Σύγχρονα αναπτυξιακά εγχειρήματα και περιβαλλοντικές προκλήσεις. Περιβαλλοντικές διαστάσεις του σύγχρονου χωρικού σχεδιασμού

Transcript

1 Σύγχρονα αναπτυξιακά εγχειρήματα και περιβαλλοντικές προκλήσεις. Περιβαλλοντικές διαστάσεις του σύγχρονου χωρικού σχεδιασμού Ρένα Κλαμπατσέα Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών

2 Άδεια Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άδεια χρήσης άλλου τύπου, αυτή πρέπει να αναφέρεται ρητώς.

3 Άρθρο 24, Σύνταγμα Αποτελεί θεμέλιο λίθο της εθνικής περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Ορίζει, μεταξύ άλλων, ότι «η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του Κράτους και δικαίωμα του καθενός. Για τη διαφύλαξή του το Κράτος έχει υποχρέωση να παίρνει ιδιαίτερα προληπτικά ή κατασταλτικά μέτρα στο πλαίσιο της αρχής της αειφορίας». Προτάθηκε για αναθεώρηση από τη Βουλή που εξελέγη στις 16 Σεπτεμβρίου 2007

4 Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Η προστασία του περιβάλλοντος και η ενσωμάτωσή του στις επί μέρους πολιτικές = βασική υποχρέωση των κρατών μελών της ΕΕ άρθρο 2*: «η Κοινότητα έχει ως αποστολή να προάγει την αρμονική, ισόρροπη, και αειφόρο ανάπτυξη, ( ) υψηλό επίπεδο προστασίας και βελτίωσης της ποιότητας του περιβάλλοντος» άρθρο 6*: «οι απαιτήσεις της περιβαλλοντικής προστασίας πρέπει να ενταχθούν στον καθορισμό και την εφαρμογή των κοινοτικών πολιτικών και δράσεων ( ) ιδίως προκειμένου να προωθηθεί η αειφόρος ανάπτυξη». * Συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας.

5 Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Oδηγίες και κανονισμοί που διέπουν κρίσιμα ζητήματα όπως: το φυσικό περιβάλλον, οι υδάτινοι πόροι, η ατμοσφαιρική ρύπανση, η κλιματική αλλαγή, ο θόρυβος, τα απόβλητα, τα χημικά, οι μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων (MΠΕ), το δικαίωμα πρόσβασης στην περιβαλλοντική πληροφόρηση και η βιομηχανική ρύπανση. (άρθρα της Συνθήκης για την ΕΕ).

6 Ευρωπαϊκή Νομοθεσία - Ελλάδα Η Ελλάδα έχει υποχρέωση: - να ενσωματώνει στο εθνικό της δίκαιο και να εφαρμόζει τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες, -να συμμετέχει ενεργά σε όλες τις διαδικασίες για την περαιτέρω νομική και θεσμική ενίσχυση της προστασίας του περιβάλλοντος.

7 Νόμος 1650/1986 Ο νόμος 1650/1986 είναι ο βασικός νόμος για το περιβάλλον στην χώρα μας. Ορίζει την προστασία του περιβάλλοντος ως απαραίτητη προϋπόθεση «ώστε ο άνθρωπος, ως άτομο και ως μέλος του κοινωνικού συνόλου, να ζει σε ένα υψηλής ποιότητας περιβάλλον μέσα στο οποίο προστατεύεται η υγεία του και ευνοείται η ανάπτυξη της προσωπικότητάς του» - αλλά και ως «θεμελιώδες και αναπόσπαστο μέρος της πολιτιστικής και αναπτυξιακής διαδικασίας και πολιτικής». Εκτός από τον ν. 1650/1986, η εθνική περιβαλλοντική νομοθεσία απαρτίζεται από πολλούς νόμους, υπουργικές αποφάσεις και προεδρικά διατάγματα.

8 Μελέτες για την προστασία περιβάλλοντος Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες με τις οποίες ρυθμίζονται και οργανώνονται προστατευόμενες περιοχές, όπως οι περιοχές Natura 2000 Μελέτες για Περιοχές Ειδικής Προστασίας που συντάσσονται για ευαίσθητες περιβαλλοντικά περιοχές όπως οι υγρότοποι κλπ. Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για διάφορα έργα και Δραστηριότητες Εκτίμηση Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΕΠΕ) σύνταξη ΜΠΕ (περιεχόμενο, δομή), δημοσιοποίηση τήρηση περιβαλλοντικών όρων

9 ΚΥΑ 69269/5387/90, ΦΕΚ 678/Β/1990 κατατάσσονται σε κατηγορίες τα έργα και οι δραστηριότητες που απαιτούν περιβαλλοντική εκτίμηση. Δεν περιλαμβάνεται ο πολεοδομικός και χωροταξικός σχεδιασμός.

10 Νόμος 2508/1997 «Βιώσιμη οικιστική ανάπτυξη των πόλεων και οικισμών της χώρας κ.ά», Προσδιορίζονται οι Περιοχές Ειδικής Προστασίας (ΠΕΠ) οι οποίες απαγορεύεται να πολεοδομηθούν και προτείνονται όροι διαχείρισης και προστασίας τους. αρχαιολογικοί χώροι, προστατευόμενες περιοχές, παραρεμάτιες εκτάσεις, δασικές εκτάσεις κλπ.

11 Νόμος 3010/2002 «εναρμόνιση του Ν. 1650/86 με τις οδηγίες 97/11 και 96/61 Ε.Κ., διαδικασία οριοθέτησης και ρυθμίσεις θεμάτων για τα υδατορέματα» διευρύνεται το πεδίο εφαρμογής της περιβαλλοντικής αδειοδότησης με την εισαγωγή νέων έργων και δραστηριοτήτων. διαμορφώνεται η κατάταξη των έργων και δραστηριοτήτων σε κατηγορίες, υποκατηγορίες και ομάδες με στόχο την εξειδίκευση των ΜΠΕ που απαιτούνται ανάλογα με το είδος του έργου (π.χ. έργα οδοποιίας, έργα ύδρευσης, κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις, τουριστικές εγκαταστάσεις κλπ.) ΚΥΑ 15393/2332/2002 Προκαταρκτική Περιβαλλοντική Εκτίμηση & Αξιολόγηση (ΠΠΕΑ) ΚΥΑ 11014/703/Φ104/2003 Έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων (ΕΠΟ)

12 Στρατηγική Περιβαλλοντική Εκτίμηση* αφορά υποχρεωτικά όλα τα σχέδια και προγράμματα: για τη γεωργία, δασοπονία, αλιεία, ενέργεια, βιομηχανία, μεταφορές, διαχείριση αποβλήτων, διαχείριση υδάτινων πόρων, τηλεπικοινωνίες, τουρισμό, χωροταξία ή χρήση του εδάφους και τα οποία καθορίζουν το πλαίσιο για μελλοντικές άδειες έργων για τα οποία, ενδέχεται να υπάρξουν σημαντικές συνέπειες σε έναν τόπο, σύμφωνα με τα άρθρα 6 και 7 της οδηγίας 92/43/ ΕΟΚ (προστατευόμενες περιοχές, ζώνες ειδικής προστασίας κλπ.) Ευρωπαϊκή Οδηγία 2001/42 ΕΚ της 27ης Ιουνίου προθεσμία ενσωμάτωσης της οδηγίας στο δίκαιο των κρατών μελών μέχρι τις

13 Οικονομική κρίση και προστασία περιβάλλοντος Πολυτέλεια ή αναγκαιότητα? Εχθρός ή συνοδοιπόρος της ανάπτυξης? Ποιος ωφελείται ποιος βλάπτεται? Περιβαλλοντικό ισοζύγιο Ακτές, δάση, νερό, ορυκτός πλούτος Στρατηγικές επενδύσεις δημόσια περιουσία Πράσινη ανάπτυξη πράσινες υποδομές Πράσινοι πόροι - ΠΡΑΣΙΝΟ ΤΑΜΕΙΟ?

14 Πίνακας 1. Χρονολόγιο θεσμοθετημένων χωρικών ρυθμίσεων (04/ /2012) Ημερομηνία δημοσίευσης Αριθμός-Τίτλος Νόμου ΦΕΚ Α Ν.3843/2010, Ταυτότητα κτιρίων, υπερβάσεις δόμησης & αλλαγές χρήσης Ν.3851/2010, Επιτάχυνση ανάπτυξης ΑΠΕ 85 Ν.3852/2010, Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης-Πρόγραμμα Καλλικράτης Ν.3882/2010, Εθνική υποδομή γεωχωρικών πληροφοριών Ν.3889/2010, Χρηματοδότηση περιβαλλοντικών παρεμβά-σεων, Πράσινο Ταμείο, Κύρωση δασικών χαρτών κλπ 182 Ν.3894/2010, Επιτάχυνση και διαφάνεια υλοποίησης Στρατηγικών Επενδύσεων Ν.3937/2011, Διατήρηση της βιοποικιλότητας Ν.3983/2011, Εθνική στρατηγική για την προστασία και διαχείριση του θαλάσσιου περιβάλλοντος-εναρμόνιση με την Οδηγία 2008/56/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 17 ης Ιουνίου 2008 κ.ά Ν.3986/2011, Επείγοντα μέτρα εφαρμογής Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής Ν.4002/11, Τροποποίηση της συνταξιοδοτικής νομοθεσίας του Δημοσίου Ρυθμίσεις για την ανάπτυξη και τη δημοσιονομική εξυγίανση-θέματα αρμοδιότητας υπουργείων Οικονομικών, Πολιτισμού και Τουρισμού και Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης (Σύνθετα τουριστικά καταλύματα) 180 Ν.4014/2011, Περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων δραστηριοτήτων, ρύθμιση αυθαιρέτων σε συνάρτηση με δημιουργία περιβαλλοντικού ισοζυγίου κ.ά. διατάξεις αρμοδιότητας ΥΠΕΚΑ 209 Ν.4030/2011, Νέος τρόπος έκδοσης αδειών δόμησης, ελέγχου κατασκευών κλπ 249 Ν.4046/12, Έγκριση των Σχεδίων Συμβάσεων Χρηματοδοτικής διευκόλυνσης μεταξύ του Ε.Τ.Χ.Σ., της Ελληνικής Δημοκρατίας και της Τράπεζας της Ελλάδος, του Σχεδίου Μνημονίου συνεννόησης μεταξύ της Ελληνικής Δημοκρατίας, της Ευρ. Επιτροπής και της Τράπεζας της Ελλάδος κ.ά επείγουσες διατάξεις για τη μείωση του δημόσιου χρέους και τη διάσωση της εθνικής οικονομίας 28 Ν.4062/2012, Αξιοποίηση πρώην αεροδρομίου ΕΛΛΗΝΙΚΟ-Πρόγραμμα ΗΛΙΟΣ κλπ Ν.4067/2012, Νέος Οικοδομικός Κανονισμός 79

15 Σκοπός του Πράσινου Ταμείου* είναι η ενίσχυση της ανάπτυξης μέσω της προστασίας του περιβάλλοντος με τη διαχειριστική, οικονομική, τεχνική και χρηματοπιστωτική υποστήριξη προγραμμάτων, μέτρων, παρεμβάσεων και ενεργειών που αποβλέπουν στην ανάδειξη και αποκατάσταση του περιβάλλοντος και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, η στήριξη της περιβαλλοντικής πολιτικής της Χώρας και η εξυπηρέτηση του δημόσιου και κοινωνικού συμφέροντος μέσω της διοίκησης, διαχείρισης και αξιοποίησης των πόρων που προβλέπονται στα άρθρα 3 και 8. * Ν.3889/2010

16 Ν. 4014/2011 «Περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων και δραστηριοτήτων, ρύθμιση αυθαιρέτων σε συνάρτηση με δημιουργία περιβαλλοντικού ισοζυγίου κ.ά Μέτρα για τη βελτίωση του οικιστικού περιβάλλοντος (άρθρο 25) 1. Το ενιαίο ειδικό πρόστιμο που εισπράττεται κατά το προηγούμενο άρθρο αποδίδεται υπέρ του Πράσινου Ταμείου, κατατίθεται σε ειδικό κωδικό που ονομάζεται «Περιβαλλοντικό Ισοζύγιο» και διατίθεται στο πλαίσιο των στόχων και των αρχών του Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής ιδίως για την αντιστάθμιση των δυσμενών συνεπειών για το χρόνο αναστολής του άρθρου 24 παρ. 1, την εξισορρόπηση του ελλείμματος γης, την αύξηση των κοινόχρηστων και ελεύθερων χώρων, για την κατεδάφιση αυθαιρέτων και τον καθορισμό ζωνών πολεοδομικής εξισορρόπησης, σύμφωνα με όσα ορίζονται στην επόμενη παράγραφο, εντός του πρωτοβάθμιου Ο.Τ.Α., στη διοικητική περιφέρεια του οποίου βρίσκονται οι κατασκευές και χρήσεις που δηλώνονται σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος ή και, κατ εξαίρεση, σε όμορους Ο.Τ.Α. που παρουσιάζουν έλλειμμα γης ή χρήζουν πολεοδομικής εξυγίανσης και περιβαλλοντικής αποκατάστασης. Τα παραπάνω ποσά αποδίδονται άμεσα για την επίτευξη των παραπάνω σκοπών μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας υπαγωγής. Για το σκοπό αυτόν εντός τριών (3) ετών οι Δήμοι υποβάλλουν συγκεκριμένες προτάσεις και μελέτες για την υλοποίησή τους.

17 Αλλάζει η περιβαλλοντική πολιτική Σε αναμόρφωση της περιβαλλοντικής πολιτικής της χώρας θα προχωρήσει το αρμόδιο υπουργείο, σύμφωνα με τον αναπληρωτή υπουργό Περιβάλλοντος Σταύρο Καλαφάτη Σε αναμόρφωση της περιβαλλοντικής πολιτικής της χώρας θα προχωρήσει το αρμόδιο υπουργείο, σύμφωνα με τον αναπληρωτή υπουργό Περιβάλλοντος Σταύρο Καλαφάτη. Μιλώντας στην διάσκεψη της Ελληνικής Ένωσης Επιχειρηματιών, υποστήριξε ότι η λογική της απαγόρευσης που ίσχυε έως τώρα θα αντιστραφεί με μια νέα χωροταξική μεταρρύθμιση. Για την τόνωση της οικοδομικής δραστηριότητας ανέφερε ότι εξετάζεται η λειτουργία της «Τράπεζας Γης» που θα δίνει τη δυνατότητα σε οικοδομικούς συνεταιρισμούς να μεταφέρουν συντελεστή δόμησης σε άλλη περιοχή. Γιώργος Κεραμιτζόγλου Δημοσίευση: 19/04/ :52 Τελευταία ενημέρωση: 19/04/ :52 Πηγή:

18 Aναπτυξιακά εγχειρήματα και περιβαλλοντικές προκλήσεις Σύνθετα τουριστικά καταλύματα εξόρυξη χρυσού- ΑΠΕ Μονή Τοπλού στο Κάβο Σίδερο Costa Navarino στη Μεσσηνία Σκουριές στη Χαλκιδική Ανεμογεννήτριες στα Αγραφα

19 Costa Navarino στη Μεσσηνία Costa Navarino Υλικό με μη προσδιορισμένη προέλευση. Σε περίπτωση που είστε ο κάτοχος του κύριου δικαιώματος επικοινωνήστε με τη Μονάδα Υλοποίησης Ανοικτών Ακαδημαϊκών Μαθημάτων ΕΜΠ. Πετράκος Κώστας (2008), Costa Navarino: η πρώτη Περιοχή Ολοκληρωμένης Τουριστικής Ανάπτυξης (ΠΟΤΑ) στην Ελλάδα, μεταπτυχιακή εργασία, ΔΠΜΣ Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου, ΕΜΠ. Κώστας Πετράκος, ΕΜΠ, 2008 Voidokilia beach, Fæ 2010, CC BY-SA 3.0

20 Πετράκος Κώστας (2008), Costa Navarino: η πρώτη Περιοχή Ολοκληρωμένης Τουριστικής Ανάπτυξης (ΠΟΤΑ) στην Ελλάδα, μεταπτυχιακή εργασία, ΔΠΜΣ Αρχιτεκτονική-Σχεδιασμός του Χώρου, ΕΜΠ. Κώστας Πετράκος, ΕΜΠ, 2008

21 ΣτΕ: «Πράσινο φως» για επένδυση σε έκταση της Μονής Τοπλού στην Κρήτη ,349 στρ. Πρόκειται για επένδυση άνω των ευρώ από την εταιρεία βρετανικών συμφερόντων Loyalward L.t.d. - Στην επίμαχη έκταση υπάγεται ο Όρμος του Βάι με το γνωστό φοινικόδασος και ο αρχαιολογικός χώρος της Ιτάνου κλίνες θέσεις εργασίας Υλικό με μη προσδιορισμένη προέλευση. Σε περίπτωση που είστε ο κάτοχος του κύριου δικαιώματος επικοινωνήστε με τη Μονάδα Υλοποίησης Ανοικτών Ακαδημαϊκών Μαθημάτων ΕΜΠ.

22 εξόρυξη χρυσού στη Χαλκιδική Συγκρίνοντας το περιβαλλοντικό αποτύπωμα : Tουρισμός - Σκουριές Tουρισμός 1.4 lt νερό/ Ε εσόδων 14 gr στερεό απόρριμμα/ Ε εσόδων Σκουριές kg νερό / Ε και τόνοι σκουπίδι / Ε 3.2 lt νερό/ Ε εσόδων (2.5 φορές περισσότερο) gr στερεό απόρριμμα (με βεβαρυμένο με τοξικές ουσίες)/ Ε εσόδων (1200 φορές περισσότερο) Σκουριές, Υλικό με μη προσδιορισμένη προέλευση. Σε περίπτωση που είστε ο κάτοχος του κύριου δικαιώματος επικοινωνήστε με τη Μονάδα Υλοποίησης Ανοικτών Ακαδημαϊκών Μαθημάτων ΕΜΠ. Σκουριές, Παρατηρητήριο Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων, 2013, CC BY 3.0

23 εξόρυξη χρυσού στη Χαλκιδική Το Επενδυτικό Σχέδιο Ανάπτυξης (ΕΣΑ) που υποβλήθηκε το 2006 καθορίζει αναλυτικά τα άτομα που θα απασχοληθούν στα έργα του ως εξής (ΕΣΑ σελ. 3-39, 3-42): Έργο Σκουριές συνολικά 600 άτομα Έργο Ολυμπιάδα συνολικά 700 άτομα Μεταλλείο 350 Εργοστάσιο Εμπλουτισμού (Μαντέμ Λάκκος) 167 Μεταλλουργία Χρυσού (Μαντέμ Λάκκος) 133 Χώροι απόθεσης / περιβαλλοντική προστασία 20 Έργα ανάπτυξης 30 ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ άτομα

24 ΑΠΕ Αιολικό πάρκο στο Παναχαϊκό, Koliri, 2010, CC BY-SA 3.0 Τα δεκάδες υδροηλεκτρικά που σχεδιάζονται σε όλα τα ορεινά ποτάμια, οι εκατοντάδες γιγάντιες ανεμογεννήτριες στις βουνοκορφές, οι απέραντες «καλλιεργούμενες με φωτοβολταϊκά» εκτάσεις, συνεπάγονται τεράστιες εκχερσώσεις, δρόμους, χιλιάδες τόνους τσιμέντων, κτίρια, εκτροπές ποταμών, φράγματα, αγωγούς, υποσταθμούς, καλώδια και πυλώνες. Δεν προστατεύουν το περιβάλλον.

25 Κάθε τόπος, φέρει τα αποτυπώματα του χρόνου, της φύσης και των ανθρώπων του. Μέλημά μας οφείλει να είναι το να του επιτρέψουμε να συνεχίσει να τα φέρει

26 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα Ε.Μ.Π.» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.