1993: συστηματικό νόσημα του σκελετού που χαρακτηρίζεται από χαμηλή οστική μάζα και επιδείνωση της μικροαρχιτεκτονικής οστικής δομής, με συνέπεια την

Transcript

1

2 1993: συστηματικό νόσημα του σκελετού που χαρακτηρίζεται από χαμηλή οστική μάζα και επιδείνωση της μικροαρχιτεκτονικής οστικής δομής, με συνέπεια την αυξημένη ευθραυστότητα των οστών και την πρόκληση αναίτιων καταγμάτων Νεότερα δεδομένα: συστηματικό νόσημα που χαρακτηρίζεται από αυξημένο κίνδυνο εύκολου κατάγματος

3

4 Ο ρυθμός δημιουργίας νέου οστού είναι μικρότερος από τον ρυθμό καταστροφής του παλιού οστού

5 Κορυφαία οστική μάζα επιτυγχάνεται μέχρι την ηλικία των ετών Στους άνδρες 20-30% > από τις γυναίκες Γενετικοί παράγοντες Ορμονικοί παράγοντες Φυσική δραστηριότητα Διατροφή

6 1/3 γυναικών και 1/5 ανδρών που φτάνουν την ηλικία των 80 ετών θα υποστούν ένα κάταγμα ισχίου Οι γυναίκες Ζουν περισσότερο Χάνουν περισσότερο οστό μπαίνοντας στην εμμηνόπαυση Το οστό τους είναι λιγότερο ανθεκτικό από των ανδρών

7

8 Κόστος: Ελλάδα 2002 κατάγματα ισχίου Το συνολικό ετήσιο κόστος της οστεοπόρωσης για το ΕΣΥ εκτιμάται στα Ευρώ Το μέσο κόστος για ένα κάταγμα ισχίου είναι περίπου Ευρώ Η οστεοπόρωση είναι το 3 ο ακριβότερο νόσημα μετά το διαβήτη και την υπέρταση.

9 Θνησιμότητα: κατάγματα ισχίου: 6% - 37% Το 20% αποβιώνει τον 1 ο μήνα Νοσηρότητα: μόνο το 1/3 επανέρχεται στην προηγούμενη κινητικότητά του

10

11 Σιωπηλή νόσος Κάταγμα Σπονδύλων: πόνος στη ράχη, αναίτιος ή μετά από μικροτραυματισμό ή άρση βάρους 1 ο κάταγμα διπλασιάζει την πιθανότητα για 2 ο κάταγμα

12 Πολλαπλά κατάγματα Απώλεια ύψους, κύφωση κορμού, παραμόρφωση κορμού Μείωση φυσικής δραστηριότητας, καρδιοαναπνευστικά και ψυχολογικά προβλήματα

13 Κάταγμα καρπού Συχνότητα καταγμάτων του κάτω άκρου της κερκίδας (Colles ) στην Ελλάδα. Τα κατάγματα αυτά είναι πολύ συχνά στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση (ηλικίες ετών)

14 Κάταγμα ώμου, περιοχής αστραγάλου Κάταγμα ισχίου

15

16 Πρόληψη Πρώιμη εντόπιση των ατόμων υψηλού κινδύνου Αποτελεσματική αντιμετώπιση της νόσου και των συνεπειών της (κατάγματος)

17 1. Απώλεια αναστήματος μεγαλύτερη των 4 εκ. 2. Λήψη οινοπνεύματος (περισσότερες από 3 μερίδες την ημέρα) 3. Ιστορικό ψυχογενούς ανορεξίας 4. Αντιεπιληπτική θεραπεία 5. Ιστορικό καταγμάτων (Ειδικά μετά το 25 ο έτος ηλικίας) 6. Χαμηλό σωματικό βάρος (BMI<20 kg/m 2 ) 7. Νεφρική ή/και ηπατική ανεπάρκεια 8. Νεφρολιθίαση 9. Μεσογειακή αναιμία 10. Κάταγμα ισχίου γονέων ή ιστορικό οστεοπόρωσης σε συγγενείς πρώτου βαθμού 11. Εμμηνόπαυση πριν το 45ο έτος ηλικίας 12. Εμμηναρχή μετά το 15ο έτος ηλικίας 13. Αντιπηκτική αγωγή (ηπαρίνη ή κουμαρινικά σκευάσματα) 14. Θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης 15. Υπερπαραθυρεοειδισμός 16. Υπερθυρεοειδισμός (TSH μικρότερη του 0.4) 17. Σακχαρωδης Διαβητης τυπου1 και Αδράνεια ή μακρόχρονη ακινητοποίηση 19. Σύνδρομα δυσαπορρόφησης 20. Πολλαπλή σκλήρυνση 21. Κάπνισμα 22. Ρευματοειδής αρθρίτιδα 23. Λήψη κορτιζόνης 24. Καρκίνος μαστού με αγωγή αναστολέων αρωματάσης 25. Λήψη αντιψυχωτικών ή αντικαταθλιπτικών φαρμάκων 26. Αυξημένος κίνδυνος πτώσεων (περισσότερες από 2 πτώσεις το χρόνο) 27. Εξωπυραμιδική συνδρομή. 28. Χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ)

18 Ιστορικό Μέθοδος μέτρησης οστικής πυκνότητας (DEXA ) Όλες οι γυναίκες > 65 Όλοι οι άνδρες > 70 Μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες < 65 που έχουν υποστεί κάταγμα χαμηλής βίας Ενήλικες με νόσο ή αγωγή που επηρεάζει αρνητικά την οστική μάζα

19

20 Αποτέλεσμα DEXA: T-score > -1: φυσιολογική οστική πυκνότητα Από -1,5 έως -2,5: οστεοπενία < -2,5 : οστεοπόρωση

21 Διαδικτυακή μέθοδος προσδιορισμού κινδύνου κατάγματος (Μοντέλο FRAX).

22 Μείωση της συχνότητας των καταγμάτων Μείωση του σχετικού φορτίου της νόσου στους ασθενείς και στις υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης Προσπάθεια αποτροπής του 1 ου κατάγματος Απαραίτητη η θεραπεία σε όλους τους ασθενείς με σπονδυλικό κάταγμα (μόνο το 10%-20% απ αυτούς λαμβάνουν αγωγή) Μεγάλη σημασία η συμμόρφωση του ασθενούς (μη αποτελεσματική θεραπεία σε συμμόρφωση < 75% - 80%)

23 Αντικαταβολικά φάρμακα (ελαττώνουν την οστική καταστροφή) Ασβέστιο, βιταμίνη D Οιστρογόνα Εκλεκτικοί τροποποιητές των οιστρογονικών υποδοχέων (SERMS) Διφωσφονικά Denosumab Αναβολικά φάρμακα (προάγουν την παραγωγή οστού) Τεριπαρατίδη Διπλής δράσης Ρανελικό στρόντιο

24 Λήψη ασβεστίου Ανάλογα με την ηλικία Και από τις τροφές Γαστρεντερικές διαταραχές Δεν έχει αποδειχτεί η αρνητική του επίδραση στο καρδιαγγειακό σύστημα

25

26 Βιταμίνη D Αυξάνει την απορρόφηση του ασβεστίου από το έντερο και εμποδίζει την απέκκρισή του από τους νεφρούς Έκθεση στον ήλιο Λήψη από τις τροφές Τουλάχιστον 800 iu/ ημερησίως

27 Οιστρογόνα Μειώνουν τα σπονδυλικά κατάγματα Κολπική αιμορραγία, μαστωδυνία, ναυτία, δυσπεψία, μετεωρισμός, κεφαλαλγία, αλλαγές διάθεσης, προδιάθεση για καρκίνο του μαστού και θρομβοεμβολική νόσο Περιορισμός της χρήσης τους

28 SERMS Σε άμεσα μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες Μειώνουν την οστική απώλεια και τον κίνδυνο σπονδυλικού κατάγματος κατά 30% Αυξάνουν την οστική πυκνότητα σε Σ.Σ. και ισχίο Ελαττώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και τις τιμές της χοληστερίνης

29 Διφωσφονικά Θεραπεία πρώτης γραμμής Ελαττώνουν τον κίνδυνο σπονδυλικού και μη σπονδυλικού κατάγματος Εβδομαδιαία, μηνιαία (από το στόμα), ετήσια (ενδοφλέβια) Οισοφαγίτιδα, γριππώδης συνδρομή, άτυπα κατάγματα, οστεονέκρωση κάτω γνάθου Σωστός τρόπος λήψης (πρωινή ώρα, νηστικός, με ένα ποτήρι νερό βρύσης, καθιστός ή όρθιος για 30 )

30 Denosumab Βιολογική θεραπεία (μονοκλωνικό αντίσωμα) Υποδόρια χορήγηση ανά 6μηνο Τεριπαρατίδη Προάγει τη δημιουργία νέου οστού από τον 1 ο μήνα χορήγησης Ενέσιμη καθημερινή υποδόρια χορήγηση (προγεμισμένη πένα) Θεραπεία για 2 έτη Ρανελικό στρόντιο Μειώνει κίνδυνο σπονδυλικών και μη καταγμάτων Αντένδειξη σε ασθενείς με υψηλό κίνδυνο θρομβοεμβολικού επεισοδίου και καρδιολογικούς ασθενείς

31 Χρήση κηδεμόνων σπονδυλικής στήλης για πρόληψη και αντιμετώπιση μικρών κυφωτικών παραμορφώσεων

32 Διαδερμική κυφοπλαστικήσπονδυλοπλαστική Μέθοδοι με χαμηλά ποσοστά επιπλοκών 2-3 μέρες νοσηλεία Γρήγορη ανακούφιση από τον πόνο και επάνοδος στις προηγούμενες δραστηριότητες

33 Σπονδυλοδεσία Σε πολλαπλά κατάγματα Σ.Σ. με έντονα κινητικά προβλήματα

34

35 Η αντιμετώπιση των καταγμάτων θα πρέπει, κατά το δυνατόν, να είναι τέτοια, ώστε να επιτρέπει στον ασθενή γρήγορη κινητοποίηση και επάνοδο στο προηγούμενο επίπεδο δραστηριοτήτων Θα πρέπει να αποφεύγονται μεγάλες περίοδοι κλινοστατισμού κι αν αυτό δεν είναι εφικτό, θα πρέπει να πραγματοποιούνται φυσιοθεραπείες επί κλίνης ώστε ο ασθενείς να μη χάσει μυική μάζα και ισχύ.

36

37 Επίτευξη υψηλής κορυφαίας οστικής πυκνότητας (παιδική και εφηβική ηλικία) Διαρκής, επαρκής πρόσληψη ασβεστίου και βιταμίνης D μέσω ισορροπημένης διατροφής με γαλακτοκομικά χαμηλών λιπαρών, φρούτων, λαχανικών και ψαριών παράλληλα με σωματική άσκηση μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης οστεοπόρωσης και καταγμάτων στην ενήλικη ζωή (Επιτροπή Αμερικανικής Ακαδημίας Παιδιατρικής, 2006)

38 Μείωση του ρυθμού οστικής απώλειας (ενήλικη ζωή) Η καθημερινή λήψη > 1200 mg Ca και >800 iu Vit D μειώνουν τον ρυθμό οστικής απώλειας σε άτομα > 50 ετών Αποφυγή καπνίσματος Λήψη όχι πάνω από 2 μονάδες αλκοόλ ημερησίως (λήψη 1μονάδας δρα ευεργετικά στο σκελετό) Λήψη όχι πάνω από 4 καφέδες ημερησίως

39 Μείωση του ρυθμού οστικής απώλειας Τ α κ τ ι κ ή ά σ κ η σ η βασισμένη στις αρχές της συγκεκριμενοποίησης (γυμνάζουμε το σημείο στο οποίο θέλουμε να βελτιώσουμε την οστική μάζα), της υπερφόρτισης ( για να αυξήσουμε την οστική πυκνότητα ενός οστού πρέπει να το υπερφορτίσουμε), της αναίρεσης (διακοπή της άσκησης σημαίνει απώλεια του κέρδους της), των αρχόμενων κερδών ( τα άτομα με χαμηλότερη οστική μάζα θα έχουν περισσότερο όφελος), της μείωσης της ανταπόκρισης (τα μεγαλύτερα κέρδη φαίνονται στην αρχή της περιόδου άσκησης) και της ποικιλίας ( εναλλαγή των ασκήσεων για να μην συνηθίζει ο σκελετός)

40 Ασκήσεις ενδυνάμωσης Ασκήσεις φόρτισης Σε συνδυασμό με ασκήσεις ευκαμψίας, ελέγχου στάσης σώματος, ισορροπίας, συντονισμού και βελτίωσης λειτουργικής ικανότητας

41 Ασκήσεις ενδυνάμωσης Σ.Σ. Ισχίου Καρπού Αποφυγή κάμψης και στροφής Σ.Σ. σε ήδη οστεοπορωτικά άτομα 2-3 φορές/εβδομάδα για λεπτά

42 Ασκήσεις φόρτισης Δυναμική βάδιση, jogging, χορός, τένις, μπάσκετ, τραμπολίνο, κηπουρική 3-5 φορές την εβδομάδα για λεπτά Άτομα με εγκατεστημένη οστεοπόρωση πρέπει να αποφεύγουν το jogging

43 Ασκήσεις ευλυγισίας 5-7 φορές /εβδομάδα για 5-10 λεπτά

44 Ασκήσεις ελέγχου στάσης Με ανοικτά και κλειστά μάτια Μπροστά σε καθρέφτη 5-7 φορές/εβδ. για 5-10 λεπτά

45 1 στις 10 πτώσεις σε άτομα>65 οδηγεί σε σοβαρό τραυματισμό Πολυπαραγοντικά αίτια: αρθρίτιδα, κατάθλιψη, νευρολογικές διαταραχές, διαταραχές όρασης, ούρησης, μυϊκής ισχύος, ίλιγγος, πολυφαρμακία, γυναίκες, μοναχικός τρόπος ζωής, αδράνεια, διατροφικές ελλείψεις, ανοϊκά σύνδρομα, λάθος υποδήματα, κακός φωτισμός, ολισθηρά πατώματα, ανώμαλες επιφάνειες, ακατάλληλα βοηθήματα βάδισης

46 Διαμόρφωση του χώρου-εργασίας και κατοικίας Χρήση βοηθημάτων βάδισης, ορθοπαιδικών υποδημάτων, καλσόν με μαξιλαράκια προστασίας των αρθρώσεων Διόρθωση προβλημάτων όρασης, ακοής, ακράτειας Αποφυγή εκτέλεσης απότομων και γρήγορων κινήσεων, ιδίως του κορμού Αποφυγή άρσης βαρών Όχι ανέβασμα σε ασταθείς βάσεις και στηρίγματα Όχι εκτέλεση δραστηριοτήτων μετά την λήψη ηρεμιστικών ή υπνωτικών φαρμάκων

47 Ασκήσεις ισορροπίας και συντονισμού Ασκήσεις λειτουργικής ικανότητας

48 Οστεοπόρωση και κολύμβηση Οφέλη σε ήδη εγκατεστημένη οστεοπόρωση, βελτίωση δύναμης, ευλυγισίας, συντονισμού και αντοχής, μυϊκή ενδυνάμωση, βελτίωση ψυχολογίας και αυτοπεποίθησης (βάδιση και άλματα μέσα στο νερό) Η κολύμβηση δεν αποτελεί άσκηση 1 ης γραμμής

49 Tai-Chi, πρόληψη πτώσεων, βελτίωση οστικής πυκνότητας Άσκηση για όλες τις ηλικίες Μειώνει κατά 47.5% τις πτώσεις και το φόβο γι αυτές Δεν καταπονεί τις αρθρώσεις

50