ΔΙΑΒΗΤΗΣ. Τι είναι ο διαβήτης;

Transcript

1 ΔΙΑΒΗΤΗΣ Τι είναι ο διαβήτης; Ο Διαβήτης είναι µια διαταραχή που χαρακτηρίζεται από υψηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίµα (υπεργλυκαιµία). Ο Παγκόσµιος Οργανισµός Υγείας (WHO ή ΠΟΥ) καθορίζει ότι ο διαβήτης είναι µια µεταβολική διαταραχή πολλαπλής αιτιολογίας, που χαρακτηρίζεται από χρόνια υπεργλυκαιµία σε συνδυασµό µε διαταραχή του µεταβολισµού υδατανθράκων, λιπών και πρωτεϊνών που οφείλονται σε ελαττωµατική έκκριση της ινσουλίνης, σε ελαττωµατική δράση της ινσουλίνης ή και στα δύο. Υπάρχουν δύο τύποι Διαβήτη ο Διαβήτης Τύπου 1 & ο Διαβήτης τύπου 2. Ποιος κινδυνεύει να εµφανίσει Διαβήτη; O Διαβήτης τύπου 1 εκδηλώνεται σε νεαρή ηλικία (παιδική ή εφηβική) και αποτελεί αυτοάνοση διαταραχή που οφείλεται σε καταστροφή των β-κυττάρων του παγκρέατος. O Διαβήτης τύπου 2 εκδηλώνεται στη µέση ηλικία, είναι πιο συχνός σε υπέρβαρα και παχύσαρκα άτοµα και σχετίζεται µε δυσλειτουργία των β- κυττάρων του παγκρέατος ή µε αυξηµένη αντίσταση στην ινσουλίνη. Διαβήτης Κύησης Πολλές γυναίκες αναπτύσσουν διαβήτη κατά τη διάρκεια της κύησης. O Διαβήτης Τύπου 1 & 2 είναι χρόνιες καταστάσεις. Ο Διαβήτης της κύησης συνήθως είναι παροδικός και διορθώνεται µετά τη γέννηση του παιδιού.

2 Είναι ο Διαβήτης επιδηµία; Ο Διαβήτης είναι µια αυξανόµενη παγκόσµια επιδηµία που εµφανίζεται σε περίπου 350 εκατοµµύρια ασθενείς σε όλο τον κόσµο, το 90% των οποίων έχουν Διαβήτη Τύπου 2. Στην Ελλάδα και την Ευρώπη περίπου το 8,1% του ενήλικου πληθυσµού υποφέρει από διαβήτη σήµερα, ενώ µέχρι το 2030 ο επιπολασµός του διαβήτη αναµένεται να αυξηθεί στο 9,5%. Η αύξηση της συχνότητας εµφάνισης της παχυσαρκίας, η µείωση της άσκησης αλλά και η αύξηση της ηλικίας του πληθυσµού είναι παράγοντες που οδηγούν στην αύξηση εµφάνισης Διαβήτη Τύπου 2. Παρά τις πολλές θεραπείες που υπάρχουν διαθέσιµες σήµερα, περίπου το 50% των ασθενών µε Διαβήτη Τύπου 2 εξακολουθεί να αποτυγχάνει να διατηρήσει τα επιθυµητά επίπεδα γλυκόζης στο αίµα. Συµπτώµατα Τύπος 1 Ο διαβήτης τύπου 1 συνήθως επηρεάζει άτοµα µε ηλικία κάτω των 40 ετών και αντιµετωπίζεται µε ενέσεις ινσουλίνης και δίαιτα. συχνοουρία υπερβολική δίψα και πείνα ξαφνική µείωση σωµατικού βάρους αδυναµία, υπνηλία, κούραση ξαφνική αλλαγή στην ικανότητα όρασης ναυτία και εµετοί Τύπος 2 Ο διαβήτης εµφανίζεται όταν ο οργανισµός µπορεί να παράγει ινσουλίνη αλλά σε µη επαρκείς ποσότητες ή όταν η ινσουλίνη που παράγεται δεν µπορεί να χρησιµοποιηθεί σωστά από τον οργανισµό. Ο διαβήτης τύπου 2 συνήθως επηρεάζει άτοµα µε ηλικία άνω των 40. Αντιµετωπίζεται µόνο µε δίαιτα ή µε δίαιτα και ειδικές ταµπλέτες ή µε ενέσεις ινσουλίνης.

3 Συχνά συµπτώµατα : Συχνή ή µόνιµη µόλυνση στο δέρµα, στα ούλα ή στην ουροδόχο κύστη Αδυναµία, υπνηλία και κούραση Μούδιασµα ή φούσκωµα των χεριών και των ποδιών Κνησµός στο δέρµα Διάγνωση Με µια απλή εξέταση ούρων µπορεί να διαγνωσθεί ο Διαβήτης στην οποία µπορεί να ανευρεθεί υψηλή ποσότητα γλυκόζης σε αυτά. Συνήθως συνοδεύεται µε µια εξέταση αίµατος για να διαπιστωθούν τα επίπεδα γλυκόζης και στο αίµα. Το περπατηµα βοηθάει στην αντιµετώπιση του διαβήτη; Το περπατηµα η πιο ήπια µορφή άσκησης µειώνει την πιθανότητα εµφάνισης σακχαρώδη διαβήτη κατά 35% - 40%, σύµφωνα µε πρόσφατη έρευνα. Η εύκολη αυτή φυσική δραστηριότητα, εάν συνδυαστεί µε ένα γενικότερα υγιεινό τρόπο ζωής και καλύτερες διατροφικές συνήθειες, αποτελεί την καλύτερη «ασπίδα» παιδιών και ενηλίκων εναντίον του διαβήτη.

4 Η δίαιτα είναι ένας σηµαντικός παράγοντας για την αντιµετώπιση του διαβήτη. Σακχαρώδης διαβήτης και Διατροφή Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η κατανάλωση µικρών και συχνών γευµάτων κατά τη διάρκεια της ηµέρας καθώς και η σωστή επιλογή των τροφίµων ώστε να µην ανεβαίνουν τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίµα. Η διατροφή ενός διαβητικού ασθενή πρέπει να περιλαµβάνει: Υδατάνθρακες και κυρίως σύνθετους υδατάνθρακες που να αποτελούν το 50% των ολικών θερµίδων περίπου της διατροφής του. Τροφές πλούσιες υδατάνθρακες είναι τα δηµητριακά ολικής αλέσεως, τα φρούτα και τα λαχανικά καθώς και γαλακτοκοµικά προϊόντα χαµηλά σε λιπαρά. Για την καλύτερη ρύθµιση της γλυκόζης καλό θα είναι να καταναλώνονται καθηµερινά οι ίδιες ποσότητες υδατανθράκων ώστε να µην υπάρχουν διακυµάνσεις της γλυκόζης του αίµατος. Πρωτεΐνες 15-20% των συνολικών θερµίδων γιατί οι πρωτεϊνικές απαιτήσεις του διαβητικού ασθενούς υπολογίζονται 1-1,5 g/kg του επιθυµητού βάρους αν φυσικά δεν υπάρχει νεφρική ή ηπατική ανεπάρκεια. Σε περιπτώσεις γαλουχίας, κύησης, λοίµωξη ή σύνδροµο δυσαπορρόφησης απαιτείται µεγαλύτερη ποσότητας πρωτεΐνης. Λίπη 30-35% των συνολικών θερµίδων. Τα κορεσµένα λιπαρά οξέα που υπάρχουν στα ζωικά λίπη να µην ξεπερνούν το 10% στην καθηµερινή διατροφή. Να αποφεύγονται πλήρως τα trans-λιπαρά οξέα από το διαιτολόγιο του διαβητικού που βρίσκονται σε στερεά λίπη όπως το βούτυρο, µείγµατα βουτύρου που επαλείφονται στο ψωµί ή που προστίθενται στο φαγητό κατά το µαγείρεµα. Τα κορεσµένα και τα trans-λιπαρά οξέα είναι η αιτία δηµιουργίας εγκεφαλικών επεισοδίων, καρδιαγγειακών παθήσεων και αρτηριοσκλήρυνσης. Είναι καλό να

5 χρησιµοποιούνται λίπη χαµηλής περιεκτικότητας όπως γιαούρτι µε λίγα λιπαρά, σάλτσα ντοµάτας, φρυγανιές µε µαρµελάδα χωρίς ζάχαρη και µαλακή µαργαρίνη. Να καταναλώνονται τρόφιµα πλούσια σε φυτικές ίνες οι οποίες βρίσκονται στα φασόλια, στα µπιζέλια, στη βρώµη, το κριθάρι, στα εσπεριδοειδή και στα καρότα, στα λαχανικά, στο σιτάλευρο ολικής αλέσεως και στο πίτουρο του σιτάλευρου. Οι φυτικές ίνες διακρίνονται σε 2 κατηγορίες: στις αδιάλυτες και στις διαλύτες. Οι αδιάλυτες αυξάνουν την κίνηση του εντέρου και οι διαλυτές φυτικές ίνες βοηθούν στη µείωση της χοληστερόλης. Καλή θεωρείται η κατανάλωση g φυτικών ινών ηµερησίως. Κατανάλωση ψαριών τουλάχιστον 2 φορές την εβδοµάδα. Τα ψάρια είναι ένας καλός τρόπος αντικατάστασης των κρεάτων µε υψηλή περιεκτικότητα σε λίπος. Ψάρια όπως ο µπακαλιάρος και ο τόνος έχουν χαµηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά οξέα. Επίσης, επιτακτική θεωρείται η κατανάλωση ω-3 λιπαρών οξέων που βρίσκονται στο σολοµό, στη ρέγκα και στον κολιό γιατί προάγουν την υγεία της καρδιάς και µειώνονται τα επίπεδα των τριγλυκεριδίων. Προσοχή όµως, τα ψάρια να µην καταναλώνονται τηγανιτά. Καλή είναι η κατανάλωση σουκρόζης ή τρόφιµα που περιέχουν σουκρόζη και δεν πρέπει να αποκλείονται από το διαιτολόγιο του διαβητικού ασθενούς. Τέλος, πρέπει να αποφεύγονται τροφές όπως είναι η ζάχαρη, τα γλυκά, η γλυκόζη, οι σοκολάτες, οι καραµέλες και οι µαρµελάδες µε ζάχαρη, το µέλι, οι χυµοί φρούτων µε προσθήκη ζάχαρης, και αλκοολούχα ποτά.

6 Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι µια ασθένεια που δεν αντιµετωπίζεται µόνο µε την χορήγηση αντιδιαβητικών φαρµάκων και ινσουλίνης αλλά επιβάλλεται και η σωστή διατροφή και δίαιτα. Απαραίτητη είναι η συχνή παρακολούθηση από τον γιατρό και τον διαιτολόγο καθώς και των εξετάσεων αίµατος και της νεφρικής λειτουργίας και ο ασθενής πρέπει να καταλάβει πως ο διαβήτης είναι πρόβληµα που θα το έχει εφ'όρου ζωής. Γεωργία Καπώλη, MSc Κλινική Διαιτολόγος Διατροφολόγος Επιστηµονική Διευθύντρια ΑΠΙΣΧΝΑΝΣΙΣ ΛΟΓΩ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ, Νεµέα Κορινθίας Αντιπρόεδρος Ελληνικής Διατροφολογικής Εταιρείας

7 Σακχαρώδης Διαβήτης και γλυκό Ποιες επιλογές έχουν τα άτοµα µε διαβήτη όταν θέλουν κάτι γλυκό; Ενδεχοµένως να γνωρίζεις ότι η επιθυµία για γλυκιά γεύση καταγράφεται στα γονίδιά µας, γι αυτό είναι ίσως πολύ δύσκολο να προσπαθούµε να την αποκλείσουµε από την καθηµερινότητά µας. Μπορεί όµως να µην έχεις ακούσει ότι και τα άτοµα µε διαβήτη µπορούν να γευτούν τις γλυκές απολαύσεις, και µάλιστα µε ασφάλεια, χωρίς θερµίδες και χωρίς να επηρεάζουν τα επίπεδα γλυκόζης και ινσουλίνης, στο αίµα τους! Ποιος είναι όµως ο τρόπος για να το πετύχουν αυτό; Τη λύση δίνουν τα ολιγοθερµιδικά γλυκαντικά Τα ολιγοθερµιδικά γλυκαντικά όπως η ασπαρτάµη, η ακεσουλφάµη-κ, το κυκλαµικό οξύ, η σουκραλόζη και το γλυκαντικό από το φυτό στέβια, είναι εγκεκριµένα συστατικά µε µεγαλύτερη γλυκύτητα συγκριτικά µε τη ζάχαρη. Άρα, µπορούν να την υποκαθιστούν στα διάφορα τρόφιµα και ροφήµατα αποδίδοντας πρακτικά ελάχιστες έως µηδενικές θερµίδες, ενώ δεν αυξάνουν τα επίπεδα σακχάρου και ινσουλίνης στο αίµα, σύµφωνα µε τους επιστήµονες, καθιστώντας τα έτσι κατάλληλα και για τα άτοµα µε διαβήτη. Επιπλέον, τα άτοµα µε διαβήτη επωφελούνται και από το γεγονός ότι τα γλυκαντικά, όταν χρησιµοποιούνται στα πλαίσια µίας ισορροπηµένης διατροφής και ενός προγράµµατος απώλειας βάρους που περιλαµβάνει και άσκηση, µπορούν να συνεισφέρουν

8 αποτελεσµατικά στη µείωση ή/και τη διατήρηση του σωµατικού βάρους. Πρακτικές λύσεις για «κάτι γλυκό» Ροφήµατα: Τα light ροφήµατα (π.χ. κρύο τσάι χωρίς θερµίδες µε ολιγοθερµιδικά γλυκαντικά, αναψυκτικά τύπου light ή zero, καφές, κακάο, τσάι και άλλα αφεψήµατα µε γλυκαντικά δισκία) αποτελούν ιδανικές επιλογές ροφηµάτων για τα άτοµα µε διαβήτη, καθώς µπορούν να απολαύσουν τα αγαπηµένα τους κρύα ή ζεστα ροφήµατα µε ασφάλεια! Προσοχή όµως πρέπει να δίνεται στις προσθήκες (π.χ. αφρόγαλα, σαντιγύ, σιρόπι) οι οποίες ενδεχοµένως να περιέχουν άλλα συστατικά που να ανεβάζουν τα επίπεδα σακχάρου στο αίµα! Γλυκίσµατα: Μπισκότα, σοκολατάκια, µους ή άλλα γλυκίσµατα µε ολιγοθερµιδικά γλυκαντικά, τα οποία µπορείτε να προµηθευτείτε σε ειδικά ζαχαροπλαστεία ή ακόµη και στα σούπερ µάρκετ ή στα φαρµακεία (π.χ. σοκολάτες). Προσοχή όµως! Να θυµάστε ότι αυτά τα γλυκίσµατα εξακολουθούν να έχουν άλλα συστατικά, όπως π.χ. υδατάνθρακες από το αλεύρι που επηρεάζουν το σάκχαρο στο αίµα, και φυτικά έλαια που προσθέτουν επιπλέον θερµίδες στο προϊόν. Οπότε η κατανάλωσή τους θέλει µέτρο και προγραµµατισµό! Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να διαβάζετε τις ετικέτες τροφίµων και να έρχεστε σε επαφή µε το γιατρό ή το διαιτολόγο σας, ώστε να είστε σίγουροι ότι το εκάστοτε τρόφιµο ή ρόφηµα δεν επηρεάζει αρνητικά την υγεία σας. Απόλαυση µε ασφάλεια

9 Καθότι πολλές φορές «βοµβαρδιζόµαστε» µε πληροφορίες για θέµατα υγείας τόσο στον έντυπο όσο και στον ηλεκτρονικό τύπο, είναι καλό να γνωρίζουµε πως τα ολιγοθερµιδικά γλυκαντικά είναι ασφαλή, και µάλιστα µε Ευρωπαϊκή υπογραφή! Τα ολιγοθερµιδικά γλυκαντικά εγκρίνονται για χρήση σε τρόφιµα και ροφήµατα µόνο αφού περάσουν από αυστηρή αξιολόγηση από τις αρµόδιες αρχές ασφαλειας τροφίµων, που σήµερα είναι η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίµων. Τα νέα λοιπόν, είναι ευχάριστα! Η πόρτα προς τη γλυκύτητα είναι ανοιχτή, και για τα άτοµα µε διαβήτη! Πηγή: Gibson S., Drewnowski A., Hill J, Raben A.B., Tuorila H., Widström E. Consensus statement on benefits of low-calorie sweeteners. Nutrition Bulletin published by John Wiley & Sons Ltd on behalf of British Nutrition Foundation. 2014; /nbu Δηµήτρης Γρηγοράκης Κλινικός Διαιτολόγος - Διατροφολόγος, PhD Διδάκτωρ Χαροκοπείου Πανεπιστηµίου Πρόεδρος Ελληνικής Διατροφολογικής Εταιρείας