίληψης και συμμόρφωσης Η ελαττωμένη ικανότητα προς καταλογισμό Α. Νομική ρύθμιση Β. Φύση της ελαττωμένης ικανότητας για καταλογισμό Γ. Δομή της ελαττωμένης ικανότητας για καταλογισμό Δ. Ειδικές περιπτώσεις της ελαττωμένης ικανότητας για καταλογισμό Ε. Έκτιση της ποινής σε ιδιαίτερα καταστήματα Ηλικία και πνευματική ωριμότητα Η κωφαλαλία Πράξη ελεύθερη στην αιτία της («actio libera in causa») Α. Έννοια B. Ομάδες περιπτώσεων Γ. Actio libera in causa και αρχή της ενοχής Δ. Η υπαίτια μέθη IV. Η ΥΠΑΙΤΙΟΤΗΤΑ V. ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ Ή ΑΣΥΓΓΝΩΣΤΗ ΑΓΝΟΙΑ ΤΟΥ ΑΔΙΚΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13 ο ΛΟΓΟΙ ΑΡΣΕΩΣ ΤΟΥ ΚΑΤΑΛΟΓΙΣΜΟΥ I. Η ΠΛΑΝΗ Εισαγωγικά Πραγματική πλάνη A. Νομική ρύθμιση Β. Εννοιολογικές διακρίσεις Νομική πλάνη Α. Η ρύθμιση της νομικής πλάνης Β. Η ερμηνεία του όρου «πίστευε» Γ. Το «διαιρετό» της συνείδησης του αδίκου Δ. Η «πλάνη περί την υπαγωγή» Ε. Το «συγγνωστό» της νομικής πλάνης ΣΤ. Συνέπεια της νομικής πλάνης Πλάνη ως προς λόγο άρσεως του αδίκου Πλάνη ως προς λόγο άρσεως της ενοχής Πλάνη ως προς λόγο αποκλεισμού του τιμωρητού Πλάνη ως προς την διαδρομή της αιτιότητας XVIII

13 8. Πλάνη περί το συγκεκριμένο αντικείμενο της αξιόποινης πράξεως («error in persona vel objecto») II. Η ΒΟΥΛΗΤΙΚΗ ΑΔΥΝΑΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΕΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ - ΚΑΤΑΣ- ΤΑΣΗ ΑΝΑΓΚΗΣ ΠΟΥ ΑΙΡΕΙ ΤΟΝ ΚΑΤΑΛΟΓΙΣΜΟ Εισαγωγή Νομική ρύθμιση Διαφορές ως προς τις προϋποθέσεις από την κατάσταση ανάγκης του άρθρου 25 Π.Κ Περαιτέρω προϋποθέσεις Α. Ο κίνδυνος να είναι παρών και άλλως αναπότρεπτος Β. Απειλή συγγενών ή οικείων Γ. Υπαίτια πρόκληση κινδύνου Δ. Υπόχρεοι να εκτεθούν στον κίνδυνο Δικαιολογητική βάση άρσεως του καταλογισμού Υπέρβαση των ορίων της καταστάσεως ανάγκης III. ΗΘΙΚΗ ΑΔΥΝΑΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΕΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ Σύγκρουση καθηκόντων Δράστης «εκ πεποιθήσεως» ΚΕΦΑΛΑΙΟ 14 ο ΤΟ ΤΙΜΩΡΗΤΟ ΤΗΣ ΠΡΑΞΕΩΣ I. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ II. ΟΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΙ ΟΡΟΙ ΤΟΥ ΑΞΙΟΠΟΙΝΟΥ Ορισμός Απαρίθμηση Η φύση των εξωτερικών όρων τον αξιοποίνου Ειδικά Θέματα των εξωτερικών όρων του αξιοποίνου Α. Ως προς τον χρόνο τελέσεως του εγκλήματος Β. Ως προς τον τόπο τελέσεως του εγκλήματος III. ΛΟΓΟΙ ΕΞΑΛΕΙΨΕΩΣ ΤΟΥ ΑΞΙΟΠΟΙΝΟΥ Η παραγραφή του εγκλήματος Α. Δικαιολογητική βάση της παραγραφής Β. Νομική φύση της παραγραφής Γ. Νομική ρύθμιση της παραγραφής Δ. Αναστολή παραγραφής εγκλημάτων Ε. Ειδικές περιπτώσεις παραγραφής και αναστολής αυτής XIX

14 ΣΤ. Λοιπά ζητήματα Η παραγραφή της ποινής Α. Δικαιολογητική βάση Β. Νομική ρύθμιση Γ. Αναστολή της παραγραφής των ποινών Παραγραφή των μέτρων ασφαλείας Η αμνηστία Α. Η νομική ρύθμιση - Διακρίσεις Β. Διαφορά μεταξύ αμνηστίας και «ειδικής παραγραφής» Γ. Διαφορά μεταξύ αμνηστίας και χάριτος Η παρέλευση της προθεσμίας και η παραίτηση από την έγκληση Η έμπρακτη μετάνοια Α. Έννοια Β. Περιπτώσεις Γ. Λοιπά ζητήματα Δ. Η θέση της νομολογίας Ειδικοί λόγοι εξάλειψης του αξιοποίνου Α. Η επικύρωση προπτωχευτικής εξυγιαντικής συμφωνίας Β. Η εκ των υστέρων πληρωμή ακάλυπτης επιταγής Γ. Η καταβολή χρέους προς το Δημόσιο Δ. Φορολογικός συμβιβασμός IV. Η ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΑΦΕΣΗ ΤΟΥ ΑΞΙΟΠΟΙΝΟΥ XX ΜΕΡΟΣ ΕΚΤΟ ΙΔΙΑΙΤΕΡΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΗΣ ΑΞΙΟΠΟΙΝΗΣ ΠΡΑΞΕΩΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 15 ο Η ΑΠΟΠΕΙΡΑ I. Η ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΠΕΙΡΑΣ ΣΤΟΝ Π.Κ Εισαγωγικά Η νομική ρύθμιση II. ΛΟΓΟΣ ΤΙΜΩΡΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΑΠΟΠΕΙΡΑΣ Η υποκειμενική θεωρία Η αντικειμενική θεωρία Η θεωρία της εντυπώσεως III. ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΤΙΜΩΡΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΑΠΟΠΕΙΡΑΣ Απόφαση εκτελέσεως κακουργήματος ή πλημμελήματος

15 2. Αρχή εκτελέσεως του εγκλήματος Α. Η «ουσιαστική αντικειμενική» θεωρία Β. Η «τυπική-αντικειμενική» θεωρία Γ. Η νεότερη «τυπική αντικειμενική» θεωρία Δ. Η θεωρία της φυσικής καλύψεως Ε. Η υποκειμενική θεωρία ΣΤ. Η θεωρία της εντυπώσεως Ζ. Η θεωρία της «προσβολής της ειρήνευσης» Νομολογιακή αντιμετώπιση του θέματος Ειδικές περιπτώσεις IV. Η ΑΠΡΟΣΦΟΡΗ ΑΠΟΠΕΙΡΑ Απρόσφορη απόπειρα λόγω αντικειμένου Α. Έννοια περιπτώσεις Β. Απόλυτη σχετική μη προσφορότητα Απρόσφορη απόπειρα λόγω μέσου Απρόσφορη απόπειρα λόγω υποκειμένου Απρόσφορη απόπειρα από «ευήθεια» Απρόσφορη απόπειρα και έλλειψη στοιχείου της νομοτυπικής υποστάσεως Το «νομιζόμενο έγκλημα» (delictum putativum) Κριτική κατά της τυποποιήσεως της απρόσφορης απόπειρας V. ΥΠΑΝΑΧΩΡΗΣΗ ΑΠΟ ΑΠΟΠΕΙΡΑ Πεπερασμένη - μη πεπερασμένη απόπειρα Α. Νομική ρύθμιση Β. Διακρίσεις Γ. Η ερμηνεία του όρου «παρεμπόδιση» Δ. Υπαναχώρηση από απρόσφορη απόπειρα Ο λόγος επιεικούς μεταχειρίσεως της υπαναχωρήσεως Α. Η θεωρία της «χρυσής γέφυρας» Β. Η θεωρία της «ανταμοιβής» Γ. Η θεωρία του «σκοπού της ποινής» Δ. Νεότερες απόψεις Το «εκούσιο» της υπαναχωρήσεως Α. Η έννοια των «εξωτερικών εμποδίων» Β. Οι «ψυχολογικές» θεωρίες Γ. Η θεωρία της «λογικής των εγκληματιών» Δ. Συμπέρασμα XXI

16 4. Η «αποτυχημένη» απόπειρα Α. Ορισμός Β. Περιπτώσεις αποτυχημένης απόπειρας Γ. Η «απόλυτη αδυναμία» ολοκληρώσεως του εγκλήματος Υπαναχώρηση από απόπειρα σύνθετου εγκλήματος VI. Η ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΣΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΕΜΦΑΝΙΣΕΩΣ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ Απόπειρα στα εκ του αποτελέσματος διακρινόμενα εγκλήματα Απόπειρα στις περιπτώσεις αναγωγής της απόπειρας ή των προπαρασκευαστικών πράξεων σε αυτοτελή εγκλήματα Η απόπειρα στα τυπικά εγκλήματα Η απόπειρα στα εγκλήματα παραλείψεως Α. Η απόπειρα στα μη γνήσια εγκλήματα παραλείψεως Β. Η απόπειρα στα γνήσια εγκλήματα παραλείψεως XXII ΚΕΦΑΛΑΙΟ 16 ο ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΟ ΕΓΚΛΗΜΑ I. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Συμμετοχή υπό ευρεία και υπό στενή έννοια Η δικαιοπολιτική σημασία της συμμετοχής Ο παρακολουθηματικός χαρακτήρας της συμμετοχής Α. Το σύστημα της υπερεξαρτήσεως Β. Το σύστημα της πλήρους εξαρτήσεως Γ. Το σύστημα της περιορισμένης εξαρτήσεως Δ. Το σύστημα της ελάχιστης εξαρτήσεως Ε. Η επιλογή του νομοθέτη ΙΙ. Η AYΤΟΥΡΓΙΑ Η έννοια του αυτουργού Ορισμός αυτουργού διάκριση από συμμετόχους Α. Η θεωρία του δόλου Β. Η θεωρία του συμφέροντος Γ. Η τυπική-αντικειμενική θεωρία Δ. Η θεωρία της κυριαρχίας επί της πράξεως Ε. Σύγχρονες θεωρίες Τα είδη της φυσικής αυτουργίας Α. Η άμεση αυτουργία Β. Η έμμεση αυτουργία

17 Γ. Η απόπειρα στην έμμεση αυτουργία Η συμμετοχή στα ιδιαίτερα εγκλήματα Α. Ιδιαίτερα εγκλήματα Β. Προσδιορισμός των στοιχείων του άρθρου 49 Π.Κ Γ. Προβλήματα συμμετοχής σε ιδιαίτερο έγκλημα Η συμμετοχή στο ιδιόχειρα εγκλήματα Α. Εννοιολογικός προσδιορισμός των ιδιόχειρων εγκλημάτων Β. Περιπτώσεις συμμετοχής στα ιδιόχειρα εγκλήματα ΙΙΙ. Η ΣΥΝΑΥΤΟΥΡΓΙΑ Η έννοια της συναυτουργίας Α. Ορισμός Β. Συναπόφαση Γ. Συνεκτέλεση Η διαδοχική συναυτουργία Η αναγκαία συμμετοχή Ειδικές μορφές συναυτουργίας IV. Η ΠΑΡΑΥΤΟΥΡΓΙΑ V. Η ΗΘΙΚΗ ΑΥΤΟΥΡΓΙΑ Έννοια Α. Η νομική ρύθμιση Ο λόγος τιμωρήσεως του ηθικού αυτουργού Α. Η θεωρία της συμμετοχής στην ενοχή (θεωρία της «διαφθοράς») Β. Η θεωρία της συμμετοχής στο άδικο Γ. Η απόλυτη θεωρία της αιτιώδους προκλήσεως Δ. Η θεωρία της εξαρτημένης αιτιώδους προκλήσεως Ε. Συμπέρασμα Ο τρόπος προκλήσεως της αποφάσεως Α. Ως προς τη σχέση του ηθικού με τον φυσικό αυτουργό Β. Η περίπτωση του omnimodo facturus Γ. Πρόκληση σε αόριστο αριθμό προσώπων Δ. Ηθική αυτουργία κατά συναυτουργία Ε. Ηθική αυτουργία με παράλειψη και σε έγκλημα παραλείψεως; ΣΤ. Αποκλίσεις από την πρόκληση Τόπος και χρόνος τελέσεως της ηθικής αυτουργίας Α. Τόπος τελέσεως της ηθικής αυτουργίας Β. Χρόνος τελέσεως της ηθικής αυτουργίας XXIII

18 5. Η ηθική αυτουργία στα εκ του αποτελέσματος διακρινόμενα εγκλήματα Α. Οι σχετικοί προβληματισμοί Agent provocateur A. Έννοια B. Λόγος τιμωρήσεως του agent provocateur Γ. Αποτυχία του agent provocateur Δ. Agent provocateur και η αποπεράτωση του εγκλήματος Ε. Δικαιοπολιτική βάση της τιμωρήσεως του agent provocateur ΣΤ. Η ποινή του agent provocateur Απόπειρα ηθικής αυτουργίας Η υποκειμενική πλευρά της ηθικής αυτουργίας Η ποινή του ηθικού αυτουργού VI. Η ΣΥΝΕΡΓΕΙΑ Έννοια - διακρίσεις Η άμεση συνέργεια Α. Έννοια της άμεσης συνέργειας Β. Η «άμεση συνδρομή» στην πράξη του αυτουργού Γ. Η υποκειμενική πλευρά της άμεσης συνέργειας Η απλή συνέργεια Α. Ορισμός Β. Χρόνος και τόπος παροχής της απλής συνέργειας Γ. Τρόπος παροχής της απλής συνέργειας Η αιτιότητα στη συνέργεια Δ. Η ψυχική συνέργεια Ε. Συνέργεια με παράλειψη ΣΤ. Η υποκειμενική πλευρά της συνέργειας VII. ΠΟΛΛΑΠΛΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΗΝ ΙΔΙΑ ΠΡΑΞΗ XXIV ΜΕΡΟΣ ΕΒΔΟΜΟ Η ΠΟΙΝΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 17 ο ΕΝΝΟΙΑ, ΦΥΣΗ ΚΑΙ ΣΚΟΠΟΙ ΤΗΣ ΠΟΙΝΗΣ I. H ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΠΟΙΝΗΣ Η ποινή ως κύρωση του νόμου

19 2. Η ποινή ως κριτήριο του εγκλήματος II. Η ΦΥΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΝΗΣ Εισαγωγή Η φύση της ποινής ως «κοινωνικού μέτρου» Η φύση της ποινής ως «ηθικής αποδοκιμασίας» από το νόμο Άλλες βασικές αρχές που διέπουν την επιβολή της ποινής Α. Αρχή της αναγκαιότητας Β. Αρχή της αναλογικότητας III. ΟΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΤΗΣ ΠΟΙΝΗΣ Γενικά Απόλυτες θεωρίες Η μεταφυσική θεμελίωση της ποινής Σχετικές θεωρίες Ενωτικές θεωρίες IV. ΟΙ ΣΚΟΠΟΙ ΤΗΣ ΠΟΙΝΗΣ Οι ανταποδοτικές θεωρίες Η γενική πρόληψη Η ειδική πρόληψη Οι σύγχρονες εξελίξεις V. ΠΟΙΝΕΣ ΠΕΡΙΟΡΙΣΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ Κάθειρξη Α. Η ισόβια κάθειρξη Β. Η πρόσκαιρη κάθειρξη Γ. Η αόριστη κάθειρξη Φυλάκιση Περιορισμός σε ειδικό κατάστημα κράτησης νέων Περιορισμός σε ψυχιατρικό κατάστημα Κράτηση VΙ. ΟΙ ΧΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΟΙΝΕΣ Νομική ρύθμιση Η φύση και η προβληματική των χρηματικών ποινών VΙΙ. ΟΙ ΠΑΡΕΠΟΜΕΝΕΣ ΠΟΙΝΕΣ Εισαγωγικά Η αποστέρηση των πολιτικών δικαιωμάτων Α. Πότε επιβάλλεται η αποστέρηση Β. Αποτέλεσμα της αποστερήσεως Γ. Υπολογισμός του χρόνου αποστερήσεως XXV

20 XXVI Δ. Η αποκατάσταση Η απαγόρευση ασκήσεως επαγγέλματος Α. Προϋποθέσεις επιβολής της απαγόρευσης Β. Νομική φύση της απαγόρευσης Γ. Συνέπειες της απαγόρευσης Η δημοσίευση της καταδικαστικής αποφάσεως Η δήμευση των μέσων ή προϊόντων του εγκλήματος ΚΕΦΑΛΑΙΟ 18 ο ΤΑ ΜΕΤΡΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ I. ΦΥΣΗ ΚΑΙ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΜΕΤΡΩΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Εισαγωγικά Η νομική φύση των μέτρων ασφαλείας Πρακτικές διαφορές ποινών και μέτρων ασφαλείας ΙΙ. ΜΕΤΡΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΟΥ ΕΠΙΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΑΝΤΙ ΤΗΣ ΠΟΙΝΗΣ Εισαγωγικά Φύλαξη ακαταλογίστων εγκληματιών σε δημόσιο θεραπευτικό κατάστημα Α. Νομική ρύθμιση σκοπός Β. Οι προϋποθέσεις του εγκλεισμού σε θεραπευτικό κατάστημα Γ. Η διάρκεια του εγκλεισμού Δ. Η αναγκαστική νοσηλεία ψυχασθενών ΙΙΙ. ΤΑ ΜΕΤΡΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΟΥ ΕΠΙΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΣΕ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΝΗΣ Εισαγωγή σε θεραπευτικό κατάστημα αλκοολικών και τοξικομανών Α. Νομική ρύθμιση Β. Προϋποθέσεις Γ. Διάρκεια Παραπομπή σε κατάστημα εργασίας Α. Νομική ρύθμιση προϋποθέσεις Β. Διάρκεια Γ. Η συνταγματικότητα του θεσμού Απαγόρευση διαμονής Α. Νομική ρύθμιση Β. Ο θεσμός της «εκτόπισης» ειδικότερα Γ. Προϋποθέσεις της απαγόρευσης

21 Δ. Διάρκεια της απαγόρευσης Απέλαση αλλοδαπού Α. Νομική ρύθμιση Β. Προϋποθέσεις Γ. Εκτέλεση της απέλασης Δ. Αναστολή της απέλασης Ε. Η διοικητική απέλαση IV. Η ΔΗΜΕΥΣΗ Εισαγωγικά Α. Νομική ρύθμιση Β. Νομική φύση της δημεύσεως Προϋποθέσεις της δήμευσης ως παρεπόμενης ποινής Α. Καθορισμός των αντικειμένων που υπόκεινται σε δήμευση Β. Λοιπές προϋποθέσεις Προϋποθέσεις της δήμευσης ως μέτρου ασφαλείας Α. Βασικές διαφορές με τη δήμευση ως παρεπόμενη ποινή Β. Ο κίνδυνος για τη δημόσια τάξη Η δήμευση στις ειδικές διατάξεις του Π.Κ. και σε ειδικούς ποινικούς νόμους Α. Εγκλήματα πλαστότητας Β. Δωροδοκία Γ. Κ.Ο.Κ Δ. Ναρκωτικά Ε. Νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματική δραστηριότητα ΣΤ. Όπλα Ζ. Τελωνειακός Κώδικας Η. Η δήμευση σε άλλα νομοθετήματα Η αρχή της αναλογίας κατά την επιβολή της δημεύσεως ΚΕΦΑΛΑΙΟ 19 ο ΜΕΤΡΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΝΗΛΙΚΟΥΣ ΠΑΡΑΒΑΤΕΣ Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ Η εξέλιξη της νομοθεσίας για τους ανηλίκους Η συνταγματική διάσταση των διατάξεων για τους ανηλίκους Η διεθνής διάσταση της νομοθεσίας για τους ανηλίκους Δικονομικά ζητήματα XXVII

22 5. Θεσμοί για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της εγκληματικότητας των ανηλίκων Α. Επιμελητές ανηλίκων Β. Ιδρύματα Αγωγής Ανηλίκων Γ. Εταιρείες Προστασίας Ανηλίκων Δ. Κ.Ε.Σ.Α.Θ.Ε.Α ΙΙ. Η ΚΑΤΑΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΗΝ ΗΛΙΚΙΑ ΙΙΙ. ΤΑ ΚΑΘ ΕΚΑΣΤΟΝ ΜΕΤΡΑ Αναμορφωτικά μέτρα Α. Εισαγωγικά Β. Η επίπληξη του ανηλίκου Γ. Η ανάθεση της υπεύθυνης επιμέλειας του ανηλίκου στους γονείς ή στους επιτρόπους του Δ. Η ανάθεση της υπεύθυνης επιμέλειας του ανηλίκου σε ανάδοχη οικογένεια Ε. Η ανάθεση της επιμέλειας του ανηλίκου σε προστατευτικές εταιρείες ή σε ιδρύματα ανηλίκων ή σε επιμελητές ανηλίκων ΣΤ. Η συνδιαλλαγή μεταξύ ανηλίκου και θύματος Ζ. Η αποζημίωση του θύματος ή η κατ άλλον τρόπο άρση ή μείωση των συνεπειών της πράξεως Η. Η παροχή κοινωφελούς εργασίας από τον ανήλικο Θ. Η παρακολούθηση από τον ανήλικο κοινωνικών και ψυχολογικών προγραμμάτων σε κρατικούς, δημοτικούς ή ιδιωτικούς φορείς Ι. Η παρακολούθηση από τον ανήλικο ειδικών προγραμμάτων κυκλοφοριακής αγωγής ΙΑ. Η φοίτηση του ανηλίκου σε σχολές επαγγελματικής ή άλλης εκπαίδευσης ή κατάρτισης ΙΒ. Η τοποθέτηση του ανηλίκου σε κατάλληλο κρατικό, δημοτικό, κοινοτικό ή ιδιωτικό ίδρυμα αγωγής ΙΓ. Πρόσθετα αναμορφωτικά μέτρα Θεραπευτικά μέτρα Α. Εισαγωγικά Β. Ανάθεση της υπεύθυνης επιμέλειας του ανηλίκου στους γονείς, στους επιτρόπους του ή στην ανάδοχη οικογένεια Γ. Ανάθεση της επιμέλειας του ανηλίκου σε προστατευτικές εταιρείες ή σε επιμελητές ανηλίκων XXVIII

23 Δ. Παρακολούθηση συμβουλευτικού θεραπευτικού προγράμματος από τον ανήλικο Ε. Παραπομπή του ανηλίκου σε θεραπευτικό ή άλλο κατάλληλο κατάστημα Περιορισμός σε ειδικό κατάστημα κράτησης νέων Α. Νομική ρύθμιση Β. Η νομική φύση του περιορισμού Γ. Απόλυση υπό όρο Δ. Εκδίκαση ή εκτέλεση μετά τη συμπλήρωση του δεκάτου ογδόου έτους Ε. Συρροή Νεαροί ενήλικες ΚΕΦΑΛΑΙΟ 20 ο Η ΕΓΚΛΗΣΗ Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ Ορισμός Δικαιολογητική βάση της θέσπισης κατ έγκληση διωκόμενων εγκλημάτων Η νομική φύση της εγκλήσεως Το αδιαίρετο της εγκλήσεως ΙΙ. ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΤΗΣ ΕΓΚΛΗΣΕΩΣ Δικαιούχοι υποβολής της εγκλήσεως Α. Ο «άμεσα παθών» από το έγκλημα Β. Παθών ανήλικος Γ. Παθών νομικό πρόσωπο Δ. Άλλοι δικαιούχοι Ε. Πλείονες δικαιούχοι Διαδικασία υποβολής εγκλήσεως Προθεσμία υποβολής εγκλήσεως Α. Η νομική ρύθμιση Β. Επιμέρους περιπτώσεις ΙΙΙ. ΕΞΑΛΕΙΨΗ ΤΗΣ ΕΓΚΛΗΣΕΩΣ Παραίτηση από την έγκληση Ανάκληση της εγκλήσεως XXIX

24 XXX ΚΕΦΑΛΑΙΟ 21 ο Η ΕΠΙΜΕΤΡΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΝΗΣ Ι. ΕΠΙΜΕΤΡΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΝΗΣ ΥΠΟ ΣΤΕΝΗ ΕΝΝΟΙΑ Εισαγωγικά Α. Εννοιολογικός προσδιορισμός του όρου «επιμέτρηση» Β. Επιμέτρηση και αιτιολογία της αποφάσεως Η επιμέτρηση και οι σκοποί της ποινής Η επιμέτρηση και τα κριτήρια της αξιόποινης πράξεως Α. Γενικές παρατηρήσεις Β. Η βαρύτητα του εγκλήματος Γ. Η προσωπικότητα του εγκληματία Διαφοροποιήσεις κατά την επιμέτρηση της ποινής Επιμέτρηση της χρηματικής ποινής και του προστίμου ΙΙ. ΕΛΑΦΡΥΝΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΣΤΑΣΕΙΣ Εισαγωγικά Επιμέτρηση σε περίπτωση λόγων μειώσεως της ποινής ή ελαφρυντικών περιστάσεων Γενικοί λόγοι μειώσεως της ποινής Ειδικοί λόγοι μειώσεως της ποινής Ελαφρυντικές περιστάσεις Α. Γενικές παρατηρήσεις Β. Οι κατ ιδίαν ελαφρυντικές περιστάσεις Γ. Ουσιώδη δικονομικά ζητήματα Συρροή λόγων μειώσεως της ποινής (άρθρ. 85 Π.Κ.) ΙΙΙ. Η ΥΠΟΤΡΟΠΗ Εισαγωγικά Οι καθέκαστον ρυθμίσεις Α. Η υποτροπή στα εγκλήματα δόλου Β. Η υποτροπή στα εγκλήματα αμέλειας Γ. Η υποτροπή στα πταίσματα Δ. Ειδικές περιπτώσεις υποτροπής Ε. Η ποινή της υποτροπής ΣΤ. Καθ έξη υπότροποι εγκληματίες IV. Η ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΗΣ ΠΟΙΝΗΣ Φύση και σκοποί της μετατροπής Α. Οι σκοποί της μετατροπής

25 Β. Η φύση της μετατροπής Η νομική ρύθμιση της μετατροπής Α. Μετατροπή σε χρηματική ποινή ή πρόστιμο Β. Μετατροπή σε παροχή κοινωφελούς εργασίας Γ. Ειδικές ρυθμίσεις ΚΕΦΑΛΑΙΟ 22 ο ΣΥΡΡΟΗ Ι. ΓΕΝΙΚΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ ΙΙ. Η ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΑΞΙΟΠΟΙΝΗΣ ΠΡΑΞΕΩΣ Η πλειονότητα εγκλημάτων ως αναγκαία προϋπόθεση της συρροής Α. Πολλαπλή επίδραση επί του αυτού εννόμου αγαθού με ενιαίο αποτέλεσμα Β. Προσβολή της ειρήνευσης ενός εννόμου αγαθού Γ. Η ενότητα εκ του νόμου ΙΙΙ. Η ΠΛΗΘΩΡΑ ΤΩΝ ΑΞΙΟΠΟΙΝΩΝ ΠΡΑΞΕΩΝ Γενικές παρατηρήσεις Το σύστημα της «συνολικής ποινής» Α. Λειτουργία του συστήματος της «συνολικής ποινής» Β. Ο προσδιορισμός του είδους της συνολικής ποινής Γ. Εξαιρέσεις από το σύστημα της συνολικής ποινής Δ. Η νομική φύση της συνολικής ποινής Ε. Η συνολική ποινή στην αναστολή και στη μετατροπή ΣΤ. Συρροή χρηματικών ποινών Ζ. Επιγενόμενη συρροή ποινών Η. Καθορισμός συνολικής ποινής επί συνδρομής πραγματικής και κατ ιδέαν συρροής Θ. Συνάντηση στερητικών της ελευθερίας με χρηματικές ποινές Πραγματική και κατ ιδέαν συρροή εγκλημάτων Α. Πραγματική συρροή Β. Κατ ιδέαν συρροή Η αληθινή συρροή Η φαινομένη συρροή Α. Έννοια Β. Η αρχή της ειδικότητας (lex specialis derogat legi generali) Γ. Η αρχή της επικουρικότητας (lex primaria derogat legi subsidiariae) XXXI

26 XXXII Δ. Η αρχή της απορρόφησης (lex consumens derogat legi consumptae) Ε. Η αναβίωση του συρρέοντος εγκλήματος Το «αθροιστικό έγκλημα» Α. Γενικά Β. Η κατ επάγγελμα τέλεση Γ. Η κατά συνήθεια τέλεση Δ. Πρακτικές συνέπειες Το κατ εξακολούθηση έγκλημα Α. Έννοια Προϋποθέσεις Β. Δικαιολογητική βάση του κατ εξακολούθηση εγκλήματος Γ. Η ρύθμιση της παρ. 1 του άρθρ. 98 Π.Κ Δ. Η ρύθμιση της παρ. 2 του άρθρ. 98 Π.Κ Η συρροή στα εκ του αποτελέσματος διακρινόμενα εγκλήματα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 23 ο ΑΝΑΣΤΟΛΗ ΚΑΙ ΥΦ ΟΡΟΝ ΑΠΟΛΥΣΗ Ι. ΑΝΑΣΤΟΛΗ ΤΗΣ ΠΟΙΝΗΣ Δικαιολογητική βάση Προϋποθέσεις χορηγήσεως αναστολής Αναστολή υπό επιτήρηση σε ποινές άνω των τριών ετών Αναστολή εκτελέσεως ποινής αλλοδαπού Ανάκληση της αναστολής Άρση της αναστολής Ειδικά ζητήματα αναστολής Α. Έναρξη του χρόνου δοκιμασίας Β. Η αναστολή στη νομοθεσία για τα ναρκωτικά Γ. Ενέργεια αλλοδαπής απόφασης Αποτελέσματα της αναστολής Α. Συνέπειες ως προς την κύρια ποινή Β. Συνέπειες ως προς την καταβολή δικαστικών εξόδων και χρηματικής αποζημίωσης Γ. Συνέπειες ως προς την εκτέλεση των παρεπομένων ποινών Δ. Συνέπειες ως προς την εκτέλεση των μέτρων ασφαλείας ΙΙ. ΑΠΟΛΥΣΗ ΥΠΟ ΟΡΟ Εισαγωγικά

27 2. Προϋποθέσεις για την υπό όρο απόλυση Α. Βασικές προϋποθέσεις Β. Η συμπεριφορά του καταδίκου ως προϋπόθεση της υφ όρον απόλυσης Γ. Ειδικές ρυθμίσεις Δ. Διαχρονικό δίκαιο Η υπό όρο απόλυση σε ειδικές κατηγορίες δραστών Α. Απόλυση υπό όρο αλλοδαπού κρατουμένου Β. Απόλυση υπό όρο κρατουμένου για λόγους υγείας Γ. Απόλυση υπό όρο σε ειδικά νομοθετήματα Διαδικασία χορήγησης της υπό όρο απόλυσης Ανάκληση της απόλυσης Άρση της απόλυσης Ειδικές μορφές υπό όρο απόλυσης Α. Υπό όρο απόλυση ανηλίκων Β. Υπό όρο απόλυση σε περίπτωση αόριστης κάθειρξης Γ. Υπό όρο απόλυση σε περίπτωση εγκλεισμού σε ψυχιατρικό κατάστημα Απόλυση υπό τον όρο του κατ οίκον περιορισμού με ηλεκτρονική επιτήρηση XXXIII