ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. «Συμπεριφορά καταναλωτή και σπατάλη τροφίμων» food waste. Κιτσαρά Μαρίνα

Transcript

1 ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ & ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΑΓΡΙΝΙΟ MBA ΣΤΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «Συμπεριφορά καταναλωτή και σπατάλη τροφίμων» food waste Κιτσαρά Μαρίνα Επιβλέπων Καθηγητής: Θεοδωρίδης Προκόπιος ( Επίκουρος Καθηγητής) Αγρίνιο, Οκτώβριος

2 2

3 Περίληψη Η σημερινή αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων είναι ολοένα και πιο παγκοσμιοποιημένη. Σπατάλη τροφίμων παράγεται σε όλα τα στάδια εφοδιαστικής αλυσίδας τροφίμων, ανεξάρτητα από τα χαρακτηριστικά της χώρα που παράγεται το τρόφιμο. Η μόνη διαφοροποίηση που σημειώνεται είναι η διαφορετική ποσότητα σε κάθε στάδιο. Για τις σύγχρονες κοινωνίες η σπάταλη τροφίμων αποτελεί ένα σημαντικό πρόβλημα, το οποίο διογκώνεται από τις καταναλωτικές συμπεριφορές του πληθυσμού σε σχέση τα τρόφιμα. Σε πρώτο στάδιο, σκοπός της παρούσας διπλωματικής διατριβής είναι να αναλύσει διεξοδικά όλες τις διαστάσεις του προβλήματος και να ορίσει το πλαίσιο στο οποίο ανήκει η σπατάλη τροφίμων. Στην συνέχεια της παρούσας μελέτης επιχειρείται τόσο η ανάλυση των παραγόντων της συμπεριφοράς σε σχέση με τη σπατάλη όσο και οι τρόποι περιορισμού της σπατάλης. Στο τρίτο και τελευταίο στάδιο της μελέτης αυτής, μέσω της διεξαγωγής ποιοτικής έρευνας, έγινε μια προσεκτική προσέγγιση των καταναλωτικών συμπεριφορών απέναντι στη σπατάλη των τροφίμων και στην διαχείριση αυτών σε επίπεδο καταναλωτή και νοικοκυριού. 3

4 ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Περιεχόμενα «ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ ΚΑΙ ΣΠΑΤΑΛΗ ΤΡΟΦΙΜΩΝ» FOOD WASTE... 1 Περίληψη 3 ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ... 4 Περιεχόμενα... 4 Περιερχόμενα εικόνων... 7 Περιερχόμενα πινάκων... 7 Περιερχόμενα γραφημάτων ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι Σπατάλη τροφίμων και η καταναλωτική συμπεριφορά Εισαγωγή Ορισμός της σπατάλης τροφίμων (food waste) Τομείς στους οποίους εμφανίζεται η απώλεια και η σπατάλη τροφίμων Το φαινόμενο της σπατάλης τροφίμων Διάκριση των αιτιών με βάση το είδος του τροφίμου Ποσοτικοποίηση της απώλειας και της σπατάλης τροφίμων ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙ Συμπεριφορές καταναλωτών σε σχέση με το πρόβλημα της σπατάλης τροφίμων Βιβλιογραφική ανασκόπηση Παράγοντες που επηρεάζουν τη συμπεριφορά των καταναλωτών σε σχέση με τη σπατάλη τροφίμων Τρόποι περιορισμού της σπατάλης των τροφίμων ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙΙ

5 3.1. Εισαγωγή Σκοπός της έρευνας Μεθοδολογία της ποσοτικής έρευνας Περιγραφή του ερωτηματολογίου Στατιστική ανάλυση Παρουσίαση των αποτελεσμάτων Περιγραφική ανάλυση και αναλύσεις συχνοτήτων Α) Δημογραφικά στοιχεία του δείγματος Περιοχή διεξαγωγής της έρευνας: Φύλο: Ηλικία: Οικογενειακή Κατάσταση: Κατηγορίες Οικογενειακής Κατάστασης Συχνότητα Από πόσα άτομα αποτελείται το νοικοκυριό των ερωτηθέντων Μορφωτικό επίπεδο: Απασχόληση/ Επάγγελμα Μηνιαίο Εισόδημα (οικογενειακή υποστήριξη) Χρήματα που δαπανάτε κατά μέσο όρο εβδομαδιαίως για την αγορά τροφίμων 58 Β) Ερωτήσεις σχετικά με το πρόβλημα της σπατάλης τροφίμων και τη συμπεριφορά των καταναλωτών με το πρόβλημα Γνωρίζετε το πρόβλημα της σπατάλης τροφίμων (food waste); Πως διαχειρίζεσαι τα τρόφιμα που είναι κοντά η ημερομηνία λήξης τους Πόσο συχνά ελέγχεις την ημερομηνία λήξης των τροφίμων που αγοράζεις Αναγνωρίζεις τη διαφορά των ετικετών «ημερομηνία λήξης» και «ανάλωση κατά προτίμηση πριν» που αναγράφονται στα προϊόντα των τροφίμων; Έχεις καταναλώσει τρόφιμο μετά την ημερομηνία λήξης του εν γνώσει σου; Έχεις αγοράσει τρόφιμο του οποίου η συσκευασία έχει υποστεί ζημιά (χωρίς να έχει επηρεαστεί εμφανώς το προϊόν); Ποιες από τις παρακάτω κατηγορίες τροφίμων συμβαίνει συχνότερα να πετάς; Προγραμματίζω τα γεύματα των επόμενων 3-4 ημερών Χρησιμοποιείτε λίστα για τα ψώνια των τροφίμων σας; (your main food shopping) Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις, που αποτελούν λόγο για να πεταχτεί ένα τρόφιμο,σου συμβαίνει συχνότερα;

6 11. Με ενοχλεί όταν πετάω τρόφιμα Οι συσκευασίες των τροφίμων αποτελούν μεγαλύτερο περιβαλλοντικό ζήτημα από ότι η σπατάλη τροφίμων Δεν με απασχολεί, στην πραγματικότητα, η ποσότητα του φαγητού που πετάω Δεν με απασχολεί το κόστος των τροφίμων που θα πετάξω Καταβάλω ενεργές προσπάθειες ώστε η ποσότητα των τροφίμων που θα πετάξω να διατηρείται στο ελάχιστο δυνατό Μέλη του νοικοκυριού μου καταβάλλουν προσπάθειες ώστε η ποσότητα των τροφίμων που πετιούνται διατηρείται στο ελάχιστο δυνατό Αν είχα πληροφορίες για αποτελεσματικότερη / καλύτερη αποθήκευση των τροφίμων, πιθανόν να κατέληγα να πετώ λιγότερα Αν είχα πληροφορίες για το πώς να κάνω με αποτελεσματικότερο τρόπο τα ψώνια για το φαγητό μου, πιθανόν να κατέληγα να πετώ λιγότερα Αν είχα πληροφορίες για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της σπατάλης τροφίμων, πιθανόν να έκανα μία προσπάθεια να πετάω λιγότερα Αν είχα πληροφορίες σχετικά με το κόστος των τροφίμων που πετιούνται, πιθανόν να έκανα μία προσπάθεια να πετάω λιγότερα Για την κατανόηση και την καταπολέμηση της σπατάλης τροφίμων θα πρέπει να γίνουν ενημερωτικές κινήσεις από μεριάς κράτους, κοινωνικών φορέων και οργανώσεων καταναλωτών Μέρος της ποσότητας της σπατάλης τροφίμων οφείλεται στις προωθητικές ενέργειες των σούπερ μάρκετ και από ειδικές προσφορές, όπως Αγοράζω ένα Παίρνω ένα Δωρεάν Η ύπαρξη περισσότερων επιλογών στις συσκευασίες των τροφίμων ανάλογα με το βάρος και την ποσότητα βοηθάει στην καταπολέμηση του φαινομένου της σπατάλης τροφίμων Η σπατάλη τροφίμων μου οφείλεται στο μαγείρεμα ή στην προετοιμασία μερίδων που είναι αρκετά μεγαλύτερες Τίποτα δεν θα με ενθάρρυνε ώστε να καταβάλω προσπάθεια να πετάω λιγότερα τρόφιμα Ποιες από τα παρακάτω περιπτώσεις θα σας ενθάρρυναν να μειώσετε την ποσότητα των τροφίμων που πετάτε; (Μέχρι 3 απαντήσεις, Χ) Τρόποι μείωσης της σπατάλης τροφίμων σε ένα νοικοκυριό Ποια από τις παρακάτω δηλώσεις περιγράφει την ποσότητα που ανακυκλώνεις? Γνωρίζεται την έννοια της κομποστοποίησης Έχετε στο σπίτι σας κάδο κομποστοποίησης;

7 Γ) Συγκρίσεις και αποτελέσματα συγκρίσεων Συγκρίσεις με την περιοχή διεξαγωγής της έρευνας Συγκρίσεις με το φύλο Συγκρίσεις με την ηλικία Συγκρίσεις με την οικογενειακή κατάσταση Συγκρίσεις με τον αριθμός ατόμων που περιλαμβάνει το νοικοκυριό των καταναλωτών Συγκρίσεις με την μορφωτικό επίπεδο των καταναλωτών Συγκρίσεις με το μηνιαίο εισόδημα των καταναλωτών Συγκρίσεις με το μέσο εβδομαδιαίο όρο των χρηματικών δαπανών των καταναλωτών για την αγορά τροφίμων Συμπεράσματα ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ερωτηματολόγιο καταναλωτών Ερωτήσεις Δημογραφικά Στοιχεία Περιερχόμενα εικόνων Εικόνα 1: FIOUSIONS Theoretical framework Εικόνα 2: Μοντέλο παραγόντων επιρροής των καταναλωτών στη σπατάλη τροφίμων Περιερχόμενα πινάκων Πίνακας 1.1: Σύγκριση ορισμού της FUSIONS' vs. FAO's ορισμών Πίνακας 1.2 Εκτιμήσεις για τη σπατάλη τροφίμων ανά τομέα, στην Ε.Ε.-28 για το έτος

8 Πίνακας 1.3: Κόστος σπατάλης τροφίμων ανά τομέα, στην Ε.Ε.-28 για το έτος Πίνακας 3.1: Περιοχή διεξαγωγής της έρευνας των ερωτηθέντων Πίνακας 3.2: Φύλο Πίνακας 3.3: Ηλικίες των ερωτηθέντων Πίνακας 3.4: Οικογενειακή Κατάσταση των ερωτηθέντων Πίνακας 3.5: Πλήθος ατόμων που περιλαμβάνει το νοικοκυριού Πίνακας 3.6: Μορφωτικό επίπεδο των ερωτηθέντων Πίνακας 3.7: Απασχόληση/ Επάγγελμα των ερωτηθέντων Πίνακας 3.8: Μηνιαίο Εισόδημα (οικογενειακή υποστήριξη) των ερωτηθέντων Πίνακας 3.9: Χρήματα που δαπανούν οι ερωτηθέντες κατά μέσο όρο εβδομαδιαίως για την αγορά τροφίμων Πίνακας 3.10: Πόσο γνωρίζετε το πρόβλημα της σπατάλης τροφίμων (food waste); Πίνακας 3.11: Πηγές ενημέρωσης σχετικά με το θέμα της σπατάλης τροφίμων Πίνακας 3.12: Το φαινόμενο της σπατάλης τροφίμων έχει αντίκτυπο στο ατομικό μου εισόδημα και στην αγοραστική μου δύναμη Πίνακας 3.13: Το φαινόμενο της σπατάλης τροφίμων έχει μειωθεί στην χώρα μας το διάστημα της οικονομικής κρίσης Πίνακας 3.14: Πως διαχειρίζεσαι τα τρόφιμα που είναι κοντά η ημερομηνία λήξης τους Πίνακας 3.15: Πόσο συχνά ελέγχεις την ημερομηνία λήξης των τροφίμων που αγοράζεις Πίνακας 3.16: Αναγνωρίζεις τη διαφορά των ετικετών «ημερομηνία λήξης» και «ανάλωση κατά προτίμηση πριν» που αναγράφονται στα προϊόντα των τροφίμων;.. 69 Πίνακας 3.17: Έχεις καταναλώσει τρόφιμο μετά την ημερομηνία λήξης του εν γνώσει σου; Πίνακας 3.18: Έχεις αγοράσει τρόφιμο του οποίου η συσκευασία έχει υποστεί ζημιά (χωρίς να έχει επηρεαστεί εμφανώς το προϊόν); Πίνακας 3.19: Κατηγορίες τροφίμων που πετούν συχνότερα οι καταναλωτές.. 73 Πίνακας 3.20: Προγραμματίζω τα γεύματα των επόμενων 3-4 ημερών

9 Πίνακας 3.21: Χρησιμοποιείτε λίστα για τα ψώνια των τροφίμων σας; (your main food shopping) Πίνακας 3.22: Η λίστα που χρησιμοποιείτε για τις αγορές των τροφίμων σας είναι: α) γραπτή Πίνακας 3.23:. Η λίστα που χρησιμοποιείτε για τις αγορές των τροφίμων σας είναι: β) τα έχω όλα στο μυαλό μου (πνευματική) Πίνακας 3.24: Αγοράζω μόνο τα τρόφιμα που βρίσκονται στη λίστα μου Πίνακας 3.25: Ψωνίζω συχνά κάτι εκτός από την λίστα των αγορών μου Πίνακας 3.26: Αιτίες που μπορεί να πεταχτεί ένα τρόφιμο Πίνακας 3.27: Με ενοχλεί όταν πετάω τρόφιμα Πίνακας 3.28: Οι συσκευασίες των τροφίμων αποτελούν μεγαλύτερο περιβαλλοντικό ζήτημα από ότι η σπατάλη τροφίμων Πίνακας 3.29: Δεν με απασχολεί, στην πραγματικότητα, η ποσότητα του φαγητού που πετάω Πίνακας 3.30: Δεν με απασχολεί το κόστος των τροφίμων που θα πετάξω Πίνακας 3.31: Καταβάλω ενεργές προσπάθειες ώστε η ποσότητα των τροφίμων που θα πετάξω να διατηρείται στο ελάχιστο δυνατό Πίνακας 3.32: Μέλη του νοικοκυριού μου καταβάλλουν προσπάθειες ώστε η ποσότητα των τροφίμων που πετιούνται διατηρείται στο ελάχιστο δυνατό Πίνακας 3.33: Αν είχαν πληροφορίες για αποτελεσματικότερη / καλύτερη αποθήκευση των τροφίμων, πιθανόν να κατέληγαν να πετούν λιγότερα Πίνακας 3.34: Αν είχα πληροφορίες για το πώς να κάνω με αποτελεσματικότερο τρόπο τα ψώνια για το φαγητό μου, πιθανόν να κατέληγα να πετώ λιγότερα Πίνακας 3.35: Αν είχα πληροφορίες για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της σπατάλης τροφίμων, πιθανόν να έκανα μία προσπάθεια να πετάω λιγότερα τρόφιμα Πίνακας 3.36: Αν είχα πληροφορίες σχετικά με το κόστος των τροφίμων που πετιούνται, πιθανόν να έκανα μία προσπάθεια να πετάω λιγότερα Πίνακας 3.37: Αν για την κατανόηση και την καταπολέμηση της σπατάλης τροφίμων θα πρέπει να γίνουν ενημερωτικές κινήσεις από μεριάς κράτους, κοινωνικών φορέων και οργανώσεων καταναλωτών Πίνακας 3.38: Μέρος της ποσότητας της σπατάλης τροφίμων οφείλεται στις προωθητικές ενέργειες των σούπερ μάρκετ και από τις ειδικές προσφορές, όπως Αγοράζω ένα Παίρνω ένα Δωρεάν

10 Πίνακας 3.39:. Η ύπαρξη περισσότερων επιλογών στις συσκευασίες των τροφίμων, ανάλογα με το βάρος και την ποσότητα, βοηθάει στην καταπολέμηση του φαινομένου της σπατάλης τροφίμων Πίνακας 3.40: Η σπατάλη τροφίμων των καταναλωτών οφείλεται στο μαγείρεμα ή στην προετοιμασία μερίδων αρκετά μεγαλύτερες από τις απαιτούμενες Πίνακας 3.41: Τίποτα δεν θα ενθάρρυνε τους καταναλωτές, ώστε να καταβάλουν προσπάθεια να πετούν λιγότερα τρόφιμα Πίνακας 3.42: Προτάσεις μείωσης της σπατάλης τροφίμων Πίνακας 3.43 τρόπους μείωσης της σπατάλης τροφίμων σε ένα νοικοκυριό Πίνακας 3.44: Δηλώσεις που περιγράφουν την ποσότητα ανακύκλωσης που κάνουν οι καταναλωτές Πίνακας 3.45: Αν γνωρίζουν οι καταναλωτές την έννοια της κομποστοποίησης Πίνακας 3.46: Αν διαθέτουν στο σπίτι τους οι καταναλωτές κάδο κομποστοποίησης Πίνακας 3.47: Η περιοχή διεξαγωγής της έρευνας και οι προδιαθέσεις τους απέναντι στο αν γνωρίζουν την έννοια της κομποστοποίησης Πίνακας 3.48: Το φύλο των καταναλωτών και οι προδιαθέσεις τους απέναντι στο αν έχουν καταναλώσει τρόφιμο μετά την ημερομηνία λήξης του εν γνώσει σου Πίνακας 3.49:Φύλλο ερωτώμενων και οι προδιαθέσεις τους να αγοράζουν μόνο τα τρόφιμα που βρίσκονται στη λίστα αγορών τους Πίνακας 3.50: Φύλλο ερωτώμενων και οι προδιαθέσεις τους απέναντι στην πρόταση ότι η σπατάλη τροφίμων τους οφείλεται στο μαγείρεμα ή στην προετοιμασία μερίδων που είναι αρκετά μεγαλύτερες Πίνακας 3.51: Ηλικία των ερωτώμενων και οι προδιαθέσεις τους στο αν το φαινόμενο της σπατάλης τροφίμων έχει μειωθεί στην χώρα μας το διάστημα της οικονομικής κρίσης Πίνακας 3.52: Ηλικία των ερωτώμενων και οι προδιαθέσεις τους να αγοράσουν τρόφιμο του οποίου η συσκευασία έχει υποστεί ζημιά (χωρίς να έχει επηρεαστεί εμφανώς το προϊόν) Πίνακας 3.53: Ηλικία των ερωτώμενων και οι προδιαθέσεις τους στο να προγραμματίζουν τα γεύματα των επόμενων 3-4 ημερών Πίνακας 3.54: Ηλικία των ερωτώμενων και οι προδιαθέσεις τους στο εάν η λίστα που χρησιμοποιούν για τις αγορές των τροφίμων τους γραπτή

11 Πίνακας 3.55: Ηλικία των ερωτώμενων και οι προδιαθέσεις τους στο εάν τους ενοχλεί όταν πετούν τρόφιμα Πίνακας 3.56: Ηλικία των ερωτώμενων και οι προδιαθέσεις τους στο εάν τους απασχολεί το κόστος των τροφίμων που πετούν Πίνακας 3.57: Ηλικία των ερωτώμενων και οι προδιαθέσεις τους στο εάν για την κατανόηση και την καταπολέμηση της σπατάλης τροφίμων θα πρέπει να γίνουν ενημερωτικές κινήσεις από μεριάς κράτους, κοινωνικών φορέων και οργανώσεων των καταναλωτών Πίνακας 3.58: Ηλικία των ερωτώμενων και οι προδιαθέσεις τους στο εάν η ύπαρξη περισσότερων επιλογών στις συσκευασίες των τροφίμων ανάλογα με το βάρος και την ποσότητα, βοηθάει στην καταπολέμηση του φαινομένου της σπατάλης τροφίμων Πίνακας 3.59: Η ηλικία των καταναλωτών και η περιγραφή της ποσότητας που ανακυκλώνουν Πίνακας 3.60:Η ηλικία των καταναλωτών και η προδιάθεση τους αν γνωρίζουν την έννοια της κομποστοποίησης Πίνακας 3.61: Οικογενειακή κατάσταση ερωτώμενων και οι προδιαθέσεις τους απέναντι στην πρόταση: αν μέλη του νοικοκυριού των καταναλωτών καταβάλλουν προσπάθειες ώστε η ποσότητα των τροφίμων που πετιέται να διατηρείται στο ελάχιστο δυνατό Πίνακας 3.62: Οικογενειακή κατάσταση ερωτώμενων και οι προδιαθέσεις τους απέναντι στην πρόταση: αν είχα πληροφορίες για αποτελεσματικότερη / καλύτερη αποθήκευση των τροφίμων, πιθανόν να κατέληγα να πετώ λιγότερα Πίνακας 3.63: Οικογενειακή κατάσταση ερωτώμενων και οι προδιαθέσεις τους απέναντι στην πρόταση: αν είχα πληροφορίες για το πώς να κάνω με αποτελεσματικότερο τρόπο τα ψώνια για το φαγητό μου, πιθανόν να κατέληγα να πετώ λιγότερα Πίνακας 3.64: Οικογενειακή κατάσταση ερωτώμενων και οι προδιαθέσεις τους απέναντι στην πρόταση: αν είχα πληροφορίες σχετικά με το κόστος των τροφίμων που πετιούνται, πιθανόν να έκανα μία προσπάθεια να πετάω λιγότερα Πίνακας 3.65: Ο αριθμός των ατόμων του νοικοκυριού και οι προδιαθέσεις τους απέναντι στο αν αναγνωρίζουν τη διαφορά των ετικετών «ημερομηνία λήξης» και «ανάλωση κατά προτίμηση πριν» που αναγράφονται στα προϊόντα των τροφίμων

12 Πίνακας 3.66: Ο αριθμός των ατόμων του νοικοκυριού και οι προδιαθέσεις τους απέναντι στο αν εάν τους ενοχλεί όταν πετούν τρόφιμα Πίνακας 3.68: Αριθμός των ατόμων του νοικοκυριού και οι προδιαθέσεις τους απέναντι στην ερώτηση αν τους απασχολεί, στην πραγματικότητα, η ποσότητα του φαγητού που πετάνε Πίνακας 3.69: Αριθμός των ατόμων του νοικοκυριού και οι προδιαθέσεις τους απέναντι στην ερώτηση αν τους απασχολεί το κόστος των τροφίμων που θα πετάξουν Πίνακας 3.70: Ο αριθμός των ατόμων του νοικοκυριού και οι προδιαθέσεις τους απέναντι στο αν εάν μέλη του νοικοκυριού τους καταβάλλουν προσπάθειες ώστε η ποσότητα των τροφίμων που πετιέται να διατηρείται στο ελάχιστο δυνατό Πίνακας 3.71: Αριθμός ατόμων του νοικοκυριού και οι προδιαθέσεις τους απέναντι στο αν είχα πληροφορίες σχετικά με το κόστος των τροφίμων που πετιούνται, πιθανόν να έκανα μία προσπάθεια να πετάω λιγότερα Πίνακας 3.72: Ο αριθμός των ατόμων του νοικοκυριού και οι προδιαθέσεις τους απέναντι στο ότι τίποτα δεν θα με ενθάρρυνε ώστε να καταβάλω μία προσπάθεια να πετώ λιγότερα τροφιμα Πίνακας 3.74: Το μορφωτικό επίπεδο των καταναλωτών και οι προδιαθέσεις τους απέναντι στην την έννοια της κομποστοποίησης Πίνακας 3.75: Μηνιαίο εισόδημα ερωτώμενων και οι προδιαθέσεις τους απέναντι στο αν το φαινόμενο της σπατάλης τροφίμων έχει μειωθεί στην χώρα μας το διάστημα της οικονομικής κρίσης Πίνακας 3.76: Μηνιαίο εισόδημα ερωτώμενων και οι προδιαθέσεις τους απέναντι στο αν η λίστα που χρησιμοποιείτε για τις αγορές των τροφίμων σας είναι: [β) τα έχω όλα στο μυαλό μου (πνευματική) Πίνακας 3.77: Μηνιαίο εισόδημα ερωτώμενων και οι προδιαθέσεις τους απέναντι στο αν είχα πληροφορίες σχετικά με το κόστος των τροφίμων που πετιούνται, πιθανόν να έκανα μία προσπάθεια να πετάω λιγότερα Πίνακας 3.78: Μηνιαίο εισόδημα ερωτώμενων και οι προδιαθέσεις τους απέναντι στο αν για την κατανόηση και την καταπολέμηση της σπατάλης τροφίμων θα πρέπει να γίνουν ενημερωτικές κινήσεις από μεριάς κράτους, κοινωνικών φορέων και οργανώσεων καταναλωτών Πίνακας 3.79: Μέσος όρος εβδομαδιαίων χρηματικών δαπανών των ερωτώμενων και οι προδιαθέσεις τους απέναντι στην αναγνώριση της διαφοράς των 12

13 ετικετών «ημερομηνία λήξης» και «ανάλωση κατά προτίμηση πριν» που αναγράφονται στα προϊόντα των τροφίμων Πίνακας 3.78: Μέσος όρος εβδομαδιαίων χρηματικών δαπανών των ερωτώμενων και οι προδιαθέσεις τους απέναντι στο αν είχαν πληροφορίες σχετικά με το κόστος των τροφίμων που πετιούνται, πιθανόν να έκαναν μία προσπάθεια να πετούν λιγότερα Περιερχόμενα γραφημάτων Γράφημα 1.1: Διαχωρισμός της συνολικής σπατάλης τροφίμων στη σπατάλη βρώσιμων τροφίμων και στη σπατάλη των μη βρώσιμων μερών των τροφίμων.(gustavsson et al., 2011) Γράφημα 1.2: Διαχωρισμός της σπατάλης τροφίμων ανά τομέα στην ΕΕ-28 για το 2012, περιλαμβάνει τα βρώσιμα τρόφιμα και τα μη βρώσιμα μέρη των τροφίμων Γράφημα 1.3: Δαπάνες που συνδέονται με τη σπατάλη τροφίμων ανά τομέα (τιμές σε δισεκατομμύρια ευρώ) Γράφημα 1.4: Κατά κεφαλήν απώλειες και σπατάλη τροφίμων σε διάφορες περιοχές, στο στάδιο της κατανάλωσης και στα στάδια πριν την κατανάλωση Γράφημα 1.5: Όγκοι παραγωγής για κάθε ομάδα εμπορευμάτων, ανά περιοχή (εκατομμύρια τόνοι) Γράφημα 3.1: Περιοχή διεξαγωγής ης έρευνας των ερωτηθέντων Γράφημα 3.2: Φύλο Γράφημα 3.3: Ηλικίες των ερωτηθέντων Γράφημα 3.4: Οικογενειακή Κατάσταση των ερωτηθέντων Γράφημα 3.5: Πλήθος ατόμων που περιλαμβάνει το νοικοκυριού Γράφημα 3.6: Μορφωτικό επίπεδο των ερωτηθέντων Γράφημα 3.7: Απασχόληση/ Επάγγελμα των ερωτηθέντων Γράφημα 3.8: Μηνιαίο Εισόδημα (οικογενειακή υποστήριξη) των ερωτηθέντων Γράφημα 3.9: Μέσος όρος εβδομαδιαίων χρηματικών δαπανών των ερωτηθέντων για αγορά τροφίμων

14 Γράφημα 3.10: Πόσο γνωρίζετε το πρόβλημα της σπατάλης τροφίμων (food waste) Γράφημα 3.11: Πηγές ενημέρωσης σχετικά με το θέμα της σπατάλης τροφίμων Γράφημα 3.12: Το φαινόμενο της σπατάλης τροφίμων έχει αντίκτυπο στο ατομικό μου εισόδημα και στην αγοραστική μου δύναμη Γράφημα 3.13: Το φαινόμενο της σπατάλης τροφίμων έχει μειωθεί στην χώρα μας το διάστημα της οικονομικής κρίσης Γράφημα 3.14: Πως διαχειρίζεσαι τα τρόφιμα που είναι κοντά η ημερομηνία λήξης τους Γράφημα 3.15: Πόσο συχνά ελέγχεις την ημερομηνία λήξης των τροφίμων που αγοράζεις Γράφημα 3.16: Αναγνωρίζεις τη διαφορά των ετικετών «ημερομηνία λήξης» και «ανάλωση κατά προτίμηση πριν» που αναγράφονται στα προϊόντα των τροφίμων;.. 70 Γράφημα 3.17: Έχεις καταναλώσει τρόφιμο μετά την ημερομηνία λήξης του εν γνώσει σου; Γράφημα 3.18: Έχεις αγοράσει τρόφιμο του οποίου η συσκευασία έχει υποστεί ζημιά (χωρίς να έχει επηρεαστεί εμφανώς το προϊόν); Γράφημα 3.19: Κατηγορίες τροφίμων που πετούν συχνότερα οι καταναλωτές 73 Γράφημα 3.20: Προγραμματίζω τα γεύματα των επόμενων 3-4 ημερών Γράφημα 3.21: Χρησιμοποιείτε λίστα για τα ψώνια των τροφίμων σας; (your main food shopping) Γράφημα 3.22: Η λίστα που χρησιμοποιείτε για τις αγορές των τροφίμων σας είναι: α) γραπτή Γράφημα 3.23: Η λίστα που χρησιμοποιείτε για τις αγορές των τροφίμων σας είναι: β) τα έχω όλα στο μυαλό μου (πνευματική) Γράφημα 3.24: Αγοράζω μόνο τα τρόφιμα που βρίσκονται στη λίστα μου Γράφημα 3.25: Ψωνίζω συχνά κάτι εκτός από την λίστα των αγορών μου Γράφημα 3.26: Αιτίες που μπορεί να πεταχτεί ένα τρόφιμο Γράφημα 3.27: Με ενοχλεί όταν πετάω τρόφιμα Γράφημα 3.28: Οι συσκευασίες των τροφίμων αποτελούν μεγαλύτερο περιβαλλοντικό ζήτημα από ότι η σπατάλη τροφίμων Γράφημα 3.29: : Δεν με απασχολεί, στην πραγματικότητα, η ποσότητα του φαγητού που πετάω

15 Γράφημα 3.30: Δεν με απασχολεί το κόστος των τροφίμων που θα πετάξω Γράφημα 3.31: Καταβάλω ενεργές προσπάθειες ώστε η ποσότητα των τροφίμων που θα πετάξω να διατηρείται στο ελάχιστο δυνατό Γράφημα 3.32: : Μέλη του νοικοκυριού μου καταβάλλουν προσπάθειες ώστε η ποσότητα των τροφίμων που πετιούνται διατηρείται στο ελάχιστο δυνατό Γράφημα 3.33: Αν είχαν πληροφορίες για αποτελεσματικότερη / καλύτερη αποθήκευση των τροφίμων, πιθανόν να κατέληγαν να πετούν λιγότερα Γράφημα 3.34: Αν είχα πληροφορίες για το πώς να κάνω με αποτελεσματικότερο τρόπο τα ψώνια για το φαγητό μου, πιθανόν να κατέληγα να πετώ λιγότερα Γράφημα 3.35: Αν είχα πληροφορίες για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της σπατάλης τροφίμων, πιθανόν να έκανα μία προσπάθεια να πετάω λιγότερα τρόφιμα 92 Γράφημα 3.36: Αν είχα πληροφορίες σχετικά με το κόστος των τροφίμων που πετιούνται, πιθανόν να έκανα μία προσπάθεια να πετάω λιγότερα Γράφημα 3.37: Αν για την κατανόηση και την καταπολέμηση της σπατάλης τροφίμων θα πρέπει να γίνουν ενημερωτικές κινήσεις από μεριάς κράτους, κοινωνικών φορέων και οργανώσεων καταναλωτών Γράφημα 3.38: Μέρος της ποσότητας της σπατάλης τροφίμων οφείλεται στις προωθητικές ενέργειες των σούπερ μάρκετ και από τις ειδικές προσφορές, όπως Αγοράζω ένα Παίρνω ένα Δωρεάν Γράφημα 3.39: Η ύπαρξη περισσότερων επιλογών στις συσκευασίες των τροφίμων, ανάλογα με το βάρος και την ποσότητα, βοηθάει στην καταπολέμηση του φαινομένου της σπατάλης τροφίμων Γράφημα 3.40: Η σπατάλη τροφίμων των καταναλωτών οφείλεται στο μαγείρεμα ή στην προετοιμασία μερίδων αρκετά μεγαλύτερες από τις απαιτούμενες98 Γράφημα 3.41: Τίποτα δεν θα ενθάρρυνε τους καταναλωτές, ώστε να καταβάλουν προσπάθεια να πετούν λιγότερα τρόφιμα Γράφημα 3.42: Προτάσεις μείωσης της σπατάλης τροφίμων Γράφημα 3.43 τρόπους μείωσης της σπατάλης τροφίμων σε ένα νοικοκυριό. 102 Γράφημα 3.44: : Δηλώσεις που περιγράφουν την ποσότητα ανακύκλωσης που κάνουν οι καταναλωτές Γράφημα 3.45: : Αν γνωρίζουν οι καταναλωτές την έννοια της κομποστοποίησης Γράφημα 3.46: Αν διαθέτουν στο σπίτι τους οι καταναλωτές κάδο κομποστοποίησης

16 16

17 1. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι 1.1 Σπατάλη τροφίμων και η καταναλωτική συμπεριφορά Εισαγωγή Η ανάπτυξη των αγορών των τροφίμων συνοδεύτηκε από το εξελικτικό φαινόμενο της σπατάλης τροφίμων και από τις απώλειες τροφίμων, και συνδέεται με την άλογη διαχείριση των τροφίμων. Το πρόβλημα της σπατάλης των τροφίμων παίρνει περιβαλλοντική και οικονομική διάσταση, και συνδέονται άμεσα με τις κοινωνικές και τις ηθικές συνθήκες που περιβάλλουν τον καταναλωτή. Το πρόβλημα της σπατάλης τροφίμων (food waste) έχει πάρει ανησυχητικές διαστάσεις τις τελευταίες δεκαετίες καθώς έχει οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντολογικές προεκτάσεις και επιπτώσεις. Περίπου το ένα τρίτο των εδώδιμων τμημάτων των τροφίμων που παράγονται για κατανάλωση από τον άνθρωπο, σε παγκόσμιο επίπεδο, χάνεται ή σπαταλείται, δηλαδή περίπου 1,3 δισεκατομμύρια τόνοι ετησίως. Σε όλο το μήκος της αλυσίδας εφοδιασμού των τροφίμων σπαταλούνται τρόφιμα, από το αρχικό στάδιο της γεωργικής παραγωγής μέχρι και την τελική κατανάλωση από τα νοικοκυριών. Στο πρόβλημα της σπατάλης τροφίμων μεγάλο μερίδιο ευθύνης έχουν οι καταναλωτές, καθώς η αγορά τροφής σε μεγαλύτερες ποσότητες από αυτές που πραγματικά υπάρχει ανάγκη είναι πλέον μια εδραιωμένη τακτική. Με το 53% του συνόλου της σπατάλης τροφίμων να συντελείται από τα νοικοκυριά, δηλαδή κατά το στάδιο της κατανάλωσης (Gustavsson, Cederberg, Sonesson, van Otterdijk, & Meybeck, 2011). Επίσης, παρατηρείται μεγάλη έκταση του φαινομένου της σπατάλης τροφίμων σε χώρες μεσαίου και υψηλού επιπέδου εισοδήματος, γεγονός που μεταφράζεται ότι απορρίπτονται τρόφιμα ακόμη και αν εξακολουθούν να είναι κατάλληλα για κατανάλωση από τον άνθρωπο. Σύμφωνα με την ορολογία που υιοθετήθηκε από το Working Group of Rational Use of Food at the Federation of Polish Food Banks, πρέπει να υπάρχει διάκριση μεταξύ των δύο όρων, απώλεια και σπατάλη τροφίμων. Ο όρος απώλεια τροφίμων μετρά τη μείωση της βρώσιμης μάζας τροφίμων που προκύπτει από κακή διαχείριση, σφάλματα και παρατυπίες στα στάδια της παραγωγής, της διανομής και του εμπορίου. Ο όρος σπατάλη τροφίμων αναφέρεται στις διαδικασίες ανορθολογικής οικονομικής 17

18 διαχείρισης που λαμβάνουν χώρα στον τομέα της φιλοξενίας και των νοικοκυριών (Kołożyn-Krajewska, Wrzosek, Bilska, & Krajewski, 2014; Wrzosek, Kołożyn-Krajewska, & Krajewski, 2012). Τα εδώδιμα προϊόντα, οι ουσίες και τα εδώδιμα μέρη των τροφίμων συνθέτουν τη συνολική ποσότητα της σπατάλης τροφίμων (food waste), αντίστοιχα από κάθε τμήμα της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων (Γράφημα 1.1) (Gustavsson et al., 2011) Γράφημα 1.1: Διαχωρισμός της συνολικής σπατάλης τροφίμων στη σπατάλη βρώσιμων τροφίμων και στη σπατάλη των μη βρώσιμων μερών των τροφίμων.(gustavsson et al., 2011) Τα ακριβή αίτια που οδηγούν τους καταναλωτές σε σπατάλη τροφίμων ποικίλουν και εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις συγκεκριμένες συνθήκες και την τοπική κατάσταση που χαρακτηρίζει κάθε χώρα. Οι καταναλωτικές συνήθειες των καταναλωτών διαμορφώνονται από τους κοινωνικούς παράγοντες, από την ατομική συμπεριφορά και την αντίληψη των καταναλωτών προς τα τρόφιμα, και τέλος από την έλλειψη ενημέρωσης, γνώσης και δεξιοτήτων των καταναλωτών(canali et al., 2014). Αντικείμενο αυξανόμενου ενδιαφέροντος για τις επιστημονικές μελέτες, αποτελούν τα ψυχογραφικά χαρακτηριστικά των καταναλωτών σε σχέση με το πρόβλημα της σπατάλης (Russell, Young, Hardin, & Robinson, 2017). Η σπατάλη τροφίμων αποτελεί πλέον ζήτημα ύψιστης σημασίας για την παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια και τη σωστή περιβαλλοντική διαχείριση, με άμεσο αντίκτυπο στο περιβάλλον (π.χ. στην ενέργεια, την κλιματική αλλαγή, το νερού, τη διαθεσιμότητα των πόρων), στην οικονομία (π.χ. στην αποδοτική χρήση των πόρων, στην αστάθεια των τιμών, στην αύξηση του κόστους, της κατανάλωσης, στη διαχείριση 18

19 των αποβλήτων, στις αγορές εμπορευμάτων) και στη κοινωνία (π.χ. στην υγείας, στην ισότητα) Ορισμός της σπατάλης τροφίμων (food waste) Σε διεθνές επίπεδο, η συζήτηση για τον καθορισμό της σπατάλης τροφίμων είναι επηρεασμένη από την οπτική με την οποία αναπτύσσονται οι ορισμοί, με στόχο, μεταξύ άλλων, την ασφάλεια των τροφίμων, την αποτελεσματικότητα των πόρων ή και τις πτυχές της διατροφικής ποιότητας των τροφίμων τόσο στην παραγωγής όσο και στην κατανάλωσης. Επομένως, απώλεια τροφίμων (food loss) θεωρείται η ποσότητα των βρώσιμων τροφίμων, που προορίζονται για κατανάλωση από τον άνθρωπο, προερχόμενη από όλα τα στάδια της αλυσίδας εφοδιασμού. Στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων σημειώνονται απώλειες τροφίμων κατά το στάδιο της παραγωγής, το μετασυλλεκτικό στάδιο και σε αυτό της μεταποίηση(parfitt, Barthel, & Macnaughton, 2010). Οι απώλειες τροφίμων που εμφανίζονται στο τέλος της τροφικής αλυσίδας (στάδια λιανικής και τελικής κατανάλωσης) συνηθίζεται να ονομάζονται "σπατάλη τροφίμων", η οποία σχετίζεται με τη συμπεριφορά των λιανοπωλητών και των καταναλωτών. (Parfitt et al., 2010) Η σπατάλη ή η απώλεια «τροφίμων» μετριέται μόνο για τα προϊόντα που προορίζονται για κατανάλωση από τον άνθρωπο, με εξαίρεση τις ζωοτροφές και τα μέρη των προϊόντων που δεν είναι βρώσιμα. Διά ορισμού, απώλειες τροφίμων ή σπατάλη είναι οι μάζες των τροφίμων που χάνονται ή σπαταλούνται στα τμήματα της αλυσίδας τροφίμων που συμβάλλουν στη δημιουργία «βρώσιμων προϊόντων που προορίζονται για κατανάλωση από τον άνθρωπο». Επομένως, τα τρόφιμα που αρχικά προορίζονταν για κατανάλωση από τον άνθρωπο και που εν τέλει εξέρχονται από την ανθρώπινη τροφική αλυσίδα θεωρούνται ως απώλεια ή σπατάλη τροφίμων, ακόμη και αν στη συνέχεια η χρήση τους καταλήγει να είναι για μη διατροφικούς σκοπούς (π.χ. ζωοτροφές, βιοενέργεια). Η προσέγγιση αυτή διαχωρίζει τις «προγραμματισμένες» χρήσεις των μη βρώσιμων τροφίμων από τις «μη προγραμματισμένες» χρήσεις των μη βρώσιμων τροφίμων, οι οποίες στην πραγματικότητα λογίζονται στο πλαίσιο των απωλειών (Gustavsson et al., 2011) Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έθεσε το 2014 στη FUSIONS την πρόκληση για την ανάπτυξης και την παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών για έναν νέο ορισμό που, με 19

20 την πάροδο του χρόνου, θα βοηθήσει στο να επιτευχθεί εναρμόνιση του ποσοτικού προσδιορισμού της σπατάλης τροφίμων. Η μέχρι τότε κατάσταση, στην οποία χρησιμοποιούνται πολλοί διαφορετικοί ορισμοί, οδηγούσε στην δυσκολία σύγκρισης των εκτιμήσεων και στη δυνητική δυσκολία παρακολούθησης των τάσεων. Με τα δεδομένα να προέρχονται όχι μόνο μεμονωμένα και από διάφορες πηγές και στάδια της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων, αλλά και σε διαφορετικές κλίμακες μέτρησης. Για αυτούς τους λόγους η FUSIONS (Food Use for Social Innovation by Optimizing waste prevention Strategies) διεξήγαγε μια εκτενή σύγκριση των ορισμών και ανέπτυξε ένα προσδιοριστικό πλαίσιο για τη σπατάλη τροφίμων. Εξήγησε την αναγκαιότητα ενός κοινού ορισμού και επισήμανε τις διαφορές από το μεθοδολογικό πλαίσιο με βάση το οποίο αναπτύχθηκε ο ορισμός από τον FAO. Με στόχο να αναπτυχθούν αξιόπιστες εκτιμήσεις για την σπατάλη τροφίμων, και να μπορούν να επαναληφθούν με ακρίβεια στο μέλλον, θεωρήθηκε απαραίτητη η παραγωγή δεδομένων μέσω ενός ισχυρού μεθοδολογικού πλαισίου. Δηλαδή, ενός πλαισίου που να συμπεριλαμβάνει έναν συνεκτικό ορισμό της σπατάλης τροφίμων και των συστατικών της, καθώς και τα συνεκτικά όρια του συστήματος της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων. Η συστηματική οικοδόμηση/ δημιουργία του Definitional Framework της FUSIONS βασίζεται στις ροές των πόρων του συστήματος τροφίμων, θέτοντας τα όρια - περιορισμούς και τους ορισμούς για τις έννοιες τρόφιμο (food), αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων (food supply chain )και σπατάλη τροφίμων (food waste) ως ακολούθως: Τρόφιμο (Food): τρόφιμο σημαίνει οποιαδήποτε ουσία ή προϊόν, επεξεργασμένο, εν μέρει επεξεργασμένο ή ακατέργαστο, που προορίζεται για κατανάλωση, ή ευλόγως αναμένεται ότι θα καταναλωθεί από τον άνθρωπο (EU, 2002). Στα τρόφιμα περιλαμβάνονται τα ποτά, οι τσίχλες και οποιαδήποτε άλλη ουσία, συμπεριλαμβανομένου του νερού, που σκόπιμα ενσωματώνονται στα τρόφιμα κατά τη διάρκεια της κατασκευής, της παρασκευής ή της κατεργασία τους» Αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων (Food Supply Chain- FSC): Αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων είναι η συνδεδεμένη σειρά δραστηριοτήτων που απαιτείτε ώστε να παραχθεί, να επεξεργαστεί, να διανεμηθεί και εν τέλει να καταναλωθεί το τρόφιμο. Η αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων ξεκινάει από τη στιγμή που οι πρώτες ύλες για τα τρόφιμα εισέρχονται στο τεχνοοικονομικό σύστημα της παραγωγής τροφίμων ή 20

21 της εγχώριας κατανάλωσης (Α2, Εικόνα 1). Με τα σημαντική διαφοροποίηση ότι περιλαμβάνει οποιοδήποτε προϊόν που είναι έτοιμο για συγκομιδή ή για σφαγή και εισέρχεται εντός του πεδίου, και όχι μόνο αυτά που πράγματι συλλέγονται, ανεξάρτητα αν στην τελική δεν χρησιμοποιηθούν. Η σειρά δραστηριοτήτων τελειώνει όταν το τρόφιμο καταναλώνεται (Α5) ή όταν «αφαιρείται» (Τμήμα Β) από την αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων. Σπατάλη τροφίμων (Food waste) : Θεωρείται οποιοδήποτε τρόφιμο, καθώς και τα μη εδώδιμα μέρη των τροφίμων, που αφαιρούνται από την αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων με σκοπό να ανακτηθεί ή να διατεθεί στους ακόλουθους προορισμούς: στη κομποστοποίηση / λιπασματοποίηση, στις καλλιέργειες ανεξάρτητα αν εν τέλει γίνεται συγκομιδή ή όχι, στην αναερόβια χώνευση, στην παραγωγή βιο-ενέργειας, στη συμπαραγωγή ενέργειας (co-generation), στην αποτέφρωση, στους χώρους υγειονομικής ταφής ή απορρίπτονται στη θάλασσα. Και δεν συμπεριλαμβάνονται τα τρόφιμα ή τα μη εδώδιμα μέρη των τροφίμων που αφαιρούνται από την αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων και αποστέλλονται για παραγωγή ζωοτροφής ή χρησιμοποιούνται για παραγωγή βιολογικής βάσης υλικών ή σε βιοχημικές επεξεργασίες (Karin Östergren, 2014). Επιπλέον, η συσκευασία δεν περιλαμβάνεται στο ορισμό της σπατάλης τροφίμων και επομένως δεν λαμβάνονται υπόψη στην ποσοτικοποίηση των αποβλήτων των τροφίμων. Το πλαίσιο για τον ορισμό των αποβλήτων τροφίμων που προτείνει η FUSIONS διαχωρίζει σαφώς και καθορίζει όλες τις ροές πόρων στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων. Ένα υποσύνολο προορισμών ονομάζεται "σπατάλη τροφίμων" με στόχο την αύξηση της αποδοτικότητας των πόρων και τη βελτίωση της χρήσης όλων των πόρων διατροφής (Εικόνα 1). 21

22 Εικόνα 1: FIOUSIONS Theoretical framework. Στο τμήμα Α παρουσιάζονται τα βασικά βήματα του συστήματος γεωργικών προϊόντων και τροφίμων από την παραγωγή έως την κατανάλωση. Τους προορισμούς (τμήμα Β) αντανακλούν οι διαφορετικές διαδρομές για επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση, ανάκτηση και διάθεση όλων των υλικών που δεν καταναλώνονται από τον άνθρωπο. Η ενότητα Γ (όχι σπατάλη τροφίμων), επίσης αποτελεί μέρος του αγροδιατροφικού συστήματος, καλύπτει την παραγωγή των ζωοτροφών, η οποία περιλαμβάνει την παραγωγή των καλλιεργειών για ζωοτροφές και την παραγωγή ζώων που προορίζονται για μεταποίηση. Τα τρόφιμα εμφανίζεται με ανοιχτό μπλε και μη βρώσιμα μέρη των τροφίμων σε σκούρο μπλε χρώμα H ενότητα B-ii εμφανίζει την πρόταση της FUSIONS για τη «σπατάλη τροφίμων». Ορίζεται από τον τελικό προορισμό όλων των τροφίμων και των μη εδώδιμων μερών των τροφίμων που αφαιρούνται από την αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων. Οποιοδήποτε τρόφιμο και μη εδώδιμο μέρος του τροφίμου που αφαιρείται από την αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων και αποστέλλεται στους προορισμούς Β3 έως B11 ορίζονται ως «σπατάλη τροφίμων». Οποιοδήποτε τρόφιμο ή τα μη εδώδιμα μέρη των τροφίμων, που καταλήγουν στις ζωοτροφές (Β1) και στα βιο-υλικά επεξεργασίας ή σε άλλες βιομηχανικές χρήσεις (B1-Β2) ορίζονται ως «αξιοποίηση και μετατροπή» και είναι ευδιάκριτα από τα «σπατάλη τροφίμων» 22

23 Η αρίθμηση του πλαισίου παρέχει μια μοναδική κωδικοποίηση στις ροές των πόρων στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων σύμφωνα με την παραγωγή και τη χρήση τους. Εάν αυτό το σύστημα χρησιμοποιηθεί συνεχώς, θα οδηγήσει σε μια σαφή κατανόηση το από πού προκύπτει η σπατάλη τροφίμων στην αλυσίδα εφοδιασμού και πώς αυτό συμβαίνει. Με την πάροδο του χρόνου, οι εκτιμήσεις θα δείχνουν τις τάσεις και θα μπορεί να μετρηθεί η αποτελεσματικότητα των στρατηγικών για την πρόληψη της δημιουργίας σπατάλης. Το συγκεκριμένο πλαίσιο ορισμού υπερβαίνει αρκετούς από τους υφιστάμενους ορισμούς, συμπεριλαμβάνοντας τα απορριπτόμενα ψάρια στη θάλασσα και τα υπολείμματα οποιωνδήποτε υλικών που είναι έτοιμα για συγκομιδή αλλά δεν συλλέγονται, ως απορρίμματα. Καλύπτει τόσο τα απορρίμματα τροφίμων όσο και τα απορρίμματα ποτών, και συνεπώς και τις οδούς διάθεσης στερεών και υγρών απορριμμάτων. Περιλαμβάνει επίσης τόσο τρόφιμα όσο και μη εδώδιμα μέρη τροφίμων, όπως η φλούδα της μπανάνας, τα οστά. Με σκοπό την ενθάρρυνση συλλογής δεδομένων, για την ανάπτυξη ενός βιώσιμου συστήματος τροφίμων και την αποτελεσματική διαχείριση των πόρων. Παρακάτω παρατίθενται οι ορισμοί για τη σπατάλη τροφίμων όπως είναι προσδιορισμένοι από τον HLPE (High Level Panel of Experts on Food Security and Nutrition) στην έκθεσή του "Food losses and waste in the context of sustainable food systems"και από τον FAO στο «Definitional Framework of Food Loss». Και ακολουθεί σύγκριση με τον ορισμό της FUSIONS. Ορισμός HLPE: Ο HLPE (High Level Panel of Experts on Food Security and Nutrition), στην έκθεση της το 2014 για την επισιτιστική ασφάλειας και τη διατροφή, ορίζει τις απώλειες τροφίμων και τα απόβλητα (food losses and waste - FLW) ως "τη μείωση της μάζας σε όλα τα στάδια της τροφικής αλυσίδας από τη συγκομιδή έως την κατανάλωση, των τροφίμων που προορίζονταν αρχικά για κατανάλωση από τον άνθρωπο, ανεξάρτητα από την αιτία». Στην έκθεση γίνεται διάκριση μεταξύ των απωλειών τροφίμων(food losses) που εμφανίζονται πριν από την κατανάλωση ανεξάρτητα από την αιτία, και των απορριμμάτων των τροφίμων (food waste) που συμβαίνουν σε επίπεδο κατανάλωσης ανεξάρτητα από την αιτία. Προτείνεται επίσης ο προσδιορισμός της ποιοτικής απώλειας και σπατάλης τροφίμων (food quality loss or waste - FQLW), η οποία αναφέρεται στη μείωση των ποιοτικών χαρακτηριστικών των τροφίμων 23

24 (θρεπτική αξία, όψη κ.λπ.) και συνδέεται με την υποβάθμιση του προϊόντος σε όλα τα στάδια της τροφικής αλυσίδας, από τη συγκομιδή ως την κατανάλωση (HLPE, 2014). Ορισμός FAO: Ο FAO στην έκθεση Definitional Framework of Food Loss δεν καθορίζει σαφώς τη σπατάλη τροφίμων (food waste - FW), ωστόσο την αναγνωρίζει ως ένα σημαντικό και ξεχωριστό τμήμα της απώλειας των τροφίμων (food loss). Ως σπατάλη τροφίμων αναφέρεται η αφαίρεση τροφίμων από την αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων (FSC) που ενώ είναι κατάλληλα για κατανάλωση, ή έχουν χαλάσει ή έχουν λήξει, και οφείλεται κυρίως σε οικονομικές συμπεριφορές, στην κακή διαχείρισης των αποθεμάτων ή στην παραμέλησης αυτών. Ενώ ως απώλεια τροφίμων (food loss - FL) αναφέρεται η μείωση της ποσότητας και της ποιότητας των τροφίμων που οφείλεται κυρίως στη λειτουργικότητα του συστήματος παραγωγής και εφοδιασμού των τροφίμων ή στο θεσμικό και νομικό τους πλαίσιο (FAO, 2014). Οι απώλειες και η σπατάλη τροφίμων (FLW) αναφέρεται σε όλες τις ροές των πόρων, και συμπεριλαμβάνει υποπροϊόντα ή δευτερογενή προϊόντα που προορίζονται για κατανάλωση από τον άνθρωπο, αλλά στην συγκεκριμένη αλυσίδα εφοδιασμού δεν μπορούν να μεταποιηθούν (π.χ. λόγω τεχνικών περιορισμών) (FAO). Περιλαμβάνει τρόφιμα που ταιριάζουν να εισέλθουν στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων, αλλά σκόπιμα απορρίπτονται ή ανακατευθύνονται σε μη διατροφικές χρήσεις κατά στάδιο προ - συγκομιδή, σε ώριμα για συγκομιδή τρόφιμα που ακούσια χαλάνε στο στάδιο προ συγκομιδή, σε τρόφιμα που ταιριάζουν να εισέλθουν στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων αλλά σκόπιμα απορρίπτονται ή ανακατευθύνονται σε μη διατροφικές χρήσεις κατά το στάδιο της προ συγκομιδής στις φάσεις της ταξινόμησης και της διαλογής (φρούτα, απορρίμματα ψαριών, κλπ) χωρίς να έχουν χαλάσει ή να έχουν διαρροές. Επίσης, σε τρόφιμα που ενώ ανακατευθύνονται για τροφή ζώων ή λιπασματοποίηση, δεν εισέρχονται ξανά στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων όπως ορίζεται στον συγκεκριμένο ορισμό (FAO, 2014). Στο πλαίσιο ορισμού της FUSIONS γίνεται εστίαση στην προοπτική των αποδόσεων των πόρων, περιγράφοντας τη χρήση και τον προορισμό των τροφίμων και των βρώσιμων μερών τους σε όλο το μήκος της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων συγκεκριμένα στον κάθε προορισμό. Επίσης, οι σχετικές περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονομικές ανησυχίες συζητούνται. Στην έκθεση του HLPE οι απώλειες και η σπατάλη τροφίμων προσδιορίζεται με βάση την προέλευση σου τους στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων (FSC), ενώ στο πλαίσιο 24

25 ορισμού της FUSIONS τα μέρη που αφαιρούνται από την αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων (FSC) και καταλήγουν σε προορισμούς ανάκτησης ή διάθεσης θεωρούνται ως σπατάλη (waste), ανεξάρτητα από της αιτίας ή του σημείου προέλευσης τους (Πίνακας 1.1). Η έκθεση του HLPE αποκλείει τα μη εδώδιμα μέρη των τροφίμων από την σπατάλη τροφίμων ενώ το πλαίσιο ορισμού της FUSIONS τα περιλαμβάνει στον τεχνικό ορισμό. Το πλαίσιο ορισμού του FAO αποκλείονται τα τρόφιμα που καταναλώνονται ως πλεόνασμα, ανεξάρτητα των θρεπτικών απαιτήσεων, δηλαδή αυτά που «καταναλώνονται» ώστε να μη μειωθεί η αξία τους στην αγορά λόγω υπερπροσφοράς ή για άλλες ανάγκες της αγοράς, μιας «κατανάλωσης» που δεν οφείλεται στη μειωμένη ποιότητα των τροφίμων (Matteo Vittuari, 2016). Πίνακας 1.1: Σύγκριση ορισμού της FUSIONS' vs. FAO's ορισμών. HLPE Report FAO Definition FAO Definition Edible food fractions that is fit to enter the FSC, but intentionally discarded or redirected to non-food use in the pre-harvest phase Edible food not being valorized * Inedible parts of food** not being valorized *** Edible parts to be valorized including feed Inedible part to be Valorised including feed * Including food that is harvest-mature and unintentionally getting spoiled in the pre-harvest phase, ** Including inedible parts of food that is harvest-mature and unintentionally getting spoiled in the pre-harvest phase *** Practically special rules are given on how to apply this rule in the FUSIONS manual to make the cut in a reasonable and practical way. Η ανάπτυξη του συγκεκριμένου πλαισίου προσδιορισμού της σπατάλης τροφίμων αποτέλεσε ορόσημο, καθώς βελτίωσε τις πληροφορίες σχετικά με το από πού προέρχονται τα απόβλητα τροφίμων στην Ευρώπη και η συνεπής χρήση του πλαισίου στοχεύει να συνεισφέρει τόσο τους στόχους της ασφάλειας των τροφίμων όσο και στην αποδοτικότητα των πόρων. 25

26 Τομείς στους οποίους εμφανίζεται η απώλεια και η σπατάλη τροφίμων Η σπατάλη και η απώλεια των τροφίμων παρατηρείται καθ' όλο το μήκος της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων. Εμφανίζεται κατά τα στάδια της αποθήκευσης, της μεταφοράς και της μεταποίησης των τροφίμων, στα καταστήματα και στις κουζίνες των εστιατορίων, των ξενοδοχείων και των νοικοκυριών (Lundqvist, de Fraiture, & Molden, 2008). Αποτελεί παγκόσμιο φαινόμενο και παρατηρείται στους παρακάτω τομείς της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων: 1. Πρωτογενής 2. Μεταποίησης 3. Διανομής/ χονδρικής & λιανικής πώλησης 4. Εστίασης/ υπηρεσιών 5. Νοικοκυριά Διαφορετικές μελέτες δείχνουν ότι λίγο παραπάνω από το 1/3 της παγκόσμιας παραγωγής τροφίμων δεν καταναλώνεται (Gustavsson et al., 2011; Monier et al., 2010) γεγονός που επιφέρει αρνητικές επιπτώσεις σε όλη την αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων, συμπεριλαμβανομένων των νοικοκυριών. Η Ευρώπη προσπαθώντας να κάνει τη μετάβαση, παίρνοντας μέτρα πρόληψης και μείωσης των αποβλήτων των τροφίμων και με απώτερο στόχο την αποτελεσματικότερη διαχείριση αυτών, συντάσσει και παρουσιάζει το 2016 την έκθεση Estimates of European food waste levels στην ΕΕ-28. Προέκυψε η εκτίμηση των 88 εκατομμύριων τόνων σπατάλης τροφίμων, από τη συλλογή και την ανάλυση των δεδομένων από το σύνολο των 28 μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Stenmarck et al., 2016). Αυτό ισοδυναμεί με 173 kg σπατάλης τροφίμων ανά άτομο στην Ε.Ε.-28. Τα στοιχεία αυτά αφορούν το έτος 2012 και περιλαμβάνουν τόσο τα βρώσιμα τρόφιμα όσο και τα μη εδώδιμα μέρη των τροφίμων, για όλα τα στάδια της εφοδιαστικής αλυσίδας. Η συνολική ποσότητα τροφίμων που παράχθηκε στην ΕΕ κατά το 2011 ήταν περίπου 865 kg/άτομο, επομένως το 20% των συνολικών παραγόμενων τροφίμων χάθηκε (Πίνακας 1.2). 26

27 2012. Πίνακας 1.2 Εκτιμήσεις για τη σπατάλη τροφίμων ανά τομέα, στην Ε.Ε.-28 για το έτος Τομέας: Σπατάλη τροφίμων * (εκατ. τόνοι) Σπατάλη τροφίμων * (kg/άτομο) Πρωτογενής (Primary production) 9.1 ± ± 3 Μεταποίησης (Primary production) 16.9± ± 25 Διανομής/ χονδρικής & λιανικής πώλησης (Wholesale and retail) 4.6 ± ± 2 Εστίασης / υπηρεσιών (Food service) 10.5 ± ± 3 Νοικοκυριά (Households) 46.5 ± ± 9 Σύνολο σπατάλης τροφίμων 87.6 ± ± 27 * 95% διάστημα εμπιστοσύνης Το μεγαλύτερο μέρος του όγκου στη σπατάλη τροφίμων προέρχεται από τον τομέα των νοικοκυριών (47 εκατομμύρια τόνους ± 4 εκατομμύρια τόνοι) και από τον τομέα της μεταποίησης (17 εκατ. τόνους ± 13 εκατομμύρια τόνοι). Αυτοί οι δύο τομείς αντιπροσωπεύουν το 72% της σπατάλης τροφίμων στην Ε.Ε.. Παρατηρείτε σημαντική αβεβαιότητα γύρω από την εκτίμηση στον τομέα της μεταποίησης σε σύγκριση με όλους τους άλλους τομείς, γεγονός που οφείλεται στο ότι μόνο τέσσερα κράτη μέλη παρείχαν επαρκείς και υψηλής ποιότητας πληροφορίες για το πρόβλημα της σπατάλης τροφίμων. Στο εναπόμειναν 28%, το 12% (11 εκατομμύρια τόνοι) προέρχεται από τον τομέα της εστίασης/ υπηρεσιών, το 10% (9 εκατομμύρια τόνοι) από τον πρωτογενή τομέα και το υπόλοιπο 5% (5 εκατομμύρια τόνοι) προέρχεται από τον τομέα της διανομής/χονδρικής και λιανικής πώλησης (Γράφημα 1.2). 27

28 Σπατάλη τροφίμων ανά τομέα Primary production 11% Households 53% Processing 19% Food service 12% Wholesale and retail 5% Γράφημα 1.2: Διαχωρισμός της σπατάλης τροφίμων ανά τομέα στην ΕΕ-28 για το 2012, περιλαμβάνει τα βρώσιμα τρόφιμα και τα μη βρώσιμα μέρη των τροφίμων. Η σπατάλη τροφίμων στο έτος 2012, στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 28 μελών, κοστολογείται περίπου στα 143 δις ευρώ. Με τα δύο τρίτα του συνόλου των δαπανών να οφείλoνται τη σπατάλη τροφίμων των νοικοκυριών (περίπου 98 δις ευρώ). Αρχικά, γιατί τα νοικοκυριά παράγουν τα περισσότερα βρώσιμα απορρίμματα από οποιοδήποτε άλλον τομέα, και κατά δεύτερον κάθε τόνος τροφής που συσσωρεύεται κατά μήκος της αλυσίδας εφοδιασμού (π.χ. κόστος μεταποίησης, συσκευασίας, λιανικής πώλησης) συνδέεται με το κόστος των νοικοκυριών (Γράφημα 1.3) 28

29 Γράφημα 1.3: Δαπάνες που συνδέονται με τη σπατάλη τροφίμων ανά τομέα (τιμές σε δισεκατομμύρια ευρώ) Επίσης, σημαντική θεωρείται η επισήμανση, ότι τα αίτια που προκαλούν τη σπατάλη τροφίμων σε ένα στάδιο της εφοδιαστικής αλυσίδας των τροφίμων δεν έγκειται απαραίτητα στο ίδιο στάδιο. Παραδείγματος χάριν τα αυστηρά πρότυπα αισθητικής που χρησιμοποιούνται στον τομέα λιανικής πώλησης φρούτων και λαχανικών, ή οι τελευταίας στιγμής ακύρωση παραγγελιών δημιουργούν σπατάλη τροφίμων στον γεωργικό τομέα (Stenmarck et al., 2016). Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα έξοδα που σχετίζονται με την αξία των τροφίμων που έχει χαθεί στον κάθε τομέα της εφοδιαστικής αλυσίδας τροφίμων (Πίνακας 1.3). Ως παράδειγμα, για τη σπατάλη τροφίμων ενός νοικοκυριού, υπολογίζονται στη λιανική τιμή πώλησης των τροφίμων που πετιούνται. Η εκτίμηση καλύπτει μόνο τα βρώσιμα τροφίμων που σπαταλιούνται, δεν καλύπτει την αξία των μη εδώδιμων μερών που συνδέονται με το φαγητό (το οποίο είναι πολύ χαμηλότερο από τα βρώσιμα μέρη). 29

30 Πίνακας 1.3: Κόστος σπατάλης τροφίμων ανά τομέα, στην Ε.Ε.-28 για το έτος Κόστος ανά τόνο Τομέας: σπατάλης τροφίμων ( ) Πρωτογενής (Primary production) 399 Μεταποίησης (Primary production) Διανομής/ χονδρικής & λιανικής πώλησης (Wholesale and retail) Εστίασης / υπηρεσιών (Food service) Νοικοκυριά (Households) Η σπατάλη τροφίμων αποτελεί πλέον ζήτημα ύψιστης σημασίας για την παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια και τη σωστή περιβαλλοντική διαχείριση, με άμεσο αντίκτυπο στο περιβάλλον (π.χ. στην ενέργεια, την κλιματική αλλαγή, το νερού, τη διαθεσιμότητα των πόρων), στην οικονομία (π.χ. στην αποδοτική χρήση των πόρων, στην αστάθεια των τιμών, στην αύξηση του κόστους, της κατανάλωσης, στη διαχείριση των αποβλήτων, στις αγορές εμπορευμάτων) και στη κοινωνία (π.χ. στην υγείας, στην ισότητα) 1.2. Το φαινόμενο της σπατάλης τροφίμων Διάκριση των αιτιών με βάση το είδος του τροφίμου Σύμφωνα με τη μελέτη του σουηδικού Ινστιτούτου σχετικά με τα τρόφιμα και τη βιοτεχνολογία (Swedish Institute for Food and Biotechnology, SIK), για λογαριασμό του Διεθνούς Οργανισμού τροφίμων και γεωργίας (FAO). Σε όλες τις αλυσίδες εφοδιασμού τροφίμων (FSC) διακρίνονται πέντε προσδιοριστικά συστήματα φυτικών και ζωικών βασικών προϊόντων. Η απώλεια τροφίμων και η σπατάλη υπολογίζεται για καθένα από αυτά τα τμήματα της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων (FSC). Στα φυτικά εμπορεύματα και προϊόντα οι αιτίες που οδηγούν σε απώλεια και σπατάλη τροφίμων κατά μήκος την αλυσίδας εφοδιασμού είναι οι εξής: Γεωργική παραγωγή: απώλειες λόγω μηχανικής βλάβης ή / και διαρροής κατά τη δραστηριότητα της συγκομιδής (π.χ. κατά την αλίευση ή τη συλλογή φρούτων), σε καλλιέργειες που η διαλογή τους γίνεται μετά τη συγκομιδή κ.λπ. Χειρισμός και αποθήκευση μετά τη συγκομιδή: συμπεριλαμβάνει τις απώλειες λόγω διαρροής και υποβάθμισης των προϊόντων κατά τη διάρκεια του χειρισμού, της αποθήκευσης και της μεταφοράς τους μεταξύ εκμετάλλευσης και διανομής. 30

31 Επεξεργασία: συμπεριλαμβάνει τις απώλειες που οφείλονται σε διαρροή και υποβάθμιση κατά τη βιομηχανική ή οικιακή επεξεργασία, π.χ. στην παραγωγή χυμών, την κονσερβοποίηση και το ψήσιμο ψωμιού. Οι απώλειες μπορεί να εμφανιστούν κατά την διαλογή των καλλιεργειών αν δεν είναι κατάλληλες για επεξεργασία ή κατά τη διάρκεια του πλυσίματος, του ξεφλουδίσματος, του τεμαχισμού και του βρασμού ή από παρεμβάσεις κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, καθώς και από τυχαίες διαρροές. Διανομή: συμπεριλαμβάνει τις απώλειες και τη σπατάλη του συστήματος της αγοράς, π.χ. τις αγορές χονδρικής, τα σούπερ μάρκετ, τους λιανοπωλητές και τις ανοιχτές αγορές. Κατανάλωση: συμπεριλαμβάνει τις απώλειες και τη σπατάλη που γίνεται κατά την κατανάλωση, σε επίπεδο νοικοκυριού. Στα ζωικά εμπορεύματα και προϊόντα οι αιτίες που οδηγούν σε απώλεια και σπατάλη τροφίμων κατά μήκος την αλυσίδας εφοδιασμού είναι οι εξής: Γεωργική παραγωγή: για το βοδινό, το χοιρινό κρέας και το κρέας των πουλερικών, απώλειες αποτελεί ο θάνατος των ζώων κατά την αναπαραγωγή τους. Για τα ψάρια, απώλειες αποτελούν οι απορρίψεις κατά τη διάρκεια της αλιείας. Όσον αφορά για το γάλα, οι απώλειες αναφέρονται στη μειωμένη παραγωγή γάλακτος λόγω ασθένειας των γαλακτοπαραγωγικών αγελάδων (μαστίτιδα). Χειρισμός και αποθήκευση μετά τη συγκομιδή: για το βοδινό, το χοιρινό κρέας και το κρέας των πουλερικών, απώλειες αποτελεί ο θάνατος των ζώων κατά τη μεταφορά για σφαγή και ο χαρακτηρισμός ως ακατάλληλα από το σφαγείο. Για τα ψάρια, απώλειες αποτελεί η διαρροή και η υποβάθμιση τους κατά τη διάρκεια της ψύξης, της συσκευασίας, της αποθήκευσης και της μεταφοράς τους, μετά την αποβίβαση τους, στη στεριά. Για το γάλα, οι απώλειες αναφέρονται στη διαρροή και στην υποβάθμιση του κατά τη μεταφορά του, είτε από το αγρόκτημα είτε στα σημεία διανομής του. Επεξεργασία: για το βόειο κρέας, το χοιρινό κρέας και το κρέας πουλερικών, απώλειες θεωρείται η διαρροή κατά τη σφαγή και την βιομηχανική επεξεργασία, π.χ. παραγωγή λουκάνικων. Για τα ψάρια, οι απώλειες αφορούν τη βιομηχανική μεταποίηση, όπως η κονσερβοποίηση ή το κάπνισμα. Απώλειες παρατηρούνται 31

32 κατά τη βιομηχανική επεξεργασία γάλακτος (π.χ. παστερίωση) και την επεξεργασία γάλακτος π.χ. σε τυρί και γιαούρτι. Διανομή: συμπεριλαμβάνει τις απώλειες και τη σπατάλη του συστήματος της αγοράς, π.χ. τις αγορές χονδρικής, τα σούπερ μάρκετ, τους λιανοπωλητές και τις ανοιχτές αγορές. Κατανάλωση: συμπεριλαμβάνει τις απώλειες και τη σπατάλη που γίνεται κατά την κατανάλωση, σε επίπεδο νοικοκυριού Ποσοτικοποίηση της απώλειας και της σπατάλης τροφίμων Παρατηρείται μεγάλη έκταση του φαινομένου της σπατάλης τροφίμων σε χώρες μεσαίου και υψηλού επιπέδου εισοδήματος, γεγονός που μεταφράζεται ότι απορρίπτονται τρόφιμα ακόμη και αν εξακολουθούν να είναι κατάλληλα για κατανάλωση από τον άνθρωπο. Επίσης, με σημαντικές απώλειες και σπατάλες τροφίμων να σημειώνονται και στα πρώιμα στάδια της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων. Αντίθετα, στις χώρες χαμηλού εισοδήματος παρατηρούνται απώλειες και σπατάλες κατά τα πρώιμα και μεσαία στάδια της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων, ενώ σε επίπεδο καταναλωτών νοικοκυριά παράγεται πολύ λιγότερη ποσότητα σπατάλης τροφίμων. Περίπου το ένα τρίτο των εδώδιμων τμημάτων των τροφίμων που παράγονται για κατανάλωση από τον άνθρωπο, σε παγκόσμιο επίπεδο, χάνεται ή σπαταλείται, δηλαδή περίπου 1,3 δισεκατομμύρια τόνοι ετησίως. Σε όλο το μήκος της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων σπαταλούνται τρόφιμα, από το αρχικό στάδιο της γεωργικής παραγωγής μέχρι και την τελική κατανάλωση από τα νοικοκυριών. 32

33 Γράφημα 1.4: Κατά κεφαλήν απώλειες και σπατάλη τροφίμων σε διάφορες περιοχές, στο στάδιο της κατανάλωσης και στα στάδια πριν την κατανάλωση Στο Γράφημα 1.4απεικονίζονται οι κατά κεφαλήν απώλειες και σπατάλες τροφίμων σε παγκόσμιο επίπεδο, ως το σύνολο των απωλειών και της σπατάλης που συμβαίνει στα στάδια πριν την κατανάλωση και της σπατάλης που λαμβάνει χώρα στο στάδιο της κατανάλωσης. Τη μεγαλύτερη ποσότητα συνολικής κατά κεφαλήν απώλειας τροφίμων την συναντάμε στην Ευρώπη και στη Βόρεια Αμερική, και κυμαίνεται σε kg/έτος. Ενώ στην Νότια / Νοτιοανατολική Ασία και στην Υποσαχάρια Αφρική σημειώνονται η μικρότερη συνολική απώλεια και σπατάλη, kg / έτος. Η συνολική κατά κεφαλή παραγωγή εδώδιμων μερών τροφίμων που προορίζονται για κατανάλωση από τον άνθρωπο είναι περίπου 900 kg/έτος στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική και 460 kg/έτος στην Υποσαχάρια Αφρική και τη Νοτιοανατολική Ασία (Γράφημα 1.5). Επίσης, η κατακεφαλήν σπατάλη τροφίμων που γίνεται απόκλειστικά από τους καταναλωτές, στην Ευρώπη ανέρχεται σε 95kg/έτος και στη Βόρεια Αμερική σε 115kg/έτος. Ενώ στην Υποσαχάρια Αφρική και στη Νότια / Νοτιοανατολική Ασία εμφανίζονται οι μικρότερες τιμές της κατακεφαλήν σπατάλης τροφίμων των καταναλωτών, με 6 kg/έτος και 11 kg/έτος αντίστοιχα. 33

34 τόνοι) Γράφημα 1.5: Όγκοι παραγωγής για κάθε ομάδα εμπορευμάτων, ανά περιοχή (εκατομμύρια Τόσο στις χώρες που χαρακτηρίζονται ως βιομηχανοποιημένες όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες οι απώλειες τροφίμων στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων κυμαίνονται στα ίδια επίπεδα. Με τη διαφορά ότι πάνω από το 40% της απώλεια τροφίμων στις αναπτυσσόμενες χώρες προέρχεται από το στάδιο χειρισμός και αποθήκευση μετά τη συγκομιδή και από αυτό της επεξεργασίας, ενώ στις βιομηχανοποιημένες τα στάδια της λιανικής πώλησης και της κατανάλωσης συμβάλλουν πάνω από το 40% της απώλεια τροφίμων. Επίσης, σε επίπεδο καταναλωτών στις βιομηχανοποιημένες χώρες η σπατάλη τροφίμων ανέρχεται στους 222 εκατ. τόνος, όσο σχεδόν και η καθαρή συνολική παραγωγή τροφίμων στην Υποσαχάρια Αφρική (230 εκατ. τόνος) (Gustavsson et al., 2011) Ενώ η πρωτογενής παραγωγή τροφίμων αυξάνεται με στόχο να καλύψει τη μελλοντική αύξηση της ζήτησης για τροφή, η ένταση που σημειώνεται μεταξύ της παραγωγής και της πρόσβασης για τροφή μπορεί να κατευναστεί από το ενδεχόμενο της μείωσης της απώλειας τροφίμων. Με αποτελεσματικές λύσεις για τη μείωση των απωλειών και τη σπατάλη τροφίμων να βρίσκονται σε όλο το μήκος της διατροφικής αλυσίδας. Σημαντικό είναι, οι ενέργειες να μην στοχεύουν μεμονωμένα σε κάποιο στάδιο της αλυσίδας, καθώς αυτό που συμβαίνει (ή δεν συμβαίνει) στο ένα στάδιο έχει αντίκτυπο στο άλλο. Στις χώρες με χαμηλό εισόδημα, τα μέτρα πρέπει να έχουν κατά κύριο λόγο την οπτική των παραγωγών, π.χ. βελτιώνοντας τις τεχνικές συγκομιδής, την εκπαίδευση των γεωργών, τις εγκαταστάσεις αποθήκευσης και τα συστήματα ψύξης. Στις βιομηχανικές χώρες, από την άλλη πλευρά, οι λύσεις σε παραγωγικό και 34

35 βιομηχανικό επίπεδο θα πρέπει να είναι ελάχιστες μόνο στην περίπτωση που η σπατάλη τροφίμων των καταναλωτών εξακολουθεί να κυμαίνεται στα τρέχοντα επίπεδα. Η μέχρι τώρα συμπεριφορά των καταναλωτών μέσα στα νοικοκυριά δείχνει έλλειψη ενημέρωσης και χρειάζεται αλλαγή, καθώς τα επίπεδα της σπατάλης τροφίμων που προκαλεί είναι υψηλά. 35

36 2. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙ 2. Συμπεριφορές καταναλωτών σε σχέση με το πρόβλημα της σπατάλης τροφίμων Τα τελευταία χρόνια η διεθνής βιβλιογραφία στρέφεται προς την σπατάλη τροφίμων και συγκεκριμένα σε αυτή που δημιουργείται από τα νοικοκυριά, δηλαδή από τους καταναλωτές. Αρχικά, προσέγγισε το πρόβλημα της σπατάλης τροφίμων από την πλευρά των αιτιών που το προκαλούν και πρότεινε λύσεις μείωσης του φαινομένου. Πιο πρόσφατα έχει στραφεί προς τον καταναλωτή, εξετάζοντας την συμπεριφορά του προς το πρόβλημα της σπατάλης τροφίμων (consumer food waste behaviour). Στρέφεται προς τις συνθήκες που δημιουργούν τις ανάλογες συμπεριφορές των καταναλωτών σε σχέση με την σπατάλη τροφίμων. Δίνει έμφαση στους κοινωνικούς, περιβαλλοντικούς και ψυχολογικούς παράγοντες των ατόμων που ενεργοποιούν τη συμπεριφορά για σπατάλη τροφίμων (Russell et al., 2017) Βιβλιογραφική ανασκόπηση Το 2011, δημοσιεύεται από τον Διεθνή Οργάνωση Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) η πρώτη έκθεση αξιολόγησης για τις απώλειες και τη σπατάλη τροφίμων σε παγκόσμιο επίπεδο(gustavsson et al., 2011). Κάνει διάκριση μεταξύ των ακούσιων απωλειών τροφίμων (unintended food losses) και της σπατάλη τροφίμων (food waste). Η απώλεια τροφίμων αναφέρεται στη μείωση της μάζας (ξηρά ύλη) ή της θρεπτικής αξίας (ποιότητας) των τροφίμων που αρχικά προορίζονταν για κατανάλωση από τον άνθρωπο. Οι ακούσιες απώλειες οφείλονται κυρίως σε ανεπάρκειες στις αλυσίδες εφοδιασμού τροφίμων, όπως σε ανεπάρκειες στην υποδομή και στη διοίκηση, σε τεχνολογικές ελλείψεις, σε ανεπάρκεια δεξιοτήτων, στη γνώση και την ικανότητα διαχείρισης των παραγόντων της αλυσίδας εφοδιασμού και στην έλλειψη πρόσβασης στις αγορές. Η σπατάλη τροφίμων αναφέρεται στην απόρριψη κατάλληλων τροφίμων που προορίζονταν για κατανάλωση από τον άνθρωπο, ανεξάρτητα από το εάν διατηρήθηκαν πέρα από την ημερομηνία λήξης τους ή αφέθηκαν να χαλάσουν (Gustavsson et al., 2011). 36

37 Σύμφωνα με την έκθεση του FAO το 2013 (FAO, 2013), ο παγκόσμιος όγκος σπατάλης τροφίμων το 2007 εκτιμήθηκε σε 1,6 Gt. Η συνολική σπατάλη τροφίμων για τα βρώσιμα τμήματα των τροφίμων ανήλθε μόνο σε 1,3 Gt. Το ποσό αυτό μπορεί να αναλογιστεί έναντι του συνόλου της εγχώριας γεωργικής παραγωγής όλων των χωρών που είναι περίπου 6 Gt. Η μελέτη που δημοσίευσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά την ετήσια παραγωγή σπατάλης τροφίμων στα 27 κράτη μέλη σε περίπου 89 εκατομμύρια τόνους (European Parliament, 2012). Οι απώλειες και η σπατάλη τροφίμων εξαρτώνται από συγκεκριμένες συνθήκες και μπορεί να οφείλονται σε πολλούς διαφορετικούς παράγοντες. Όλοι οι συμμετέχοντες σε ολόκληρη την τροφική αλυσίδα φέρουν την ευθύνη για τη μείωση των απωλειών και της σπατάλης τροφίμων, συνεπώς πρέπει να αναληφθούν κοινές πρωτοβουλίες για τη ελάττωση αυτού του φαινομένου. Μια θεμελιώδες αλλαγή στο σύστημα τροφίμων είναι αναγκαία, μέσω μιας συστηματικής αναθεώρησης της γνώσης και της ευαισθητοποίησης μεταξύ των διαφόρων παραγόντων της τροφικής αλυσίδας. (Kołożyn-Krajewska et al., 2014). Κατά την τελευταία δεκαετία, η σπατάλη τροφίμων έτυχε αυξημένης προσοχής τόσο σε ακαδημαϊκό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Ένας αυξανόμενος αριθμός μελετών εξέτασε τη σπατάλη τροφίμων ως αποτέλεσμα της ανεύθυνης συμπεριφοράς της κοινωνίας. Στις ανεπτυγμένες χώρες, οι καταναλωτές αποτελούν μία από τις μεγαλύτερες πηγές σπατάλης τροφίμων, ως εκ τούτου, είναι απαραίτητο να έχουμε μια πλήρη κατανόηση των παραγόντων που διαμορφώνουν την αντίληψη και τη συμπεριφορά των καταναλωτών που σχετίζονται με τη σπατάλη τροφίμων. Ο Barr (2007) προσδιορίζει τρεις ουσιώδεις μηχανισμούς που αποσκοπούσαν στη μείωση της σπατάλης τροφίμων, μεταξύ των οποίων διακρίνονταν οι συνθηκολογικοί, οι ψυχολογικοί και οι περιβαλλοντικοί παράγοντες. Ενεργοί απέναντι στη διαχείριση της σπατάλης είναι κυρίως, τα νεαρά άτομα, τα νοικοκυριά που αποτελούνται από ένα άτομο, τα μορφωμένα άτομα που κατέχουν καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας και οι γυναίκες. Λόγω της πολυπλοκότητας της συμπεριφοράς που μπορεί να επηρεάσει την ποσότητα και την πιθανότητα σπατάλης τροφίμων μέσα στο νοικοκυριό, η πρόβλεψη της σπατάλης δεν αποτελεί εύκολο έργο (Quested, Marsh, Stunell, & Parry, 2013). Όπως αντικατοπτρίζεται και στη βιβλιογραφία, η κοινωνία δεν έχει αρκετά κίνητρα για να αποτρέψει τη σπατάλη τροφίμων. Από την άλλη πλευρά, οι δράσεις που αποσκοπούν στη μείωση της σπατάλης τροφίμων στα νοικοκυριά, χαρακτηρίζονται 37

38 από χαμηλή αποτελεσματικότητα. Εάν δεν καταπιάνονται κατά κύριο λόγο με ψυχολογικούς μηχανισμούς, εστιάζουν σε τεχνικές για τον προσδιορισμό κίνητρων ή και εμπόδιων της μείωσης σπατάλης τροφίμων στα νοικοκυριά (Graham-Rowe, Jessop, & Sparks, 2015). Οι ψυχολογικές πτυχές αποτελούν αντικείμενο αυξανόμενου ενδιαφέροντος για τις επιστημονικές μελέτες, σχετικά με τη διαχείριση της σπατάλης στο νοικοκυριό. Έχει αποδειχθεί ότι οι καταναλωτές που αξιολογούν θετικά την αποτελεσματικότητα των δραστηριοτήτων για τη διαχείριση της σπατάλης δηλώνουν υπέρ της οικολογικής συμπεριφοράς (Swami, Chamorro-Premuzic, Snelgar, & Furnham, 2011). Η οικολογική συμπεριφορά υιοθετείται, κυρίως από άτομα που έχουν διαπιστώσει ότι απειλείται η ευημερίας τους.. Επιπλέον, έχει αποδειχθεί ότι οι υποκειμενικοί - προσωπικοί κανόνες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της στάσης απέναντι στη διαχείριση της σπατάλη (Barr, 2007). Η έρευνα στον τομέα των περιβαλλοντικών παραγόντων(dunlap, Van Liere, Mertig, & Jones, 2000; Fransson & Gärling, 1999) έδειξε ότι οι άνθρωποι που εκδηλώνουν υψηλότερο επίπεδο ανησυχίας για το σώμα τους από ό,τι για την κατάσταση του περιβάλλοντος, επιδεικνύουν λιγότερο φιλική στάση προς το περιβάλλον (Schultz & Zelezny, 1999) Αφ' ετέρου, άλλες μελέτες επισημαίνουν μάλλον αδύναμη ή μέτρια συσχέτιση μεταξύ της ανησυχίας για το περιβάλλον και τη φιλική στάση προς το περιβάλλον (Bamberg, 2003). Τα αποτελέσματα της έρευνας που διεξήχθη στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού εγχειρήματος Fusions Drivers (Canali et al., 2014) έχουν εντοπιστεί οι ακόλουθες ομάδες παραγόντων που επηρεάζουν συνήθως την συμπεριφορά των καταναλωτών στο πρόβλημα της σπατάλης τροφίμων: οι κοινωνικοί παράγοντες, όπως ο τύπος του νοικοκυριού, το στάδιο της οικογενειακής ζωής και ο σχετικός τρόπος ζωής, η ατομική συμπεριφορά και η αντίληψη των καταναλωτών προς τα τρόφιμα, η έλλειψη ενημέρωσης, γνώσης και δεξιοτήτων των καταναλωτών. Η αναφορά «Tackling food wastethe EU's contribution to a global issue»του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου υπογραμμίζει ότι η τάση της κοινωνικής αστικοποίησης και οι αλλαγές στην διατροφή, καθώς και η γενική καταναλωτική κουλτούρα, αποτελούν επίσης σημαντικές αιτίες καθορισμού της συμπεριφοράς των καταναλωτών στον τομέα αυτό (EPRS, 2016) 38

39 Ένα ενδιαφέρον μοντέλο παραγόντων που επηρεάζουν τη συμπεριφορά του καταναλωτή έναντι της σπατάλης τροφίμων προτάθηκε από τους (Aschemann-Witzel, de Hooge, Amani, Bech-Larsen, & Oostindjer, 2015). Το μοντέλο περιλαμβάνει δύο ομάδες παραγόντων: τις κοινωνικο-δημογραφικές και τις ψυχολογικές, οι οποίες έχουν μεγάλη σημασία για την εξήγηση της συμπεριφοράς του καταναλωτή έναντι της σπατάλης τροφίμων. Οι ψυχολογικοί παράγοντες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στο μοντέλο, συμπεριλαμβάνουν τα κίνητρα που εξαρτώνται από τα οικονομικά οφέλη, τις ηθικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις καθώς και τη μέριμνα των καταναλωτών για το περιβάλλον. Οι συγγραφείς αποδίδουν λιγότερη σημασία στους κοινωνικο-δημογραφικούς παράγοντες, τονίζοντας ότι η στάση απέναντι στη σπατάλη τροφίμων μπορεί να ποικίλει ανάλογα με τον τύπο και το μέγεθος των νοικοκυριών. Οι δραστηριότητες που αποσκοπούν στη μείωση της σπατάλης τροφίμων μπορούν επίσης να επηρεαστούν από οικονομικούς παράγοντες. Η οικονομική κρίση μπορεί να προκαλέσει ορισμένα εναλλακτικά ή νέα μοντέλα συμπεριφοράς που αναφέρονται στη βιβλιογραφία ως "freeganism" ή "dumpster diving". Επιπλέον, αν κάποιος αρχίσει να αποφεύγει τη σπατάλη στα τρόφιμα, αυτό μπορεί να γίνει μέρος του τρόπου ζωής και της ταυτότητάς του (Aschemann-Witzel et al., 2015). Έχει αποδειχθεί ότι η στάση απέναντι στη σπατάλη τροφίμων εξαρτάται από το βαθμό που οι καταναλωτές αντιλαμβάνονται τις πληροφορίες που εμπεριέχονται στη συσκευασία του προϊόντος, ιδίως αυτές που αφορούν την ημερομηνία ελάχιστης ανθεκτικότητας και την ημερομηνία λήξης(newsome et al., 2014). Ωστόσο, η σωστή χρήση των όρων όπως η "ημερομηνία λήξης" και η "ανάλωση πριν" δεν είναι επαρκώς κατανοητή από τους καταναλωτές, οι οποίοι ερμηνεύουν διαφορετικά αυτές τις πληροφορίες ανάλογα με την κατηγορία τροφίμων (Van Boxstael, Devlieghere, Berkvens, Vermeulen, & Uyttendaele, 2014). Οι καταναλωτές γνωρίζουν τις αρχές της ορθολογικής διατροφικής διαχείρισης στο νοικοκυριό. Ορθολογική διαχείριση της αποθήκης και των αγορών, προγραμματίζονται σύμφωνα με κάποιο το χρονοδιάγραμμα, σύμφωνο με τους τρόπους της μείωση της σπατάλης τροφίμων. Οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες, οι οποίες θα πρέπει να πραγματοποιείται από μια νεαρή ηλικία και η εκπαίδευση να επικεντρώθηκε στην ελαχιστοποίηση των συνήθειών για σπατάλη παίζουν σημαντικό ρόλο στον περιορισμό της σπατάλης τροφίμων(radzyminska, Jakubowska, & Staniewska, 2016). 39

40 Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, οι στάσεις και η συμπεριφορά των καταναλωτών σε σχέση με το φαινόμενο της σπατάλης τροφίμων επηρεάζονται από διάφορους παράγοντες. Η γνώση και η ευαισθητοποίηση των καταναλωτών δεν αντικατοπτρίζουν πλήρως τις δραστηριότητες των υποστηρικτών των αποβλήτων κατά των τροφών (Radzyminska et al., 2016) Παράγοντες που επηρεάζουν τη συμπεριφορά των καταναλωτών σε σχέση με τη σπατάλη τροφίμων Η σπατάλη τροφίμων σαφώς και είναι ένα περίπλοκο ζήτημα, με ένα πλήθος παραγόντων να επηρεάζουν θετικά ή και αρνητικά τη σπατάλη τροφίμων σε όλο το μήκος της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων (farm to fork), και στη συνέχεια αλληλεπιδρούν προς διάφορες κατευθύνσεις. Οι Aschemann-Witzel, Jessica de Hooge και άλλοι δημιούργησαν, στο άρθρο τους «Consumer-Related Food Waste: Causes and Potential for Action» το 2015, ένα μοντέλο με τους παράγοντες που επηρεάζουν τη σπατάλη τροφίμων των καταναλωτών (Εικόνα 2). Βασιζόμενοι στη βιβλιογραφία και σε δική τους έρευνα ομαδοποίησαν και προσδιόρισαν τους σημαντικότερους κοινωνικο-δημογραφικούς και ψυχογραφικούς παράγοντες στο στάδιο των καταναλωτών. Εικόνα 2: Μοντέλο παραγόντων επιρροής των καταναλωτών στη σπατάλη τροφίμων. 40

41 Συμπεραίνουν, βασιζόμενοι στην έρευνα τους, ότι τα κοινωνικο-δημογραφικά στοιχεία δεν διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην εξήγηση της σπατάλης τροφίμων σε επίπεδο καταναλωτών σε σύγκριση με τα ψυχογραφικά. Δεν γίνεται άμεση σύνδεση των κοινωνικο-δημογραφικών στοιχείων με την σύνθεση του νοικοκυριού, δηλαδή την ηλικία και τον αριθμό των μελών που το αποτελούν, καθώς τα κοινωνικο-δημογραφικά στοιχεία περιλαμβάνουν πολλαπλούς παράγοντες οι οποίοι διαφέρουν μεταξύ των τύπων των νοικοκυριών. Για παράδειγμα, παράγοντας μπορεί να αποτελέσει η μεταπολεμική ανατροφή των παλαιότερων γενεών ή ότι τα μεγαλύτερα σε ηλικία νοικοκυριά διαθέτουν καλύτερες δεξιότητες στην παρασκευή του φαγητού, το μέγεθος του νοικοκυριού απαιτεί και διαφορετικά μεγέθη συσκευασιών στα τρόφιμα, τα νοικοκυριά με παιδιά έχουν υψηλότερες διατροφικές ανησυχίες στην ασφάλεια, λιγότερος προγραμματισμός, υψηλότερη πιθανότητα αυθορμητισμού και ευκολία στην ενημέρωση διαθέτουν τα ενός ατόμου ή νεαρής ηλικίας νοικοκυριά, κλπ. Οι ψυχογραφικοί παράγοντες είναι και αυτοί που προδιαθέτουν τις ανησυχίες, την αντίληψη και τη συμπεριφορά των καταναλωτών. Και κατηγοριοποιούνται ως ακολούθως : Αρχικά, είναι ο βαθμός του κινήτρου (motivation) που οδηγεί τον καταναλωτή στην εφαρμογή ενεργειών αποφυγής της σπατάλης τροφίμων. Κίνητρο για τον καταναλωτή μπορεί να θεωρηθεί η εξοικονόμηση χρημάτων μέσω της "καλής διαχείρισης του νοικοκυριού", οι ηθικοί λόγοι που σχετίζονται με τη δικαιοσύνη (π.χ., συμμεριζόμενος την παγκόσμια πείνα), οι αξίες ή οι θρησκευτικές πεποιθήσεων, οι περιβαλλοντικές του ανησυχίες. Αυτά τα ηθικά κίνητρα αντικατοπτρίζονται στις ποικίλες πεποιθήσεις των καταναλωτών σχετικά με το ζήτημα και τη δύναμη των στάσεων απέναντι στην αποφυγή της σπατάλης τροφίμων. Επιπλέον, το σύνολο των παραγόντων που σχετίζονται με την ενημέρωση, τη γνώση και τις ικανότητες του καταναλωτή φέρουν ιδιαίτερης σημασίας. Σύμφωνα με αυτούς τους παράγοντες καθορίζεται ο τρόπος και ο βαθμός μεταχείρισης και διαχείρισης των προμηθευόμενων τροφίμων από τον καταναλωτή σε όλα τα στάδια, από τον σχεδιασμό για αγορά, την επιλογή των τροφίμων, την αποθήκευση αυτών, τον προγραμματισμός και την προετοιμασία των γευμάτων και την επαναχρησιμοποίηση αυτών ή την απόρριψη τους. Τέλος, οι καταναλωτές χειρίζονται τις αντισταθμίσεις και τις προτεραιότητες (handle trade-offs and priorities) μάλλον διαφορετικά. Ο χειρισμός των αντισταθμίσεων εξαρτάται από τα κίνητρα και τις ικανότητες διαχείρισης, καθώς και 41

42 από ύπαρξη αντικρουόμενων στόχων. Οι αντικρουόμενοι στόχοι έχουν τις ρίζες τους σε άλλες ψυχολογικές μεταβλητές, όπως ο προσανατολισμός στην υγεία, οι ανησυχίες για την ασφάλεια, το αίσθημα του αηδιασμού, η προσαρμοστικότητα ή η διάθεση για αυθορμητισμό, η ηδονιστική απόλαυση του φαγητού, η επιθυμία του «καλού κουβαλητή» για την οικογένεια, ή ο σκεπτικισμός έναντι της συσκευασίας και των αντίστοιχων τεχνολογικών καινοτομιών. Υπάρχουν, επίσης, ωφέλιμες για όλους καταστάσεις (win-win-situations) που πρέπει να αναφερθούν: ο οικονομικός περιορισμός και ο προσανατολισμός στην τιμή παραδοσιακά, αλλά και με την νέα τους διάσταση κατά των ημερών της οικονομικής κρίσης που διανύουμε, οδηγούν στην υιοθέτηση ενεργειών αποφυγής της σπατάλης τροφίμων, τόσο στα καταστήματα όσο και στα νοικοκυριά. Πυροδοτώντας εναλλακτικές συμπεριφορές, όπως sharing και η κηπουρική, ή να δημιουργήσουν νέες συμπεριφορές, όπως «freeganism» 1 ή ακόμα και «dumpster diving». Οι εναλλακτικές συμπεριφορές ξεπερνούν την οικονομική προοπτική, και οι ενέργειες αποφυγής της σπατάλης τροφίμων είναι πλέον μέρος του τρόπου ζωής και της ταυτότητας του καταναλωτή : ο καταναλωτής μπορεί να καμαρώνει ότι είναι «έξυπνος» αγοραστής ή ότι διαχειρίζεται με λιτότητα το νοικοκυριό του, να χαίρεται με τη δημιουργική αντιμετώπιση των υπολειμμάτων ή να αναπτύσσει κοινωνικές σχέσεις μέσω δικτύων κινημάτων βάσης (grass-roots) δηλώνοντας έτσι την ταυτότητα του. Δεδομένων των αντισταθμίσεων τα κίνητρα των καταναλωτών, οι διαχειριστικές τους ικανότητες και η ιεράρχηση των προτεραιοτήτων επηρεάζονται από το συγκείμενο περιβάλλον. Για το άτομο αυτό αποτελεί το περιβάλλον επιλογής τροφίμων (food choice environment). Επιπλέον, οι κοινωνικές επιρροές πάνω στη μεταχείριση και διαχείριση των προμηθευόμενων τροφίμων είναι καίριας σημασίας, όπως είναι οι οικογενειακές νόρμες και συνήθειες, όπως η καταλληλότητα του φαγητού και οι διατροφικές συμπεριφορές με βάση πολιτισμικά και κοινωνικά κριτήρια. Και από το μακροοικονομικό περιβάλλον είναι που καθορίζονται αρκετοί 1 Freeganism is a practice and ideology of limited participation in the conventional economy and minimal consumption of resources, particularly through recovering wasted goods like food. [1] The word "freegan" is a portmanteau of "free" and "vegan". While vegans might avoid buying animal products as an act of protest against animal exploitation, freegans at least in theory avoid buying anything as an act of protest against the food system in general. 42

43 σημαντικοί παράγοντες, όπως η νομοθεσία για τη σήμανση των αναγραφόμενων ημερομηνιών, τα πρότυπα ασφάλειας, η εφαρμογή τεχνολογικών εξελίξεων στις συσκευασίες των τροφίμων και στις αποθηκευτικές υποδομές των νοικοκυριών. Επίσης, το μάκρο περιβάλλον καθορίζει τις οικονομικές καταστάσεις και τη βάση της καταναλωτικής κουλτούρας στην κοινωνία (Aschemann-Witzel et al., 2015) Τρόποι περιορισμού της σπατάλης των τροφίμων Στο στάδιο της κατανάλωσης σημειώνεται η μεγαλύτερη σπατάλη τροφίμων. Τα «νοικοκυριά παράγουν τη μεγαλύτερη ποσότητα σπατάλης τροφίμων, καθώς εκεί γίνεται και η κατανάλωση των προϊόντων. Κύριο μέλημα των φορέων που ασχολούνται με το φαινόμενο είναι, αρχικά, η ενημέρωση των καταναλωτών σχετικά με σπουδαιότητα του προβλήματος και στη συνέχεια η εκπαίδευση τους ώστε να διαχειρίζονται με αποτελεσματικότερο τρόπο τα τρόφιμα. Εκτός από τα ατομικά οφέλη που αποκομίζουν οι καταναλωτές, τα κοινωνικά, οικονομικά οφέλη αποτελούν τον απώτερο σκοπό των δράσεων για ενημέρωση πάνω στο πρόβλημα της σπατάλης τροφίμων. Απευθυνόμενοι, λοιπόν στους καταναλωτές, στη συνέχεια παρουσιάζονται τρόποι μείωσης της σπατάλης τροφίμων. 1. Προγραμματίστε τα ψώνια σας: Προγραμματίστε το μενού της εβδομάδας. Ελέγξτε τα τρόφιμα που έχετε στο ψυγείο και στα ντουλάπια σας, και στη συνέχεια φτιάξτε έναν κατάλογο μόνο με τα τρόφιμα που σας λείπουν. Όταν θα πάτε για ψώνια, και έχοντας τον κατάλογο μαζί σας και τηρήστε τον αυστηρά. Μην επηρεάζεστε από διάφορες προσφορές και μην πηγαίνετε για ψώνια όταν είστε πεινασμένοι, γιατί θα αγοράσετε περισσότερα από όσα χρειάζεστε. Προτιμήστε χύμα αντί για προσυσκευασμένα φρούτα και λαχανικά, ώστε να αγοράζετε ακριβώς την ποσότητα που χρειάζεστε. 2. Ελέγξτε τις ημερομηνίες λήξης: Αν δεν έχετε σκοπό να καταναλώσετε ένα προϊόν του οποίου η ημερομηνία λήξης πλησιάζει, ψάξτε για ένα άλλο με πιο μακρινή ημερομηνία λήξης ή απλά αγοράστε το την ημερομηνία που σκοπεύετε να το καταναλώσετε. Προσοχή στις ενδείξεις των ημερομηνιών λήξης. Κατανάλωση μέχρι σημαίνει ότι το προϊόν μπορεί να καταναλωθεί με ασφάλεια μέχρι την αναφερόμενη ημερομηνία (π.χ. το κρέας ή το ψάρι). Κατά προτίμηση μέχρι δείχνει την ημερομηνία μέχρι την οποία το προϊόν διατηρεί 43

44 όλα τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του, πράγμα που σημαίνει ότι το προϊόν μπορεί να καταναλωθεί με ασφάλεια ακόμα και μετά την αναγραφόμενη ημερομηνία. 3. Μην ξεχνάτε τον προϋπολογισμό σας: Σπατάλη τροφίμων σημαίνει σπατάλη χρημάτων. 4. Διατηρείτε το ψυγείο σας σε καλή κατάσταση: Ελέγξτε τη στεγανότητα και τη θερμοκρασία του ψυγείου. Τα τρόφιμα χρειάζονται θερμοκρασία 1-5 βαθμών Κελσίου για να διατηρούνται όσο το δυνατόν πιο φρέσκα και για μεγαλύτερο διάστημα. 5. Διατηρείτε τις τροφές σύμφωνα με τις οδηγίες που υπάρχουν στη συσκευασία. 6. Αλλάζετε τη θέση των τροφίμων: Όταν ψωνίζετε νέα τρόφιμα, φροντίστε να τοποθετείτε στο μπροστινό μέρος τα παλιότερα που υπάρχουν στα ντουλάπια και στο ψυγείο σας. Βάζετε τα νέα τρόφιμα στο πίσω μέρος, ώστε να μην κινδυνεύετε να βρείτε αργότερα στα ράφια σας μουχλιασμένες τροφές. 7. Σερβίρετε μικρές ποσότητες τροφίμων, αφού ο καθένας μπορεί να ξαναγεμίσει το πιάτο του όταν το τελειώσει. 8. Χρησιμοποιείτε τα υπολείμματα των τροφών: Αντί να πετάτε τα υπολείμματα των τροφών στον σκουπιδοτενεκέ, χρησιμοποιήστε τα για το γεύμα ή το δείπνο της επόμενης μέρας ή καταψύξτε τα για μελλοντική χρήση. Τα φρούτα που αρχίζουν να χαλάνε μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε γλυκά ή τάρτες φρούτων, και τα λαχανικά για να φτιάξετε σούπες. 9. Καταψύξτε: Αν τρώτε μικρή ποσότητα ψωμιού, καταψύξτε το και, όταν το χρειαστείτε, βγάλτε μερικές φέτες λίγες ώρες πριν το καταναλώσετε. Αντίστοιχα, μπορείτε να καταψύξετε μαγειρευμένες τροφές ώστε να έχετε έτοιμα γεύματα τα βράδια που δεν έχετε διάθεση να μαγειρέψετε. 10. Κάντε τις τροφές σας λίπασμα: Είναι αναπόφευκτο να υπάρχουν κάποια υπολείμματα τροφών, όπως φλούδες από φρούτα και λαχανικά, τα οποία μπορούμε να βάζουμε σε ειδικούς κάδους λιπασματοποίησης. Σε λίγους μήνες θα έχετε ένα άριστο λίπασμα για τα φυτά σας. Για τα υπολείμματα μαγειρευμένων τροφών, η καλύτερη λύση είναι ο κομποστοποιητής κουζίνας. Δεν έχετε παρά να τον γεμίσετε με υπολείμματα τροφών, να προσθέσετε μια στρώση ειδικών μικροβίων και να τα αφήσετε να υποστούν ζύμωση. Το προϊόν που θα προκύψει μπορεί να χρησιμοποιηθεί για φυτά εσωτερικού χώρου και για τον κήπο σας (Commission) 44

45 Οι παραπάνω συμβουλές δεν αποτελούν κίνητρο μόνο για τη μείωση της σπατάλης των τροφίμων που λαμβάνει χώρα μέσα σε ένα νοικοκυριό. Σίγουρα, οδηγεί στην εξοικονόμηση χρημάτων, αφού οι καταναλωτές κάνουν αποτελεσματικότερο τρόπο τις αγορές τους, αλλά αναπτύσσουν και την περιβαλλοντική συνείδηση των καταναλωτών. 45

46 3. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙΙ 3.1. Εισαγωγή Σε δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζεται με συνοπτικό τρόπο ο σκοπός και η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε για τη διεξαγωγή της έρευνας, καθώς επίσης τα κριτήρια επιλογής του δείγματος και η διάρθρωση του ερωτηματολογίου που χρησιμοποιήθηκε για την συλλογή των δεδομένων. Στο τέλος του κεφαλάιου, θα παρουσιάζονται τα αποτελέσματα και τα συμπεράσματα που προκύπτουν από την ανάλυση των δεδομένων. Ποσοτική έρευνα είναι η συστηματική συλλογή πληροφοριών από ερωτώμενους, με σκοπό την κατανόηση ή την πρόβλεψη της συμπεριφοράς τμήματος του πληθυσμού που ενδιαφέρει (Σταθακόπουλος, 2005). Μέσω μιας ποσοτικής έρευνας μετριέται το πλήθος των ατόμων που συμπεριφέρονται με έναν συγκεκριμένο τρόπο, δηλαδή η ποσοτική έρευνα είναι μια μέθοδος ποσοτικοποίησης των δεδομένων. Σε κάθε κοινωνική έρευνα ο ερευνητής αντιμετωπίζει δύο επιλογές περιπτώσεων: α) είτε να ασχοληθεί με το σύνολο του πληθυσμό (ολική έρευνα/ απογραφή), β) είτε να με ένα μέρος του πληθυσμού (μερική έρευνα), προκειμένου να αντλήσει τις πληροφορίες που σχετίζονται με τα χαρακτηριστικά των μονάδων του πληθυσμού (Σιάρδος, 2005). Συνήθως οι περισσότερες έρευνες επιλέγουν να χρησιμοποιήσουν ένα μέρος του πληθυσμού, δηλαδή ένα δείγμα. Λόγω των μεγάλων αναγκών σε χρήμα, χρόνο και εξειδικευμένο προσωπικό που απαιτείται για την διεξαγωγή μιας ολικής έρευνας (Σιάρδος, 2005). Η τεχνική με την οποία καθορίζεται και επιλέγεται το απαιτούμενου μεγέθους του δείγματος ονομάζεται δειγματοληψία. Το δείγμα χαρακτηρίζεται από δύο βασικά στοιχεία: α) από το μέγεθός του, β) και η διαδικασία επιλογής του από τον πληθυσμό (Δαουτόπουλος, 2005) Σκοπός της έρευνας Κύριος σκοπός της έρευνας είναι να παρέχει σημαντική πληροφόρηση σχετικά με το πρόβλημα της σπατάλης τροφίμων και τη συμπεριφορά των καταναλωτών σε με το πρόβλημα της σπατάλης τροφίμων. Διερευνήθηκαν το επίπεδο συνειδητοποίησης 46

47 του προβλήματος της σπατάλης, ο τρόπος με τον οποίο οι καταναλωτές διαχειρίζονται τα απόβλητα των τροφίμων, οι κατηγορίες των τροφίμων που καταλήγουν πιο συχνά στα απορρίμματα, καθώς τα κίνητρα και οι ενέργειες που μπορούν να μειώσουν την έκταση του φαινομένου. Η γνώση των παραπάνω καταναλωτικών συνηθειών και συμπεριφορών σχετικά με το πρόβλημα της σπατάλης τροφίμων είναι πολύ σημαντική καθώς στην χώρα μας δεν υπάρχει ακόμα μεγάλο εύρος σχετικών ερευνών και μελετών. Παρόλα αυτά η συγκεκριμένη έρευνα σε συνδυασμό με άλλες μπορεί να συντελέσει στην βαθύτερη κατανόηση τόσο του προβλήματος της σπατάλης των τροφίμων όσο και των, σχετικών με αυτό, καταναλωτικών συμπεριφορών Μεθοδολογία της ποσοτικής έρευνας Για τη διεξαγωγή της συγκεκριμένης έρευνας χρησιμοποιήθηκαν πρωτογενή δεδομένα τα οποία συλλέχθηκαν μέσω ενός πλήρους δομημένου ερωτηματολογίου. Το οποίο συντάχθηκε βάση της παραπάνω ανάλυσης σχετικά με το πρόβλημα της σπατάλης τροφίμων και τις καταναλωτικές τους συμπεριφορές σε σχέση με το συγκεκριμένο πρόβλημα. Η ποσοτική έρευνα πραγματοποιήθηκε μέσω προσωπικής καταχώρησης των απαντήσεων από τους συμμετέχοντες, καθώς το ερωτηματολόγιο διατίθονταν σε ηλεκτρονική μορφή, μέσω της εφαρμογής της Google Drive. Μετά την συλλογή των ερωτηματολόγιων και την απαραίτητη επεξεργασία των δεδομένων ακολούθησε η εξαγωγή των συμπερασμάτων, αποτέλεσμα μαθηματικής και στατιστικής ανάλυσης. Ως μονάδα δειγματοληψίας θεωρήθηκε ένα άτομο / καταναλωτής. Η έρευνα έλαβα χώρα από την 8 η Αυγούστου 2017 έως και την 25 η Σεπτεμβρίου Συγκεντρώθηκαν συνολικά και επεξεργάστηκαν 501 ερωτηματολόγια Περιγραφή του ερωτηματολογίου Για τις ανάγκες της έρευνας δημιουργήθηκε ένα λεπτομερές ερωτηματολόγιο έκτασης 8 σελίδων (Παράρτημα), βασιζόμενο σε προηγούμενες έρευνες και στη διεθνή βιβλιογραφία για το πρόβλημα της σπατάλης τροφίμων. Σχετικά με τη δομή του ερωτηματολογίου, αρχικά οι ερωτώμενοι απαντούσαν στις ερωτήσεις που σχετίζονταν με το πρόβλημα της σπατάλης τροφίμων. Οι ερωτήσεις αφορούσαν το επίπεδο 47

48 συνειδητοποίησης του προβλήματος της σπατάλης τροφίμων, τη συμπεριφορά των καταναλωτών σε σχέση με την ημερομηνία λήξης των τροφίμων, τις κατηγορίες των τροφίμων που πετούν, τη χρήση και διαχείριση λίστας αγορών, τους κύριους λόγους που οδηγούνται σε σπατάλη τροφίμων. Ακολουθούσε ένας αριθμός προτάσεων για την άποψη τους σχετικά με το πρόβλημα, ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής σχετικά με ενέργειες για τη μείωση της σπατάλης τροφίμων και τρόποι αντιμετώπισης αυτής. Και τέλος, έκλεινε με τις ερωτήσεις για την οικολογική τους συμπεριφορά και την γνώση ή χρήση της κομποστοποίησης. Οι ερωτήσεις που περιείχε το ερωτηματολόγιο χωρίζονταν σε δύο τύπους: α) αυτές όπου οι απαντήσεις αξιολογούνταν βάση της πενταβάθμιας κλίμακας Likert ( 1= διαφωνώ απόλυτα, 2= διαφωνώ, 3= ούτε συμφωνώ / ούτε διαφωνώ, 4= συμφωνώ, 5= συμφωνώ απόλυτα) και β) αυτές που οι απαντήσεις δίνονταν με την επιλογή της καλύτερης απάντησης ανά ερωτώμενο δηλαδή ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής (multiple choice). Στη συνέχεια συμπλήρωναν τα εννέα δημογραφικά στοιχεία που κρίθηκαν που κρίθηκαν απαραίτητα για την έρευνα, τα οποία είναι: η περιοχή διεξαγωγής της έρευνας, το φύλο, η ηλικία, η οικογενειακή κατάσταση, τα άτομα που περιλαμβάνει το νοικοκυριό, το μορφωτικό επίπεδο, η απασχόληση, το μηνιαίο εισόδημα και οι ο μέσος εβδομαδιαίος όρος των χρηματικών για αγορά τροφίμων. Το ερωτηματολόγιο ήταν ανώνυμο καθώς μερικά χαρακτηριστικά από τα προαναφερθέντα αποτελούν προσωπικά δεδομένα και πολλοί συμμετέχοντες δεν θα μπορούσαν με ευκολία να τα μοιρασθούν. Μέσω της ανωνυμίας αυτής εξασφαλίσθηκαν τα απαραίτητα δεδομένα για τη διεξαγωγή της έρευνας και προστατεύθηκαν τα προσωπικά δεδομένα των συμμετεχόντων Στατιστική ανάλυση Η στατιστική ανάλυση των δεδομένων πραγματοποιήθηκε με το στατιστικό πακέτο SPSS Statistics 23 (Statistical Package for Social Sciences). Η ανάλυση των δεδομένων περιλαμβάνει: τον έλεγχο της κανονικότητας, τις αναλύσεις των συχνοτήτων και τον έλεγχο υποθέσεων. 48

49 3.4. Παρουσίαση των αποτελεσμάτων Περιγραφική ανάλυση και αναλύσεις συχνοτήτων Κατά την περιγραφική ανάλυση των δεδομένων της ποσοτικής έρευνας παρουσιάζονται οι συχνότητες κατανομής των μεταβλητών Συγκεκριμένα υπολογίσθηκαν οι συχνότητες (frequencies), τα ποσοστά (percents), τα έγκυρα ποσοστά (valid percent), τα αθροιστικά ποσοστά (cumulative presents), και ο σταθμικός μέσος όρος (sample mean) των 501 έγκυρων ερωτηματολογίων. Α) Δημογραφικά στοιχεία του δείγματος Ακολουθούν οι συχνότητες κατανομής των μεταβλητών από τα δημογραφικά στοιχεία των καταναλωτών, που συγκεντρώθηκαν από την έρευνα. 1. Περιοχή διεξαγωγής της έρευνας: Οι καταναλωτές ερωτήθηκαν για το μέγεθος της περιοχής στην οποία διαμένουν. Το 69,7% του συνόλου των καταναλωτών που συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο προέρχεται από περιοχή που ο πληθυσμός της ξεπερνά τους κατοίκους. Πίνακας 3.1: Περιοχή διεξαγωγής της έρευνας των ερωτηθέντων Περιοχή διεξαγωγής έρευνας: Συχνότητα Ποσοστό % Αγροτική περιοχή ή χωριό (πληθυσμός 50 έως κάτοικοι) 33 6,6 Κωμόπολη (πληθυσμός έως κάτοικοι) 34 6,8 Μικρού ή μεσαίου μεγέθους πόλη (πληθυσμός έως κάτοικοι) 85 17,0 Μεγάλη πόλη (πληθυσμός κάτοικοι και άνω) ,7 Σύνολο ,0 49

50 Γράφημα 3.1: Περιοχή διεξαγωγής ης έρευνας των ερωτηθέντων 2. Φύλο: Από τα 501 άτομα τα οποία έλαβαν μέρος στην ποσοτική έρευνα, όπως φαίνεται και στο παρακάτω διάγραμμα, το 31,3% (157 άνδρες) ήταν άνδρες και το 68,7 γυναίκες (344 γυναίκες) (Γράφημα 3.2). Την παρουσία περισσότερων γυναικών στο δείγμα δικαιολογείται από το γεγονός ότι εκείνες παίρνουν κυρίως τις αποφάσεις για την αγορά και τη διαχείριση των τροφίμων στα νοικοκυριά. Πίνακας 3.2: Φύλο Φύλο Συχνότητα Ποσοστό % Άνδρας ,3 Γυναίκα ,7 Σύνολο ,0 50

51 Γράφημα 3.2: Φύλο 3. Ηλικία: Οι ηλικίες του δείγματος χωρίσθηκαν σε πέντε κατηγορίες (κλάσεις των 10 ετών), οι συχνότητες τους παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα. (Πίνακας 3.3) και στο παρακάτω διάγραμμα (Γράφημα 3.3) Πίνακας 3.3: Ηλικίες των ερωτηθέντων Ηλικίες των ερωτηθέντων Συχνότητα Ποσοστό% Valid 15 έως ,0 25 έως ,3 35 έως ,1 45 έως ,2 55 και άνω 22 4,4 Σύνολο: ,0 51

52 Γράφημα 3.3: Ηλικίες των ερωτηθέντων 4. Οικογενειακή Κατάσταση: Η οικογενειακή κατάσταση των ατόμων του δείγματος διακρίθηκε σε 4 επιμέρους κατηγορίες: 1) σε άγαμους, 2) έγγαμους χωρίς παιδιά 3) σε έγγαμους με παιδιά, και 4) σε μονογονεϊκή οικογένεια. Στον παρακάτω πίνακα (Πίνακας 3.4.) διακρίνονται οι συχνότητες και τα ποσοστά της κάθε κατηγορίας στο σύνολο του δείγματος. Το μεγαλύτερο ποσοστό του δείγματος, δηλαδή το 55,1% (276 καταναλωτές) ανήκει στην κατηγορία «Άγαμος» ενώ στη συνέχεια ακολουθεί με ποσοστό 34,1% (171καταναλωτές) η κατηγορία «Έγγαμος με παιδιά». Συνεχίζοντας ακολουθεί η κατηγορία «Έγγαμος χωρίς παιδιά» με ποσοστό 7,4% (37 καταναλωτές) και τέλος η κατηγορία «Μονογονεϊκή οικογένεια» με ποσοστό3,4% (17 καταναλωτές). Πίνακας 3.4: Οικογενειακή Κατάσταση των ερωτηθέντων Κατηγορίες Οικογενειακής Κατάστασης Συχνότητα Ποσοστό % Άγαμος ,1 Έγγαμος χωρίς παιδία 37 7,4 Έγγαμος με παιδία ,1 Μονογονεϊκή οικογένεια 17 3,4 Σύνολο: ,0 52

53 Γράφημα 3.4: Οικογενειακή Κατάσταση των ερωτηθέντων 5. Από πόσα άτομα αποτελείται το νοικοκυριό των ερωτηθέντων Ο αριθμός μελών που περιλαμβάνει το νοικοκυριό χωρίσθηκε σε 8 κατηγορίες με τον τρόπο που παρουσιάζεται στον παρακάτω πίνακα. (Πίνακας 3.5.) Με ποσοστό 28,1% (141 καταναλωτές) η κατηγορία των 4 ατόμων που αποτελούν ένα νοικοκυριό είναι η συχνότερη στο δείγμα μας. Στη συνέχεια ακολουθεί η κατηγορία με τα 2 άτομα με ποσοστό 26,5% (133 καταναλωτές), με 22,6% (113 καταναλωτές) η κατηγορία με νοικοκυριά που αποτελούνται μόνο από 3 άτομο. Με 15,8% (79 καταναλωτές) ακολουθεί η κατηγορία των νοικοκυριών που αποτελούνται από 1 άτομο. Και ακολουθούν η τελευταία κατηγορία νοικοκυριών αποτελούμενη από 5 άτομα και άνω με 7% (35 καταναλωτές). Πίνακας 3.5: Πλήθος ατόμων που περιλαμβάνει το νοικοκυριού Αριθμός μελών νοικοκυριού Συχνότητα Ποσοστό % , , , ,1 5 και άνω 35 7,0 53

54 Σύνολο: ,0 Γράφημα 3.5: Πλήθος ατόμων που περιλαμβάνει το νοικοκυριού 6. Μορφωτικό επίπεδο: Οι συμμετέχοντες στην έρευνα χωρίσθηκαν σε τέσσερα επίπεδα εκπαίδευσης όπως παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα (Πίνακας 3.6) Παρατηρούμε ότι το μεγαλύτερο ποσοστό 43,3% (217 καταναλωτές) ανήκουν στην κατηγορία της ανώτατης εκπαίδευσης (Απόφοιτοι ΑΕΙ / ΤΕΙ). Στον αντίποδα, με ποσοστό 12,4% (62 καταναλωτής) βρίσκονται οι ερωτηθέντες που είναι απόφοιτοι λυκείου. και το 6,8% (34 ερωτηθέντες) είναι απόφοιτοι Ιδιωτικού Κολεγίου / ΙΕΚ. Τέλος το ποσοστό των συμμετεχόντων που κατέχει μεταπτυχιακό/ διδακτορικό τίτλο σπουδών αποτελεί το 37,5% του δείγματος (188 ερωτηθέντες). Πίνακας 3.6: Μορφωτικό επίπεδο των ερωτηθέντων Μορφωτικό επίπεδο των ερωτηθέντων Συχνότητα Ποσοστό % Λυκειακή επιμόρφωση 62 12,4 54

55 Απόφοιτος Ιδιωτικού Κολεγίου / ΙΕΚ 34 6,8 Απόφοιτος ΑΕΙ / ΤΕΙ ,3 Κάτοχος Μεταπτυχιακού / Διδακτορικού ,5 Σύνολο: ,0 Γράφημα 3.6: Μορφωτικό επίπεδο των ερωτηθέντων 7. Απασχόληση/ Επάγγελμα Οι καταναλωτές που πήραν μέρος στην έρευνα ανάλογα με την απασχόλησή τους χωρίσθηκαν σε 7 επιμέρους κατηγορίες: 1) οικιακά 2) δημόσιος υπάλληλος, 3) ιδιωτικός υπάλληλος, 4) ελεύθερος επαγγελματίας (σε αυτήν την κατηγορία έχουν συμπεριληφθεί και οι αγρότες, καθώς υπήρξαν μόνο 3 παρατηρήσεις στο δείγμα), 5) άνεργος, 6) φοιτητής/ μαθητής και 7) συνταξιούχος. Στον πίνακα που ακολουθεί φαίνονται οι παραπάνω κατηγορίες και οι συχνότητες συμμετοχής τους στο δείγμα της έρευνας. (Πίνακας 3.7). Το 31,1% του δείγματος είναι ιδιωτικοί υπάλληλοι, το 20% 55

56 δημόσιοι υπάλληλοι, το 16,2% ελεύθεροι επαγγελματίες, το 14,2 άνεργοι, το 13% μαθητές / φοιτητές, το 3% συνταξιούχοι και το 2,6% οικιακά. Πίνακας 3.7: Απασχόληση/ Επάγγελμα των ερωτηθέντων Κατηγορίες Απασχόλησης / Επαγγέλματος Συχνότητα Ποσοστό % Οικιακά 13 2,6 Δημόσιος Υπάλληλος ,0 Ιδιωτικός Υπάλληλος ,1 Ελεύθερος Επαγγελματίας 81 16,2 Άνεργος 71 14,2 Φοιτητής / Μαθητής 65 13,0 Συνταξιούχος 15 3,0 Σύνολο ,0 Γράφημα 3.7: Απασχόληση/ Επάγγελμα των ερωτηθέντων 8. Μηνιαίο Εισόδημα (οικογενειακή υποστήριξη) 56

57 Με βάση το μηνιαίο εισόδημα οι καταναλωτές χωρίσθηκαν σε 5 κατηγορίες όπως φαίνεται παρακάτω στον πίνακα. (Πίνακας 3.8) Το μεγαλύτερο ποσοστό, δηλαδή 29,3% (147 καταναλωτές) ανήκει στην κατηγορία 801 έως Συνεχίζοντας με το 23,8% (119 καταναλωτές) ανήκει στην κατηγορία με μηνιαίο εισόδημα μικρότερο των 500. Το 19% (95 καταναλωτές) ανήκει στην κατηγορία με εισοδημα 501 έως 800, το 14,8% (74 καταναλωτές) στην κατηγορία με μηνιαίο εισόδημα μεγαλύτερο των 1501 και τέλος το 13,2% (66 καταναλωτές) ανήκει στην κατηγορία με μηνιαίο εισόδημα 1201 έως Πίνακας 3.8: Μηνιαίο Εισόδημα (οικογενειακή υποστήριξη) των ερωτηθέντων Κατηγορίες Μηνιαίου Εισοδήματος (οικογενειακή υποστήριξη) Συχνότητα Ποσοστό % < , , , ,2 > ,8 Σύνολο: ,0 Γράφημα 3.8: Μηνιαίο Εισόδημα (οικογενειακή υποστήριξη) των ερωτηθέντων 57

58 9. Χρήματα που δαπανάτε κατά μέσο όρο εβδομαδιαίως για την αγορά τροφίμων Σύμφωνα με την εβδομαδιαία χρηματική δαπάνη των καταναλωτών για τρόφιμα οι συμμετέχοντες χωρίσθηκαν στις εξής κατηγορίες: 1) έως 50, 2) από 51 έως 100, 3) από 101 έως 151, 4) από 151 έως 200, 5) από 201 έως 250, 6) από 251 έως 300 και 7) από 301 και πάνω. Σύμφωνα με τον πίνακα το 40,5% (203 καταναλωτές) δαπανούν εβδομαδιαίως από 51 έως 100, το 37,1% (186 καταναλωτές) λιγότερα από 50. Το 14,2% (71 καταναλωτές) από 101 έως 150, το 4,8% (24 καταναλωτές) από 151 έως 200, το 1,6% (8 καταναλωτές) από 251 έως 300, το1,2% (6 καταναλωτές) από 201 έως 250, και τέλος το 0,6% (3 καταναλωτές) από 301 και πάνω. (Πίνακας 3.9 & Γράφημα 3.9). Πίνακας 3.9: Χρήματα που δαπανούν οι ερωτηθέντες κατά μέσο όρο εβδομαδιαίως για την αγορά τροφίμων Συχνότητα Ποσοστό % < ,1 51 έως ,5 101 έως ,2 151 έως ,8 201 και άνω 17 3,4 Σύνολο: ,0 58

59 Γράφημα 3.9: Μέσος όρος εβδομαδιαίων χρηματικών δαπανών των ερωτηθέντων για αγορά τροφίμων. 59

60 Β) Ερωτήσεις σχετικά με το πρόβλημα της σπατάλης τροφίμων και τη συμπεριφορά των καταναλωτών με το πρόβλημα Ακολουθούν οι συχνότητες κατανομής των μεταβλητών από τις τριάντα ερωτήσεις του ερωτηματολόγιου, μαζί με τις υποερωτήσεις τους. 1. Γνωρίζετε το πρόβλημα της σπατάλης τροφίμων (food waste); Η πρώτη ερώτηση την οποία κλήθηκαν να απαντήσουν οι ερωτώμενοι είναι εάν γνωρίζουν το πρόβλημα της σπατάλης των τροφίμων. Οι απαντήσεις που δόθηκαν ήταν διαβαθμισμένες σύμφωνα με την κλίμακα Likert από το 1 (καθόλου) έως το 5 (απόλυτα). Στον παρακάτω πίνακα Πίνακας 3.10 & Γράφημα 3.10 φαίνονται οι συχνότητες των απαντήσεων των ερωτηθέντων. Πίνακας 3.10: Πόσο γνωρίζετε το πρόβλημα της σπατάλης τροφίμων (food waste); Κλίμακα Likert (1-5) Συχνότητα Ποσοστό % Καθόλου 35 7,0 Λίγο ,4 Μέτρια ,9 Πολύ ,7 Απόλυτα 65 13,0 Σύνολο: ,0 Σύμφωνα με τις συχνότητες που παρουσιάζονται στον παραπάνω πίνακα βλέπουμε ότι οι καταναλωτές που συμμετείχαν στην έρευνα με το μεγαλύτερο ποσοστό 32,9% (165 καταναλωτές) απάντησε ότι γνωρίζει «μέτρια» το πρόβλημα, που σημαίνει ότι οι συγκεκριμένοι καταναλωτές δεν έχουν απόλυτα σχηματισμένη άποψη σχετικά με το πρόβλημα της σπατάλης των τροφίμων. Το 25,7% (129 καταναλωτές) ότι το γνωρίζει «πολύ» και το 13% (65 καταναλωτές) ότι το γνωρίζει απόλυτα. Το 21,4% (107 καταναλωτές) ότι το γνωρίζουν «λίγο» και το 7% (35 καταναλωτές) δεν γνωρίζουν καθόλου το πρόβλημα της σπατάλης τροφίμων. 60

61 Γράφημα 3.10: Πόσο γνωρίζετε το πρόβλημα της σπατάλης τροφίμων (food waste) Από το σύνολο των 501καταναλωτών το 28,4% απάντησε ότι γνωρίζει «λίγο» ή και «καθόλου» το πρόβλημα της σπατάλης τροφίμων, αυτοί οι 142 καταναλωτές δεν είχαν και τη δυνατότητα να απαντήσουν και στις επόμενες τρεις ερωτήσεις. Επίσης στο παρακάτω διάγραμμα παρουσιάζονται διαγραμματικά τα ποσοστά των απαντήσεων των καταναλωτών. Στις επόμενες τρεις υποερωτήσεις έχουν απαντήσει 359 καταναλωτές που στην προηγούμενη ερώτηση έδωσαν μία από τις τρεις απαντήσεις «Μέτρια», «Πολύ» και «Απόλυτα». Αυτοί θεωρήθηκαν ότι διαθέτουν μια περισσότερο διαμορφωμένη άποψη και έτσι μπορούν να μας δώσουν επιπλέον πληροφορίες για τον τρόπο με τον οποίο έχουν ενημερωθεί για το πρόβλημα, για το αν θεωρούν ότι υπάρχει αντίκτυπο στο ατομικό τους εισόδημα και στην αγοραστική τους δύναμη και στην τελική αν έχει μειωθεί στην χώρα μας το φαινόμενο της σπατάλης τροφίμων στο διάστημα της οικονομικής κρίσης Από πού έχετε ενημερωθεί σχετικά με το θέμα της σπατάλης τροφίμων 61

62 Η πρώτη υποερώτηση αφορούσε την πηγή πληροφόρησης των καταναλωτών. Οι ερωτηθέντες έπρεπε να διαλέξουν ανάμεσα σε 4 επιλογές μεταξύ των α) ΜΜΕ, β) Κοινωνικών φορέων, γ) Διαδίκτυο και δ) Άλλο/ Ανοιχτό. Η τέταρτη επιλογή έδινε την δυνατότητα στους καταναλωτές να συμπληρώσουν τη δική τους πηγή πληροφόρησης. Έτσι δημιουργήθηκαν, μετά την ομαδοποίηση των καταχωρήσεων, επιπλέον τέσσερις πηγές πληροφόρησης οι «Σπουδές Πανεπιστήμιο», ο «Κοινωνικός περίγυρος (φίλοιοικογένεια)», η «Επαγγελματική ενασχόληση» και τέλος η «Προσωπική εμπειρία». Στον πίνακα παρακάτω παρουσιάζονται τα ποσοστά και οι συχνότητες των απαντήσεων. (Πίνακας 3.11). Πίνακας 3.11: Πηγές ενημέρωσης σχετικά με το θέμα της σπατάλης τροφίμων Πηγές ενημέρωσης Frequency Percent Valid Percent Valid ΜΜΕ 58 11,6 16,2 Κοινωνικοί φορείς 40 8,0 11,1 Διαδίκτυο ,1 65,7 Σπουδές - Πανεπιστήμιο 6 1,2 1,7 Κοινωνικός περίγυρος (φίλοιοικογένεια) 7 1,4 1,9 Επαγγελματική ενασχόληση 3 0,6 0,8 Προσωπική εμπειρία 9 1,8 2,5 Total ,7 100,0 Missing System ,3 Total ,0 Όπως φαίνεται από τον πίνακα των συχνοτήτων η κύρια πηγή πληροφόρησης των καταναλωτών είναι το διαδίκτυο με ποσοστό 65,4% (236 καταναλωτές) ενώ στην συνέχεια ακολουθούν τα ΜΜΕ με ποσοστό 16,2% (58 καταναλωτές) και οι κοινωνικοί φορείς με ποσοστό 11,1% (40 καταναλωτές). Στις επιπλέον πήγες πληροφόρησης που δημιουργήθηκαν από τις καταχωρήσεις των καταναλωτών το 2,5% (9 καταναλωτές) η ενημέρωση τους προέρχεται από την προσωπική τους εμπειρία, το 1,9% (7 καταναλωτές) από τον κοινωνικό τους περίγυρο (φίλους- οικογένεια), το 1,7% (6 καταναλωτές) έχει πληροφορηθεί το πρόβλημα από τις σπουδές - Πανεπιστήμιο και το 0,8% (3 καταναλωτές) από την επαγγελματική τους ενασχόληση. 62

63 Γράφημα 3.11: Πηγές ενημέρωσης σχετικά με το θέμα της σπατάλης τροφίμων 1.2. Το φαινόμενο της σπατάλης τροφίμων έχει αντίκτυπο στο ατομικό μου εισόδημα και στην αγοραστική μου δύναμη Στη δεύτερη υποερώτηση σχετικά με το αντίκτυπο που έχει στο εισόδημα τους και στην αγοραστική τους δύναμη η σπατάλη τροφίμων το 82,2% του συνόλου απάντησε θετικά, συγκεκριμένα το 61,3% (220 καταναλωτές) ότι συμφωνεί και το 20,9% (75 καταναλωτές) ότι συμφωνεί απόλυτα. Στη συνέχεια ακολουθεί η άποψη των καταναλωτών που ούτε συμφωνούν / ούτε διαφωνούν με 15% (54 καταναλωτές). Και ακολουθεί η άποψη όσων διαφωνούν με 1,9% (7 καταναλωτές) και το ελάχιστο ποσοστό 0,8% (3 καταναλωτές) όσων διαφωνούν απόλυτα. Πίνακας 3.12: Το φαινόμενο της σπατάλης τροφίμων έχει αντίκτυπο στο ατομικό μου εισόδημα και στην αγοραστική μου δύναμη. Κλίμακα Likert Frequency Percent Valid Percent Valid Διαφωνώ απόλυτα 3 0,6 0,8 Διαφωνώ 7 1,4 1,9 Ούτε συμφωνώ / Ούτε διαφωνώ 54 10,8 15,0 Συμφωνώ ,9 61,3 63

64 Συμφωνώ απόλυτα 75 15,0 20,9 Total ,7 100,0 Missing System ,3 Total ,0 Γράφημα 3.12: Το φαινόμενο της σπατάλης τροφίμων έχει αντίκτυπο στο ατομικό μου εισόδημα και στην αγοραστική μου δύναμη Το φαινόμενο της σπατάλης τροφίμων έχει μειωθεί στην χώρα μας το διάστημα της οικονομικής κρίσης. Η τρίτη υποερώτηση στην οποία έπρεπε να απαντήσουν οι καταναλωτές ήταν εάν και κατά πόσο συμφωνούν με την άποψη ότι το πρόβλημα της σπατάλης τροφίμων έχει μειωθεί στη χώρα μας κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης που διανύουμε (Πίνακας 3.13). Πίνακας 3.13: Το φαινόμενο της σπατάλης τροφίμων έχει μειωθεί στην χώρα μας το διάστημα της οικονομικής κρίσης Κλίμακα Likert Frequency Percent Valid Percent 64

65 Valid Διαφωνώ απόλυτα 9 1,8 2,5 Διαφωνώ 76 15,2 21,2 Ούτε συμφωνώ/ούτε διαφωνώ 74 14,8 20,6 Συμφωνώ ,1 50,4 Συμφωνώ απόλυτα 19 3,8 5,3 Total ,7 100,0 Missing System ,3 Total ,0 Όπως βλέπουμε στον πίνακα των συχνοτήτων με τις απαντήσεις των καταναλωτών η πλειοψηφία τους σε ποσοστό 50,42% (181 καταναλωτές) συμφώνησε με την άποψη ότι στην Ελλάδα το πρόβλημα της σπατάλης τροφίμων έχει μειωθεί κατά την περίοδο της χρηματοοικονομικής κρίσης. Ενώ, μόνο το 5,3% (19 καταναλωτές ) συμφώνησαν απόλυτα. Αντίθετη άποψη έχει το 21,2% (76 καταναλωτές) που διαφωνεί και ένα 2,5% (9 καταναλωτές) που διαφωνούν απόλυτα. Και το εναπομείναν 20,6% (74 καταναλωτές) δεν έχει διαμορφωμένη άποψη και έχει απαντήσει ούτε συμφωνώ / ούτε διαφωνώ. Βλέπουμε ότι το 54,3% του συνόλου είτε δεν έχει άποψη είτε ότι διαφωνεί - διαφωνεί απόλυτα με την άποψη ότι το πρόβλημα της σπατάλης τροφίμων έχει μειωθεί κατά την περίοδο της χρηματοοικονομικής κρίσης στη χώρα μας. ποσοστό που είναι λίγο μικρότερο από το υπόλοιπο 55,7% που συμφωνεί / συμφωνεί απόλυτα. Επομένως, δεν υπάρχει ξεκάθαρη άποψη αν έχει βοηθήσει ή όχι η οικονομική κρίση που εφίσταται η Ελλάδα στη μείωση του προβλήματος της σπατάλης των τροφίμων. 65

66 Γράφημα 3.13: Το φαινόμενο της σπατάλης τροφίμων έχει μειωθεί στην χώρα μας το διάστημα της οικονομικής κρίσης 2. Πως διαχειρίζεσαι τα τρόφιμα που είναι κοντά η ημερομηνία λήξης τους Οι καταναλωτές απάντησαν στην ερώτηση με ποίο τρόπο διαχειρίζονται τα τροφίμα που είναι κοντά στην ημερομηνία λήξης τους. Οι καταναλωτές μπορούσαν να επιλέξουν ανάμεσα στους εξής επιλογές: 1) τα πετάω στα σκουπίδια, 2) προβαίνω σε άμεση κατανάλωση, 3) τα ανακύκλωση τα προορίζω για τάϊσμα ζώων και 4) άλλο/ανοιχτή επιλογή, η οποία προσδιόρισε και άλλους δύο τρόπους με τον οποίο οι καταναλωτές διαχειρίζονται τα συγκεκριμένα τρόφιμα. Ο πρώτος τρόπος είναι ότι τα καταψύχει και προτάθηκε μόνο από έναν καταναλωτή με ποσοστό 0,2% και ο άλλος που προτάθηκε από 2 καταναλωτές με ποσοστό 0,4% είναι ότι συνεχίζουν να τα αποθηκεύουν, με σκοπό να τα καταναλώσουν και μετά την πάροδο της ημερομηνίας λήξης των τροφίμων (Πίνακας 3.14). Πίνακας 3.14: Πως διαχειρίζεσαι τα τρόφιμα που είναι κοντά η ημερομηνία λήξης τους Διαχείριση τροφίμων Frequency Percent 66

67 Τα πετάω στα σκουπίδια 11 2,2 Προβαίνω σε άμεση κατανάλωση ,4 Τα ανακυκλώνω τα προορίζω για τάϊσμα ζώων 34 6,8 Τα καταψύχω 1 0,2 Συνεχίζω να τα αποθηκεύω 2 0,4 Total ,0 Σύμφωνα με τις απαντήσεις των ερωτηθέντων όπως φαίνεται και από τον πίνακα συχνοτήτων το 90,4% (453 καταναλωτές) προβαίνουν σε άμεση κατανάλωση των συγκεκριμένων τροφίμων. Το 6,8% (34 καταναλωτές) χρησιμοποιεί μεθόδους ανακύκλωσης - τα προορίζει για τάϊσμα ζώων και το 2,2% (11 καταναλωτές) καταλήγουν να τα πετούν στα σκουπίδια τα τρόφιμα που είναι κοντά στην ημερομηνία λήξης τους (Γράφημα 3.14) Γράφημα 3.14: Πως διαχειρίζεσαι τα τρόφιμα που είναι κοντά η ημερομηνία λήξης τους 3. Πόσο συχνά ελέγχεις την ημερομηνία λήξης των τροφίμων που αγοράζεις Στην επόμενη ερώτηση οι καταναλωτές κλήθηκαν να απαντήσουν στο πόσο συχνά ελέγχουν την ημερομηνία στα τρόφιμα που αγοράζουν. Από των παρακάτω πίνακα (Πίνακας 3.15) ποσοστών και συχνοτήτων παρατηρούμε ότι το 79,3% του 67

68 συνόλου των καταναλωτών δηλώνουν να το ελέγχουν «συχνά» με ποσοστό 32,3% (162 καταναλωτές) και το υπόλοιπο 46,9% (235 καταναλωτές) να το ελέγχει «πάντα». Ενώ «μερικές φορές» ελέγχει το 12,5% (63 καταναλωτές), «σπάνια» το 7,2% (36 καταναλωτές) και μόλις το 1% (5 καταναλωτές) δηλώνει ότι δεν το ελέγχει καθόλου. Πίνακας 3.15: Πόσο συχνά ελέγχεις την ημερομηνία λήξης των τροφίμων που αγοράζεις Έλεγχος ετικέτας ημερομηνίας λήξης Frequency Percent Ποτέ 5 1,0 Σπάνια 36 7,2 Μερικές φορές 63 12,6 Συχνά ,3 Πάντα ,9 Total ,0 Από το παρακάτω γράφημα φαίνεται ξεκάθαρα ότι οι καταναλωτές δηλώνουν ότι ελέγχουν της αναγραφόμενες ημερομηνίες λήξης των τροφίμων που αγοράζουν. 68

69 Γράφημα 3.15: Πόσο συχνά ελέγχεις την ημερομηνία λήξης των τροφίμων που αγοράζεις 4. Αναγνωρίζεις τη διαφορά των ετικετών «ημερομηνία λήξης» και «ανάλωση κατά προτίμηση πριν» που αναγράφονται στα προϊόντα των τροφίμων; Στην τέταρτη ερώτηση, οι συμμετέχοντες καταναλωτές, τους ζητείται να απαντήσουν στο αν αναγνωρίζουν τη διαφορά των ετικετών «ημερομηνία λήξης» και «ανάλωση κατά προτίμηση πριν» που αναγράφονται στα προϊόντα των τροφίμων (Πίνακας 3.16). Το 54,1% (271 καταναλωτές) των ερωτηθέντων απάντησαν ότι είναι αναγνωρίζουν τη διαφορά ανάμεσα σε αυτές τις δύο ετικέτες. Καθώς, το 30,3% (152 καταναλωτές) απάντησε «απόλυτα» και το 23,8% (119 καταναλωτές) «πολύ». Το 17,6% (88 καταναλωτές) απάντησαν ότι μετρίως αναγνωρίζει με την διαφορά των δυο ετικετών ενώ σχεδόν το ίδιο ποσοστό 17% (85 καταναλωτές) απάντησε ότι δεν αναγνωρίζει «καθόλου» τις διαφορές ανάμεσα στις δύο αναγραφόμενες ετικέτες των τροφίμων που αγοράζει. Και ένα ποσοστό των 11,4% (57 καταναλωτές) δήλωσαν ότι τις αναγνωρίζει «λίγο». Πίνακας 3.16: Αναγνωρίζεις τη διαφορά των ετικετών «ημερομηνία λήξης» και «ανάλωση κατά προτίμηση πριν» που αναγράφονται στα προϊόντα των τροφίμων; Διαφορά των ετικετών Frequency Percent Καθόλου 85 17,0 Λίγο 57 11,4 Μέτρια 88 17,6 Πολύ ,8 Απόλυτα ,3 Total ,0 Όπως παρατηρούμε και στο γράφημα, μπορούμε να χωρίσουμε τους καταναλωτές σε δύο κατηγορίες, σε αυτούς που αναγνωρίζουν τη διαφορά των ετικετών «ημερομηνία λήξης» και «ανάλωση κατά προτίμηση πριν» που αναγράφονται στα προϊόντα των τροφίμων και σε αυτούς που ελάχιστα ή καθόλου δεν αντιλαμβάνονται τη διαφορά των αναγραφόμενων ετικετών στα τρόφιμα. 69

70 Γράφημα 3.16: Αναγνωρίζεις τη διαφορά των ετικετών «ημερομηνία λήξης» και «ανάλωση κατά προτίμηση πριν» που αναγράφονται στα προϊόντα των τροφίμων; 5. Έχεις καταναλώσει τρόφιμο μετά την ημερομηνία λήξης του εν γνώσει σου; Η πέμπτη ερώτηση,στην οποία απάντησαν οι καταναλωτές, ρωτάει εάν αυτοί έχουν καταναλώσει εις γνώση τους τρόφιμο μετά την ημερομηνία λήξης του. (Πίνακας 3.17) Το 73,1% (366 καταναλωτές) του δείγματος απάντησε θετικά στην ερώτηση ενώ το 26,9% (135 καταναλωτές) απάντησε αρνητικά. Πίνακας 3.17: Έχεις καταναλώσει τρόφιμο μετά την ημερομηνία λήξης του εν γνώσει σου; Κατανάλωση τροφίμου μετά την ημερομηνία λήξης. Frequency Percent Ναι ,1 Όχι ,9 Total ,0 70

71 Γράφημα 3.17: Έχεις καταναλώσει τρόφιμο μετά την ημερομηνία λήξης του εν γνώσει σου; 6. Έχεις αγοράσει τρόφιμο του οποίου η συσκευασία έχει υποστεί ζημιά (χωρίς να έχει επηρεαστεί εμφανώς το προϊόν); Στη έκτη ερώτηση, οι καταναλωτές κλίθηκαν να απαντήσουν κατά πόσο συχνά έχουν αγοράσει τρόφιμο του οποίου η συσκευασία έχει υποστεί ζημιά (χωρίς να έχει επηρεαστεί εμφανώς το προϊόν) (Πίνακας 3.18). Από τον πίνακα των συχνοτήτων παρατηρούμε ότι μόνο το 4,4% (23 καταναλωτές απάντησαν συχνά ή πάντα) των ερωτηθέντων απάντησε ότι έχει αγοράσει τρόφιμο του οποίου η συσκευασία έχει υποστεί ζημιά. Στον αντίποδα η πλειοψηφία με ποσοστό 74,6% (374 καταναλωτές) απάντησαν ποτέ (30,1%) και σπάνια (44,5%) δεν αγοράζει τέτοιες συσκευασίες τροφίμων. Ενώ το 20,8% (104 καταναλωτές) απάντησε ότι μερικές φορές αγοράζει τρόφιμα που η συσκευασία του έχει υποστεί ζημιά (Γράφημα 3.18). Πίνακας 3.18: Έχεις αγοράσει τρόφιμο του οποίου η συσκευασία έχει υποστεί ζημιά (χωρίς να έχει επηρεαστεί εμφανώς το προϊόν); Αγορά τροφίμου σε συσκευασία που να έχει υποστεί ζημία Frequency Percent 71

72 Ποτέ ,1 Σπάνια ,5 Μερικές φορές ,8 Συχνά 22 4,4 Πάντα 1 0,2 Total ,0 Γράφημα 3.18: Έχεις αγοράσει τρόφιμο του οποίου η συσκευασία έχει υποστεί ζημιά (χωρίς να έχει επηρεαστεί εμφανώς το προϊόν); 7. Ποιες από τις παρακάτω κατηγορίες τροφίμων συμβαίνει συχνότερα να πετάς; Στη δέκατη ερώτηση οι καταναλωτές κλίθηκαν να επιλέξουν έως και τρείς επιλογές, ανάμεσα από τις δέκα κατηγορίες τροφίμων, αυτές που συχνότερα καταλήγουν στο να τα πετάξουν (Πίνακας 3.19). Την κατηγορία των φρούτων / λαχανικών με 30,15% επέλεξαν τις περισσότερες φορές οι καταναλωτές. Ακολουθούν οι κατηγορίες του ψωμιού / είδη φούρνου με 23,5% και των γαλακτοκομικών με 20%. Στη συνέχεια επιλέχθηκε η κατηγορία των αλλαντικών από το 10,1% των καταναλωτών, το 8.3% των καταναλωτών δήλωσε ότι δεν πετάει τρόφιμα, το 2,88% 72

73 ότι πετάει συχνά αναψυκτικά και χυμούς και μόνο το 0,11% να δηλώνει ότι πετάει συχνά κρέας. Πίνακας 3.19: Κατηγορίες τροφίμων που πετούν συχνότερα οι καταναλωτές Κατηγορίες τροφίμων που πετούν συχνότερα οι καταναλωτές Συχνότητα Ποσοστό % Ψωμί/ είδη φούρνου ,50% Γαλακτοκομικά (γάλα/γιαούρτι/κρέμες/τυριά) % Φρούτα / λαχανικά ,15% Κρέας / κοτόπουλο 10 0,11% Ζυμαρικά / ρύζι 17 1,88% Αλλαντικά 91 10,10% Αναψυκτικά / χυμοί 26 2,88% Όσπρια 13 1,44% Κανένα / δεν πετάμε τρόφιμα 75 8,31% Άλλο 5 0,05% Σύνολο % Είδη τροφίμων που συχνότερα να πετιούνται 0,05% 1,44% 8,31% Άλλο Κανένα / δεν πετάμε τρόφιμα 2,88% Όσπρια Ποσοστό % 1,88% 10,10% Αναψυκτικά / χυμοί 0,11% 30,15% Αλλαντικά 20% 23,50% Ζυμαρικά / ρύζι 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% Γράφημα 3.19: Κατηγορίες τροφίμων που πετούν συχνότερα οι καταναλωτές 73

74 8. Προγραμματίζω τα γεύματα των επόμενων 3-4 ημερών. Στην όγδοη ερώτηση οι καταναλωτές κλίθηκαν να απαντήσουν στο αν προγραμματίζουν τα γεύματα των επόμενων 3 4 ημερών. (Πίνακας 3.20.) Σύμφωνα με τον πίνακα συχνοτήτων το 36,1% (181 καταναλωτές) απάντησαν ότι συμφωνούν με την συγκεκριμένη πρόταση, ενώ το 33,5% (168 καταναλωτές) ότι δ ούτε συμφωνεί / ούτε διαφωνεί. Το 17,2% του συνόλου (86 καταναλωτές) ότι διαφωνούν, το 6,2% (31 καταναλωτές) ότι διαφωνούν απόλυτα και το 7% (35 καταναλωτές) ότι συμφωνούν απόλυτα. Πίνακας 3.20: Προγραμματίζω τα γεύματα των επόμενων 3-4 ημερών Κλίμακα Likert Frequency Percent Διαφωνώ απόλυτα 31 6,2 Διαφωνώ 86 17,2 Ούτε συμφωνώ/ούτε διαφωνώ ,5 Συμφωνώ ,1 Συμφωνώ απόλυτα 35 7,0 Total ,0 Το μεγαλύτερο μέρος των καταναλωτών δηλώνει ότι εν τέλει προγραμματίζει τα γεύματα των επόμενων 3 4 ημερών και το υπόλοιπο ένα τρίτο του συνόλου δηλώνει ότι δεν κάνει κάποιον τέτοιο προγραμματισμό συστηματικά (Γράφημα 3.20). 74

75 Γράφημα 3.20: Προγραμματίζω τα γεύματα των επόμενων 3-4 ημερών 9. Χρησιμοποιείτε λίστα για τα ψώνια των τροφίμων σας; (your main food shopping) Στη ένατη ερώτηση οι καταναλωτές κλίθηκαν να απαντήσουν εάν χρησιμοποιούν λίστα για τα ψώνια των τροφίμων τους (your main food shopping). (Πίνακας 3.21) Το 70% (371 καταναλωτές) των ερωτηθέντων απάντησε ότι χρησιμοποίει λίστα για τα ψώνια του, είτε πάντα με ποσοστό 34,1% (272 καταναλωτές) είτε συχνά με ποσοστό 35,9% (180 καταναλωτές). Ότι χρησιμοποιεί μερικές φορές λίστα για τα κύρια ψώνια της διατροφής του απάντησε το 18,6% ( 93 καταναλωτές) και το 8,2% (41 καταναλωτές) ότι την χρησιμοποιεί σπάνια. Στο μικρό ποσοστό του 3,2% (16 καταναλωτές) που απάντησε ότι δεν χρησιμοποιεί ποτέ λίστα για τα ψώνια του δεν δόθηκε η δυνατότητα να απαντήσει και στις επόμενες τέσσερις υποερωτήσεις που αφορούν το είδος της λίστας και την αγοραστική συμπεριφορά των καταναλωτών με βάση τη λίστα αγορών τους. shopping) Πίνακας 3.21: Χρησιμοποιείτε λίστα για τα ψώνια των τροφίμων σας; (your main food 75

76 Χρησιμοποιείτε λίστα για τα ψώνια των τροφίμων σας; Frequency Ποτέ 16 3,2 Σπάνια 41 8,2 Μερικές φορές 93 18,6 Συχνά ,9 Πάντα ,1 Percent Total ,0 shopping) Γράφημα 3.21: Χρησιμοποιείτε λίστα για τα ψώνια των τροφίμων σας; (your main food Στις επόμενες τέσσερις υποερωτήσεις δεν απάντησαν 16 καταναλωτές που στη προηγούμενη ερώτηση δήλωσαν ότι δεν χρησιμοποιούν «ποτέ» λίστα για τις αγορές των τροφίμων τους. Επομένως, οι υποερωτήσεις που σχετίζονται με το είδος της λίστας, αν είναι γραπτή ή πνευματική, και την αγοραστική συμπεριφορά των καταναλωτών με βάση τη λίστα αγορών τους απαντήθηκαν από 485 καταναλωτές 9.1. Η λίστα που χρησιμοποιείτε για τις αγορές των τροφίμων σας είναι: [α) γραπτή Στην πρώτη υποερώτηση (9.1)οι καταναλωτές κληθήκαν να απαντήσουν πόσο συχνά η λίστα που χρησιμοποιούν για τις αγορές των τροφίμων τους είναι γραπτή. Το 68% του 76

77 συνόλου απάντησε πάντα (33,4% καταναλωτές) ή συχνά ( 34,6% καταναλωτές ) η λίστα που χρησιμοποιεί είναι γραπτή. Ένα πολύ μικρό ποσοστό του 2,5% (12 καταναλωτές ) απάντησε ότι ποτέ δεν χρησιμοποιεί γραπτή λίστα, το 11.1% (54 καταναλωτές) απάντησε σπάνια και το εναπομείναν 18,4% (86 καταναλωτές) ότι μερικές φορές κάνει τα κύρια ψώνια για την διατροφή του βασιζόμενα σε γραπτή λίστα. Πίνακας 3.22: Η λίστα που χρησιμοποιείτε για τις αγορές των τροφίμων σας είναι: α) γραπτή Η λίστα που χρησιμοποιείτε για τις αγορές των τροφίμων σας είναι: α) γραπτή Frequency Percent Valid Percent Valid Ποτέ 12 2,4 2,5 Σπάνια 54 10,8 11,1 Μερικές φορές 89 17,8 18,4 Συχνά ,5 34,6 Πάντα ,3 33,4 Total ,8 100,0 Missing System 16 3,2 Total ,0 77

78 γραπτή Γράφημα 3.22: Η λίστα που χρησιμοποιείτε για τις αγορές των τροφίμων σας είναι: α) 9.2. Η λίστα που χρησιμοποιείτε για τις αγορές των τροφίμων σας είναι: β) τα έχω όλα στο μυαλό μου (πνευματική) Στη δεύτερη υποερώτηση οι καταναλωτές ερωτούνται αν η λίστα που χρησιμοποιούν για τις αγορές των τροφίμων τους την έχουν στο μυαλό τους, δηλαδή είναι πνευματική. Το μεγαλύτερο μέρος των ερωτηθέντων απάντησε σπάνια 31,8% (154 καταναλωτές) και ακλουθούν οι καταναλωτές που μερικές φορές χρησιμοποιούν μία πνευματική λίστα για τις αγορές τους (28,7% καταναλωτές). Επακόλουθο γεγονός, αφού σε αυτές στις αντίστοιχες απαντήσεις στην ερώτηση για τη χρήση της γραπτής λίστας, ήταν που σημειώθηκαν και οι μικρότερος αριθμός απαντήσεων. Πίνακας 3.23:. Η λίστα που χρησιμοποιείτε για τις αγορές των τροφίμων σας είναι: β) τα έχω όλα στο μυαλό μου (πνευματική) Η λίστα που χρησιμοποιείτε για τις αγορές των τροφίμων σας είναι: β) τα έχω όλα στο μυαλό μου (πνευματική) Frequency Percent Valid Percent Valid Ποτέ 70 14,0 14,4 Σπάνια ,7 31,8 Μερικές φορές ,7 28,7 Συχνά 91 18,2 18,8 Πάντα 31 6,2 6,4 Total ,8 100,0 Missing System 16 3,2 Total ,0 78

79 Γράφημα 3.23: Η λίστα που χρησιμοποιείτε για τις αγορές των τροφίμων σας είναι: β) τα έχω όλα στο μυαλό μου (πνευματική) 9.3. Αγοράζω μόνο τα τρόφιμα που βρίσκονται στη λίστα μου. Στη τρίτη υποερώτηση οι 485 καταναλωτές ερωτούνται αν αγοράζουν μόνο τα τρόφιμα που βρίσκονται στη λίστα μου. Το 32,2%(161 καταναλωτές) δηλώνει ότι πράττει σύμφωνα με τη λίστα των αγορών του. Ενώ το 34,4% (167 καταναλωτές) δηλώνει ότι ούτε συμφωνεί / ούτε διαφωνεί και το 25,2% (122 καταναλωτές) ότι διαφωνεί. Ένα μικρό ποσοστό του 2,5% (23 καταναλωτές) δηλώνουν ότι αγοράζουν μόνο τα τρόφιμα που βρίσκονται στη λίστα τους, δηλαδή ότι συμφωνούν απόλυτα και το υπόλοιπο 4,7% (12 καταναλωτές) δηλώνει ότι πράττει το ακριβώς αντίθετο. Πίνακας 3.24: Αγοράζω μόνο τα τρόφιμα που βρίσκονται στη λίστα μου. Κλίμακα Likert Frequency Percent Valid Percent Valid Διαφωνώ απόλυτα 12 2,4 2,5 Διαφωνώ ,4 25,2 Ούτε συμφωνώ/ούτε διαφωνώ ,3 34,4 Συμφωνώ ,1 33,2 Συμφωνώ απόλυτα 23 4,6 4,7 79

80 Total ,8 100,0 Missing System 16 3,2 Total ,0 Γράφημα 3.24: Αγοράζω μόνο τα τρόφιμα που βρίσκονται στη λίστα μου Ψωνίζω συχνά κάτι εκτός από την λίστα των αγορών μου. Στη τέταρτη υποερώτηση οι 485 καταναλωτές ερωτούνται αν αγοράζουν κάτι εκτός από την λίστα των αγορών μου. Το 43,5%(211 καταναλωτές) δηλώνει ότι δεν πράττει σύμφωνα με τη λίστα των αγορών τους. Ενώ το 28,9% (167 καταναλωτές) δηλώνει ότι ούτε συμφωνεί / ούτε διαφωνεί και το 16,3% (79 καταναλωτές) ότι διαφωνεί. Ένα μικρό ποσοστό του 6,4% (31 καταναλωτές) δηλώνουν ότι αγοράζουν πάντα κάτι εκτός από την λίστα των αγορών τους, δηλαδή ότι συμφωνούν απόλυτα και το υπόλοιπο 4,9% (24 καταναλωτές) δηλώνει ότι πράττει το ακριβώς αντίθετο μένοντας απόλυτα σταθερό στη λίστα των αγορών τους. Πίνακας 3.25: Ψωνίζω συχνά κάτι εκτός από την λίστα των αγορών μου. Κλίμακα Likert Frequency Percent Valid Percent Valid Διαφωνώ απόλυτα 24 4,8 4,9 Διαφωνώ 79 15,8 16,3 Ούτε συμφωνώ/ούτε διαφωνώ ,9 28,9 80

81 Συμφωνώ ,1 43,5 Συμφωνώ απόλυτα 31 6,2 6,4 Total ,8 100,0 Missing System 16 3,2 Total ,0 Γράφημα 3.25: Ψωνίζω συχνά κάτι εκτός από την λίστα των αγορών μου. 10. Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις, που αποτελούν λόγο για να πεταχτεί ένα τρόφιμο,σου συμβαίνει συχνότερα; Πίνακας 3.26: Αιτίες που μπορεί να πεταχτεί ένα τρόφιμο Αιτίες που μπορεί να πεταχτεί ένα τρόφιμο Συχνότητα Ποσοστό % Έχει λήξει ,76% Ένα τρόφιμο που τελικά δεν το χρειαζόμουν 14 1,28% Η μη τέλεια εμφάνιση / κατάσταση του 22 2,01% Τελικά δεν φάγαμε το φαγητό που είχε μείνει ,33% Ξεχασμένο φαγητό εντός ή εκτός ψυγείου ,22% Δεν είχε ωραία γεύση (αλλά όχι σάπιο) 40 3,66% 81

82 Μουχλιασμένο / σάπιο τρόφιμο ,97% Αλλοιωμένο φαγητό από το μαγείρεμα 100 9,14% Σύνολο : % Στη δέκατη ερώτηση οι καταναλωτές κλίθηκαν να δηλώσουν το πολύ τρείς κυριότερους λόγους που αποτελούν για αυτούς συχνότερη αιτία απόρριψης ενός τροφίμου. Το σύνολο των καταναλωτών τις ιεράρχησε με τον ακόλουθη σειρά: 1) με 27,97% το μουχλιασμένο / σάπιο τρόφιμο, 2) με 23,22% το ξεχασμένο φαγητό εντός ή εκτός ψυγείου, 3) με 22,76% επειδή έχει λήξει, 4) με 10,33% το γεγονός ότι τελικά δεν φάγανε το φαγητό που είχε μείνει 5) με 9,14% το αλλοιωμένο φαγητό από το μαγείρεμα, 6) με 3,66% επειδή δεν είχε ωραία γεύση αλλά δεν ήταν όχι σάπιο, 7) με 2,01% λόγω της μη τέλειας εμφάνιση ή κατάστασης του, και τέλος 8) με 1,28% ότι ήταν ενα τρόφιμο που τελικά δεν το χρειαζόταν (Πίνακας 3.26). Αιτίες που μπορεί να πεταχτεί ένα τρόφιμο Ποσοστό % Αλλοιωμένο φαγητό από το μαγείρεμα 9,14% Μουχλιασμένο / σάπιο τρόφιμο 27,97% Δεν είχε ωραία γεύση (αλλά όχι σάπιο) 3,66% Ξεχασμένο φαγητό εντός ή εκτός ψυγείου 23,22% Τελικά δεν φάγαμε το φαγητό που είχε μείνει 10,33% Η μη τέλεια εμφάνιση / κατάσταση του Ένα τρόφιμο που τελικά δεν το χρειαζόμουν 2,01% 1,28% Έχει λήξει 22,76% Γράφημα 3.26: Αιτίες που μπορεί να πεταχτεί ένα τρόφιμο Οι επόμενες δεκαπέντε ερωτήσεις οι καταναλωτές κλίθηκαν να δηλώσουν κατά πόσο συμφωνούν με τις συγκεκριμένες προτάσεις. Χρησιμοποιήθηκε πενταβάθμια Κλίμακα Likert. 11. Με ενοχλεί όταν πετάω τρόφιμα. 82

83 Αρχικά ερωτήθηκαν αν συμφωνούν με την πρόταση «Με ενοχλεί όταν πετάω τρόφιμα» και το 91,4% (458 καταναλωτές) δήλωσαν συμφωνούν συμφωνούν απόλυτα. Πίνακας 3.27: Με ενοχλεί όταν πετάω τρόφιμα Κλίμακα Likert Frequency Percent Διαφωνώ απόλυτα 5 1,0 Διαφωνώ 10 2,0 Ούτε συμφωνώ/ούτε διαφωνώ 28 5,6 Συμφωνώ ,7 Συμφωνώ απόλυτα ,7 Total ,0 Γράφημα 3.27: Με ενοχλεί όταν πετάω τρόφιμα 12. Οι συσκευασίες των τροφίμων αποτελούν μεγαλύτερο περιβαλλοντικό ζήτημα από ότι η σπατάλη τροφίμων Η επόμενη πρόταση στην οποία κλήθηκαν να απαντήσουν είναι αν θεωρούν ότι οι συσκευασίες των τροφίμων αποτελούν μεγαλύτερο περιβαλλοντικό ζήτημα από ότι η σπατάλη τροφίμων. Το μεγαλύτερο ποσοστό, το 40,1%, των καταναλωτών δεν έχει διαμορφωμένη άποψη με το αν οι συσκευασίες των τροφίμων αποτελούν μεγαλύτερο 83

84 περιβαλλοντικό ζήτημα από ότι η σπατάλη τροφίμων, καθώς δήλωσε ότι ούτε συμφωνεί / ούτε διαφωνεί. Το 34,3% (172 καταναλωτές) δήλωσαν ότι συμφωνούν και το14,4% (72 καταναλωτές ) ότι συμφωνούν απόλυτα. Ενώ μόνο το 1,6% (8 καταναλωτές) θεωρεί τη σπατάλη τροφίμων απόλυτα μεγαλύτερο περιβαλλοντικό πρόβλημα σε σχέση με τις συσκευασίες των τροφίμων. Και ένα 9,6% (48 καταναλωτές) να ενισχύει αυτή την άποψη με το να διαφωνεί στην παραπάνω πρόταση. Πίνακας 3.28: Οι συσκευασίες των τροφίμων αποτελούν μεγαλύτερο περιβαλλοντικό ζήτημα από ότι η σπατάλη τροφίμων Κλίμακα Likert Frequency Percent Διαφωνώ απόλυτα 8 1,6 Διαφωνώ 48 9,6 Ούτε συμφωνώ/ούτε διαφωνώ ,1 Συμφωνώ ,3 Συμφωνώ απόλυτα 72 14,4 Total ,0 Γράφημα 3.28: Οι συσκευασίες των τροφίμων αποτελούν μεγαλύτερο περιβαλλοντικό ζήτημα από ότι η σπατάλη τροφίμων 84

85 13. Δεν με απασχολεί, στην πραγματικότητα, η ποσότητα του φαγητού που πετάω. Στη συνέχεια τους ζητήθηκε να σχολιάσουν αν πραγματικά δεν τους απασχολεί η ποσότητα του φαγητού που πετάνε. Το 52,7% (264 καταναλωτές) και το 38,5% (193 καταναλωτές) δήλωσαν ότι διαφωνούν απόλυτα ή αντίστοιχα ότι διαφωνούν. Πίνακας 3.29: Δεν με απασχολεί, στην πραγματικότητα, η ποσότητα του φαγητού που πετάω Κλίμακα Likert Frequency Percent Διαφωνώ απόλυτα ,7 Διαφωνώ ,5 Ούτε συμφωνώ/ούτε διαφωνώ 27 5,4 Συμφωνώ 16 3,2 Συμφωνώ απόλυτα 1,2 Total ,0 πετάω Γράφημα 3.29: : Δεν με απασχολεί, στην πραγματικότητα, η ποσότητα του φαγητού που 14. Δεν με απασχολεί το κόστος των τροφίμων που θα πετάξω 85

86 Στην δέκατη τέταρτη ερώτηση οι καταναλωτές καλούνται να απαντήσουν αν δεν τους απασχολεί το κόστος των τροφίμων που θα πετάξουν. Με το 89,8% του συνόλου να έρχεται και να διαφωνεί απόλυτα ή να διαφωνεί με την παραπάνω πρόταση. Πίνακας 3.30: Δεν με απασχολεί το κόστος των τροφίμων που θα πετάξω. Κλίμακα Likert Frequency Percent Διαφωνώ απόλυτα ,7 Διαφωνώ ,1 Ούτε συμφωνώ/ούτε διαφωνώ 27 5,4 Συμφωνώ 19 3,8 Συμφωνώ απόλυτα 5 1,0 Total ,0 Γράφημα 3.30: Δεν με απασχολεί το κόστος των τροφίμων που θα πετάξω. 15. Καταβάλω ενεργές προσπάθειες ώστε η ποσότητα των τροφίμων που θα πετάξω να διατηρείται στο ελάχιστο δυνατό. Στην επόμενη ερώτηση οι καταναλωτές ζητούνται να σχολιάσουν αν καταβάλουν ενεργές προσπάθειες ώστε η ποσότητα των τροφίμων που θα πετάξουν να διατηρείται στο ελάχιστο δυνατό. Το 43,5 (218 καταναλωτές) συμφωνεί απόλυτα και 86

87 το 39,1% (196 καταναλωτές) συμφωνεί. Το 2,2% (11 καταναλωτές) διαφωνούν απόλυτα και το 4,6% απλά διαφωνεί, ενώ το 10,6% (53 καταναλωτές) ούτε συμφωνούν / ούτε διαφωνούν. Επομένως το 82,6% του συνόλου θεωρεί ότι καταβάλει ενεργές προσπάθειες ώστε η ποσότητα των τροφίμων που θα πετάξει να διατηρείται στο ελάχιστο δυνατό. Πίνακας 3.31: Καταβάλω ενεργές προσπάθειες ώστε η ποσότητα των τροφίμων που θα πετάξω να διατηρείται στο ελάχιστο δυνατό Κλίμακα Likert Frequency Percent Διαφωνώ απόλυτα 11 2,2 Διαφωνώ 23 4,6 Ούτε συμφωνώ/ούτε διαφωνώ 53 10,6 Συμφωνώ ,1 Συμφωνώ απόλυτα ,5 Total ,0 Γράφημα 3.31: Καταβάλω ενεργές προσπάθειες ώστε η ποσότητα των τροφίμων που θα πετάξω να διατηρείται στο ελάχιστο δυνατό 16. Μέλη του νοικοκυριού μου καταβάλλουν προσπάθειες ώστε η ποσότητα των τροφίμων που πετιούνται διατηρείται στο ελάχιστο δυνατό. 87

88 Η δέκατη έκτη πρόταση ρωτάει αν υπάρχουν μέλη του νοικοκυριού που καταβάλλουν προσπάθειες ώστε η ποσότητα των τροφίμων που πετιούνται να διατηρείται στο ελάχιστο δυνατό. Το 75% του συνόλου να συμφωνεί απόλυτα ή να συμφωνεί ότι γίνονται οι αντίστοιχες προσπάθειες για τη μείωση της σπατάλης τροφίμων από μέλη του νοικοκυριού τους (376 καταναλωτές). Πίνακας 3.32: Μέλη του νοικοκυριού μου καταβάλλουν προσπάθειες ώστε η ποσότητα των τροφίμων που πετιούνται διατηρείται στο ελάχιστο δυνατό Κλίμακα Likert Frequency Percent Διαφωνώ απόλυτα 9 1,8 Διαφωνώ 27 5,4 Ούτε συμφωνώ/ούτε διαφωνώ 89 17,8 Συμφωνώ ,3 Συμφωνώ απόλυτα ,7 Total ,0 Γράφημα 3.32: : Μέλη του νοικοκυριού μου καταβάλλουν προσπάθειες ώστε η ποσότητα των τροφίμων που πετιούνται διατηρείται στο ελάχιστο δυνατό 88

89 17. Αν είχα πληροφορίες για αποτελεσματικότερη / καλύτερη αποθήκευση των τροφίμων, πιθανόν να κατέληγα να πετώ λιγότερα. Στην δέκατη έβδομη το 45,9% (230 καταναλωτές) δηλώνει ότι συμφωνεί με την πρόταση ότι αν είχαν πληροφορίες για αποτελεσματικότερη / καλύτερη αποθήκευση των τροφίμων τους, πιθανόν να κατέληγαν να πετούν λιγότερα. Στην ίδια πρόταση να συμφωνεί απόλυτα ακολουθεί το 21,4% του συνόλου (107 καταναλωτές) ενώ μη διαμορφωμένη άποψη έχει το 20,4% του συνόλου (102 καταναλωτές). Αντίθετα το 3,8% (19 καταναλωτές) και το 8,6% (43 καταναλωτές) θεωρούν ότι η αποτελεσματικότερη / καλύτερη αποθήκευση των τροφίμων δεν θα τους οδηγήσει στην κατάληξη να πετούν λιγότερα τρόφιμα. Πίνακας 3.33: Αν είχαν πληροφορίες για αποτελεσματικότερη / καλύτερη αποθήκευση των τροφίμων, πιθανόν να κατέληγαν να πετούν λιγότερα Κλίμακα Likert Frequency Percent Διαφωνώ απόλυτα 19 3,8 Διαφωνώ 43 8,6 Ούτε συμφωνώ/ούτε διαφωνώ ,4 Συμφωνώ ,9 Συμφωνώ απόλυτα ,4 Total ,0 89

90 Γράφημα 3.33: Αν είχαν πληροφορίες για αποτελεσματικότερη / καλύτερη αποθήκευση των τροφίμων, πιθανόν να κατέληγαν να πετούν λιγότερα 18. Αν είχα πληροφορίες για το πώς να κάνω με αποτελεσματικότερο τρόπο τα ψώνια για το φαγητό μου, πιθανόν να κατέληγα να πετώ λιγότερα. Στην δέκατη όγδοη ερώτηση το 41,7% (209 καταναλωτές) δηλώνει ότι συμφωνεί με την πρόταση ότι αν είχαν πληροφορίες το πώς να κάνει με αποτελεσματικότερο τρόπο τα ψώνια για το φαγητό του, πιθανόν να κατέληγε να πετάει λιγότερα. Στην ίδια πρόταση να συμφωνεί απόλυτα ακολουθεί το 18% του συνόλου (με 90 καταναλωτές) ενώ μη διαμορφωμένη άποψη έχει το 23,6% του συνόλου (118 καταναλωτές). Αντίθετα το 4,6% (23 καταναλωτές) και το 12,6% (61 καταναλωτές) θεωρούν ότι η πληροφόρηση για το πώς να κάνουν με αποτελεσματικότερο τρόπο τα ψώνια για το φαγητό τους δεν θα τους οδηγήσει πιθανότατα στην κατάληξη να πετούν λιγότερα τρόφιμα. Πίνακας 3.34: Αν είχα πληροφορίες για το πώς να κάνω με αποτελεσματικότερο τρόπο τα ψώνια για το φαγητό μου, πιθανόν να κατέληγα να πετώ λιγότερα Κλίμακα Likert Frequency Percent Διαφωνώ απόλυτα 23 4,6 90

91 Διαφωνώ 61 12,2 Ούτε συμφωνώ/ούτε διαφωνώ ,6 Συμφωνώ ,7 Συμφωνώ απόλυτα 90 18,0 Total ,0 Γράφημα 3.34: Αν είχα πληροφορίες για το πώς να κάνω με αποτελεσματικότερο τρόπο τα ψώνια για το φαγητό μου, πιθανόν να κατέληγα να πετώ λιγότερα 19. Αν είχα πληροφορίες για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της σπατάλης τροφίμων, πιθανόν να έκανα μία προσπάθεια να πετάω λιγότερα. Στην δέκατη ένατη ερώτηση το 43,1% του συνόλου (216 καταναλωτές) δηλώνει ότι συμφωνεί με την πρόταση ότι αν είχε πληροφορίες για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της σπατάλης τροφίμων, πιθανόν να έκανα μία προσπάθεια να πετάει λιγότερα. Στην ίδια πρόταση να συμφωνεί απόλυτα ακολουθεί το 25,5% του συνόλου (με 128 καταναλωτές) ενώ μη διαμορφωμένη άποψη έχει το 16,8% του συνόλου (84 καταναλωτές). Αντίθετα το 4,6% (23 καταναλωτές) και το 10% (50 καταναλωτές) θεωρούν ότι η πληροφόρηση για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της σπατάλης τροφίμων δεν θα τους οδηγήσει στο να καταβάλουν μια επιπλέον προσπάθεια ώστε να πετάνε λιγότερα τρόφιμα. 91

92 Πίνακας 3.35: Αν είχα πληροφορίες για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της σπατάλης τροφίμων, πιθανόν να έκανα μία προσπάθεια να πετάω λιγότερα τρόφιμα. Κλίμακα Likert Frequency Percent Διαφωνώ απόλυτα 23 4,6 Διαφωνώ 50 10,0 Ούτε συμφωνώ/ούτε διαφωνώ 84 16,8 Συμφωνώ ,1 Συμφωνώ απόλυτα ,5 Total ,0 Γράφημα 3.35: Αν είχα πληροφορίες για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της σπατάλης τροφίμων, πιθανόν να έκανα μία προσπάθεια να πετάω λιγότερα τρόφιμα 20. Αν είχα πληροφορίες σχετικά με το κόστος των τροφίμων που πετιούνται, πιθανόν να έκανα μία προσπάθεια να πετάω λιγότερα. Στην εικοστή ερώτηση το 39,3% του συνόλου (197 καταναλωτές) δηλώνει ότι συμφωνεί με την πρόταση ότι αν είχε πληροφορίες σχετικά με το κόστος των τροφίμων που πετιούνται, πιθανόν να έκανα μία προσπάθεια να πετάει λιγότερα. Στην ίδια πρόταση να συμφωνεί απόλυτα ακολουθεί το 28,5% του συνόλου (με

93 καταναλωτές) ενώ μη διαμορφωμένη άποψη έχει το 18,8% του συνόλου (94 καταναλωτές). Αντίθετα το 4,8% (24 καταναλωτές) και το 8,6% (43 καταναλωτές) θεωρούν ότι η πληροφόρηση σχετικά με το κόστος των τροφίμων που πετιούνται πιθανόν δεν θα τους οδηγήσει στο να καταβάλουν μια επιπλέον προσπάθεια ώστε να πετά λιγότερα τρόφιμα. Πίνακας 3.36: Αν είχα πληροφορίες σχετικά με το κόστος των τροφίμων που πετιούνται, πιθανόν να έκανα μία προσπάθεια να πετάω λιγότερα Κλίμακα Likert Frequency Percent Valid Διαφωνώ απόλυτα 24 4,8 Διαφωνώ 43 8,6 Ούτε συμφωνώ/ούτε διαφωνώ 94 18,8 Συμφωνώ ,3 Συμφωνώ απόλυτα ,5 Total ,0 Γράφημα 3.36: Αν είχα πληροφορίες σχετικά με το κόστος των τροφίμων που πετιούνται, πιθανόν να έκανα μία προσπάθεια να πετάω λιγότερα 93

94 21. Για την κατανόηση και την καταπολέμηση της σπατάλης τροφίμων θα πρέπει να γίνουν ενημερωτικές κινήσεις από μεριάς κράτους, κοινωνικών φορέων και οργανώσεων καταναλωτών. Στην εικοστή πρώτη ερώτηση το 90,6% του συνόλου των καταναλωτών θεώρει απαραίτητες τις ενημερωτικές κινήσεις από μεριάς κράτους, κοινωνικών φορέων και καταναλωτικών οργανώσεων για την κατανόηση και την καταπολέμηση του προβλήματος της σπατάλης τροφίμων. Πίνακας 3.37: Αν για την κατανόηση και την καταπολέμηση της σπατάλης τροφίμων θα πρέπει να γίνουν ενημερωτικές κινήσεις από μεριάς κράτους, κοινωνικών φορέων και οργανώσεων καταναλωτών Κλίμακα Likert Frequency Percent Διαφωνώ απόλυτα 4,8 Διαφωνώ 14 2,8 Ούτε συμφωνώ/ούτε διαφωνώ 29 5,8 Συμφωνώ ,7 Συμφωνώ απόλυτα ,9 Total ,0 94

95 Γράφημα 3.37: Αν για την κατανόηση και την καταπολέμηση της σπατάλης τροφίμων θα πρέπει να γίνουν ενημερωτικές κινήσεις από μεριάς κράτους, κοινωνικών φορέων και οργανώσεων καταναλωτών 22. Μέρος της ποσότητας της σπατάλης τροφίμων οφείλεται στις προωθητικές ενέργειες των σούπερ μάρκετ και από ειδικές προσφορές, όπως Αγοράζω ένα Παίρνω ένα Δωρεάν Στην επόμενη ερώτηση οι καταναλωτές κλήθηκαν να σχολιάσουν αν μέρος της ποσότητας της σπατάλης των τροφίμων τους οφείλεται στις προωθητικές ενέργειες των σούπερ μάρκετ και στις ειδικές προσφορές, όπως Αγοράζω ένα Παίρνω ένα Δωρεάν. Το 37,5% (188 καταναλωτές) ήρθε σύμφωνο με την παραπάνω πρόταση και το 18,2% (91 καταναλωτές) συμφώνησε απόλυτα. Αντίθετα το 15,8% (79 καταναλωτές) διαφώνησε και το 5,4% (27 καταναλωτές) διαφώνησε απόλυτα με την άποψη ότι εν μέρει η σπατάλη των τροφίμων προκαλείται από στις προωθητικές ενέργειες των σούπερ μάρκετ και από στις ειδικές προσφορές. Ενώ το 23,2% (116 καταναλωτές) κρατά μια ποιο ουδέτερη στάση, καθώς απάντησε ούτε συμφωνώ / ούτε διαφωνώ. Πίνακας 3.38: Μέρος της ποσότητας της σπατάλης τροφίμων οφείλεται στις προωθητικές ενέργειες των σούπερ μάρκετ και από τις ειδικές προσφορές, όπως Αγοράζω ένα Παίρνω ένα Δωρεάν. Κλίμακα Likert Frequency Percent Διαφωνώ απόλυτα 27 5,4 Διαφωνώ 79 15,8 Ούτε συμφωνώ / Ούτε διαφωνώ ,2 Συμφωνώ ,5 Συμφωνώ απόλυτα 91 18,2 Total ,0 95

96 Γράφημα 3.38: Μέρος της ποσότητας της σπατάλης τροφίμων οφείλεται στις προωθητικές ενέργειες των σούπερ μάρκετ και από τις ειδικές προσφορές, όπως Αγοράζω ένα Παίρνω ένα Δωρεάν. 23. Η ύπαρξη περισσότερων επιλογών στις συσκευασίες των τροφίμων ανάλογα με το βάρος και την ποσότητα βοηθάει στην καταπολέμηση του φαινομένου της σπατάλης τροφίμων. Η εικοστή τρίτη ερώτηση ζητά από τους καταναλωτές να δηλώσουν το βαθμό που συμφωνούν με την πρόταση ότι η ύπαρξη περισσότερων επιλογών στις συσκευασίες των τροφίμων, ανάλογα με το βάρος και την ποσότητα, βοηθάει στην καταπολέμηση του φαινομένου της σπατάλης τροφίμων. Το 46,3% (232 καταναλωτές) συμφώνησε ενώ το 25% (125 καταναλωτές) δήλωσε ότι ούτε συμφωνεί / ούτε διαφωνεί για την αποτελεσματικότητα της πρότασης για περισσότερες επιλογές στις συσκευασίες των τροφίμων. Αντίθετα δεν κρίθηκε αποτελεσματική η παραπάνω πρόταση από το 6,8% (34 καταναλωτές) του συνόλου που απάντησε ότι διαφωνεί και από το 3% (15 καταναλωτές) που διαφωνεί απόλυτα με αυτή. 96

97 Πίνακας 3.39:. Η ύπαρξη περισσότερων επιλογών στις συσκευασίες των τροφίμων, ανάλογα με το βάρος και την ποσότητα, βοηθάει στην καταπολέμηση του φαινομένου της σπατάλης τροφίμων Κλίμακα Likert Frequency Percent Διαφωνώ απόλυτα 15 3,0 Διαφωνώ 34 6,8 Ούτε συμφωνώ / Ούτε διαφωνώ ,0 Συμφωνώ ,3 Συμφωνώ απόλυτα 95 19,0 Total ,0 Γράφημα 3.39: Η ύπαρξη περισσότερων επιλογών στις συσκευασίες των τροφίμων, ανάλογα με το βάρος και την ποσότητα, βοηθάει στην καταπολέμηση του φαινομένου της σπατάλης τροφίμων 24. Η σπατάλη τροφίμων μου οφείλεται στο μαγείρεμα ή στην προετοιμασία μερίδων που είναι αρκετά μεγαλύτερες. Στην εικοστή τέταρτη ερώτηση οι καταναλωτές καλούνται να συμφωνήσουν ή όχι με την πρόταση αν η σπατάλη τροφίμων τους οφείλεται στο μαγείρεμα ή στην προετοιμασία μερίδων που είναι αρκετά μεγαλύτερες από αυτές που εν τέλει 97

98 χρειαζόταν. Το 32,9% του συνόλου (165 καταναλωτές) συμφώνησε με την πρόταση. Το αμέσως επόμενο ποσοστό, το 27,3% (137 καταναλωτές) των καταναλωτών, δήλωσε ότι ούτε συμφωνεί αλλά ούτε και διαφωνεί με την πρόταση και αντίθετη άποψη διατυπώσε το 32,8%(165 καταναλωτές) που διαφωνεί. Ενώ με μικρά ποσοστά απαντήσεων δηλώνεται η απόλυτη διαφωνία και η απόλυτη συμφωνία των καταναλωτών, 7,8% και 8,2% αντίστοιχα, στην άποψη ότι η σπατάλη τροφίμων τους οφείλεται στο μαγείρεμα ή στην προετοιμασία μερίδων που ήταν αρκετά μεγαλύτερες από τις απαιτούμενες. Πίνακας 3.40: Η σπατάλη τροφίμων των καταναλωτών οφείλεται στο μαγείρεμα ή στην προετοιμασία μερίδων αρκετά μεγαλύτερες από τις απαιτούμενες. Κλίμακα Likert Frequency Percent Διαφωνώ απόλυτα 39 7,8 Διαφωνώ ,8 Ούτε συμφωνώ / Ούτε διαφωνώ ,3 Συμφωνώ ,9 Συμφωνώ απόλυτα 41 8,2 Total ,0 Γράφημα 3.40: Η σπατάλη τροφίμων των καταναλωτών οφείλεται στο μαγείρεμα ή στην προετοιμασία μερίδων αρκετά μεγαλύτερες από τις απαιτούμενες 98

99 25. Τίποτα δεν θα με ενθάρρυνε ώστε να καταβάλω προσπάθεια να πετάω λιγότερα τρόφιμα Και η τελευταία ερώτηση από την ομάδα των ερωτήσεων που ζητούσαν από τους καταναλωτές να συμφωνήσουν ή όχι μα μία πρόταση είναι αν τίποτα δεν θα τους ενθάρρυνε, ώστε να καταβάλουν προσπάθεια να πετούν λιγότερα τρόφιμα. Οι καταναλωτές δήλωσαν με το 85,8% του συνόλου τη διαφωνία του και την απόλυτη διαφωνία τους στην παραπάνω πρόταση. Πίνακας 3.41: Τίποτα δεν θα ενθάρρυνε τους καταναλωτές, ώστε να καταβάλουν προσπάθεια να πετούν λιγότερα τρόφιμα. Κλίμακα Likert Frequency Percent Διαφωνώ απόλυτα ,3 Διαφωνώ ,5 Ούτε συμφωνώ/ούτε διαφωνώ 43 8,6 Συμφωνώ 18 3,6 Συμφωνώ απόλυτα 10 2,0 Total ,0 99

100 Γράφημα 3.41: Τίποτα δεν θα ενθάρρυνε τους καταναλωτές, ώστε να καταβάλουν προσπάθεια να πετούν λιγότερα τρόφιμα. 26. Ποιες από τα παρακάτω περιπτώσεις θα σας ενθάρρυναν να μειώσετε την ποσότητα των τροφίμων που πετάτε; (Μέχρι 3 απαντήσεις, Χ) Πίνακας 3.42: Προτάσεις μείωσης της σπατάλης τροφίμων Responses $miosi a Η εξοικονόμηση χρημάτων. N Percent Percent of Cases ,0% 63,9% Το αίσθημα ενοχής όταν πετάτε τρόφιμα που θα μπορούσαν να καταναλωθούν Η στροφή στην υγιεινή διατροφή Το επισιτιστικό πρόβλημα στον υπόλοιπο κόσμο Η οικολογική σας συνείδηση- δεν θέλω να επιβαρύνω το περιβάλλον Η ορθότερη οργάνωση του νοικοκυριού μου ,7% 60,3% 65 4,9% 13,0% ,2% 40,5% ,6% 60,1% ,6% 28,1% Total ,0% 265,9% a. Dichotomy group tabulated at value 1. Αρχικά, η εξοικονόμηση χρημάτων ενθαρρύνει τους καταναλωτές για ενέργειες μείωσης της σπατάλης και επιλέχθηκε ατό 24,17% του συνόλου. Στη συνέχεια με 22,67% το αίσθημα ενοχής του καταναλωτή όταν πετάει τρόφιμο και με 22,60% η ορθότερη οργάνωση στο νοικοκυριού του αποτελεί τον τρίτο στη σειρά λόγο για να μείωση τη σπατάλη τροφίμων του. Το επισιτιστικό πρόβλημα με 15,24%, η στροφή προς την υγιεινή ζωή με 10,43% και τέλος η οικολογική συνείδηση των καταναλωτών με 4,88% 100

101 Προτάσεις μείωσης της σπατάλης τροφίμων Η εξοικονόμηση χρημάτων. Το αίσθημα ενοχής όταν πετάτε τρόφιμα που θα μπορούσαν να καταναλωθούν. Η στροφή στην υγιεινή διατροφή. Η οικολογική σας συνείδηση- δεν θέλω να επιβαρύνω το περιβάλλον. Το επισιτιστικό πρόβλημα στον υπόλοιπο κόσμο. Η ορθότερη οργάνωση του νοικοκυριού μου. 1 4,90% 10,60% 15,20% 22,70% 22,60% 24,00% Γράφημα 3.42: Προτάσεις μείωσης της σπατάλης τροφίμων 27. Τρόποι μείωσης της σπατάλης τροφίμων σε ένα νοικοκυριό Στην εικοστή έβδομη ερώτηση οι καταναλωτές είχαν την δυνατότητα να επιλέξουν τουλάχιστον το πολύ δύο τρόπους μείωσης της σπατάλης τροφίμων που χρησιμοποιούν στο νοικοκυριό τους. Οι καταναλωτές προσέχοντας την ημερομηνία λήξης των προϊόντων που αγοράζουν και καταναλώνοντας εντός των επόμενων ημερών το μαγειρεμένο φαγητό πετυχαίνουν τη μείωση της σπατάλη μέσα στο νοικοκυριό τους (29,7%). Επίσης, δίνουν μεγάλη προσοχή στην ποσότητα που αγοράζουν και μαγειρεύουν (19,02%). Ως τέταρτο τρόπο δημιουργούν λίστα τροφίμων πριν καν προβούν σε οποιαδήποτε αγορά (13,46%). Και τελευταία του επιλογή για μείωση της σπατάλη είναι η σωστή αποθήκευση, προφύλαξη και συντήρηση των τροφίμων (11,43%) Πίνακας 3.43 τρόπους μείωσης της σπατάλης τροφίμων σε ένα νοικοκυριό Τρόποι μείωσης της σπατάλης τροφίμων σε ένα νοικοκυριό $τροποι a 1. Προσέχω την ημερομηνία λήξης των προϊόντων που αγοράζω N Responses Percent Percent of Cases ,4% 55,5% 101

102 2. Δίνω ιδιαίτερη προσοχή τις ποσότητες των τροφίμων που αγοράζω και μαγειρεύω. 3. Στην προσπάθεια μου να μην πετιέται μαγειρεμένο φαγητό το καταναλώνω τις επόμενες μέρες. 4. Αποθηκεύω προφυλάσσω και συντηρώ σωστά τα τρόφιμα που αγοράζω. 5. Δημιουργώ λίστα των τροφίμων που χρειάζομαι πριν προβώ σε οποιαδήποτε αγορά ,8% 37,3% ,1% 49,1% ,3% 25,1% ,3% 21,4% Total ,0% 188,4% a. Dichotomy group tabulated at value 1. Τρόποι μείωσης της σπατάλης τροφίμων σε ένα νοικοκυριό προσέχω την ημερομηνία λήξης των προϊόντων που αγοράζω δίνω ιδιαίτερη προσοχή τις ποσότητες των τροφίμων που αγοράζω και μαγειρεύω στην προσπάθεια μου να μην πετιέται μαγειρεμένο φαγητό το καταναλώνω τις επόμενες μέρες αποθηκεύω, προφυλάσσω και συντηρώ σωστά τα τρόφιμα που αγοράζω δημιουργώ λίστα των τροφίμων που χρειάζομαι πριν προβώ σε οποιαδήποτε αγορά 19,80% 29,40% Ποστοστό % 26,10% 11,30% 13,30% Γράφημα 3.43 τρόπους μείωσης της σπατάλης τροφίμων σε ένα νοικοκυριό 28. Ποια από τις παρακάτω δηλώσεις περιγράφει την ποσότητα που ανακυκλώνεις? Στην εικοστή όγδοη ερώτηση οι καταναλωτές ζητούνται να δηλώσουν την ποσότητα της ανακύκλωσης που κάνουν. Μόνο το 10% των καταναλωτών δήλωσε ότι 102

103 δεν κάνει ανακύκλωση και το 27,9% κάνει ανακύκλωση μερικές φορές. Αρκετά ανακυκλώνει το 38,7% και το 23,4% ανακυκλώνει τα πάντα που μπορούν να ανακυκλωθούν. Πίνακας 3.44: Δηλώσεις που περιγράφουν την ποσότητα ανακύκλωσης που κάνουν οι καταναλωτές. Δηλώσεις που περιγράφουν την ποσότητα ανακύκλωσης που κάνουν οι καταναλωτές. Frequency Percent Ανακυκλώνω τα πάντα που μπορούν να ανακυκλωθούν ,4 Ανακυκλώνω αρκετά, καθώς δεν είναι εφικτή σε όλα τα είδη η ανακύκλωση ,7 Κάνω ανακύκλωση μερικές φορές ,9 Δεν κάνω ανακύκλωση 50 10,0 Total ,0 καταναλωτές Γράφημα 3.44: : Δηλώσεις που περιγράφουν την ποσότητα ανακύκλωσης που κάνουν οι 29. Γνωρίζεται την έννοια της κομποστοποίησης Το 82,8% του συνόλου γνωρίζει την έννοια της κομποστοποίησης, ενώ το υπόλοιπο 17,2% όχι. 103