Γράφει: Έλλη Παπαδόδημα, Ενδοκρινολόγος, Διευθύντρια Κέντρου Ενδοκρινολογίας, Διαβήτη και Μεταβολισμού, Ευρωκλινική Αθηνών

Transcript

1 Γράφει: Έλλη Παπαδόδημα, Ενδοκρινολόγος, Διευθύντρια Κέντρου Ενδοκρινολογίας, Διαβήτη και Μεταβολισμού, Ευρωκλινική Αθηνών Ο πρωτοπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός είναι μια «αθόρυβη», «σιωπηρή» και παραγνωρισμένη ενδοκρινοπάθεια που αφορά τους παραθυρεοειδείς αδένες. Οι αδένες αυτοί, όπως συμβαίνει και με όλους τους άλλους αδένες, κάποιες φορές αρχίζουν να υπερλειτουργούν εκκρίνοντας περισσότερη ορμόνη απ' όση χρειάζεται ο οργανισμός. Η ορμόνη που εκκρίνουν οι παραθυρεοειδείς αδένες ονομάζεται παραθορμόνη. Πριν από λίγα χρόνια νομίζαμε ότι η πάθηση αυτή ήταν πολύ σπάνια και η διάγνωσή της μπορούσε να γίνει μόνον όταν τα συμπτώματά της γίνονταν πολύ σοβαρά. Τα τελευταία, όμως, χρόνια, ο συχνός έλεγχος κυρίως στις γυναίκες για την οστεοπόρωση οδήγησε στην ανακάλυψη ολοένα και περισσότερων περιστατικών με αυξημένη παραθορμόνη. Έτσι, σήμερα η διάγνωση της ενδοκρινοπάθειας αυτής γίνεται πολύ συχνότερα, με αποτέλεσμα ο πρωτοπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός να είναι η τρίτη πιο συχνή ενδοκρινοπάθεια μετά το διαβήτη και τις θυρεοειδοπάθειες. Είναι πιο συχνή στις γυναίκες απ' ό,τι στους άνδρες (3/1) και η ηλικία της εμφάνισής της είναι τα χρόνια. Τι είναι όμως οι παραθυρεοειδείς αδένες; Είναι τέσσερις (καμιά φορά περισσότεροι) πολύ μικροί αδένες, που βρίσκονται μπροστά στο λαιμό, ακριβώς πίσω από τον θυρεοειδή αδένα. Σπάνια κάποιος απ' αυτούς μπορεί να βρεθεί σε άλλη θέση (έκτοπα). Οι αδένες αυτοί εκκρίνουν την παραθορμόνη που είναι υπεύθυνη, μαζί με τη βιταμίνη D, για τη διατήρηση της ισορροπίας του ασβεστίου στο αίμα και στους άλλους ιστούς του σώματος (ομοιόσταση ασβεστίου). Στην περίπτωση του πρωτοπαθούς υπερπαραθυρεοειδισμού ένας ή περισσότεροι απ' αυτούς τους αδενίσκους για κάποιο λόγο μεγαλώνουν, υπερλειτουργούν και εκκρίνουν περισσότερη παραθορμόνη, με αποτέλεσμα την αύξηση του ασβεστίου στο αίμα. Οι αιτίες που κάνουν τους παραθυρεοειδείς να μεγαλώνουν είναι πολλές. Φαίνεται, όμως, πως η κύρια διαταραχή εντοπίζεται στο γεγονός ότι έχει χαλάσει ένας πολύ ευαίσθητος ρυθμιστικός μηχανισμός που υπάρχει ανάμεσα στο ασβέστιο και την παραθορμόνη, κάτι σαν «θερμοστάτης» δηλαδή. Φυσιολογικά, η έκκριση της παραθορμόνης ρυθμίζεται αυστηρά από το ασβέστιο του αίματος. Αν το ασβέστιο ελαττωθεί, εκκρίνεται περισσότερη παραθορμόνη, ενώ όταν αυξηθεί, ελαττώνεται η έκκριση της παραθορμόνης. Στον πρωτοπαθή υπερπαραθυρεοειδισμό χαλάει αυτός ο «θερμοστάτης» και οι παραθυρεοειδείς 1 / 5

2 δεν αντιλαμβάνονται την αύξηση του ασβεστίου στο αίμα και συνεχίζουν να παράγουν παραθορμόνη. Το γεγονός αυτό οδηγεί σε μεγαλύτερη αύξηση του ασβεστίου, αφού η ορμόνη αυτή αυξάνει το ασβέστιο στο αίμα με κάθε τρόπο. Έτσι, η αυξημένη παραθορμόνη δρα στα οστά και αυξάνει την οστική απορρόφηση κινητοποιώντας το ασβέστιο προς το αίμα, το έντερο και αυξάνει την απορρόφηση του ασβεστίου στα νεφρά, όπου προκαλεί στην αρχή κατακράτηση ασβεστίου και αργότερα (όταν έχει αυξηθεί πολύ το ασβέστιο στο αίμα) μεγάλη αποβολή ασβεστίου στα ούρα και νεφρολιθίαση. Το αυξημένο πια ασβέστιο προκαλεί σοβαρά προβλήματα σε όλες τις λειτουργίες του οργανισμού, αφού αυτό είναι ο κύριος ρυθμιστής της απαραίτητης ηλεκτρικής ενέργειας για το νευρικό σύστημα και τους μυς, γι' αυτό και η συγκέντρωσή του στο αίμα πρέπει να διατηρείται σε αυστηρά καθορισμένα όρια (8,5-10,2 mg/dl). Πρωτοπαθής Υπερπαραθυρεοειδισμός Αιτιολογία Αδένωμα...80%-85% Υπερπλασία...15%-20% Πολλαπλά αδενώματα...1% Καρκίνωμα...0,5% Έκτοπη θέση... 10% θυρεοειδής, θύμος, μεσοθωράκιο, περικ άρδιο, πλάγια τραχηλική χώρα Μια άλλη αιτία που εμπλέκεται στην υπερέκκριση της παραθορμόνης είναι η ανεπάρκεια της βιταμίνης D, η οποία προκαλεί πτώση του ασβεστίου και συνεχή διέγερση των παραθυρεοειδών για παραγωγή παραθορμόνης, με αποτέλεσμα την υπερπλασία των παραθυρεοειδών. Θα πρέπει να τονίσουμε ότι ανεπάρκεια της βιταμίνης D παρατηρείται σε μεγάλο ποσοστό κυρίως στα ηλικιωμένα άτομα, ακόμη και σε χώρες με σημαντική ηλιοφάνεια, όπως η χώρα μας. Αυτός είναι ο κύριος λόγος που, όταν προσδιορίζουμε ασβέστιο και παραθορμόνη στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση, βρίσκουμε αυξημένη παραθορμόνη και φυσιολογικό ή και χαμηλό ασβέστιο στο αίμα. Όταν, λοιπόν, ο ένας από τους παραθυρεοειδείς μεγαλώνει, τότε έχουμε ένα αδένωμα παραθυρεοειδούς αυτή είναι 2 / 5

3 και η συχνότερη αιτία του πρωτοπαθούς υπερπαραθυρεοειδισμού. Σπάνια μπορεί να έχουμε δύο ή περισσότερους παραθυρεοειδείς μεγαλύτερους, δηλαδή πολλαπλά αδενώματα, κάποιες φορές όμως έχουμε υπερπλασία όλων των παραθυρεοειδών. Πολύ σπάνια μπορεί να έχουμε καρκίνο των παραθυρεοειδών. Τα συμπτώματα που εμφανίζει ένας ασθενής που πάσχει από πρωτοπαθή υπερπαραθυρεοειδισμό οφείλονται κατά κύριο λόγο στην υπερασβεστιαιμία και αφορούν νεφρούς, οστά, καρδιαγγειακό, γαστρεντερικό, κεντρικό νευρικό σύστημα κ.ά. (πίνακας 1) Πίνακας 1 Κλασικά Συμπτώματα Κόπωση...Υπέρταση Αδυναμία...Καρδιολογικά προβλήματα Εξάντληση...Νεφρολιθίαση Κατάθλιψη...Οστεοπόρωση Δίψα...Φαιοί όγκοι Πολυουρία...Ουρική Αρθρίτιδα Νυκτουρία...Ελκοπάθεια Δυσκοιλιότητα...Παγκρεατίτιδα Μυοσκελετικοί πόνοι...νευροψυχικές εκδηλώσεις Η θορυβώδης εμφάνιση με νεφρολιθίαση, αιματουρία, κολικούς των νεφρών, πόνους στο στομάχι, κατάγματα, έντονη μυϊκή αδυναμία, δυσκοιλιότητα, σοβαρές νευροψυχικές διαταραχές κ.ά. ήταν η τυπική κλινική εικόνα ασθενούς με πρωτοπαθή υπερπαραθυρεοειδισμό. Αυτά που αναφέρονται στον πίνακα 1 είναι τα κλασικά συμπτώματα ενός ασθενούς με πρωτοπαθή υπερπαραθυρεοειδισμό. Σήμερα, όμως, το 80% των ασθενών στους οποίους ανακαλύπτουμε αυξημένη παραθορμόνη και ασβέστιο δεν έχουν συμπτώματα, παρά το ότι έχουν πρωτοπαθή υπερπαραθυρεοειδισμό. 3 / 5

4 Αυτό κατά πάσα πιθανότητα συμβαίνει επειδή η μέτρηση του ασβεστίου και της παραθορμόνης έχει γίνει ρουτίνα και επιτρέπει την πολύ πρώιμη διάγνωση της πάθησης. Παρ' όλα αυτά, και σ' αυτούς τους ασθενείς μπορεί, με πολύ προσεκτική κλινική εξέταση, να διαπιστώσουμε ήπια, συνηθισμένα, κοινότυπα ενοχλήματα που συνήθως περνούν απαρατήρητα και δεν αξιολογούνται. Τέτοια ενοχλήματα είναι: απώλεια ενέργειας, αίσθημα συνεχούς κόπωσης, κακουχία, αδιαφορία, αδυναμία συγκέντρωσης, διαταραχές της μνήμης, αϋπνία, υπνηλία, κατάθλιψη, ευερεθιστότητα, νευρικότητα, μυαλγίες, μϋική αδυναμία, ελάττωση της σεξουαλικής δραστηριότητας, κεφαλαλγία, υπέρταση, αρρυθμίες, γαστρικές ενοχλήσεις, λέπτυνση και πτώση των μαλλιών, νεφρολιθίαση, οστεοπενία, οστεοπόρωση, κατάγματα κ.λπ. Τα ενοχλήματα αυτά εξαφανίζονται μετά τη θεραπεία. Η διάγνωση του πρωτοπαθούς υπερπαραθυρεοειδισμού γίνεται με τη μέτρηση του ασβεστίου και της παραθορμόνης στο αίμα. Από τη στιγμή, όμως, που θα γίνει αυτή η διάγνωση, θα πρέπει να εντοπίσουμε τη βλάβη και να διαπιστώσουμε αν πρόκειται για αδένωμα, πολλαπλά αδενώματα ή υπερπλασία. Το υπερηχογράφημα των παραθυρεοειδών, το σπινθηρογράφημα, η αξονική και η μαγνητική τομογραφία του τραχήλου είναι εξετάσεις που μπορεί να αποκαλύψουν τι συμβαίνει με τους παραθυρεοειδείς αδένες αλλά όχι πάντα. Η κλασική αντιμετώπιση και θεραπεία του πρωτοπαθούς υπερπαραθυρεοειδισμού είναι η εγχείρηση και αφαίρεση του πάσχοντος ή των πασχόντων παραθυρεοειδών. Επειδή πριν από την εγχείρηση δεν είναι πάντα εύκολο να εντοπισθεί ποιος ή ποιοι από τους παραθυρεοειδείς πάσχουν, ο ρόλος ενός πολύ εξειδικευμένου και έμπειρου χειρουργού είναι καθοριστικός. Για τις περιπτώσεις όμως του «ασυμπτωματικού» πρωτοπαθούς υπερπαραθυρεοειδισμού δεν είναι πάντα απαραίτητη η εγχείρηση. Αυτό που χρειάζεται είναι παρακολούθηση και φαρμακευτική αγωγή που στοχεύει στη διατήρηση φυσιολογικών τιμών ασβεστίου στο αίμα. Φάρμακα που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για το σκοπό αυτό είναι η καλσιτονίνη, τα διφωσφονικά και πιθανώς τα ασβεστιομιμητικά, τα οποία χορηγούνται στον δευτεροπαθή υπερπαραθυρεοειδισμό και έχουν δοκιμαστεί με ικανοποιητικά αποτελέσματα και στον πρωτοπαθή υπερπαραθυρεοειδισμό. Ένα πολύ σημαντικό μέτρο είναι να δοθούν σωστές οδηγίες στους ασθενείς, όπως το να πίνουν πολλά υγρά ώστε να αποφεύγεται η αφυδάτωση που προκαλεί η υπερασβεστιαιμία, να αποφεύγουν φάρμακα που αυξάνουν το ασβέστιο, όπως κάποια διουρητικά, και να διατηρούνται σε καλή φυσική κατάσταση με κάποια δραστηριότητα. Σημαντική είναι επίσης η μέτρια πρόσληψη όχι η αποφυγή ασβεστίου (750 mg/ημέρα), καθώς και βιταμίνης D (400 IU VitD/ημέρα). 4 / 5

5 Έλλη Παπαδόδημα, Ενδοκρινολόγος Διευθύντρια Κέντρου Ενδοκρινολογίας, Διαβήτη και Μεταβολισμού Ευρωκλινική Αθηνών J oomla SEO powered by JoomSEF 5 / 5