Γκίνης Κωνσταντίνος Στρατηγός ε.α. Επίτιμος Α/ΓΕΣ

Transcript

1 Γκίνης Κωνσταντίνος Στρατηγός ε.α. Επίτιμος Α/ΓΕΣ

2 19 Ιανουαρίου 2018: ΥΠΑΜ ΗΠΑ, JAMES MATTIS, ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΙ ΤΗ ΝΕΑ ΑΜΥΝΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΩΝ ΗΠΑ

3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Πολιτικοί, Ακαδημαϊκή Κοινότητα, Διπλωμάτες και Στρατιωτικοί, πρέπει να «καθίσουν» στο ίδιο τραπέζι, να επιτύχουν την αλληλοκατανόηση και να συνεργασθούν στενά για την εκπόνηση και εφαρμογή Εθνικής Στρατηγικής

4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Παράδοξο του Πολέμου Si vis pacem, para bellum (Vegetius) Ειρηνιστές Si vis pacem, para pacem

5 ΠΟΛΕΜΟΣ Τέσσερα ερωτήματα Τι είναι πόλεμος; Ποια είναι τα αίτια του πολέμου; Σχέσεις μεταξύ της ανθρώπινης φύσης και του πολέμου. Είναι ο πόλεμος ηθικά δικαιολογημένος;

6 ΠΟΛΕΜΟΣ Αγώνας / διαμάχη δια της ισχύος ( Cicero) Πόλεμος είναι μια κατάσταση πραγμάτων η οποία μπορεί να διατηρηθεί ακόμη και αν οι επιχειρήσεις δεν συνεχίζονται. (Thomas Hobbes) Πόλεμος είναι μια σπασμωδική και βίαιη ασθένεια του πολιτικού σώματος. (Diderot ) Πόλεμος είναι η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα. (Karl von Clausewitz) Ο Πόλεμος συνιστά μία σχέση μεταξύ πραγμάτων και όχι πρόσωπων. Ο Πόλεμος είναι λοιπόν μια σχέση όχι μεταξύ προσώπων αλλά μεταξύ κρατών. (Rousseau - The Social Contract).

7 ΠΟΛΕΜΟΣ Πόλεμος είναι μια γενικά παραδεκτή υπόθεση στην οποία εμπλέκονται κράτη, υπάρχουν δηλωμένες αρχές και αναμενόμενοι στόχοι, εύκολα αναγνωρίσιμοι πολεμιστές και υψηλά επίπεδα υπακοής από τους υφισταμένους. (John Keegan - The History of War) Πόλεμος πατήρ πάντων. (Ηράκλειτος) Η μεταβολή (φυσική, κοινωνική, πολιτική, οικονομική, κλπ) μπορεί να προκύψει μόνο από τον πόλεμο ή τη βίαιη σύγκρουση. (Hegel) Λοιμός, πανούκλα και πόλεμος είναι τα τρία πιο διάσημα συστατικά αυτού του τρισάθλιου κόσμου. Όλα τα ζώα είναι αενάως σε πόλεμο μεταξύ τους. Ο αέρας, το έδαφος και το νερό αποτελούν τις αρένες της καταστροφής. (Voltaire)

8 ΠΟΛΕΜΟΣ Πόλεμος είναι κάθε ενεργή εχθροπραξία ή αγώνας μεταξύ ζωντανών υπάρξεων, μια σύγκρουση μεταξύ αντιπάλων δυνάμεων ή αρχών. (Oxford Dictionary )

9 ΠΟΛΕΜΟΣ Απόπειρα Ορισμού Πόλεμος είναι η οργανωμένη βία που ασκείται μεταξύ πολιτικών μονάδων με σκοπό την επιβολή της θελήσεως της νικήτριας επί της ηττημένης. Πόλεμος είναι η χρησιμοποίηση της ένοπλης ισχύος προς επίτευξη μιας νέας τάξης πραγμάτων.

10 ΠΟΛΕΜΟΣ Αίτια Πολέμου Ατομικά (ανθρώπινη φύση) Κρατικές Δομές Διεθνές Σύστημα

11 ΠΟΛΕΜΟΣ Κρατικές Δομές Τύποι κρατικών και πολιτικών δομών προδιαθέτουν προς πόλεμο Αναμόρφωση δομών Παύση φαινομένου του πολέμου Σοσιαλιστές: Οικονομική οργάνωση του καπιταλισμού προκαλεί πόλεμο. Έλευση σοσιαλισμού θα φέρει ειρήνη. Επιφυλάξεις: Πολεμικές Συγκρούσεις ΕΣΣΔ-Κίνας, Βιετνάμ-Καμπότζης, Κίνας-Βιετνάμ

12 ΠΟΛΕΜΟΣ Φιλελεύθεροι: ευθύνη για τον πόλεμο έχουν τα αυταρχικά και ανελεύθερα καθεστώτα. Δημοκρατικά και φιλελεύθερα καθεστώτα αποτροπή πολέμου Επιφυλάξεις: Πόλεμος Γιουγκοσλαβίας Τροποποιημένο επιχείρημα: σταθερές δημοκρατίες και ανοιχτές οικονομίες. Εσωτερικές δομές κρατών Ρώμη: πειθαρχία, στρατιωτικό ήθος, τάση για προσφυγή στη βία

13 ΠΟΛΕΜΟΣ Συστημικά Αίτια του Πολέμου Άναρχη δομή διεθνούς συστήματος (γενικό αίτιο) Απουσία υπερκείμενης εξουσίας να ρυθμίσει τους ανταγωνισμούς και να επιβάλει την τάξη Δίλημμα Ασφαλείας: Λήψη μέτρων από τα κράτη για επαύξηση της ασφαλείας των, μειώνει την ασφάλεια των άλλων και ανατροφοδοτεί την ανασφάλεια και τον ανταγωνισμό. Ανισορροπία Ισχύος Άνιση Ανάπτυξη

14 ΠΟΛΕΜΟΣ Ηγεμονικός πόλεμος διακυβέρνηση διεθνούς συστήματος Περιορισμένος Πόλεμος: οι αντίπαλοι δείχνουν αυτοσυγκράτηση (μέσα, στόχοι κλπ) για να αποφύγουν ανεξέλεγκτη κλιμάκωση Πόλεμος Κορέας: όχι πυρηνικά, μη βομβαρδισμοί κινεζικού, ιαπωνικού εδάφους, μη προσβολή πλοίων στη θάλασσα Πόλεμος Φώκλαντ: συγκρούσεις στα νησιά και την πέριξ θαλάσσια περιοχή, όχι επέκταση στο έδαφος της Αργεντινής Ολοκληρωτικός Πόλεμος (Total War). Ανεξέλεγκτη χρησιμοποίηση μέσων και δυνατοτήτων

15 ΠΟΛΕΜΟΣ Καταφυγή στον Πόλεμο (Jus ad Bellum) Αρχές Δίκαιη Αιτία. Ο πόλεμος αποφεύγει την καταστροφή Νόμιμη Εξουσία. από οντότητες με δικαίωμα διεξαγωγής πολέμου Ορθή Πρόθεση. Η οντότητα επιδιώκει να επιτύχει την δίκαιη αιτία παρά έναν άδικο αντικειμενικό σκοπό. Λογική Προσδοκία Επιτυχίας. επαρκείς πιθανότητες επιτυχίας των σκοπών. Αναλογικότητα. Τα ηθικά θετικά αποτελέσματα επιτευχθέντα από τον πόλεμο πρέπει να εξισορροπούν τα ηθικά αρνητικά αποτελέσματα που προκλήθηκαν Εσχάτη Καταφυγή (Αναγκαιότητα). Δεν υπάρχει άλλος καταστροφικός τρόπος για να επιτύχεις τη δίκαιη αιτία.

16 ΠΟΛΕΜΟΣ Διεξαγωγή Πολέμου( Jus in Bello) Αρχές Διάκριση. Οι εμπόλεμοι πρέπει να διακρίνουν πάντοτε μεταξύ στρατιωτικών και πολιτικών ΑΝΣΚ και πρέπει να προσβάλουν μόνο τους στρατιωτικούς ΑΝΣΚ Αναλογικότητα. Προβλέψιμες αλλά ακούσιες βλάβες σε αμάχους πρέπει να είναι αναλογικές της προσπάθειας για την επίτευξη του στρατιωτικού πλεονεκτήματος. Αναγκαιότητα. Πρέπει να χρησιμοποιούνται τα εφικτά μέσα που προκαλούν την ελαχίστη βλάβη

17 ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΧΥΣ ΦΥΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗΣ ΙΣΧΥΟΣ ΗΘΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΘΕΩΡΙΑ ΑΡΧΕΣ-ΔΟΓΜΑΤΑ ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΤΕΧΝΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΤΕΧΝΗ ΤΑΚΤΙΚΗ

18 ΕΠΙΠΕΔΑ ΠΟΛΕΜΟΥ ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΤΕΧΝΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΚΗ ΤΕΧΝΗ ΤΑΚΤΙΚΟ ΤΑΚΤΙΚΗ

19 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ «Η ανεπαρκής στρατηγική είναι υψηλού κόστους, η εσφαλμένη στρατηγική μπορεί να αποβεί μοιραία, ενώ όταν το διακύβευμα είναι η επιβίωση, μια ουσιαστικά εσφαλμένη στρατηγική είναι σχεδόν πάντοτε καταστροφική» Colin Gray Modern Strategy

20 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ «απουσιάζουν η φιλοσοφία και η στρατηγική. Η εμπειρία που απέκτησα με έπεισε ότι η έλλειψη αυτών των δύο στοιχείων είναι η αιτία της αποτυχίας μας. Εξαιτίας της ανυπαρξίας μιας γενικής ιδέας, μιας φιλοσοφίας, φτάσαμε στο σημείο να εμπλεκόμαστε στη δίνη αντιθέτων ρευμάτων και να υφιστάμεθα τις επιθέσεις των δυναμικών φιλοσοφιών που μας αντιτίθενται. Επίσης η έλλειψη στρατηγικής μας κατέστησε ανικάνους να αντιληφθούμε τους ελιγμούς με τους οποίους προσπαθούσαν να μας υποτάξουν και συχνά οι προσπάθειές μας κατέληξαν σε αδιέξοδο. Από το 1936 έως το 1939, ο Χίτλερ, αφού επαλήθευσε την ανικανότητά μας το Μάρτιο του 1936, προχώρησε σε μια σειρά επιθετικών ενεργειών.

21 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ Εμείς του επιτρέψαμε να το κάνει, μέχρι τη στιγμή που κατάκοποι απαντήσαμε, εξαπολύοντας μια καταστροφή χωρίς άλλο μοιραία για μας, καθόσον μάλιστα ολόκληρο το πολεμικό μας σύστημα ήταν δομημένο σε εσφαλμένη βάση, επειδή βασιζόταν μόνο σε τακτικές και μάλιστα απαρχαιωμένες. Η Γαλλία κατέρρευσε παρασύροντας μαζί της την Ευρώπη. Η ανάκαμψη που παρατηρήθηκε στην περίοδο είναι έργο των Αγγλοσαξόνων, οι οποίοι διέθεταν κάποια φιλοσοφία και κάποια στρατηγική. Όμως μετά από τη νίκη αποπροσανατολισθήκαμε και πάλι από το μεγάλο κίνημα της ανεξαρτησίας των αποικιών.

22 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ Η Ινδοκίνα χάθηκε παρά τις εξαιρετικές μας τακτικές, οι οποίες ηττήθηκαν από την αντίπαλη στρατηγική, στην οποία δεν αντιτάξαμε ίχνος στρατηγικής απάντησης, άξιας του ονόματός της. Στην Αλγερία παρά την εμπειρία που αποκτήσαμε στην Ινδοκίνα- υποπέσαμε στα ίδια σφάλματα και μάλιστα σε μεγαλύτερη έκταση. Στο Σουέζ, η καθαρή τακτική νίκη κατέληξε σε εκκωφαντική πολιτική αποτυχία επειδή δεν υπήρχε η παραμικρή γνώση των στρατηγικών συνθηκών για την επιτυχία μιας τέτοιας αποστολής. Περιορίστικα σε γαλλικά παραδείγματα. Θα μπορούσα όμως να συνθέσω μια παρόμοια εικόνα (σε μαύρο ή άσπρο) για την Κορέα, την Κούβα, το Βερολίνο και το ΝΑΤΟ. Το συμπέρασμα που συνάγεται, κατά τη γνώμη μου είναι ότι, κατά μεγάλο μέρος, η άγνοια της στρατηγικής απέβη μοιραία για μας.

23 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ.Η στρατηγική δεν πρέπει να αποτελεί ένα μοναδικό δόγμα αλλά ένα τρόπο σκέψεως, ο οποίος επιτρέπει την ταξινόμηση και την ιεράρχηση των γεγονότων και στη συνέχεια στην επιλογή των πλέον αποτελεσματικών τρόπων ενεργείας. Σε κάθε κατάσταση αντιστοιχεί μια συγκεκριμένη στρατηγική. Κάθε στρατηγική μπορεί να είναι η καλύτερη σε μια συγκεκριμένη περίπτωση αλλά καταστροφική για άλλες. Αυτή είναι η ουσιαστική αλήθεια.» Andre Beaufre Εισαγωγή στη Στρατηγική

24 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ Προσεγγίσεις Στρατηγική είναι όλες οι στρατιωτικές κινήσεις εντός του βεληνεκούς των εχθρικών πυροβόλων ή του πεδίου παρατηρήσεως ( Heinrich von Bulow) Στρατηγική είναι η τέχνη της διεξαγωγής του πολέμου πάνω στο χάρτη (Antoine Henry de Jomini) Στρατηγική είναι η τέχνη της κατανομής και εφαρμογής των στρατιωτικών μέσων προς επίτευξη πολιτικών αντικειμενικών σκοπών (Basil Liddell Hart) Στρατηγική είναι τέχνη της διαλεκτικής δύο αντίθετων θελήσεων οι οποίες χρησιμοποιούν την ισχύ προς επίλυση της διαμάχης των (Andre Beaufre)

25 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΟΡΙΣΜΟΥ A prudent idea or set of ideas for employing the instruments of national power in a synchronized and integrated fashion to achieve theater, national, and/or multinational objectives. (JP 3-0) Μία λογική ιδέα ή ένα σύνολο ιδεών χρησιμοποιήσεως των μέσων της εθνικής ισχύος με συγχρονισμένο και ολοκληρωμένο τρόπο, προς επίτευξη αντικειμενικών σκοπών, εθνικών, πολυεθνικών ή θεάτρου επιχειρήσεων.

26 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ Στρατηγική είναι η σύζευξη, μέσων και δυνατοτήτων, τρόπων ενεργείας και αντικειμενικών σκοπών υπό το πρίσμα του ανταγωνισμού και της σύγκρουσης (πραγματικής ή ενδεχόμενης) Στρατηγική: μέσα τρόποι ενεργείας αντικειμενικοί σκοποί Στρατηγική δεν υφίσταται εν κενώ Προϋποθέσεις Αντίπαλος Ανταγωνισμό Σύγκρουση Ενέργεια προς επίτευξη αντικειμενικού σκοπού, σε βάρος αντιπάλου

27 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ Στρατηγική διαμορφώνεται εναντίον ενός ή περισσοτέρων αντιπάλων οι οποίοι επίσης αναπτύσσουν τη δική τους στρατηγική προς αντιμετώπισή της Υψηλή Στρατηγική: η χρησιμοποίηση όλων των διαθεσίμων μέσων και δυνατοτήτων ενός κράτους (πολιτικά, διπλωματικά, στρατιωτικά, οικονομικά, πληροφοριακά κλπ) προς επίτευξη τεθέντων πολιτικών αντικειμενικών σκοπών, στο πλαίσιο μιας πραγματικής ή ενδεχόμενης σύγκρουσης Υψηλή Στρατηγική διαμορφώνεται από την πολιτική ηγεσία

28 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ Αρχέτυποι Τύποι Υψηλής Στρατηγικής Στρατιωτικής Επέκτασης Ανάσχεσης Συμμαχιών Εξισορροπήσεων Κατευνασμού Συνδυασμός

29 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ Στρατιωτική Στρατηγική: η χρησιμοποίηση των στρατιωτικών μέσων και δυνατοτήτων ενός κράτους προς επίτευξη τεθέντων πολιτικών αντικειμενικών σκοπών. Επιχειρησιακή Τέχνη: Η χρησιμοποίηση μεγάλων στρατιωτικών μονάδων για την επίτευξη αντικειμενικών σκοπών μιας εκστρατείας, ενός θεάτρου επιχειρήσεων Τακτική: Η χρησιμοποίηση στρατιωτικών μονάδων για την επίτευξη αντικειμενικών σκοπών που έχουν τεθεί σε μια μάχη

30 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ Υψηλή Στρατηγική: πόλεμο ειρήνη Στρατιωτική Στρατηγική: διατήρηση ή ανατροπή του status quo Επιχειρησιακή Τέχνη: Εκστρατεία Θέατρο επιχειρήσεων Τακτική: μάχη Στρατηγική Αποτελεσματικότητα μια δυνάμεως ή ενός οπλικού συστήματος είναι η συνολική επίδραση στην πορεία και στο αποτέλεσμα μιας σύγκρουσης.

31 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ Πολιτικοί ΑΝΣΚ Ανατροπή Status Quo Διατήρηση Status Quo ΜΕΣΑ Χρησιμοποίηση Ισχύος Απειλή Χρησιμοποιήσεως Ισχύος Επιθετική Πειθαναγκασμός Αμυντική Αποτροπή

32 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ «Γνήσια» Επιθετική Στρατιωτική Στρατηγική Σκοπός: ανατροπή του status quo δια της ισχύος Χαρακτηρίζεται: Πρωτοβουλία (πρώτο πλήγμα) Κατάληψη και διατήρηση εδάφους Αποφασιστική νίκη επί των εχθρικών Ενόπλων Δυνάμεων

33 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ «Γνήσια» Αμυντική Στρατιωτική Στρατηγική Σκοπός: Διατήρηση του status quo δια της ισχύος Χαρακτηρίζεται: Απορρόφηση της επιθετικής ισχύος του αντιπάλου Διατήρηση του εδάφους Απαγόρευση αποφασιστικής νίκης επί των ημετέρων δυνάμεων Δυνατότητα μετάπτωσης σε επιθετική στρατηγική

34 ΠΟΛΕΜΟΣ «Γκρίζα» περιοχή Παρεμπόδιση: Εξάλειψη εχθρικής απειλής που θα εμφανισθεί σε βάθος χρόνου. Πελοποννησιακός πόλεμος Παρεμποδιστικό πλήγμα: Προσβολή ιρακινού αντιδραστήρα Όσιρακ από την ισραηλινή πολεμική αεροπορία (7 Ιουν 1981) Πρόληψη: Εξάλειψη εχθρικής απειλής η οποία είναι επικειμένη (σύντομος χρόνος) Πόλεμος έξι ημερών

35 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ Πειθαναγκασμός: Απειλή χρησιμοποιήσεως στρατιωτικής ισχύος προκειμένου ο αντίπαλος να πεισθεί να ενεργήσει με τον επιθυμητό τρόπο

36 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ Αποτροπή: Απειλή χρησιμοποιήσεως στρατιωτικής ισχύος προκειμένου να πεισθεί ο αντίπαλος να μην επιχειρήσει προς ανατροπή του status quo Θεμελιώδες στοιχείο επιτυχίας: αξιοπιστία (δυνατότητες θέληση) Τύποι Αποτροπής Αποτροπή δια Παρουσίας (Δ. Βερολίνο) Αποτροπή δι Αμύνης (ισχυρές αξιόπιστες αμυντικές δυνατότητες) - Ζημιά Αποτροπή δι Αρνήσεως (οφέλη) Αποτροπή δι Αντιποίνων (αντίδραση σε διαφορετικό χώρο)

37 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ Είδη Αποτροπής Εθνική Διεθνής (Ψυχρός Πόλεμος, ΝΑΤΟ, Σύμφωνο Βαρσοβίας) Εκτεταμένη (εγγενές πρόβλημα αξιοπιστίας) Ενδοπολεμική (αποτροπή κλιμάκωσης) Καταστάσεις Αποτροπής Άμεση ή Καθαρή Γενική

38 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ Στρατηγική Εκμηδένισης: Καταστροφή των εχθρικών δυνάμεων μέσω αποφασιστικής μάχης Στρατηγική Εξουθένωσης: πέραν της στρατιωτικής σύγκρουσης έμφαση στον οικονομικό παράγοντα. Άμεση Προσέγγιση: ο προσανατολισμός της στρατιωτικής ισχύος εναντίον του κέντρου βάρους (ισχυρότερου σημείου) του αντιπάλου. Έμμεση Προσέγγιση: «παράκαμψη» των ισχυρών σημείων του αντιπάλου και η αποφυγή κατατριβής των ημετέρων δυνάμεων (γραμμή της ήσσονος αντιστάσεως)

39 ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ Άνθρωποι και Πολιτική Άνθρωποι Κοινωνία Κουλτούρα Πολιτική Ηθική

40 ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ Προπαρασκευή προς Πόλεμο Οικονομικά και Εφοδιασμός Οργάνωση (Αμυντική Σχεδίαση και Σχεδίαση Δυνάμεων) Στρατιωτική ΔΜ (στρατολόγηση, εκπαίδευση, συντήρηση) Πληροφορίες Στρατηγική Θεωρία και Δόγμα Τεχνολογία

41 ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ Διεξαγωγή του Πολέμου Στρατιωτικές Επιχειρήσεις Διοίκηση και Έλεγχος (πολιτικός στρατιωτικός) Φυσικό Περιβάλλον ( γεωγραφία) Κατατριβή (ευκαιρίες αβεβαιότητα) Εχθρός Χρόνος

42 ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΟΛΕΜΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΥΨ. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΥΨ. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΤΡ. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΤΡ. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΤΕΧΝΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΚΗ ΤΕΧΝΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ

43 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Clausewitz Karl von, Η Φιλοσοφία του Πολέμου, Τζηρίτας, 1960 Liddel Hart B., Η Έμμεσος Στρατηγική, ΓΕΣ/ΔΕΚ,1963 Gray C., Modern Strategy, Oxford University Press, 1999 Gray C., The Strategy Bridge, Oxford University Press, 2010 Bouthol G., Πραγματεία περί Πολεμολογίας, ΓΕΣ/ΔΕΚ, 1980 Luttwak E., Strategy. The Logic of War and Peace, Belkanp Press, 1987 Platias, Koliopoulos, Thucydides on Strategy, Eurasia,2006 Κολιόπουλος Κ., Η Στρατηγική Σκέψη, Ποιότητα, 2008 Waltz K., Θεωρία Διεθνούς Πολιτικής, Ποιότητα, 2011 Beaufre A., Εισαγωγή στη Στρατηγική, ΔΕΚ/ΓΕΣ, 1987 Aron R., Πόλεμος και Ειρήνη μεταξύ των Εθνών, ΓΕΣ/ΔΕΚ, 1966

44