Programación Didáctica do. Curso

Transcript

1 Curso 2008/2009 I. Introdución II. III. IV. a. Composición do departamento b. Ensinanzas, áreas e materias integradas no departamento c. Carga docente e hora de reunión do departamento d. Funcionamento do departamento Programacións didácticas das materias do departamento Metodoloxía didáctica Materias pendentes de superación de cursos anteriores V. Materiais curriculares e recursos didácticos Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. VI. Sistema de avaliación das aprendizaxes do alumnado a. Instrumentos e procedimentos de avaliación b. Criterios de cualificación c. Medidas e actividades Materias: de preparación adicional VII. Medidas de atención á diversidade VIII. Actividades complementarias e extraescolares Física e Química de 1º de BAC IX. A enerxía como concepto central da Física e da Química a. Importancia Física da enerxía de 2º de BAC b. As fontes de enerxía c. Eficiencia e aforro enerxético d. Medidas de aforro na aula-laboratorio e no Centro. X. Anexos Curso Física e Química de 3º e 4º de ESO Ámbito científico-tecnolóxico de PDC Ámbito científico-tecnolóxico de PCPI a. Programación didáctica da materia de Física e Química de 3º de ESO b. Programación didáctica da materia de Física e Química de 4º de ESO Este documento foi aprobado en xuntanza ordinaria de departamento c. Programación do ámbito científico-tecnolóxico do PDC (Física e Química) celebrada o venres, 10 de outubro de d. Programación didáctica da materia de Física e Química de 1º de Bacharelato i. Plan de traballo para o verán e. Programación didáctica da materia de Física de 2º de Bacharelato i. Plan de traballo para o verán Departamento de Física e Química. IES Macías O Namorado Curso 2008/2009

2 I. Introdución a. Composición do Departamento Durante o presente curso o Departamento estará integrado por: D. José Luís Carballada Carballada, que exerce o cargo de Director do Centro o Docencia 2 grupos de Física e Química de 3º de ESO (4 horas) Grupo E3A 17 alumnos/as Grupo E3B 18 alumnos/as 1 grupo de Física e Química de 1º de Bacharelato Tecnolóxico (4 horas) Grupo B1T 13 alumnos/as Dna. Raquel Bandín Matos profesora que substitúe por baixa á profesora Dna. Mª José Suárez Filloy o Docencia 2 grupos de Matemáticas de 2º de ESO de Ag. E. (5 horas: 3 h. agrupados+1+1) Grupo E2A 7 alumnos/as Grupo E2B 7 alumnos/as 1 grupo de PDC de 4º de ESO Ámbito científico-tecnolóxico (8 horas) Grupo PDC 5 alumnos/as 1 grupo de PCPI Ámbito científico-tecnolóxico (4 horas) Grupo PCPI 12 alumnos/as D. Miguel A. Rodríguez Méndez, que exerce o cargo de Xefe de Departamento o Docencia 1 grupo de AtEd. de 4º de ESO (1 hora) 1 grupo de TICs de 1º de ESO (4 horas) Grupo BS alumnos/as 1 grupo de Física e Química de 4º de ESO (3 horas) Grupo S4A 16 alumnos/as 1 grupo de Física de 2º de Bacharelato Tecnolóxico (4 horas) Grupo BHT2 15 alumnos/as 2

3 b. Ensinanzas, áreas e materias integradas no Departamento Durante o presente curso o Departamento ten asignadas as ensinanzas en tres etapas educativas e/ou ensinanzas: Educación Secundaria Obrigatoria (ESO), PCPI e Bacharelato Tecnolóxico. As áreas e materias que integran a docencia son: Área ou Materia Nivel /Etapa/Ensinanza Observacións Ámbito científico-tecnolóxico Ámbito científico-tecnolóxico Matemáticas Física e Química Física e Química Física e Química TIC PCPI PDC-4º ESO 2º de ESO con Ag. E. 3º de ESO 4º de ESO 1º de BAC 1º de BAC Bacharelato Tecnolóxico Materia optativa Física 2º de BAC Bacharelato Tecnolóxico c. Carga docente e hora de reunión do Departamento A carga docente do Departamento reflíctese no seguinte cadro: Área ou Materia Nivel /Etapa Horas Total Horas Matemáticas 2º de ESO(Ag.E.) Ámbito científico-tecnolóxico PCPI 4 9 PDC 8 17 Física e Química 3º de ESO Física e Química 4º de ESO 3 24 Física e Química TIC 1º de BAC Física 2º de BAC 4 36 Xefatura de Departamento 3 39 Dirección

4 A hora de reunión do Departamento será os venres de 10:45 a 11:35 h. O traballo do Departamento estará centrado, ademáis das actividades de carácter prescriptivo e rotinario, nos seguintes aspectos: Actividades de planificación o Redactar, e revisar cando proceda, a programación do Departamento o Preparar as clases e o seu desenvolvemento didáctico o Preparar os materiais didácticos e curriculares o Determinar as pautas e procedementos para tratar de prever os problemas de disciplina e desmotivación o Establecer, revisar e aplicar as técnicas e criterios de avaliación das aprendiaxes Actividades de análise e reflexión o Comentar as dificultades atopadas no proceso de ensinanza e aprendizaxe o Analizar as accións e medidas de maior éxito o Tomar decisións a partir dos resultados da avaliación f. Funcionamento do Departamento As reunións do Departamento e as horas de reducción establecidas para o xefe de Departamento estarán dedicadas, cando menos, ás seguintes tarefas e traballos: Coordinar a programación das diferentes asignaturas que ten encomendadas o Departamento Revisar os contidos, obxectivos e os criterios de avaliación Reorganizar o mobiliario e a biblioteca do Departamento Montar instrumental para realizar as prácticas de laboratorio Matizar e repensar o sistema de preparación adicional para o alumnado de 3º e 4º de ESO con materias pendentes Atender ao alumnado con materias pendentes Confeccionar as orientacións de preparación adicional e os criterios de avaliación de Física e Química de 1º de bacharelato para o alumnado que teña pendente esta materia Programar actividades extraescolares e complementarias Buscar, analizar e comentar recursos TIC Analizar as Webquest, presentacións en Powerpoint e o resto de actividades (tipo caza do tesouro) que poidan realizar os profesores Organizar e completar os recursos TIC do Departamento 4

5 Deseñar fichas e probas de avaliación inicial Confeccionar boletíns de exercicios e problemas Informar, por parte do xefe do Depatamento, do tratado nas reunións da CCP, cando sexa necesario. Poñer en común as instruccións e orientacións que envíe a Ciuga sobre as PAAU Comentar a avaliación do alumnado con materias pendentes Deseñar actividades prácticas para os diferentes cursos Analizar e propoñer accións de mellora para a docencia na ESO e no bacharelato Establecer criterios para redactar informes, programacións e memorias Organizar, ordenar e limpar o laboratorio II. Programacións didácticas das materias do Departamento Entendemos por aprendizaxe un proceso acumulativo por medio do cal o alumnado gradualmente asimila entidades (que poden ser conceptos, valores, categorías, patróns, modelos de conductas, normas, procedementos, ) cada vez máis complexos e abstractos e adquiren habilidades e competencias de maoir nivel. Esta aprendizaxe debe servir para que o alumnado saiba aprender a aprender, aprender a facer e, finalmente, aprender a ser. Pode dicirse que houbo aprendizaxe cando se ten producido un cambio ou reorganización nos coñecementos, nas capacidades, nas actitudes, nos valores ou nas creencias do alumnado. Para elo é preciso que aprendan a reflexionar sobre a súa propia aprendizaxe e ser conscientes das súas fortalezas e feblezas para traballar arredor dela. Para o desenvolvemento da competencia comunicatica, a aprendizaxe reflexiva e moi importante, ya que se o alumnado non é quen de levar a cabo un proceso instrospectivo é moi dificil que desexe realizar cambios no tocante á súa habilidade comunicativa. A aprendizaxe significativa é unha meta que deben plantexarse os docentes. Para elo a contextualización da aprendizaxe debe ser un elemento fundamental para cnquerir o sentido e o significado desexado. Trátase de que o alumnado comprenda e relacione a información nova coa experiencia e cos coñecementos previos a fin de extraer significados persoais. Os contidos, entendidos como o conxunto de saberes ou formas culturais que son esenciais para o desenvolvemento e a socialización do alumnado, poden clasificarse en conceptuais, procidimentais e actitudinais. Ditos contidos poden traballarse de forma simultánea ou de forma interrelacionada e determinan formas de ensinanza, aprendizaxe e avaliación. En definitiva os contidos son todo aquello que queremos ensinar. Os contidos conceptuais fan referencia, á súa vez, a conceptos, datos e feitos. Os conceptos poden ser estructurais ou específicos. Son estructurais cando atravesan todos os contidos dunha materia (por exemplo o concepto de número ou de ser vivo). Pola contra os conceptos específicos fan referencia a un contido particular dunha materia (por exemplo número pares ou animais cuadrúpedos). Os conceptos 5

6 entendidos como nocións permiten interpretar e dar significado e recoñecer clases de onxectos naturais, sociais e culturais. Os feitos hai que entendelos como sucesos ou acontecementos (como por exemplo o descubrimentos dos diferentes elementos químicos) e os datos como informacións puntuais e precisas (por exemplo ano en que Mendeleiev propuxo a súa táboa periódica). Os principios físicos, químicos ou biolóxicos son necesarios hoxe en día para comprender e interpretar moitas parcelas do mundo físico que arrodea ao alumndo. Mais tamén son precisos para facer prediccións e tomar decisións, é dicir aplicar á vida o pensamento e a metodoloxía científica. Os nosos estudantes teñen que afrontar eticamente os desafíos da ciencia e mostrar un respecto ao medio ambiente asumindo criticamente os perigos que o ameazan. Figuran ao final do presente documeto como anexos. III. Metodoloxía didáctica O profesorado é o profesional dedicado á complexa tarefa de educar e formar a outras persoas. A profesión docente está moi necesitada de adaptarse a novas realidades sociais, aos cambios que se producen na sociedade, e ten que estar vixiante para que estes non teñan efectos paralizantes e acomodaticios. Para elo cómpre que valore e pondera a súa misión, o seu cometido e aborde os traballos desde unha perspectiva profesionalizadora. Pois ben, un apatado onde podemos visualizar esta característica é o referente á metodoloxía. O profesorado debe saber cambiar os resortes metodolóxicos e adaptarse as características do alumnado e á dos avances sociais. Neste sentido propugnamos unha forma de facer, de dirixir, planificar e orientar moi centrada no alumnado, moi debedora da procura dunha aprendizaxe significativa, onde se comece por explicitar as ideas previas e mediante cambios conceptuais se poña en disposición que de o alumno ou alumna constrúa o seu propio coñecemento. Neste sentido a metodoloxía do profesorado debería prever aspectos tales como: Explicitar o problema e/ou cuestións práctica ou experimental que vai centrar e condicionar as actividades do alumnado Indicar os conceptos, destrezas e capacidades básicas que ten que interiorizar o alumnado Formular e orientar os procesos científicos a iniciar ou salientar para exemplificar o avance e a metodoloxía do método científico experiemental. Construír unha relación de materiais e recursos a utilizar na aula, xunto coa forma de usalos Formular preguntas para que o alumnado realice unha primeira toma de conciencia sobre o tema Indicar as actividades que levará á práctica o alumnado Construir unha relación dos aspectos do método científico nos que realmente teñan avanzado os alumnos Formular pautas para axudar á elaboración de conclusións e á sintese final no grupo-aula 6

7 Como novidade durante o curso intentarase poñer en práctica certos aspectos do modelo pedagógico CAIT. O modelo CAIT (construtivo, autorregulado, interactivo e tecnolóxico) é un modelo que apoia unha pedagoxía da imaxinación e que pretende axudar ao alumnado a aprender de forma significativa mediante o uso da rede Internet. O alumnado terá que someter a información recollida na rede á acción do pensamento para podela analizala, relacionala, criticala, transferila e aplicala co obxectivo de transformala en coñecemento. Desta forma, e mediante una disposición activa ante o coñecemento, aprenden a aprender. Débese lembrar que baixo este modelo aprender non é só adquirir información, senón desenvolver habilidade e destrezas que permitan seleccionar, organizar e interpretar a información ata ser quen de aplicar con éxito ese coñecemento a situacións novas. As principais señas de identidade do modelo son as seguintes: Construtivo As actividades de aprendizaxe teñen como obxectivo construir o coñecemento procesando as informacións recollidas. Dado que o coñecemento que sae dos libros desmotiva ao alumnado xa que non sabe moi ben como aplicalo á vida real e, ademais, diminúe as razóns para aprender, óptase por contextualizalo en situacións concretas e reais para aumentar esta motivación e aprender mellor. Autorregulado O profesorado irá paseniñamente cedendo o control do proceso de aprendizaxe, é dicir, aínda que ao principio será el quen o controla por saber o que hai que aprender e como hai que facelo, a medida que a aprendizaxe vaia avanzando o profesorado cederá dito control e será o alumnado o que tomará máis protagonismo ao asumir o control sobre a súa aprendizaxe na mesma medida que aprenda a aprender. Interactivo Na medida en que cada un poida construir o seu coñecemento dunha forma propia e persoal. Trátase de que parta dos puntos de vista que cada un ten sobre a información recollida. Tecnolóxico Nun contexto tecnolóxico non é o mesmo aprender da tecnoloxía que aprender coa tecnoloxía. Aprender da tecnoloxía supón situala no mesmo plano que o profesorado como fonte transmisora da información. 7

8 Este modelo CAIT podemos usalo: como deseño para a programación de actividades académicas como guía das actividade do profesorado e do alumnado como deseño para avaliar a calidade da aprendizaxe realizada Os eixos que vertebran a aprendizaxe e que definen as sete características deste modelo son: 1. Contextualización O primeiro elemento de referencia na aprendizaxe é o contexto. Temos que procurar establecer as relacións co xa aprendido e verificar en que punto da aprendizaxe estamos. 2. Obxectivos Antes de aprender hai que ter claro o que buscamos, o que tratamos de conseguir. 3. Papel do profesorado Será un guía, un iniciador, un mediador, un mentor. O seu papel xa non será tanto transmitir os coñecementos como axudar a aprender, ser mediador de coñecementos, introdutor e estimulador de saberes, axudar a que o alumnado descubra a súas posibilidades. Os datos, a información, os textos, os recursos están aí, na rede, o alumnado só ten que tomalos, organizalos e convertilos en coñecemento, coa axuda, orientación e dirección do profesorado. 4. Rol do alumnado Ten que ser activo e creativo, ten que convertirse no auténtico protagonista da súa aprendizaxe. Ten que deseñar a aplicar estratexias de búsqueda de información, avaliar os seus resultados e, tendoos en conta, redeseñar as estratexias de búsqueda seguintes xunto coas súas aplicacións. 5. Instrumentos tecnolóxicos O grande instrumento tecnolóxico é a rede Internet. Hai que explorar as súas múltiples aplicacións e posibilidades, aínda inexploradas. Tamén cómpre prestar atencións ás bases de datos, ás simulacións, aos micromundos e ás redes semánticas. Todos este recursos, ademais de darnos información, axúdannos a poder convertila en coñecemento. 6. Desenvolvemento de actividades e procesos Cómpre creae valor cognitivo, funxindo do repetitivo. Temos que planificar as tarefas, seleccionar e organizar a información, actuar de forma crítica e creativa, transferir, aplicar 8

9 e compartir os coñecementos. Todos este procesos deben ser estimulados e apoiados polo profesorado pero debe realizalos o alumnado. 7. Avaliación Debe ser, entre outras cualidades, tamén cualitativa e finalista. Na didáctica das ciencias distínguense tres contextos ou perspectivas: Contexto de xustificación: A análise do contexto de xustificación nos traballos científicos permite chegar a expresións de gran calidade e rigor. Aparecen reglas lóxicas, esquemas nítidos. Ten un carácter dunha reconstrucción a posteriori. Contexto de descubrimento: É o percorrido dos científicos ata a comunicación social dos resultados dun traballo ou dun achádego. É máis difícil de expresar en esquemas. Por outra banda os conceptos científicos evolucionan, teñen un certo carácter de suceso, de acontecemento. Estes avatares atópanse máis perto ao sinuoso percorrido do alumnado na súa actividade, esa actividade que desexamos que desemboque na aprendizaxe. Contexto de aprendizaxe: Correspóndelle ao profesor guiar e organizar este contexto, distinto dos anteriores. Este contexto é de búsqueda, de elaboración, de construcción, combinando rigor e creatividade. O positivismo lóxico (que prescinde do contexto social, cultural ou histórico das teorías científicas) outorga a primacia ou a exclusividade ás facetas máis relacionadas co contexto de xustificación. ASPECTOS DO DESELVOLVEMENTO DA INTERACCIÓN DO ALUMNADO COA REALIDADE Interese a actitude investigadora Razóns dos feitos Relacións Uso de modelos Tipo de categoriación Profundidade de interpretación na descrición ESQUEMAS NECESARIOS PARA A COMPRENSIÓN DAS CIENCIAS Conservación e proporcionalidade Equlibrio dos sistemas Operacións matemáticas Control de variables Exclusión de variables Noción de probabilidade Razoamento correlacional Destrezas para a medida 9

10 Ao alumnado hai que animalo a que: Busque regularidades Plantexe suposicións Exprese de forma oral e escrita en qué consistiu a súa actividade A comunicación está no corazón do método científico. Nunca debemos ensinar ciencias asumindo estes dous reduccionismos: o Ensinar ciencias descoidando a responsabilidade social dos científicos o Non explicitar a necesaria articulación entre teoría e experimentación Vexamos agora diferentes tipos de actividades a realizar polo alumnado que ten que contemplar o profesor, é dicir, xexamos algún deseños de situación de ensinanza-aprendizaxe: As cuestión Os experimentos Os problemas As saídas As lecturas e os comentarios de texto O profesor, para introducir os conceptos, ten que realizar una ordenación secuencial das etapas de actividades a realizar polo alumnado. É o que se chama ciclos de aprendizaxe (óptica piagetiana). En definitiva trátase de utilizar modelos de instrucción para facilitar a aprendizaxe. Explicitemos as tiradas que o alumnado pode ir cubrindo na búsqueda do rigor e a sistematicidade: o Elixir un obxecto ou fenómeno de estudo o Buscar información o Deseñar un plan para investigar o que non se coñece o Formular suposicións e hipótesis o Realizar observacións e experimentos o Extraer resultados o Analizar e interpretar ditos resultados o Comunicar o resultado do seu traballo As tarefas que pode realizar o profesorado de Física e Química podémolas sistematizar da seguinte forma: A. Funcións de orientación e información a. Subministrar informacións i. Explicar a materia ii. Respostar ás cuestións plantexadas b. Ofrecer problemas i. Plantexar cuestións e formular problemas ii. Indicar as actividades que se van a facer c. Ofrecer procedementos d. Suxestionar respostas i. Indicar pistas ii. Plantexar cuestións centrais e. Ofrecer opinións e xuízos de valor f. Ofrecer axudas e orientacións non solicitadas polo alumnado 10

11 B. Funcións de axuda ao avance a. Estimular ao alumnado creando condicións interesantes e enriquecedoras ou ofrecendo posibilidades diferentes b. Pedir ao alumnado que realice unha pescuda persoal usando as novas tecnoloxías c. Favorecer a estructuración do pensamento do alumnado i. Clasificar as expresións espontáneas do alumnado ii. Pedir maior precisión; completar, xeralizar ou sintetizar as aportacións espontáneas iii. Propoñer un control experimental d. Achegar ao alumnado a axuda que precise i. Resolver as dificultades plantexadas ii. Orientar a búsqueda do alumnado fomentando o uso das TICs iii. Dar resposta múltiple a unha petición de información No ámbito do traballo no laboratorio, para manter un traballo experimental coherente cómpre: Plantexar cuestións e formular problemas Ofrecer procedementos Explicitar cuestións de carácter central Solicitar búsquedas persoais utilizando diferentes fontes de información, con especial incidencia nas novas tecnoloxías Propoñer un control experimental Orientar a pescuda de información do alumnado Solicitar maior precisión e calidade ás aportacións do alumnado Estimular e organizar a síntese final do traballo IV. Materias pendentes de superación de cursos anteriores A. Materias pendentes de ESO O sistema de preparación adicional para as materias pendentes de cursos anteriores estará centrado na proposta de actividades ao alumnado concernido ao longo do curso. Ditas actividades, en forma de boletíns de exercicios, problemas e actividades de investigación, serán obxecto de seguimento por parte do profesorado do departamento, para o cal se fixan uns períodos semanais de atención a este tipo de alumnado para comentar e correxir estas actividades, consulta de dúbidas e plantexamento de novos temas. Haberá dúas probas escritas, unha en xaneiro e outra en maio, onde o alumnado poderá liberar parte da materia se acaso as supera cunha cualificación mínima. As datas e os contido dos temas obxecto de exame daranse a coñecer ao alumnado coa suficiente antelación. A hora de atención semanal será os xoves, de 10:25 a 10:45 h. B. Materias pendentes de Bacharelato No Bacharelato, o sistema de preparación adicional para as materias pendentes de cursos anteriores tamén estará centrado na proposta de actividades ao alumnado. Ditas actividades, en forma de 11

12 boletíns de exercicios, problemas e actividades de investigación, serán obxecto de seguimento por parte do profesorado do departamento, para o cal se fixa unha hora semanal de atención a este tipo de alumnado para comentar e correxir estas actividades, consulta de dúbidas e plantexamento de novos temas. Haberá dúas probas escritas, unha en xaneiro e outra en abril, onde o alumnado poderá liberar parte da materia se acaso as supera cunha cualificación mínima. As datas concretas e os temas obxecto de exame daranse a coñecer ao alumnado coa suficiente antelación. A hora de atención semanal será os martes, de 12:25 a 12:45 horas. Na programación correspondente a cada materia figura un apartado específico relativo a esta cuestión. Nel especifícanse polo miúdo as condicións, requisitos e circunstancias para superar a materia pendente. V. Materiais curriculares e recursos didácticos Os libros de texto propostos son os que se expuxeron no listado correspondente no pasado mes de xuño. Na docencia empregaranse tamén os seguintes materiais e recursos: material de laboratorio para realizar as actividades prácticas correspondentes a cada nivel, libros de consulta, fichas de traballo, revistas de divulgación científica, xices de córes, video, modelos moleculares, aplicacións informáticas, proxector, portátil e presentacións en Power Point. En algún momento do curso intentarase usar a taboleiro electrónico interactivo. Do mesmo xeito proporase ao alumnado a posibilidade de seguir e realizar certo tipo de actividades de ensinanza e aprendizaxe por medio do correo electrónico. Nos anexos figuran as programacións das diferentes materias correspondentes a cada nivel. Nelas contemplase un apartado específico para os materiais curriculares que amplian o anteriormente referido. VI. Sistema de avaliación das aprendizaxes do alumnado A avaliación será continua e integradora, se ben diferenciada por áreas e materias. Levarase a cabo tendo en conta os seguintes referentes: 1. Os criterios de avaliación do PCC 2. Os obxectivos educativos de etapa e de cada área A avaliación é un proceso que permite obter información útil e significativa que se utilizará para analizar a intervención educativa e, se é do caso, modificala co obxectivo de mellorar a adecuación ás necesidades do alumnado e facilitarlle as axudas necesarias para seguir avanzando no seu proceso formativo. A interpretación da información obtida na avaliación serve para emitir xuízos, cos cales se poderán tomar decisións que melloren o proceso de ensinanza e aprendizaxe. Deberemos avaliar tanto os progresos do alumnado na súa aprendizaxe como os procesos de ensino. Desta forma a avaliación da aprendizaxe xunto coa avaliación dos procesos de ensino constitúen a avaliación dos procesos de ensinanza e aprendizaxe. a. Instrumentos e procedimentos de avaliación 12

13 Intrumentos o Probas escritas o Preguntas durante a clase e entrevistas persoais o Traballos de Investigación o Prácticas de laboratorio o Entrega de exercicios o Observación sistemática na aula o Presentación da libreta de traballo o Calquera outro que se especifique na programación didáctica da materia nos diferentes niveis e modalidades de ensino Procedemento o Na Educación Secundaria Obrigatoria 85% probas escritas 10% traballos en clase Preguntar dúbidas Saídas ao taboleiro Contestación á preguntas feitas na aula Voloración dos exercicios e actividades entregadas 5% comportamento na clase e asistencia o No Bacharelato 90% probas escritas 10% traballos en clase Preguntar dúbidas Saídas ao taboleiro Contestación á preguntas feitas na aula Voloración dos exercicios e actividades entregadas Prácticas de laboratorio As porcentaxes anteriores, que se mencionan a título orientativo, poden ser variadas en función do estipulado nas programacións de cada materia en concreto. Do mesmo xeito o profesorado, tendo en conta a dinámica do curso, ante a posible aparición de acontecementos sobrevidos imposibles de prever neste momento, pode introducir cambios no procedemento de avaliación para mellor adaptarse as circunstancias. En todo caso garántese que o alumnado estará puntualmente informado dos mesmos. 13

14 b. Criterios de cualificación Os criterios de cualificación son os estipulados nas programación das diferentes materias do Departamento. Como información xeral pode comentarse que o alumnado estará informado da puntuación de cada pregunta, no caso dun exame, ou do peso de calquera outra proba non escrita. c. Medidas e actividades de preparación adicional Estas medidas e actividades están pensadas para o alumnado que ten pendentes de avaliar positivamente materias ou áreas de cursos anteriores. Na programación das diferentes asignatura estará deseñado o plan de traballo. Como anexo inclúese o plan especial de traballo para o veraán nas materis de Física e Química de 1º de Bacharelato e de Física de 2º de Bacharelato. En calqueira caso, o alumnado con materias pendentes sempre pode acodir semanalmente, durante o tempo de lecer, a consultar dúbidas ao Departamento, de acordo co seguinte calendario: VII. Medidas de atención á diversidade Xoves, de 10:25 a 10:45 h. Con moita probabilidade atoparémonos na aula con alumnado diverso, con diferentes intereses e con distintos ritmos de aprendizaxe. Normalmente estas diferencias poderemos integralas nas actividades de aula e nos contidos dos exercicios e problemas a realizar, graduando a súa dificultade e diversificando o seu contido.só cando nos atopemos con dificultades graves, con retrasos severos no alumnado, teremos que tomar medias escepcionais. Nestas situacións a coordinación e coloboración co Departamento de Orientación será imprescindible. Realizaranse adaptacións curriculares condo se detecten no alumnado dificultades graves para seguir o normal desenvolvemnto da clase, para similar os contidos e procedementos propios do nivel. Estes casos poránse en coñecemento do Departamento de Orientación para, de forma coordinada, sentar as bases da adaptación curricular correspondente. As actividades de reforzo da adaptación curricular estarán en función das carencias detectadas no/a alumno/a. Para os casos menos graves, ensaiaranse medidas previas á adaptación como modificacións do itinerario curricular, cambios metodolóxicos e/ou secuenciais na presentacións dos conceptos, ou mesmo cambios na temporalización e duración dos contidos. VIII. Actividades complementarias e extraescolares Ofertaranse ao alumnado saídas fóra do cnetro para visitar exposicións e/ou instalacións que teñan interese para a súa formación no ámbito das ciencias experimentais. O detalle concreto non é posible adiantalo neste momento e figurará na programación do Departamento de actividades complementarias e extraescolares. IX. A enerxía como concepto central da Física e da Química a. Importancia da enerxía No actual momento das prácticas educativas, sobre todo no bacharelato pero tamén na ESO, é realmente importante, á vez que se instrúe, tratar de educar dunha forma integral ó noso alumnado. Na sociedade do século XXI é necesario, por unha banda, formar expertos nos distintos campos do coñecemento para que sexan capaces de deseñar en cada un deles alternativas humanizadoras e viables e, por outra, que saiban presentar as súas propostas aos poderosos (no campo da política, da economía, das finanzas,...) e, por último, que sexan quen de levar os seus coñecementos á esfera da opinión pública para 14

15 subministrarlle información veraz e, simultaneamente, para que superen a proba do debate e a discusión aberta e libre. Neste sentido é cada vez máis urxente no que atinxe ó medio ambiente, aos recursos enerxéticos e á relación home-natureza, educar e instruír á nosa xuventude desde unha filosofía da prudencia, da moderación, da mesura, de conformarse co suficiente. É básico que entendan que parte da sabedoría reside en non deixarse escravizar polos diferentes distractores sociais (modas, consumo estéril e desaforado, hedonismo paralizante,...), en procurar tempo libre para as relacións humanas ou para a reflexión, en dar a coñecer e asumir as prácticas non competitivas e, en fomentar a colaboración entre eles na aposta da sosteñibilidade, evidenciando a resolución de conflictos que poidan aparecer dunha forma xusta mediante a práctica da solidariedade. Non debemos esquecer que o desenvolvemento sostible non é máis que tratar de satisfacer as necesidades do presente sen comprometer a capacidade das xeracións futuras para satisfacer as súas. A presente programación de Departamento, centrada na explicitación dos diferentes itinerarios curriculares das diferentes asignaturas que integran a docencia, así como en calquera outra medida necesaria para o desenvolvemento do curso, abordase desde o convencemento de que, como xa deixou dito Kant: Só pola educación o home chega a ser home. Non é senón o que a educación lle fai ser. Pretendeuse, pois, construír unha programación que axude e oriente na práctica educativa desde unha perspectiva cosmopolita, de formación na cidadanía cosmopolita. Para elo non só son importantes o coñecemento, a transmisión de habilidades, de formas de facer, de técnicas e procedementos, senón tamén salientar os valores da prudencia, da mesura, da práctica da medida para adiar as gratificacións no intento de conseguir unha vida de calidade no camiño da busca da felicidade, así como a sabedoría moral plasmada nas vertentes da xustiza e da práctica solidaria. Este é o marco teórico no que imos centrar os nosos esforzos cando deseñemos actividades de aprendizaxe e educación en valores, concibidas para formar a futuros traballadores autoprogramables, persoas versátiles, innovadoras, capaces de estar en formación permanente e de adaptarse aos novos escenarios da sociedade do futuro. Os conceptos de enerxía sostible, entendida como a enerxía producida e utilizada na forma que sustente o desenvolvemento humano ó longo prazo en tódalas súas dimensións sociais, económicas e medio ambientais, de fontes de enerxía, de recursos enerxéticos, de consumo responsable, de aforro e desenvolvemento sostible serán encadrados neste contexto para presentárllelos ao alumnado en forma de actividades moi concretas, baixo o anterior paradigma. Hoxe por hoxe, tan importante é que se comprenda a degradación e coxeneración enerxética, as centrais de ciclo combinado ou o funcionamento e aplicacións dunha pila de combustible, como que se asuma que moitas das actuais prácticas enerxéticas no encaixan na definición que fixemos de enerxía sostible, en tanto en canto: Non existe acceso universal ós combustibles modernos e á electricidade. O actual sistema enerxético no apoia un crecemento económico sostible e xeneralizado. Os impactos ambientais ameazan o benestar das xeracións presentes e futuras. Á vez é moi importante presentarlle ó noso alumnado as alternativas enerxéticas, hoxe reais e posibles, baseadas nas enerxías renovables, e facelo dunha forma real e efectiva, evidenciando as limitacións do noso planeta, que conta cuns recursos cada vez máis escasos e que deberíamos ser capaces de poder transmitirllos ás xeración futuras. En definitiva, e a modo de conclusión, preténdese poñer os medios necesarios para estar en condicións de aplicar neste campo un dos principios de conservación máis importantes, á vez que máis descoñecidos: a lei de conservación da ignorancia. Afirma en dous postulados o seguinte: 1º Canto máis se avanza no coñecemento da materia, máis consciente se é do que se ignora. A ignorancia douta (consciente) substitúe á ignorancia indouta (inconsciente) e, en consecuencia, a ignorancia total mantense constante. 2º Co coñecemento aumenta a ignorancia douta. 15

16 Pois ben, a presente programación de Departamento terá como finalidade última a transformación da maior cantidade posible de ignorancia indouta en ignorancia douta no convencemento de que só desta forma a aprendizaxe pode ser verdadeiramente significativa e, se cadra, transformadora. b. As fontes de enerxía As fontes de enerxía son aquelas que proporcionan a enerxía como productor orixinario, é dicir, producen a enerxía directamente, pero sempre cumprindo a lei física da conservación da materia-enerxía. Como principais fontes de enerxía podemos citar ó Sol, ó vento, ó carbón, ó petróleo, ós materiais orgánicos, ás caídas de auga, ás ondas do mar, aos átomos, ás reaccións químicas, ó son,... Hidroeléctrica: enerxía que se obtén da caída da auga desde certa altura a un nivel inferior, o que provoca o movemento de turbinas, responsables de producir electricidade. A hidroelectricidade é un recurso natural dispoñible nas zonas que presentan suficiente cantidade de auga. Eólica: enerxía producida polo vento, a cal utilízase para mover muíños que xeran electricidade. Xeotérmica: a calor interior da Terra é fonte de enerxía xeotérmica, a cal utilízase en xeración de enerxía eléctrica, en calefacción ou en procesos de secado industrial. Solar: enerxía radiante producida no Sol como resultado de reaccións nucleares de fusión. Chega á Terra ó traveso do espacio en cuantos de enerxía chamados fotóns. Esta enerxía aproveitase por medio de paneis solares con foto celas para producir electricidade. Con respecto a esta enerxía cómpre sinalar que cada punto da superficie solar emite radiacións electromagnéticas ó espacio e que estas radiacións son tanto luminosas como invisibles para o ollo humano. Cando estas radiacións chegan á Terra a súa intensidade diminuíu en 5 x 10 5 veces. A pesar de todo case que toda a enerxía que se pode aproveitar na terra provén do Sol. Combustión: os procesos de combustión liberan enerxía (case sempre en forma de calor), que se aproveita nos procesos industriais para obter forza motriz ou para a iluminación e calefacción domésticas. Biomasa: a enerxía da biomasa é utilizada principalmente para a producción de biogás, a xeración de enerxía térmica para o secado de productos agrícolas e madeira, e de electricidade mediante a queima de residuos. Baterías: aparato que transforma a enerxía química en eléctrica, e consiste en dúas o máis pilas eléctricas conectadas en serie ou en paralelo. Química: as reaccións químicas e as correntes eléctricas relaciónanse pola electroquímica, que é o estudio das reaccións químicas que producen efectos eléctricos e dos fenómenos químicos causados pola acción das correntes ou voltaxes. Nuclear: enerxía liberada durante a fisión ou fusión de núcleos atómicos. As cantidades de enerxía que poden obterse mediante procesos nucleares son moi altas e aprovéitanse nos reactores nucleares para producir electricidade. c. Eficiencia e aforro enerxético A importancia que para a comunidade educativa, e nomeadamente para o alumnado, teñen os temas relacionados co aforro enerxético, coa eficiencia enerxética, cos modelos económicos posibles e co desenvolvemento sostible, parece fóra de toda dúbida. Para introducir estes aspectos nas preocupacións do alumnado, consideramos conveniente iniciar un traballo interdisciplinario e globalizado, que xunto cos beneficios propios dun traballo en conxunto, permite introducir a problemática medioambiental como algo coplexo e con variaas implicacións. Consecuentemente salientamos a necesidade de introducir prácticas de aforro e eficiencia enerxética nos centros educativos, como un medio máis para concienciar ao alumnado en particular, e á comunidade educativa en xeral, sobre a virtualidade destes hábitos para aspirar a un desenvolvemento económico 16

17 respectuoso co medio ambiente. É vital asumir a importancia de iniciar canto antes, no momento en que chega alumnado novo ao centro, as actuacións neste campo para que no decorrer do tempo se vaian sedimentando actitudes e valores que asuman a importancia que para o futuro terán as prácticas de aforro e eficiencia enerxética. O traballo do departamento de Física e Química neste campo está garantido, en coordinación, se é posible, con outros Departamentos do centro. Porque que non será posible un desenvolvemento económico sostible, respectuoso coa Natureza, se non se practican da forma máis eficaz posible medidas de aforro e de eficiencia enerxética. Neste sentido aspiramos á introducción dun novo modelo enerxético baseado nos seguintes aspectos: a) Suficiencia: hai que consumir menos, é básico transmitir esta idea ó alumnado. b) Eficiencia: hai que facer máis, producir máis con menos enerxía; hai que introducir na sociedade as ideas e a filosofía do chamado factor 4, que consiste, basicamente, en duplicar o benestar coa metade dos recursos naturais. c) Na aposta decidida polo desenvolvemento das enerxías renovables. En consecuencia: Apoiamos o uso e a potenciación de fontes de enerxía renovables (eólica, solar térmica, solar fotovoltaica, mareomotriz, xeotérmica e biomasa) no camiño de conseguir alternativas enerxéticas viables ás fontes de enerxía convencionais (petróleo, carbón e gas natural). Neste sentido anceiamos que as alternativas enerxéticas consideradas de futuro por constituír fontes enerxéticas limpas, razoablemente seguras e, practicamente, inesgotables, como son a xeración de hidróxeno como combustible a partir de fontes renovables e a obtención de enerxía eléctrica a partir da reacción nuclear de fusión, sexan impulsadas polos poderes públicos, aportando fondos para a investigación que faciliten e impulsen a introducción de financiamento privado en I+D nestes campos 1, no camiño de obter estas fontes de enerxía o antes posible 2. Reclamamos que as Administracións públicas, e preferentemente para nós a Consellería de Educación e Ordenación Universitaria, asuman as prácticas de aforro e eficiencia como un factor máis de calidade nas súas actuacións e actividades. A ninguén se lle escapa o extraordinario efecto negativo que transmiten e a imaxe de descontrol e malgasto que trasladan, certas conductas, certas formas de proceder e actuar que se producen nas oficinas e dependencias públicas, con total desprezo deica prácticas e usos enerxéticos minimamente comprometidos coa saúde medioambiental do planeta. Recomendamos á Dirección do centro que, na medida en que os recursos orzamentarios o permitan, tome medidas encamiñadas a aumentar as prácticas de aforro e eficiencia enerxética no Centro. Entre outras propoñemos: a) Instalar progresivamente termóstatos nas súas dependencias. b) Apagar algúns radiadores situados preto das portas de acceso nos corredores da planta baixa. c) Colocar entre as paredes e os radiadores paneis de chapa de madeira forrados de papel de aluminio en todos os radiadores do Centro. d) Instalar progresivamente balastros electrónicos nos equipos de iluminación. e) Instalar sensores de apagado automático en certas dependencias do Centro. 1 Sabemos que cando se aposta decididamente por unha tecnoloxía, invertin do o que sexa necesario, aportando recursos humanos e materiais provintes tanto do ambito estatal como privado, os resultados non tardan en aparecer. Temos o caso paradigmáticos das baterías para os terminais da telefonía por onda. Cando se descubriron oportunidades de negocio e se apostou fortemente por esta tecnoloxía aoportando fondos e recursos para a investigación, pronto se produciron os resultados desexado s. 2 Consideramos que o proxecto internacional ITER (Reactor Internacional Termonuclear Experimental) pode ser, en tanto que suporá, de ter éxito, a solución do problema enerxético do mundo, o inicio do fin das restriccións enerxéticas ao desenvolvemento económico. 17

18 f) Adquirir paneis fotovoltaicos de silicio policristalino para uso didáctico. d. Medidas de aforro na aula-laboratorio e no Centro. A título de exemplo reseñamos algunhas prácticas de aforro (ou de malgasto) que poden servir de axuda no tratament na aula destes tems nas diferentes asignaturas do departamento: Calefacción Medias de gran aforro enerxético Doble ventá con radiador apagado Medidas de aforro enerxético Doble ventá e o radiador indicando 19º Casa con paredes de cor claro Gasto moderado Calefación nun día de neve Malgasto enerxético Calefación acesa nun día de sol Despilfarro enerxético Calefación acesa ca ventá aberta e camiseta e sudando Ventás con aislantes Transporte Individuo en bicicleta Individuo en tren ou autobus Varios individuos para compartir auto nos desprazamentos ao traballo Individuo en coche botando moito fume polo tubo de escape Individuo en coche a toda velocidade, botando moito fume e cunha vaca chea de bultos Individuo en coche indo da casa ao traballo que lle queda moi perto do seu domicilio Iluminación- Electricidade Apagado dos LEDS dos electrodomésticos Lámpada de baixo consumo Neveira cunha letra indicando a categoría enerxética A Apagado das luces da aula ao saír dela por un Depositando nun frigorífico un alimento quente. Unfrigorífico situado ao carón da cociña ou do Frigorífico aberto e unha persoa sentada na mesa tomando un vaso de leite que remata de coller do frigorífico 18

19 período superior as 15 minutos radiador. Enerxía Paneis solares Muiños vento Outras Reciclaxe de papel: montón de papel co anagrama do reciclado Individuo afeitándose coa billa aberta. Rapaz tirando papel á rúa Roupa tendida ao sol Secar roupa cunha secadora 19

20 XI. Anexos a. Programación didáctica da materia de Física e Química de 3º de ESO b. Programación didáctica da materia de Física e Química de 4º de ESO c. Programación didáctica da materia de Física e Química de 1º de Bacharelato i. Plan de traballo para o verán d. Programación didáctica da materia de Física de 2º de Bacharelato i. Plan de traballo para o verán e. Programación didáctica do ámbito científico-tecnolóxico do PDC 20

21 Física e Química 3º de ESO Programación didáctica adaptada ao contido do Decreto 133/2007, do 5 de xullo, polo que se regulan as ensinanzas de educación secundaria obrigatoria. Departamento de Física e Química do IES Macías O Namorado. Padrón

22 Introdución Obxectivos xerais da ESO Competencias básicas da etapa en relación coas materias de Física e Química Contribución da materia de Física e Química ao logro das competencias básicas Obxectivos xerais da materia de Física e Química e temas transversais Física e Química de 3º de ESO o Obxectivos específicos o Contidos o Criterios de avaliación Metodoloxía Materiais curriculares e recursos didácticos Sistema de avaliación o Procedemento de avaliación o Instrumentos de avaliación o Criterios de cualificación e corrección o Aspectos mínimos esixibles para obter unha cualificación final positiva Medidas de atención á diversidade o Aspectos xerais o Medidas a tomar Plan de traballo para a preparación das materias pendentes de cursos anteriores o Actividades a desenvolver e seguimento das mesmas o Avaliación do proceso Actividades complementarias e extraescolares Uso das TIC no proceso de ensinanza e aprendizaxe Fomento da lectura na materia de Física e Química A educación en valores nas materias de Física e Química 22

23 Introdución A presente programación está elaborada tomando como base o Decreto 133/2007, do 5 de x ullo, polo que se reg ulan as ensinanzas da educación secundaria obrigatoria. Aspira a desenvolver no alumnado as capacidades x erais básicas necesarias para que poidan incorporarse á vida activa e profesional e, ao mesmo tempo, proporcionar a base teórica e práctica para poder continuar os estudos nas materias de Física e de Química en cursos posteriores. Preténdese iniciar ao alumnado na preparación dunha cultura científica básica, con especial incidencia no coñecemento do méto do científico e a delimitación da ciencia como forma específica e rigorosa de adquirir coñecementos útiles, sempre en constante renovación e adaptación ás novas circunstancias, datos e parámetros que poidan aparecer. Neste sentido salientarase a relación e conexións entre a tecnoloxía e os conceptos teóricos que posibilitan a súa existencia. A información veraz, as destrezas básicas e os procedementos elementais utilizados na Física e na Química serán obx ecto de es pecial atención, para subministrar ao alumnado os medios necesarios para poder entender e relacionar, cando menos de forma aproximativa, as implicacións e as relacións entre eles dos principais problemas ambientais con que se enfronta a humanidade, con especial incidencia na prob lemática do cambio climático e na xeración de enerxía para poder acadar un desenvolvemento económico sustentable. O coñecemento das Ciencias da Natureza en xeral, e da Física e da Química en particular, tanto nos seus elementos conceptuais e teóricos como nos metodolóxicos e de investigación, capacitarán ao alumnado para comprender a realidade natural e, consecuentemente, poder intervir nela de forma responsable, asumindo a complexidade dos diferentes factores que inciden no medio natural, social e económico. A materia de Física e Química de 3º de ESO atópase integrada na área de Ciencias da Natureza, a cal posúe grande importancia formativa pois, ademais de proporcionar as pautas para comprender o medio natural, a través dela adquírense as bases do coñecemento científic o e tecnolóxico que demanda a sociedade en que vivimos. O estudo da Física e a Química neste curso aborda de maneira formal o marco teórico para a xustificación dos fenómenos macroscó picos que acontecen a noso arredor, como son as transformacións da materia ou as súas propiedades electromagnéticas, a través do c oñecemento da súa estrutura microscópica e as interaccións entre as partículas que a forman. T amén incide na longa tradición e na importancia d a actividade científica, plasmada nas súas múltiples aplicacións. Deste xeito, os alumnos e alumnas desenvolven unha cultura científica básica que os capacita para comprender o funcionamento da natureza e os dispositivos que se atopan no seu contorno, para tomar parte activa na preservación do medio e para integrarse plenamente na sociedade científica e tecnolóxica do seu tempo. Obxectivos xerais da ESO A educación secundaria obrigatoria contribuirá a desenvolver no alumnado as capacidades para que poidan: a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e ex ercer os seus dereitos no respecto ás outras persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e grupos, ex ercitarse no diálogo afianzando os dereitos humanos como valores c omúns dunha sociedade plural e prepararse para o ex ercicio dunha cidadanía democrática. b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo como condición necesaria para a realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal. c) Valorar e respectar a diferenza de sex os e a igualdade de dereitos e oportunidades entre eles. Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homes e mulleres. d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións con outras persoas, así co mo rex eitar a violencia, os prex uízos de calquera tipo, os comportamentos sexistas e resolver pacificamente os conflitos. e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información para, con sentido crítico, adquirir novos coñecemento. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación. f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado que se estrutura en distintas disciplinas, así como coñecer e aplic ar os métodos para identificar os problemas nos diversos campos do coñecemento e da experiencia. 23

24 g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mes mo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a ca pacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades. h) Comprender e ex presar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na lingua castelá, textos e mensax es complex os, e iniciarse no coñecemento, a lectura e o estudo da literatura. i) Comprender e expresarse en máis dunha lingua estranx eira de maneira apropiada. j) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e a historia propia e das outras persoas, así como o patrimonio artístico e cultural, coñecer mulleres e homes que realizaron achegas importantes á cultura e sociedade galega ou a outras culturas do mundo. k) Coñecer o corpo humano e o seu funcionamento, aceptar o propio e o das outras persoas, aprender a coidalo, respectar as dife renzas, afianzar os hábitos do coidado e saúde corporais e incorporar a educación física e a p ráctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. Coñecer e valorar a dimensión humana da sex ualidade en toda a súa diversidade. Valorar crit icamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o ambiente, contribuíndo á súa conservación e mellora. l) Apreciar a creación artística e comprender a linguax e das distintas manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de ex presión e representación. m) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e mellora e respectar a diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara o exercicio deste dereito. n) Coñecer e valorar a importancia do uso do noso idioma como elemento fundamental para o mantemento da nosa identidade. Competencias básicas da etapa en relación coas materias de Física e Química O concepto de competencia básica é unha das novidades máis salientables do novo currículo da ESO. Forma parte dunha proposta realizada pola Unión Europea e ben a superar o concepto máis restrinxido e menos operativo de capacidade a desenvolver ou de contidos mínimo s a acadar. T rátase de poñer ao alumnado en disposición de asumir e interiorizar a capacidade de poñer en práctica de forma integrada, en contextos e situacións diversos, os coñecementos, as habilidades, os procedementos e as técnicas de traballo, así como as actitudes perso ais adquiridas no proceso de ensinanza e aprendizax e. Cómpre asegurar que o alumnado saiba, que acumule coñecementos, pero non para atesouralos durante un tempo e logo esquecelos, senón para integralos e relacionalos coa súa vida cotiá, para que saiba facer, para que posúa tales ou cales habilidades e técnicas de traballo intelectual que se permitan aprender ao longo de toda a súa vida, en definitiva para que saiba estar, no camiño de que algún día, coas ferramentas, saberes, capacidades e habilidades adquiridas, poida aspirar a saber ser. Primeiro ser e despois trunfar, esta é a orde necesaria e lóxica. As competencias básicas pretenden integrar as diferentes aprendizax es para facilitar que o alumnado tamén as poida asumir rel acionando os distintos tipos de contidos e capacidades co obx ectivo de empregalas cando lle sex an necesarias en distintas situacións e contextos, tanto a nivel afectivo como intelectual, e que orienten o proceso educativo. Neste sentido as competencias básicas teñen influencia non só nos contidos, senón tamén na avaliación e na metodoloxía. O traballo nas materias do currículo ten que contribuír ao desenvolvemento das competencias básicas, tomando as medidas organ izativas e funcionais a que haxa mester e planificando as actividades complementarias e extraescolares para reforzar o seu desenvolvemento. Contribución da materia de Física e Química ao logro das competencias básicas De entre as oito competencias básicas que se identifican imos establecer tres categorías, en función de cómo son susceptibles de ser traballadas desde dúas disciplinas, a Física e a Química, de marcado carácter científico, cunha base ex perimental que constit úe a súa esencia, e cunha posición no mundo dos saberes científicos básica e central. O medio físico e material inerte, entendido d e forma ampla, forma parte do seu obxecto de estudo. T endo logo presente este criterio de clasificación establecemos o seguinte cadro: Competencias básicas desde a óptica da Física e da Química Niv el de tratamento inicial Niv el de tratamento medio Niv el de tratamento avanzado Competencia en En tanto en canto a ferramenta básica para a 24