Συντάχθηκε απο τον/την administrator Κυριακή, 16 Οκτώβριος :21 - Τελευταία Ενημέρωση Κυριακή, 16 Οκτώβριος :04

Transcript

1 Αφιέρωμα: «Η συμπεριφορά του παιδιού στο σχολείο» Δυστυχώς ορισμένα παιδιά έρχονται αντιμέτωπα με σημαντικά προβλήματα στο σχολείο από πολύ νεαρή ηλικία. Είτε δεν μπορούν να κρατηθούν στο ίδιο επίπεδο με τα υπόλοιπα, είτε δεν θέλουν, ελλοχεύει ο κίνδυνος κάποιας μαθησιακής δυσκολίας. Αυτά τα περιστατικά δεν μπορούμε ούτε να τα αγνοήσουμε, ούτε όμως και να αντιμετωπίσουμε από μόνοι μας. Για αυτό ακριβώς το λόγο θα σκιαγραφήσουμε το προφίλ του ειδικού παιδαγωγού και του λογοπεδικού ή λογοθεραπευτή για να ξεκαθαρίσουμε το ρόλο τους και να ενημερώσουμε, μέσα από μια συζήτηση με επαγγελματίες του είδους, πως μπορεί να βοηθήσει ο γονιός το παιδί του. Όπως λένε και οι ίδιοι, να ζητήσεις βοήθεια όταν πρέπει, είναι μια πράξη γενναιότητας. Ένας παιδαγωγός ειδικά για το παιδί μας Συνέντευξη στον ΓΙΩΡΓΟ ΚΑΛΛΙΝΗ Καθήμενος απέναντι από την ειδική παιδαγωγό (M.Ed.) φιλόλογο, Ανδρομάχη Γώγου, νιώθω ότι οι περιγραφές των μαθησιακών δυσκολιών που κάνει, περιγράφουν την παιδική ηλικία πολλών ανθρώπων. Οι περισσότεροι βέβαια δεν παραδέχτηκαν το πρόβλημα τους και δεν ζήτησαν βοήθεια. Όλα τα παιδιά, σύμφωνα με την ειδικό, έχουν εγγενώς τη διάθεση για μάθηση και δεν υπάρχει πιο όμορφο πράγμα από το να βοηθάς κάποιον που θέλει να μάθει. Ποιος είναι ο ρόλος του ειδικού παιδαγωγού; 1 / 11

2 Ο ειδικός παιδαγωγός είναι ένας παιδαγωγός, ο οποίος μπορεί να βοηθήσει ένα παιδί σε οποιοδήποτε επίπεδο, πρωτοβάθμιας ή δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, να αντεπεξέλθει σε κάποιες δυσκολίες που μπορεί να έχει στους γνωστικούς στόχους στο σχολείο, στα μαθήματα δηλαδή. Ουσιαστικά προσπαθούμε να γεφυρώσουμε χάσματα ανάμεσα στο τι ζητείται να κάνει ένα παιδί στο σχολείο και τι μπορεί πραγματικά να κάνει. Εκτός αν υπάρξει ειδίκευση σε κάποια αναπτυξιακή διαταραχή που χρειάζεται δουλειά πριν από την πρώτη δημοτικού, έρχονται παιδιά από τη στιγμή που μπαίνουν στο σχολείο και έπειτα, κυρίως παιδιά που έχουν κάποιες συστηματικές και σε βάθος δυσκολίες στη μάθηση. Σαν σχολείο βέβαια εννοούμε και το νηπιαγωγείο, γιατί υπάρχουν παιδιά που δεν φτάνουν τους στόχους του νηπιαγωγείου και πολλές φορές από κάτω κρύβεται μια μαθησιακή δυσκολία, η οποία θα μπορούσε να δουλευτεί από τα πρώτα χρόνια του νηπιαγωγείου. Δεξιότητες όπως ο προσανατολισμός, η εκμάθηση των εποχών, τη φορά των γραμμάτων, υποτίθεται ότι ένα παιδάκι τις έχει κατακτήσει πριν πάει στο δημοτικό αλλά μερικά παιδάκια έχουν κάποιο πρόβλημα. Έτσι λοιπόν πρέπει ο νηπιαγωγός να ειδοποιήσει τους γονείς και αυτοί με την σειρά τους να έρθουν σε εμάς. Ένας έμπειρος παιδαγωγός, είτε νηπιαγωγός είτε δάσκαλος, μπορεί να διαγνώσει τη μαθησιακή δυσκολία και αυτό είναι πολύ σημαντικό γιατί όσο πιο νωρίς δούμε κάποιο πρόβλημα τόσο πιο εύκολα θα το αντιμετωπίσουμε. Ποιες είναι οι πιο συχνές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα παιδιά; Η πιο συχνή δυσκολία είναι η δυσκολία να συγκεντρωθεί ένα παιδί. Η δυσκολία συγκέντρωσης είναι ένα μεγάλο πρόβλημα χωρίς απαραίτητα να συνιστά διάγνωση. Είναι πολύ σημαντικό να κρατάς ένα παιδί στο θρανίο του, στο χώρο μελέτης στο σπίτι και να φέρει σε πέρας όλα τα καθήκοντα που έχει για την επόμενη μέρα. Το επόμενο πιο συχνό πρόβλημα είναι κάποιες ειδικές ασχολίες που μπορούν να υπάρχουν σε συγκεκριμένους τομείς. Μπορεί να υπάρχουν παιδιά που δυσκολεύονται στην ανάγνωση, στην ορθογραφία ή στο να γράφουνε εκθεσούλες σε μεγαλύτερες τάξεις, δηλαδή να οργανώνουν το λόγο τους και να τον διατυπώνουν γραπτά. Άλλα παιδιά μπορεί να έχουν πρόβλημα στην αρίθμηση και σε πράξεις, από τη πρόσθεση μέχρι τη διαίρεση, στο λύσουν προβλήματα και γενικά στα μαθηματικά να ανταποκριθούν σε όσο πιο αφηρημένες γίνονται οι μαθηματικές έννοιες. Κάποιες από αυτές που ανέφερα συνθέτουν το προφίλ ενός μαθητή που λέμε ότι έχει δυσλεξία, αλλά το πιο συνηθισμένο δεν είναι η δυσλεξία αλλά μια ιδιαιτερότητα, ένα μαθησιακό κενό ή δυσκολία σε ένα συγκεκριμένο τομέα. Είναι γενικότερα αποδεκτό ότι δεν υπάρχει μαθητής που να μην έχει μέσα του εγγενώς το κίνητρο για μάθηση. Δεν υπάρχει μαθητής που εγγενώς βαριέται, να θέλει να είναι ο τελευταίος της τάξης, να θέλει να φαίνεται αδιάφορος, να θέλει να είναι ο κακός μαθητής. Πάντα υπάρχουν λόγοι που μπορεί κάποιο παιδί να βαριέται και να αποκλίνει, είτε είναι μαθησιακές δυσκολίες ή προβλημάτων ψυχολογικού χαρακτήρα. Τέλος, αν ένα παιδί έχει κάποιες μαθησιακές δυσκολίες μπορούμε να πούμε ότι έχει δυσλεξία, που φυσικά δεν παρατηρείται με το ίδιο προφίλ από παιδί σε παιδί και από φύλο σε φύλο. Γενικότερα, δεν είμαι της άποψης ότι πρέπει να εντάξεις τις μαθησιακές ιδιαιτερότητες σε διαγνωστικά κριτήρια, γιατί ακόμα και μία διάγνωση που λέγεται δυσλεξία από μαθητή σε μαθητή διαφέρει τρομερά. Επίσης ένα πολύ δύσκολο 2 / 11

3 σημείο που πρέπει να πούμε είναι όταν ένα παιδί αντιδράει στη βοήθεια που του προσφέρεται, είτε γιατί κουράστηκε να πηγαίνει από ειδικό σε ειδικό είτε γιατί δεν του εξηγήθηκε σωστά η κατάσταση. Πρέπει να εξηγούμε στα παιδιά για ποιους λόγους κάνουμε ό,τι κάνουμε και πρέπει να καταλάβουν ότι θα κουραστούν. Αλλά όταν θα γυρίσουν στο σχολείο πιο εξοπλισμένα και δυνατά, αυτό που εισπράττουν τους δίνει τέτοια ικανοποίηση που όλη η κούραση «εξατμίζεται». Πότε πρέπει οι γονείς να απευθυνθούν σε έναν ειδικό παιδαγωγό; Ο γονέας που έχει μια ανησυχία δεν χρειάζεται να περιμένει τη διάγνωση για να απευθυνθεί σε κάποιον ειδικό και να ζητήσει βοήθεια. Άμα τον ειδοποιήσει ο δάσκαλος ότι το παιδάκι αποκλίνει από το σύνολο, ότι βρίσκεται λίγο πίσω από τα άλλα παιδιά, ότι έχει κάποιες συμπεριφορές που ανησυχούν τον δάσκαλο, αυτοί είναι αρκετοί λόγοι για να απευθυνθεί ο γονιός σε έναν ειδικό. Εκεί θα να γίνει διερεύνηση των μαθησιακών συμπεριφορών του παιδιού για να δει ποιες δείχνουν μια σημαντική απόκλιση από αυτές που ζητούνται στην τάξη, μια συστηματική μαθησιακή δυσκολία ή απλά ένα μαθησιακό κενό, το οποίο φυσικά είναι και πιο εύκολο να αντιμετωπιστεί. Μπορεί φυσικά να παρατηρήσει ο ίδιος ο γονιός μια μαθησιακή δυσκολία ή κάποια άλλη συμπεριφορά που να τον προβληματίσει, αλλά επειδή ο γονιός έχει σαν δείγμα μόνο το παιδί του, είναι καλό να το συζητάει πρώτα με το δάσκαλο του παιδιού, που έχει ένα κριτήριο πιο γενικό και μπορεί πιο εύκολα να αντιληφθεί το μέσο όρο. Σε συνεργασία με το δάσκαλο πρέπει να εστιάσουν στο παιδί να δουν αν αυτά τα προβλήματα συνεχιστούν ή ξεπεραστούν. Κάθε παιδί πρέπει να βρει το «φάρμακο» για να μπορέσει να ανταποκριθεί στους οποιουσδήποτε μαθησιακούς στόχους υπάρχουν στο επίπεδο του και σίγουρα υπάρχουν κάποια παιδιά που σε συγκεκριμένο χρόνο θα ανταποκριθούν, κάποια που θα χρειαστούν παραπάνω χρόνο και κάποια που δεν τα οποία δεν θα μπορέσουν να ανταποκριθούν και κάπου εκεί περισσότερο μπαίνει ο ουσιαστικός ρόλος του ειδικού θεραπευτή. Η παρέμβαση του ειδικού παιδαγωγού 3 / 11

4 Στη αντιμετώπιση των μαθησιακών δυσκολιών όλα εξαρτώνται από το γνωστικό επίπεδο που βρίσκεται το παιδί και από τη δυναμική του. Μπορεί να είναι ένας μαθητής πέμπτης δημοτικού και να μην μπορεί να ανταποκριθεί σε άπλα προβλήματα μαθηματικών της πρώτης δημοτικού. Αυτό που κάνω αρχικά είναι η αξιολόγηση μετά από συζήτηση με τους γονείς αλλά και με το παιδί που κάποιες φορές νιώθει τα σημεία που υστερεί και θέλει να βελτιωθεί. Μετά κοιτάμε τα αποτελέσματα και αποφασίζουμε τους στόχους για τη χρονιά. Με βάση αυτό το πλάνο παρέμβασης, φτιάχνουμε ένα υλικό ανάλογα με τον στόχο για το παιδί. Πάντα κάνουμε προσπάθεια το υλικό να συμβαδίζει με τη δουλειά που γίνεται στο σχολείο αλλά μερικές φορές πρέπει να αποκαταστήσουμε πρώτα κάποιες λειτουργίες και μετά να φτάσουμε στο επίπεδο του σχολείου. Είναι πάρα πολύ κρίμα ένα παιδί που έχει ανάγκη από αυτή την επιστήμη, όπως ένα παιδάκι με μυωπία που έχει ανάγκη τα γυαλιά του, να μην συναντιέται με αυτή γιατί μόνο καλό έχει να του κάνει. Είναι χαρακτηριστικό γενναιότητας να ζητάμε βοήθεια και είναι πολύ σημαντικό να το μαθαίνεις στο παιδί. Είμαστε λίγο διστακτικοί ακόμα στο να ζητάμε βοήθεια. Η ουσία είναι ότι η αλλαγή που θα δει ο γονιός στο παιδί του και η αλλαγή που θα βιώσει το παιδί είναι τόσο σημαντική που όλα τα άλλα μοιάζουν ασήμαντα. ΣΧΕΤΙΚΟ Πάρα πολλές έρευνες στο διαδίκτυο τονίζουν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα παιδιά στην εύθραυστη ηλικία 5 με 10 χρονών, δηλαδή από το νηπιαγωγείο μέχρι το τέλος περίπου του δημοτικού. Όλοι βλέπουμε πόσο σημαντικό είναι ένα παιδί να πάρει τις σωστές βάσεις στην εκπαίδευση του αλλά και να ενταχθεί με σωστό τρόπο στο κοινωνικό σύνολο. Επίσης είναι ευρέως γνωστό πως αν μάθουμε από την αρχή να κάνουμε κάποια πράγματα σωστά είναι πιθανό να μην τα ξεχάσουμε ποτέ. Από την άλλη, οι καιροί που ζούμε, σύνθετοι και φρενήρης, έχουν αλλάξει τη ζωή μας σε πολλά επίπεδα. Αυτό δεν θα ήταν δυνατό να μην επηρεάσει τη ψυχοσύνθεση των παιδιών, που μοιάζουν να είναι τα πιο εύκολα θύματα της υπερ-πληροφόρησης που χαρακτηρίζει την εποχή μας. Ο «Τ.Θ.» θεώρησε υποχρέωση του να μιλήσει με ειδικούς για να φωτίσουν σκιώδεις περιοχές της συμπεριφοράς των παιδιών αλλά και να ενημερώσουν τους γονείς για τους τρόπους που μπορούν να τα βοηθήσουν. Πώς να κρυφτείς από τα παιδιά, έτσι και αλλιώς τα ξέρουν όλα, που λέει και ο συμπαθής Σαββόπουλος. Λοιπόν, ένα αφιέρωμα για παιδιά αλλά και γονείς που δεν τα ξέρουν όλα. Διαβάστε το ΑΦΙΕΡΩΜΑ του Τ.Θ. για τη Συμπεριφορά του παιδιού στο σχολείο: 4 / 11

5 Μαθησιακές δυσκολίες και ο ρόλος του ψυχολόγου Δημοτικό, η πρώτη δοκιμασία Δημοτικό, η πρώτη δοκιμασία Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΑΛΛΙΝΗ Το δημοτικό για ένα παιδί αποτελεί πολύ σημαντικό βήμα στην εκπαίδευση του και στην κοινωνικοποίηση του. Κάθε αρχή όμως και δύσκολη. Ο δάσκαλος ή αλλιώς παιδαγωγός είναι εκεί για να το βοηθήσει στα πρώτα του βήματα. Στις μικρότερες τάξεις θέτει τις βάσεις για την μετέπειτα εκπαίδευση του. Πολλές φορές περνάει πιο πολλές ώρες με το παιδί ακόμα από το γονιό του. Μια δύσκολη, μα πολύ ενδιαφέρουσα δουλειά όπως εξηγεί στον «Τ.Θ.» η κ. Μαρία Μουχάγιερ, δασκάλα σε δημοτικό. Δύσκολη γιατί τα παιδιά σε αυτή την ηλικία είναι πιο ευαίσθητα από ποτέ, έκθετα στον περίγυρο τους και με συγκεκριμένους στόχους που πρέπει να κατακτήσουν. Όταν, λοιπόν, θέτεις στόχους, υπάρχει και η πιθανότητα αποτυχίας και οι δάσκαλοι σε συνεργασία με τους γονείς πρέπει να είναι έτοιμοι για να βοηθήσουν το παιδί τους. Είναι όμως και εξαιρετικά ενδιαφέρουσα δουλειά για αυτούς που αγαπούν να είναι κοντά στα παιδιά. Τα παιδιά, που πιο πολύ από ποτέ σε μια κοινωνία που αλλάζει σε πολύ γρήγορους ρυθμούς, χρειάζονται τη βοήθεια των παιδαγωγών, με όλη τη σημασία της λέξης. Ποιες είναι οι ευθύνες του δασκάλου μέσα στην τάξη; Οι ευθύνες του δασκάλου είναι πάρα πολλές και έχουν να κάνουν με την ηλικία του παιδιού. Εγώ σαν δασκάλα μικρών τάξεων τα τελευταία χρόνια εντοπίζω ότι ο ρόλος μας είναι αρκετά σύνθετος γιατί αναλαμβάνουμε τα παιδιά σε πολύ μικρή και ευαίσθητη ηλικία και κατά κάποια τρόπο υποκαθιστούμε και το γονέα, που σε μεγαλύτερη ηλικία δεν χρειάζεται τόσο πολύ. Έτσι λοιπόν κοιτάμε και το κομμάτι των κοινωνικών συναναστροφών και δεξιοτήτων που πρέπει να αναπτύξουμε και το γνωστικό κομμάτι, άρα είναι αρκετές οι ευθύνες και προσπαθούμε να το βλέπουμε συνολικά. 5 / 11

6 Ποιες είναι οι συμπεριφορές ενός παιδιού που μπορεί να ανησυχήσουν τον δάσκαλο; Συνήθως ο δάσκαλος έχει στο μυαλό του, στερεοτυπικά τουλάχιστον, κάποια συγκεκριμένα πρότυπα συμπεριφοράς και κάποια στάνταρ όσον αφορά το επίπεδο των παιδιών σε αυτή την ηλικία. Οπότε όταν ένα παιδάκι δεν μπορεί να ανταποκριθεί ούτε στο ένα ούτε στο άλλο, ο δάσκαλος αρχίζει και ανησυχεί. Αυτό πάλι έχει σχέση με την ηλικία ενός παιδιού, θεωρητικά ένα παιδάκι της πρώτης τάξης για παράδειγμα θα πρέπει να είναι ικανό να κρατάει το μολύβι του σωστά, να μπορεί να κάθεται στο θρανίο, να παρακολουθεί και να συμμετέχει. Στο γνωστικό επίπεδο πρέπει μέχρι την ηλικία των 7 να έχει καλύψει κάποια αντικείμενα που δουλεύονται στο νηπιαγωγείο. Οπότε, όταν δεν γίνονται αυτά, ο δάσκαλος ανησυχεί. Όταν έχω ένα παιδάκι δευτέρας, τρίτης ή τετάρτης το οποίο δεν σηκώνει το χέρι του και πετάγεται συνέχεια ή που δεν κάθεται ποτέ στο θρανίο του και γενικότερα έχει έλλειψη από βασικούς κανόνες συμπεριφοράς είναι ελαφρώς ανησυχητικό. Πότε πρέπει ένας δάσκαλος να απευθύνεται στους γονείς; Όταν κάποια πράγματα γίνονται κατ επανάληψη και παρόλο που έχεις δώσει κάποιο περιθώριο, για να δεις αν μπορείς να τα βελτιώσεις μέσα στην τάξη με τη δική σου παρέμβαση, δεν βλέπεις κάποια ανταπόκριση από το παιδί, στρέφεσαι στο γονιό να τον ενημερώσεις για την υπάρχουσα κατάσταση. Έτσι επιδιώκεις μια συνεργασία για να εξαλείψεις το -εντός πολλών εισαγωγικών- πρόβλημα που υπάρχει. Τώρα αν το πρόβλημα που παρουσιάζεται χειροτερεύει, τότε οι γονείς θα πρέπει να αναζητήσουν τη βοήθεια ειδικών, παιδοψυχολόγων εάν είναι πρόβλημα συμπεριφοράς και ούτω καθ εξής. Εγώ από την πλευρά μου, δεν παροτρύνω έναν γονιό να στείλει ένα παιδί σε ειδικό αρχικά και μιλάω φυσικά για τις πιο ελαφριές περιπτώσεις και όχι τις διαπιστωμένες παθήσεις. Όταν όμως μετά από συχνές επαφές με το γονιό βλέπουμε ότι κάποια πράγματα δεν βελτιώνονται, καταλήγουμε πως δεν γίνεται να αλλάξω κάτι εγώ μέσα στην τάξη άρα χρειάζεται κάποιος ειδικευμένος στο εκάστοτε πρόβλημα. Πολλά προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα παιδιά έχει να κάνει με την ωριμότητα τους. Δηλαδή ένα παιδάκι που στη πρώτη δημοτικού δεν ακολουθεί τους κανόνες της τάξης μπορεί στη δεύτερη τάξη να το κάνει ή αν κάνει 6 / 11

7 ορνιθοσκαλίσματα στη δευτέρα στη τρίτη να βελτιώσει τα γράμματα του. Επομένως θα πρέπει να είμαστε λίγο σκεπτικοί όσον αφορά το τι βλέπουμε, γιατί τίθεται το θέμα του στιγματισμού στο ίδιο το παιδί που θα αισθανθεί ότι είναι διαφορετικό. Θεωρώ ότι εμείς μπορούμε μέσα στην τάξη τουλάχιστον να προσπαθήσουμε και αν δούμε ότι δεν μπορούμε τότε το παραπέμπουμε σε ένα ειδικό. Από την άλλη θα έπρεπε μέσα στα σχολεία να υπάρχουν ειδικοί, σταθεροί συνεργάτες, τουλάχιστον ένας παιδοψυχολόγος και αυτό συμβαίνει σε λίγα σχολεία. Για τους γονείς που θέλουν να απευθυνθούν σε ειδικούς στο δημόσιο, μπορούν να πάνε σε ειδικά κέντρα όπως για παράδειγμα στο Ιπποκράτειο νοσοκομείο. Παρατηρείτε αύξηση στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα παιδιά στη τάξη; Από την πλευρά του ιδιωτικού εκπαιδευτικού, θα σας πω ότι τα παιδιά γενικά αλλάζουν όσο περνούν τα χρόνια. Τώρα πια έρχονται και είναι πιο ενημερωμένα για διάφορα θέματα, ξέρουν περισσότερα πράγματα από όσα ήξεραν παλιά. Αυτό αμέσως αμέσως ανεβάζει τον πήχη. Όταν τα παιδάκια μπαίνουν στο ίντερνετ ή βλέπουν ταινίες απαγορευμένες για την ηλικία τους δεν ενημερώνονται περισσότερο; Είτε αρνητικά είτε θετικά. Φυσικά αυτή η ενημέρωση δεν συνδυάζεται απαραίτητα με την ωριμότητα. Επίσης, πλέον οι γονείς δουλεύουν περισσότερες ώρες και βλέπουν λιγότερο τα παιδιά τους, καθώς λέξεις όπως νταντά ή μάθημα στο σπίτι, έχει μπει για τα καλά στο λεξιλόγιο των γονιών. Άρα οι συναισθηματικές ανάγκες των παιδιών είναι αυξημένες και έρχονται παιδιά που διαμορφώνουν συμπεριφορές λόγω έλλειψης διαφόρων πραγμάτων. Δηλαδή, όταν το παιδί βλέπει τους γονείς 2 ώρες την μέρα, προσπαθεί να καλύψει τις 6-7 που θα έπρεπε να είναι μαζί τους. Κάτι ακόμα που έχω παρατηρήσει είναι ότι τα παιδάκια δεν παίζουν όπως τα παλιότερα χρόνια, δεν βγαίνουν στις αλάνες και κάθονται μπροστά στην τηλεόραση και τα βίντεο παιχνίδια. Έρχονται λοιπόν στο σχολείο και νομίζουν ότι είναι η παιδική τους χαρά, θέλουν να τρέξουν και να παίξουν. Από αυτή την άποψη διαπιστώνω ότι είναι πιο καταπιεσμένα από ότι παλιότερα. Πιο ενημερωμένα αλλά πιο καταπιεσμένα. «Είναι πιεστικό αλλά είναι μια από τις πιο ενδιαφέρουσες δουλειές που υπάρχουν» Ένα μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζω ως δάσκαλος είναι ο όγκος της ύλης της χρονιάς που πρέπει να βγει με βάση το αναλυτικό πρόγραμμα που βγαίνει από το υπουργείο. Κατά την άποψη μου φορτώνεται πάρα πολύ το πρόγραμμα από τις μικρές τάξεις και πράγματα 7 / 11

8 τα οποία επαναλαμβάνονται και αργότερα θα μπορούσαν να μην υπάρχουν έτσι ώστε να έχουμε περισσότερη ώρα να κάνουμε άλλα πράγματα. Είναι πολύ πιεστικό να προσπαθείς και να κάνεις το μάθημα ενδιαφέρον και να καλύψεις την ύλη και να κάνεις δραστηριότητες. Από την άλλη όμως, η δουλειά του δασκάλου είναι μια από τις πιο ενδιαφέρουσες δουλειές που υπάρχουν. Η συνύπαρξη με τόσους διαφορετικούς χαρακτήρες και η ανάγκη να ανταποκριθείς είναι συναρπαστική για κάποιον που θέλει να είναι γύρω από παιδιά. Πρέπει να το αγαπάς και απαιτεί το 100% των δυνάμεων σου. «Ο δάσκαλος πρέπει να ενημερώνεται συνεχώς» Δεν πρέπει να μένει κάποιος στάσιμος σε αυτά που κάνει στο πανεπιστήμιο, πρέπει να ενημερώνεσαι είτε από βιβλία και σεμινάρια είτε από μια επιπλέον ειδίκευση, είναι καλό να είσαι πάντα κοντά στις εξελίξεις, γιατί όταν αλλάζει η κοινωνία, αλλάζουν τα δεδομένα άρα και οι ανάγκες των παιδιών. Επίσης είναι πολύ σημαντικό οι δάσκαλοι να έχουμε συνεχή επιμόρφωση, να μαθαίνουμε τις εξελίξεις στον τομέα μας, που γίνεται ως ένα βαθμό. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας έχει κάνει τη δουλειά μας πιο εύκολη. Έχεις πολλά μέσα για να κάνεις το μάθημα πιο ενδιαφέρον και πιο άμεσο, η πρόσβαση στο ίντερνετ για μουσική, μικρές φωτογραφίες, προγραμματάκια που έχουν σχέση με το μάθημα. Είναι ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο που όσο περνάει ο καιρός γίνεται και πιο απαραίτητο. Μαθησιακές δυσκολίες και ο ρόλος του ψυχολόγου Γράφει η ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΑΛΛΙΝΗ, Ψυχολόγος, με ειδίκευση στη σχολική και εξελικτική ψυχολογία 8 / 11

9 Ένα πρόβλημα που αφορά σε αρκετά παιδιά προσχολικής και κυρίως σχολικής ηλικίας είναι οι μαθησιακές δυσκολίες ή διαταραχές. Τα τελευταία χρόνια ο όρος αυτός ακούγεται ολοένα και περισσότερο από γονείς, εκπαιδευτικούς και άλλους επαγγελματίες, στην πραγματικότητα όμως υπάρχει μία σύγχυση σχετικά με τον ορισμό, τις αιτίες και τις συνέπειες των μαθησιακών δυσκολιών. Με απλά λόγια, οι μαθησιακές διαταραχές εκδηλώνονται ως σημαντικές δυσκολίες στην απόκτηση και τη χρήση των ικανοτήτων ακρόασης, ομιλίας, ανάγνωσης, γραφής, συλλογισμού ή μαθηματικών ικανοτήτων (Αμερικάνικη Εθνική Επιτροπή για τις Μαθησιακές Δυσκολίες). Ένα παιδί δηλαδή, ενδέχεται να παρουσιάζει δυσκολία σε έναν ή περισσότερους από τους παραπάνω τομείς. Οι λειτουργίες αυτές σαφώς σχετίζονται άμεσα με τις επιδόσεις του παιδιού στο σχολείο, επιπλέον όμως έχουν αντίκτυπο και στη λειτουργικότητά του στην καθημερινότητα. Για παράδειγμα, είναι χαρακτηριστική η εικόνα ενός παιδιού που δυσκολεύεται να κάνει μία περιγραφή, να δώσει οδηγίες, να διαχωρίσει το χτες από το αύριο, να υπολογίσει τα ρέστα σε μια απλή συναλλαγή. Τέτοιου είδους δυσκολίες φαίνεται στατιστικά να παρουσιάζονται τρεις φορές περισσότερο στα αγόρια σε σχέση με τα κορίτσια, αν και το γεγονός αυτό ίσως οφείλεται στο πώς και πόσο εξωτερικεύουν τις δυσκολίες τους τα δύο φύλα. Βασικά ερωτήματα Τα βασικά ερωτήματα που προκύπτουν σχετικά με τις μαθησιακές δυσκολίες είναι τρία: Από τι προκαλούνται, πώς μπορούν να αντιμετωπισθούν και τι συνέπειες έχουν στη σχολική και στην ενήλικη ζωή του ατόμου. Σύμφωνα με τους ειδικούς, οι μαθησιακές δυσκολίες έχουν τη ρίζα τους σε κάποια, μικρή συνήθως, δυσλειτουργία του εγκεφάλου, η οποία σε σημαντικό βαθμό είναι κληρονομική. Αδιαμφισβήτητα βέβαια, το πώς θα εξελιχθεί το παιδί εξαρτάται και από την αντιμετώπισή του από το άμεσο περιβάλλον του, δηλαδή το σχολείο και την οικογένεια. Πώς όμως μπορεί ένας γονιός να εντοπίσει τις δυσκολίες του παιδιού του όσο είναι ακόμη νωρίς; Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων ο δάσκαλος είναι αυτός που πρώτος αντιλαμβάνεται τη διαφορετικότητα του παιδιού στις πρώτες τάξεις του δημοτικού και ενημερώνει τους γονείς ώστε να απευθυνθούν στον αρμόδιο ειδικό. Συχνά όμως, και κατά την προσχολική ηλικία υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ικανές να υποψιάσουν ένα γονέα. Για 9 / 11

10 παράδειγμα, τα παιδιά που πρόκειται να παρουσιάσουν κάποια μαθησιακή διαταραχή αργότερα, πριν ακόμη το νηπιαγωγείο ενδέχεται να χαρακτηρίζονται από καθυστέρηση ή ιδιαιτερότητες στην ανάπτυξη του λόγου. Καλό είναι κατά συνέπεια, οι γονείς να ζητήσουν την άποψη κάποιου ειδικού σε περίπτωση που παρατηρήσουν κάτι σχετικό ήδη από την ηλικία των 3-4 ετών. Η έγκαιρη διάγνωση θεωρείται ιδιαιτέρως σημαντική για την αντιμετώπιση των μαθησιακών διαταραχών, ώστε να προληφθούν οι δυσμενείς συνέπειες που συχνά προκύπτουν στην προσωπική και κοινωνική ζωή του παιδιού. Το να δυσκολεύεται κάποιο παιδί στην εκπλήρωση των σχολικών του καθηκόντων και να έχει επιδόσεις χαμηλότερες του αναμενόμενου, αποτελεί ένα πρόβλημα αφεαυτού για την ακαδημαϊκή του πορεία. Επιπλέον όμως, σύμφωνα με κλινικές μελέτες, τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες παρουσιάζουν συχνά προβλήματα προσαρμογής στο κοινωνικό περιβάλλον, προβλήματα συμπεριφοράς, άγχος, χαμηλό κίνητρο για μάθηση και χαμηλή αυτοπεποίθηση. Με πιο απλά λόγια τα παιδιά αυτά έχουν αρνητική εικόνα για τον εαυτό τους τουλάχιστον σε ό,τι αφορά στο σχολείο, δεν έχουν διάθεση να κάνουν τα μαθήματά τους, δε μπορούν προσαρμοστούν στους κανόνες της τάξης και ενδέχεται να είναι επιθετικά και αντιδραστικά στο σπίτι ή στο σχολείο. Όλα τα παραπάνω προκύπτουν από το ότι βιώνουν καθημερινά την αδυναμία τους να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του σχολείου, χωρίς όμως να καταλαβαίνουν γιατί διαφέρουν από τα άλλα παιδιά. Συχνά μάλιστα, εκτός από το αίσθημα της προσωπικής αποτυχίας το παιδί πρέπει να αντιμετωπίσει τη δυσφορία και της εντάσεις που δημιουργούνται στο οικογενειακό περιβάλλον εξαιτίας των δυσκολιών του, αλλά και το χλευασμό ή και την απόρριψη από τους συνομηλίκους τους. Η σημασία της πρώιμης διάγνωσης Για όλους τους παραπάνω λόγους θεωρείται κρίσιμη η πρώιμη διάγνωση και η έγκαιρη αντιμετώπιση των μαθησιακών δυσκολιών και στο σημείο αυτό εμπίπτει και ο ρόλος του ψυχολόγου. Το πρόβλημα είναι σε θέση να το διαγνώσει είτε ο σχολικός ψυχολόγος που εργάζεται στο χώρο της εκπαίδευσης, είτε κάποιος εξειδικευμένος ιδιώτης, με τη χρήση των σχετικών ψυχομετρικών δοκιμασιών, την παρατήρηση του παιδιού στην τάξη και φυσικά τις πληροφορίες από τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς. Στη συνέχεια, ο ειδικός οφείλει να ενημερώσει τους γονείς και το σχολείο, ώστε να επιτευχθεί η απαραίτητη συνεργασία για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του προβλήματος. Αναπόσπαστο κομμάτι της θεραπευτικής διαδικασίας αποτελεί και η παρουσίαση και επεξήγηση των δυσκολιών του στο παιδί, για να καταλάβει πρώτον, σε τι διαφέρει από τα υπόλοιπα παιδιά, και δεύτερον ότι οι δυσκολίες του μπορούν να μειωθούν ή και να εξαλειφθούν με την 10 / 11

11 κατάλληλη βοήθεια. Το επίκεντρο της προσοχής φυσικά, του ψυχολόγου είναι το ίδιο το παιδί. Στις μικρές αυτές ηλικίες ο ειδικός προσπαθεί να προσεγγίσει και να υποστηρίξει το παιδί συνήθως μέσω του δημιουργικού παιχνιδιού, της ζωγραφικής και των στοχευμένων σε συγκεκριμένες συμπεριφορές ασκήσεων. Για παράδειγμα, ένα παιδί που έχει ιδιαίτερη δυσκολία να συγκεντρωθεί, θα κληθεί να ολοκληρώσει ένα παζλ (κάτι που απαιτεί συγκέντρωση, επιμονή κι υπομονή) σταδιακά ολοένα αυξανόμενης δυσκολίας και διάρκειας. Πολύ σημαντική θεωρείται η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης του παιδιού, η οποία ενδεχομένως να είναι «τραυματισμένη». Μια καλή εικόνα για τον εαυτό μας συντελεί στην αντιμετώπιση των καθημερινών προκλήσεων με περισσότερη τόλμη κι αποφασιστικότητα, αλλά και σε στην ομαλότερη αποδοχή των λιγότερο επιτυχημένων προσπαθειών μας. Τέλος, αναπόσπαστο κομμάτι της θεραπευτικής διαδικασίας αποτελεί και η βελτίωση των κοινωνικών δεξιοτήτων του παιδιού, στις περιπτώσεις που αυτές πάσχουν, εφόσον οι υγιείς σχέσεις με τους συνομηλίκους προσφέρουν ένα σταθερό πλαίσιο και μια αίσθηση του «ανήκειν» απαραίτητη για το παιδί που έχει βιώσει τη διαφορετικότητα κι ενδεχομένως την απόρριψη. Οι θεραπευτικές οδοί Σε ό,τι αφορά στη θεραπευτική αντιμετώπιση των μαθησιακών διαταραχών οι ρόλοι συνήθως μοιράζονται. Το εξατομικευμένο δηλαδή, εκπαιδευτικό πρόγραμμα που θα ενισχύσει τη μαθησιακή ικανότητα του παιδιού το αναλαμβάνει ο ειδικός παιδαγωγός, εντός ή εκτός σχολείου. Από την άλλη πολύ συχνά, οι γονείς των παιδιών αυτών έχουν ανάγκη και αναζητούν υποστήριξη και καθοδήγηση για τον τρόπο που είναι καλό να διαχειριστούν τις συναισθηματικές και συμπεριφορικές δυσκολίες που ακολουθούν τις μαθησιακές δυσκολίες, και αυτό αποτελεί το ένα κομμάτι της συμβολής του ψυχολόγου στην αντιμετώπιση του προβλήματος. Οι συμβουλευτικές αυτές συνεδρίες μπορούν να πραγματοποιηθούν είτε σε ατομικό, είτε σε ομαδικό επίπεδο και θεωρούνται ιδιαίτερα χρήσιμες για την κατανόηση και αποδοχή των δυσκολιών από τους γονείς, τη μείωση των εντάσεων στο σπίτι και την ενθάρρυνση και επιβράβευση των προσπαθειών του παιδιού. Η συμβουλή που συχνά αποβαίνει αποτελεσματική είναι η απεμπλοκή των γονιών από τη διαδικασία της καθημερινής μελέτης, ώστε να μη φορτίζεται αρνητικά η σχέση γονιού-παιδιού. Τύπος Θεσσαλονίκης 11 / 11