Μιθριδατικός Πόλεμος Α

Transcript

1 Στεφανίδου Βέρα,, Εγκυκλοπαίδεια Περίληψη : Ένοπλη σύρραξη μεταξύ του Μιθριδάτη ΣΤ και του ρωμαϊκού στρατού (90-85 π.χ.), και των συμμαχικών παρατάξεων των δύο πλευρών. Χωρίζεται σε δύο φάσεις: τις μάχες στη Μικρά Ασία, όπου ο Μιθριδάτης θριάμβευσε, και τις συγκρούσεις στο χώρο της κυρίως Ελλάδας, όπου ο ρωμαϊκός στρατός υπό το Σύλλα νίκησε τους στρατηγούς του Μιθριδάτη. Χρονολόγηση 90/89 (173η Ολυμπιάδα) - 85/84 π.χ. Γεωγραφικός Εντοπισμός Περιφέρεια του Ποντικού Βασιλείου, ρωμαϊκή επαρχία της Ασίας, νησιά του δυτικού Αιγαίου, κυρίως Ελλάδα 1. Ιστορικό πλαίσιο Ο Μιθριδάτης ΣΤ ήταν αρκετά φιλόδοξος, αφού από το 91/90 π.χ. προσπαθούσε να επεκτείνει τις κτήσεις του προσαρτώντας στο Βασίλειο του Πόντου τμήματα της Φρυγίας. Επίσης, με έμμεσο τρόπο επιδίωκε να αντικαταστήσει τους γειτονικούς φιλορωμαίους ηγέτες με άλλους που θα προάσπιζαν τα δικά του συμφέροντα. Βοήθησε το Σωκράτη Χρηστό να πάρει την εξουσία από τον αδερφό του, Νικομήδη Δ της Βιθυνίας, και τον Αριαράθη να εκθρονίσει τον Αριοβαρζάνη Α της Καππαδοκίας. Παράλληλα, το ρωμαϊκό κράτος αντιμετώπιζε σοβαρά εσωτερικά προβλήματα λόγω του Ιταλικού ή Συμμαχικού πολέμου (91-88 π.χ.). Η σύγκλητος δεν είχε χρόνο να ερευνήσει τα προβλήματα του Νικομήδη και του Αριοβαρζάνη διεξοδικά, ενώ φοβόταν ότι οποιεσδήποτε αλλαγές στην υπάρχουσα διοικητική κατάσταση της Μικράς Ασίας θα έθεταν σε κίνδυνο τη θέση των Ρωμαίων στην περιοχή. Έτσι, έστειλε μια επιτροπή τριών ατόμων υπό τον Μ. Ακουίλιο με σκοπό να επαναφέρει τους νόμιμους ηγεμόνες στα βασίλεια της Βιθυνίας και της Καππαδοκίας. Ο διοικητής της επαρχίας της Ασίας Κ. Κάσσιος διατάχτηκε να βοηθήσει με κάθε τρόπο τον Μ. Ακουίλιο. Παρόμοιες εντολές έλαβε και ο Μιθριδάτης, που όμως αρνήθηκε να συνεργαστεί. Την επόμενη χρονιά, 90/89 π.χ., οι εκπρόσωποι της Ρώμης επανέφεραν το Νικομήδη Δ και τον Αριοβαρζάνη Α στα βασίλειά τους. Στη συνέχεια, τους ενθάρρυναν να εισβάλουν στο Βασίλειο του Πόντου, ενώ τους υποσχέθηκαν την υποστήριξη των ρωμαϊκών στρατευμάτων, χωρίς να έχουν την έγκριση της συγκλήτου. Για οικονομικούς λόγους, ο Νικομήδης εισέβαλε στο βασίλειο και το λεηλάτησε έως την Αμάστριδα. Ο Μιθριδάτης δεν αντέδρασε, αλλά διαμαρτυρήθηκε στους Ρωμαίους εκπροσώπους για την άδικη επίθεση, αφού ήταν ακόμα φίλος και σύμμαχος του ρωμαϊκού λαού. Όταν είδε ότι δεν ήταν διατεθειμένοι να δώσουν καμία ουσιαστική λύση, τα στρατεύματα του γιου του, του Αριαράθη, εισέβαλαν στην Καππαδοκία και εκθρόνισαν τον Αριοβαρζάνη Α. Παρά τις πρεσβείες του Μιθριδάτη και πιθανόν υποτιμώντας τη στρατιωτική του δύναμη, οι εκπρόσωποι της συγκλήτου ξεκίνησαν να μαζεύουν στρατό χωρίς επίσημη εξουσιοδότηση από το ρωμαϊκό κράτος. Επειδή, όμως, δεν υπήρχαν ισχυρά ρωμαϊκά στρατεύματα στη Μικρά Ασία, οι Ρωμαίοι στρατολόγησαν έκτακτες δυνάμεις από συμμαχικές περιοχές (Βιθυνία, Καππαδοκία και Παφλαγονία) καθώς και τους Γαλάτες. 2. Φάσεις του πολέμου Ο Α Μιθριδατικός πόλεμος ξεκίνησε κατά την 173η Ολυμπιάδα, το 89 π.χ. Η συνολική δύναμη των Ρωμαίων περιλάμβανε άνδρες (ιππείς και πεζικό) και στόλο καθώς και πεζούς στρατιώτες και ιππείς από τα συμμαχικά στρατεύματα του Νικομήδη Δ της Βιθυνίας. Ο Μιθριδάτης ΣΤ είχε πεζούς στρατιώτες, ιππείς και 400 πλοία, καθώς και ιππείς, μία φάλαγγα και 130 άρματα από τους συμμάχους του. Στρατηγοί του ήταν οι: Νεοπτόλεμος, Αρχέλαος, Δορύλαος, Κρατερός και ο γιος του Αρκαθίας Πρώτη φάση του πολέμου Δημιουργήθηκε στις 17/7/2018 Σελίδα 1/8

2 Στεφανίδου Βέρα,, Εγκυκλοπαίδεια Κατά το 89 π.χ., η δύναμη των Ρωμαίων χωρίστηκε σε τρία τμήματα και πήρε θέσεις γύρω από τα σύνορα του Ποντικού Βασιλείου. Ο Κ. Κάσσιος ήταν νότια, στα σύνορα του βασιλείου με τη Γαλατία, ο Μ. Ακουίλιος δυτικά, στη Βιθυνία, και ο Κ. Όππιος, ο ανθύπατος της Κιλικίας, πήρε θέση στα βουνά της Καππαδοκίας. 2 Τα στρατεύματα του Νικομήδη συγκρούστηκαν με το στρατό του Μιθριδάτη στην πεδιάδα του ποταμού Αμνία στον Πόντο και υπέστησαν σοβαρές απώλειες. Τελικά υποχώρησαν στην Παφλαγονία για να ενωθούν με τις δυνάμεις του Μ. Ακουίλιου. Η ευγενική μεταχείριση του Μιθριδάτη προς τους αιχμαλώτους σε όλη τη διάρκεια του Α Μιθριδατικού πολέμου μεγάλωσε τη φήμη της φιλανθρωπίας του και τόνισε τις ομοιότητές του με τον «τέλειο ηγέτη», το Μέγα Αλέξανδρο. 3 Καθώς ο στρατός του Μιθριδάτη περνούσε από το βουνό Σκορόβα, στα σύνορα του Πόντου με τη Βιθυνία, εκατό Σαρμάτες ιππείς της εμπροσθοφυλακής τού επιτέθηκαν και νίκησαν οκτακόσιους ιππείς του Νικομήδη. Έπειτα από αυτή την ήττα, ο Νικομήδης δοκίμασε να ενωθεί με τον Κ. Κάσσιο που υποχωρούσε στα νοτιοδυτικά. Προσπάθησαν μάλιστα να στρατολογήσουν νέες δυνάμεις από τον οχυρωμένο οικισμό «Κεφάλι του Λιονταριού» στη Φρυγία, όμως οι προσπάθειές τους ήταν άκαρπες. Συνέχισαν την υποχώρησή τους, ο Κ. Κάσσιος προς την Απάμεια, 4 ο Νικομήδης προς το Πέργαμο και ο Κ. Όππιος προς τη Λαοδίκεια. Χωρίς τη στρατιωτική υποστήριξη του Νικομήδη, ο Μ. Ακουίλιος με ιππείς και πεζικό υπέστη μεγάλες απώλειες στη σύγκρουσή του με το Νεοπτόλεμο και το Νεμάνη από την Αρμενία, κοντά στον οικισμό Πάχη της Φρυγίας. Αν και το στρατόπεδο του Ρωμαίου διοικητή έπεσε στα χέρια των στρατηγών του Μιθριδάτη, ο Μ. Ακουίλιος ξέφυγε, πέρασε τον ποταμό Σαγγάριο κατά τη διάρκεια της νύχτας, έφτασε στο Πέργαμο και από εκεί στη Ρόδο. Η γενική υποχώρηση του ρωμαϊκού στρατού μπροστά στα μιθριδατικά στρατεύματα έκανε το ρωμαϊκό στόλο που βρισκόταν στον Ελλήσποντο να παραδοθεί στο βασιλιά του Πόντου Θρίαμβος Μιθριδάτη ΣΤ Αντίδραση συγκλήτου Με τα στενά του Βοσπόρου στα χέρια του Μιθριδάτη ΣΤ και τα ρωμαϊκά στρατεύματα σε συνεχή υποχώρηση, οποιαδήποτε αντίσταση κατά του Μιθριδάτη κάμφθηκε. Οι περισσότερες πόλεις τον δέχονταν σαν ελευθερωτή και μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα κατέλαβε διαδοχικά τις περιοχές από τη Βιθυνία και τη Φρυγία έως την Παμφυλία και την Ιωνία. Αφού τις οργάνωσε διοικητικά σε σατραπείες, υποδηλώνοντας την περσική καταγωγή του, προχώρησε στη Μαγνησία και την Έφεσο. Το Πέργαμο έγινε η πρωτεύουσα της νέας επικράτειάς του, ενώ σχεδόν όλες οι πόλεις έκοψαν νομίσματα με εμφανείς ποντικές επιρροές. 5 Η Μαγνησία, καθώς και οι πόλεις της Παφλαγονίας και της Λυκίας, συνέχισαν να αντιστέκονται στο Μιθριδάτη και αντιμετώπισαν το στρατό του. 6 Η σύγκλητος κήρυξε επίσημα πόλεμο εναντίον του Μιθριδάτη το 88 π.χ. Τη στρατηγία του πολέμου καθώς και τη διοίκηση της ρωμαϊκής επαρχίας της Ασίας, που είχε πέσει πια στα χέρια του Μιθριδάτη, την ανέλαβε με κλήρωση ο Σύλλας. Τα πολιτικά προβλήματα στη Ρώμη, όμως, και η έλλειψη οικονομικών πόρων για τη συγκέντρωση στρατού τον ανάγκασαν να παραμείνει στην Ιταλία αρκετό χρονικό διάστημα. Αυτή η καθυστέρηση επέτρεψε στο Μιθριδάτη να ξεκινήσει να κατασκευάζει πλοία με σκοπό να επιτεθεί στη Ρόδο, που παρέμεινε πιστή στη Ρώμη. Εδραίωσε, επίσης, τη θέση του στη Μικρά Ασία με τη γενική σφαγή των Ιταλών στην επαρχία της Ασίας. Η σφαγή των Ιταλών της Ασίας έγινε έπειτα από κρυφή επιστολή του Μιθριδάτη στους σατράπες και τους διοικητές των πόλεων της νέας επικράτειάς του. Ο βασιλιάς προσπάθησε με αυτό τον τρόπο να εμποδίσει την επαναπροσέγγιση των ελληνικών πόλεων και του ρωμαϊκού κράτους. Οι κάτοικοι δεν συμμετείχαν στη σφαγή αποκλειστικά λόγω των αντιρωμαϊκών αισθημάτων τους που πήγαζαν από την κακοδιοίκηση και τη διαφθορά των Ρωμαίων αξιωματούχων οι πιέσεις του Μιθριδάτη και η υλική ανταμοιβή που πρόσφερε σε όσους συμμετείχαν ενεργά στη σφαγή αποτέλεσαν επιπλέον κίνητρα. Οι περισσότερες πόλεις (Έφεσος, Πέργαμο, Αδραμύττιο κ.ά.) ακολούθησαν τις οδηγίες του και σκηνές φρίκης εκτυλίχτηκαν, στις οποίες περισσότερα από άτομα έχασαν τη ζωή τους. 7 Περίπου το φθινόπωρο του 88 π.χ., ο Μιθριδάτης επιτέθηκε στη Ρόδο, όπου είχε βρει καταφύγιο ο Κ. Κάσσιος. Αν και ο στόλος των Ροδίων ήταν μικρότερος, η τεχνική τους υπερίσχυσε και κέρδισαν τις συγκρούσεις με το μιθριδατικό στόλο. Οι προσπάθειες του Μιθριδάτη να καταλάβει την πόλη της Ρόδου με τη βοήθεια πολιορκητικών μηχανών απέτυχαν και ξεκίνησε να καταλάβει τα Πάταρα στη Λυκία, αλλά ένα όνειρο τον έκανε να εγκαταλείψει την προσπάθειά του. Η αποτυχία της εκστρατείας της Ρόδου, η εδραίωση της θέσης του Μιθριδάτη στη Μικρά Ασία και η καθυστέρηση της άφιξης των ρωμαϊκών στρατευμάτων οδήγησαν το βασιλιά Δημιουργήθηκε στις 17/7/2018 Σελίδα 2/8

3 Στεφανίδου Βέρα,, Εγκυκλοπαίδεια να μεταφέρει τον πόλεμο στο γεωγραφικό χώρο της Ελλάδας υπό τη διοίκηση των στρατηγών του. Ο ίδιος παρέμεινε στη Μικρά Ασία και ασχολήθηκε με διοικητικά ζητήματα και την εύρεση οικονομικών πόρων Δεύτερη φάση πολέμου Η εκστρατεία του Αρχελάου στην Ελλάδα φαίνεται να ξεκίνησε με τη λεηλασία της Δήλου (περίπου το 87 π.χ.), πιθανόν με τη συνεργασία των πειρατών της Κιλικίας. Ο φιλόσοφος Αριστίωνας, με ένοπλη μιθριδατική βοήθεια, έφερε το θησαυρό της Δήλου στην Αθήνα και έγινε τύραννος της πόλης. 8 Οι νίκες του Μιθριδάτη στη Μικρά Ασία έκαναν πολλές πόλεις της κυρίως Ελλάδας να συμμαχήσουν με τον Αρχέλαο. Έπειτα από ένοπλες συγκρούσεις, οι Ρωμαίοι υπό τον Β. Σούρα κατέλαβαν τη Σκιάθο, αλλά ηττήθηκαν κοντά στη Χαιρώνεια από τον Αρχέλαο και τους Λακεδαιμόνιους και Αχαιούς συμμάχους του. Οι Ρωμαίοι κατέφυγαν στον Πειραιά, τον οποίο κατέλαβε σύντομα ο Αρχέλαος. Οι πέντε λεγεώνες του Σύλλα έφτασαν στην Ελλάδα την άνοιξη του 87 π.χ. και η παρουσία τους έκανε τις ελληνικές πόλεις να αλλάξουν συμμάχους εγκαταλείποντας τους στρατηγούς του βασιλιά. Την ίδια περίοδο, ο Μιθριδάτης επιτέθηκε ανεπιτυχώς στη Μακεδονία, ενώ ο Λούκουλλος συγκέντρωσε τις ρωμαϊκές φρουρές της Βοιωτίας ώστε να επιτεθεί στο μιθριδατικό στρατό. Το 87 π.χ., ο Σύλλας επιτέθηκε στον Πειραιά, αλλά δεν κατάφερε να τον καταλάβει παρά τις καθημερινές μικροσυμπλοκές που σημειώνονταν με το στρατό του Αρχελάου έως την άνοιξη του 86 π.χ., οπότε και η πόλη πολιορκήθηκε. Παράλληλα, ο Σύλλας πολιορκούσε την Αθήνα, στην οποία οι κάτοικοι υπέφεραν από πείνα λόγω έλλειψης ανεφοδιασμού. Οι Ρωμαίοι επιτέθηκαν και κατέλαβαν την Αθήνα στις αρχές του Μαρτίου του 86 π.χ. και η πόλη τιμωρήθηκε παραδειγματικά για τη φιλομιθριδατική στάση της. Λίγο αργότερα, κατέλαβαν και τον Πειραιά, καίγοντας την πόλη και το λιμάνι. Ο Αρχέλαος διέφυγε στη Θεσσαλία και ένωσε το στρατό του με αυτόν του Δρομιχαίτη, του Αρκαθία και του Ταξίλη. 9 Στις αρχές του 86 π.χ., κοντά στη Χαλκίδα, ο ρωμαϊκός στρατός υπό το στρατηγό Μουνάτιο νίκησε τα μιθριδατικά στρατεύματα υπό το Νεοπτόλεμο, αλλά ο στρατός του Αρκαθία επιτέθηκε με επιτυχία στη Μακεδονία. Οι κυριότερες συμπλοκές έγιναν στη Θεσσαλία και τη Μαγνησία μεταξύ του στρατού του Αρχελάου, περίπου , και του πολύ μικρότερου ρωμαϊκού στρατού του Σύλλα. 10 Οι σημαντικότερες μάχες έγιναν στη Χαιρώνεια και τον Ορχομενό, το καλοκαίρι του 86 π.χ. Στη μάχη της Χαιρώνειας, ο ρωμαϊκός στρατός επικράτησε, ανάγκασε τον Αρχέλαο να καταφύγει στην Εύβοια και ανακήρυξε το Σύλλα «νικητή στρατηγό» (imperator). Έπειτα από λίγες εβδομάδες, στη μάχη του Ορχομενού, η ήττα του Αρχελάου ήταν συντριπτική Τέλος του πολέμου Μετά τη μάχη της Χαιρώνειας και πριν φύγει ο Σύλλας από τη Βοιωτία για να ελέγξει το στρατό του Φλάκκου που διέσχιζε τη Μακεδονία, είχε διπλωματικές συνομιλίες με τον Αρχέλαο. Συζητήθηκαν οι όροι μιας πιθανής συνθήκης, σύμφωνα με τους οποίους ο Μιθριδάτης έπρεπε να περιοριστεί στις κτίσεις του Βασιλείου του Πόντου πριν από την έναρξη του πολέμου και να πληρώσει πολεμική αποζημίωση στο Σύλλα, ο οποίος θα εγγυόταν τη βασιλεία του Μιθριδάτη και τη θέση του ως «φίλου και συμμάχου» της Ρώμης. Τα λιγοστά μιθριδατικά στρατεύματα στην Ελλάδα και οι ενισχύσεις που συγκέντρωσε ο Αρχέλαος ηττήθηκαν οριστικά σε μια νέα μάχη κοντά στην πόλη του Ορχομενού. Προτού μεταβεί στην Ασία, ο Σύλλας προχώρησε στην απόδοση προνομίων στις πόλεις που βοήθησαν τους Ρωμαίους και στην τιμωρία εκείνων που υποστήριξαν το Μιθριδάτη ΣΤ. 12 Οι συνεχείς πολεμικές ήττες έφεραν προβλήματα στο βασιλιά, μια και έχανε την υποστήριξη των ασιατικών πόλεων. 13 Το 85 π.χ., ο στρατός του Φιμβρία είχε συνεχείς μικροσυμπλοκές με τα μιθριδατικά στρατεύματα. Όμως, κοντά στον ποταμό Ρύνδακο στη Φρυγία, ο ρωμαϊκός στρατός πέτυχε μια σημαντική νίκη εναντίον του γιου του Μιθριδάτη. Στη συνέχεια, ο Φιμβρίας προχώρησε, καταλαμβάνοντας το Πέργαμο και πολιορκώντας την παραθαλάσσια πόλη Πιτάνη, όπου είχε διαφύγει ο βασιλιάς. Με τις πόλεις της Ασίας να συμμαχούν με το Φιμβρία, την άφιξη του στόλου του Λούκουλλου και την εδραίωση της ρωμαϊκής κυριαρχίας στα νησιά του Αιγαίου, ο Μιθριδάτης βρισκόταν σε δύσκολη θέση. Κατάφερε όμως να διαφύγει από την Πιτάνη στη Μυτιλήνη, γιατί ο Λούκουλλος αρνήθηκε να του επιτεθεί χωρίς τη διαταγή του Σύλλα, παρά την παρότρυνση του Φιμβρία. Έπειτα από αυτά τα γεγονότα, προσωπικές διαπραγματεύσεις μεταξύ του Μιθριδάτη και του Σύλλα Δημιουργήθηκε στις 17/7/2018 Σελίδα 3/8

4 Στεφανίδου Βέρα,, Εγκυκλοπαίδεια οδήγησαν στη συνθήκη της Δαρδάνου και το τέλος του Α Μιθριδατικού πολέμου το 85/84 π.χ. 4. Συνέπειες Ο Α Μιθριδατικός πόλεμος επηρέασε μια μεγάλη γεωγραφική περιοχή στην οποία κατοικούσαν έθνη με διαφορετικά πολιτιστικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά. Η επεκτατική πολιτική του Μιθριδάτη είχε βάσιμες πιθανότητες να πραγματοποιηθεί γιατί ο ίδιος παρουσιαζόταν, μέσω της προπαγάνδας του, ο τέλειος ηγέτης για τον ελληνικό και τον ασιατικό πληθυσμό της Μικράς Ασίας. Η προπαγάνδα, όμως, χωρίς στρατιωτικές επιτυχίες δεν μπορούσε από μόνη της να κερδίσει τον πόλεμο και τη συνεχή υποστήριξη του κόσμου. Ο Α Μιθριδατικός πόλεμος φανέρωσε τον πλούτο του Ποντικού Βασιλείου σε έμψυχο και άψυχο υλικό, αλλά έκανε και ορατές τις ελλείψεις του μιθριδατικού στρατού σε σύγκριση με τις ρωμαϊκές λεγεώνες. Επίσης φάνηκε ότι το ρωμαϊκό κράτος δεν μπορούσε να ελέγξει το χώρο της Μικράς Ασίας μόνο με συμμαχικά στρατεύματα και διπλωματικά μέσα. Η κατάλληλη αφορμή μπορούσε να ξεκινήσει μια νέα πολεμική σύγκρουση με τη Ρώμη, όπως έγινε και οδήγησε στο Β Μιθριδατικό πόλεμο. Φαίνεται ότι οι επαναστάσεις που ξέσπασαν μετά το τέλος του πρώτου πολέμου στην Κολχίδα και στη σφαίρα επιρροής του Μιθριδάτη στον Εύξεινο Πόντο ξεκίνησαν από την αίσθηση της στρατιωτικής αδυναμίας του βασιλιά μετά την ήττα του από το Σύλλα. 14 Γενικά, οι συνεχείς επαναστάσεις και πόλεμοι στην Ανατολή, καθώς και η σφαγή των Ιταλών της επαρχίας της Ασίας είχαν αρνητικές συνέπειες στην οικονομία τόσο της Ρώμης όσο και των πόλεων της Ασίας. 1. Για τα ρωμαϊκά στρατεύματα, βλ. Μέμν., FGrHist. 434 F22.6 Justin Αππ., Μιθριδ. 17. Οι σύμμαχοι του Μιθριδάτη ΣΤ ήταν Κόλχες, Σκύθες, Θράκες, Σαρμάτες, οι κάτοικοι των περιοχών του Ντον, του Δούναβη και της Αζοφικής θάλασσας, καθώς επίσης και οι φυλές των Δαρδάνων και των Αγάρων (Πλούτ., Λούκ. 16 Αππ., Μιθριδ. 15, 88). 2. Για τη θέση των ρωμαϊκών στρατευμάτων στην αρχή του πολέμου, βλ. Magie, D., Roman Rule in Asia Minor to the End of the Third Century after Christ (Princeton New Jersey 1950), σελ. 789, σημ. 18, σελ , σημ. 26 Sherwin-White, N.A., The Opening of the Mithridatic War, στο Φιλίας χάριν: Miscellanea di studi classici in onore di Eugenio Manni 6 (Rome 1980), σελ Glew, D., Τhe Outbreak of the First Mithridatic War (Diss. University of Princeton 1971), σελ. 97 κ.ε. 3. Με το να εμφανίζεται ως φιλάνθρωπος και γενναιόδωρος, ο Μιθριδάτης κέρδισε την εμπιστοσύνη των κατοίκων πολλών πόλεων της Μικράς Ασίας, οι οποίοι τον βοήθησαν άμεσα και έμμεσα κατά τη διάρκεια του πολέμου. Για παράδειγμα, οι κάτοικοι της Λαοδίκειας, στον ποταμό Λύκο, παρέδωσαν στο Μιθριδάτη την πόλη τους και το Ρωμαίο στρατηγό Όππιο, ενώ η Μυτιλήνη τού παρέδωσε τον Ακύλιο, που προσπαθούσε να διαφύγει στη Ρόδο. 4. Στην Απάμεια, ο Χαιρέμων από τη Νύσα βοήθησε οικονομικά τον Κάσσιο. Όταν όμως η πόλη υποδέχτηκε θερμά το Μιθριδάτη, ο ίδιος κατέφυγε στην Έφεσο. Βλ. Sherk, R.K., Roman Documents from the Greek East (Baltimore Maryland 1969), σελ , αρ. 48 Wells, C.B., Royal Correspondance in the Hellenistic Period (London Prague 1934), σελ , αρ Reinach, T., Trois royaumes de l Asie Mineure. Cappadoce, Bithynie, Pont (Numismatique Ancienne, Paris 1888), σελ. 193 BMC Ionia 247, αρ. 118 Head, B.V. Hill, G.F. MacDonald, G. Wroth, W., Historia Numorum, A Manual of Greek Numesmatics 2 (Oxford 1911), σελ Magie, D., Roman Rule in Asia Minor to the End of the Third Century after Christ (Princeton New Jersey 1950), σελ , σημ. 34. Έχει προταθεί ότι η εμφάνιση του γράμματος Δ σε νομίσματα του Περγάμου εκείνης της περιόδου πιθανόν υποδηλώνει το έτος της νέας εποχής, η οποία ξεκίνησε με τη σφαγή των Ιταλών της επαρχίας της Ασίας, βλ. Hill, G.F., Historical Greek Coins (London 1906), σελ Για τις πόλεις Πάταρα και Στρατονίκεια, βλ. Αππ., Μιθριδ. 21, 27. Για την Απολλωνίδα, βλ. Cic., Flac. 71. Για τη Μαγνησία στον ποταμό Μαίανδρο και τη Μαγνησία στον ποταμό Σίπυλο, βλ. Tac., Ann Παυσ Στράβ Αππ., Μιθριδ. 21, 61 Magie, D., Roman Rule in Asia Minor to the End of the Third Century after Christ (Princeton New Jersey 1950), σελ , σημ. 32. Επίσης, Αππ., Μιθριδ , Badian, E., Publicans and Sinners 2 (Ithaca 1983). Αππ., Μιθριδ Αθήν Β Δίων Κ., fr Cic., Pro Rab. Postumo 10.27, De Imp. Cn. Pomp. 7 Justin Florus Brunt, P. Italian Manpower 225 B.C. - A.D. 14 (Oxford 1971), σελ Kallet-Marx, R.M., Hegemony to Empire. The Development of the Roman Imperium in the East from 148 to 62 B.C. (Berkeley 1995), σελ Το 88/87 π.χ., οι Αθηναίοι είχαν στείλει το φιλόσοφο Αθηνίωνα στο Μιθριδάτη, για να τον προσκαλέσουν να υποστηρίξει τους Αθηναίους, όπως και έγινε. Μετά την επιστροφή του, ο Αθηνίωνας έγινε στρατηγός και τύραννος, αρχικά υποστηρίζοντας το Μιθριδάτη και μετά τους Ρωμαίους. Η οργή του Μιθριδάτη οδήγησε στον αποκλεισμό της τροφοδοσίας της πόλης. Βλ. Αθηνί Ε-215Β IG ΙΙ Αππ., Μιθριδ. 34. Για τον Αθηνίωνα και τον Δημιουργήθηκε στις 17/7/2018 Σελίδα 4/8

5 Στεφανίδου Βέρα,, Εγκυκλοπαίδεια Αριστίωνα, βλ. Keaveney, A., Sulla: The Last Republican (London 1982), σελ Magie, D., Roman Rule in Asia Minor to the End of the Third Century after Christ (Princeton New Jersey 1950), σελ Βλ. επίσης Baslez, M.F., Délos durant la première guerre de Mithridate, OpuscFin 2 (1982), σελ Κατά τη διάρκεια της εξουσίας του Αριστίωνα, που ανέλαβε την τυραννία μετά τον Αθηνίωνα, η Αθήνα έκοψε χρυσά νομίσματα υποδηλώνοντας την ανεξαρτησία της από τη Ρώμη, τα τελευταία χρυσά νομίσματα που κόπηκαν από Έλληνες στην Aρχαιότητα βλ. Αππ., Μιθριδ. 28 Παυσ Στράβ Πλούτ., Σύλλ Habihit, C., Zur Geschichte Athens in der Zeit Mithridates VI, Chiron (1976), σελ Για νομισματικές πηγές, βλ. Hill, G.F., Historical Greek Coins (London 1906), σελ Badian, E., Rome, Athens and Mithridates, AmJAncHist 1 (1976), σελ Πλούτ., Σύλλ , 19.6 Αππ., Μιθριδ. 54 Παυσ SEG I 175 = FD III Daux, G., Delphes au IΙe et au Ier siècle (Athènes 1936), σελ Ο Σύλλας για να αυξήσει τα έσοδά του και να καλύψει τις ανάγκες του πολέμου προχώρησε σε αναγκαστικό δάνειο από τα ιερά της Ολυμπίας και των Δελφών, καθώς και σε αναγκαστικές εισφορές από τις πόλεις της Κεντρικής Ελλάδας. 11. Αππ., Μιθριδ. 41, Εμφ. Πολ Πλούτ., Σύλλ. 21. Amm. Marc Camp, J. Ierardi, M. McInerney, J. Morgan, D. Omlioltz, G., A trophy from the battle of Chaironeia at 86 B.C., AJA 96 (1992), σελ Hammond, N., The two battles of Chaeronea (338 B.C. and 86 B.C.), Klio 31 (1938), σελ. 190 κ.ε. 12. Καταστροφή Αλών, Λάρυμνας, Ανθηδόνας. Βλ. Πλούτ., Σύλλ. 26 Argoud, G., A propos d Halai, Bintliff, J. (επιμ.), Recent developments in the history and archaeology of central Greece. Proceedings of the 6th International Boeotian Conference (Oxford 1997), σελ Ελεύθερες και ανεξάρτητες Χαιρώνεια και Ελάτεια. Βλ. Mackay, C.S., Damon of Chaeronea: The Loyalties of a Boeotian Town during the First Mithridatic War, Klio 82:1 (2000), σελ Παυσ Ζάχος, Γ.Α., Ελάτεια: Ελληνιστική και Ρωμαϊκή Περίοδος (αδημοσίευτη διδακτορική διατριβή, Πανεπιστήμιο Ιονίου 1997) Kallet-Marx, R.M., Hegemony to Empire. The Development of the Roman Imperium in the East from 148 to 62 B.C. (Berkeley Los Angeles Oxford 1995), σελ. 62 Bernhardt, R., Imperium und Eleutheria. Die römische Politik gegenüber den Freien Staaten des griechischen Ostens (Hamburg 1971), σελ Ωστόσο, πολλές από αυτές τις πόλεις δεν πήραν τα προνόμιά τους από το Σύλλα. 13. Αθηνί Αππ., Μιθριδ. 48 Ορόσιος SIG VII Shelov, D.B., Colchis in the Pontic Empire of Mithridates VI, VDI 3 (1980), σελ (στα ρωσικά με περίληψη στα αγγλικά) Braund, D., Georgia in antiquity. A history of Colchis and Transcaucasian Iberia, 550 B.C. - A.D. 562 (Oxford 1994). Βιβλιογραφία : Magie D., Roman Rule in Asia Minor to the End of the Third Century after Christ, Princeton New Jersey 1950 McGing B.C., The Foreign Policy of Mithridates VI Eupator, King of Pontus, Leiden 1986, Mnemosyne Supplement 89 de Callataÿ F., L Histoire des Guerres Mithridatiques vue par les monnaies, Louvain-la-Neuve 1997 Kallet-Marx R., Hegemony to Empire. The Development of the Roman Imperium in the East from 148 to 62 B.C., Berkeley 1995, Hellenistic Culture and Society 15 Reinach T., Mithridate Eupator, roi du Pont, Paris 1890 Glew D.G., "Mithridates Eupator and Rome: a Study of the Background of the First Mithridatic War", Athenaeum, 55, 1977, Ferrary J.L., Philhellénisme et Impérialisme. Aspects idéologiques de la conquête romaine du monde hellénistique, de la seconde guerre de Macédonie à la guerre contre Mithridate, Rome 1988, Bibliothèque des Écoles françaises d Athènes et de Rome 271 Δημιουργήθηκε στις 17/7/2018 Σελίδα 5/8

6 Στεφανίδου Βέρα,, Εγκυκλοπαίδεια Keaveney A.C., Sulla. The Last Republican, London 1983 Reinach T., Trois royaumes de l'asie Mineure. Cappadoce, Bithynie, Pont, Paris 1888, Numismatique ancienne Sherwin-White A.N., Roman Foreign Policy in the East, 168 B.C. to A.D. 1, London 1984 Hind J.G.F., "Mithridates", CAH IX, 2, Cambridge 1994, CAH, Keaveney A.C., Madden J.A., "Sulla Père et Mithridates", CPh, 88, 1993, Crawford M.H.C., Coinage and Money under the Roman Republic, Ιtaly and the Mediterranean Economy, London 1985 Bertrand J.-M., "Rome et la méditerranée orientale au Ier siècle avant J.-C.", Nicolet, C. (ed.), Rome et la conquête du monde méditerranéen avant J.-C., Paris 1978, Bernhardt R., Polis und römische Herrschaft in der späten Republik, Berlin - New York 1985, Untersuchungen zur antiken Literatur und Geschichte 21 Holleaux M., "Décret de Chéronée relatif à la première guerre de Mithradates", REG, 32, 1919, Kromayer J., Antike Schlachtfelder in Griechenland 2: Die Hellenistische-römische Periode, Berlin 1907 Mommsen Τ., The History of Rome, 4 Vol., London 1901, Dickenson, W.P. (trans.) Sherwin-White A.N., "Ariobarzanes, Mithridates and Sulla", CQ, 21, 1977, Sherwin-White A.N., "The Opening of the Mithridatic War", Φιλίας χάριν: Miscellanea di studi classici in onore di Eugenio Manni 6, Rome 1980, Tamura T., "The Political Trends of Greek City-States in Asia Minor during the First Mithridatic War", Japanese Classical Studies, 38, Sherwin-White A. N., "Lucullus, Pompey and the East", CAH ΙΧ, 1994, CAH, Δικτυογραφία : The Mithridatic Wars Βασίλειο του Πόντου Γλωσσάριo : ανθύπατος, ο (proconsul) Υψηλό αξίωμα της Ρωμαϊκής και της Πρώιμης Βυζαντινής περιόδου. Ο ανθύπατος (proconsul, vir spectabilis στη συγκλητική ιεραρχία) ήταν κατά κανόνα κυβερνήτης επαρχίας. Ανθυπατικές ήταν μόνο οι αρχαίες αυτοκρατορικές επαρχίες (στη Μικρά Ασία μόνο η επαρχία Ασίας και για μικρό χρονικό διάστημα η επαρχία Καππαδοκίας), ο δε ανθύπατος ήταν κατώτερος μόνο από το δομέστικο των σχολών και το στρατηλάτη της Ανατολής. Από τον 9ο αιώνα αναφέρεται ως τιμητικός τίτλος και παύει να χρησιμοποιείται από το 12ο αιώνα. ιππείς, οι (equites) Η χαμηλότερη βαθμίδα της ρωμαϊκής αριστοκρατίας, οι οποίοι είχαν οικονομική επιφάνεια προερχόμενη κυρίως από αστικού τύπου επαγγέλματα (τραπεζίτες, δημοσιώνες, έμποροι), αλλά όχι και πολιτικά προνόμια. Οι Δημοκρατικοί χρόνοι της Ρώμης είχαν σημαδευτεί από τους αγώνες τους κατά Δημιουργήθηκε στις 17/7/2018 Σελίδα 6/8

7 Στεφανίδου Βέρα,, Εγκυκλοπαίδεια των συγκλητικών. Τους ιππείς προσεταιρίζονταν κυρίως ηγέτες που ήθελαν να προωθήσουν μια μοναρχικού τύπου διακυβέρνηση παραγκωνίζοντας τη σύγκλητο. σατραπεία, η 1. Διοικητική περιφέρεια του αρχαίου περσικού κράτους. 2. Το αξίωμα του σατράπη και ο χρόνος εξουσίας του. σατράπης, ο Ο τίτλος είχε την έννοια του αντιπροσώπου του Πέρση βασιλιά και στην περσική γλώσσα χρησιμοποιούνταν ευρύτατα. Στους αρχαίους συγγραφείς ο όρος προσδιορίζει συνήθως έναν αξιωματούχο του περσικού κράτους που έχει την ανώτατη πολιτική και στρατιωτική εξουσία στη διοικητική του περιφέρεια, τη σατραπεία. Στα Ελληνιστικά χρόνια ο Μέγας Αλέξανδρος εισήγαγε το θεσμό στην οργάνωση της αυτοκρατορίας του στην Ανατολή. Τη Ρωμαϊκή περίοδο με τον ίδιο όρο δηλώνεται το κληρονομικό αξίωμα του Aρμένιου ευγενή, κυβερνήτη αρμενικού κλίματος (καντόνι, ιστορικογεωγραφική ενότητα), που στις αρμενικές περιοχές εντός της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ασκούσε περιορισμένη εξουσία υπό την επικυριαρχία του Ρωμαίου αυτοκράτορα. σύγκλητος, η (senatus) Το ανώτατο πολιτειακό σώμα του ρωμαϊκού κράτους. Κατά την περίοδο της Πρώιμης Δημοκρατίας αποτελούσε το συμβούλιο των υπάτων, δηλαδή των ανώτατων αρχόντων του ρωμαϊκού κράτους. Αργότερα η ισχύς της αυξήθηκε και οι αρμοδιότητές της διευρύνθηκαν, με αποτέλεσμα να καταστεί το κύριο κυβερνητικό σώμα στη Ρώμη. Στους Αυτοκρατορικούς χρόνους η δύναμή της περιορίστηκε. τύραννος, ο Αρχικά ο όρος σήμαινε τον ευγενικής καταγωγής ανώτατο άρχοντα. Στη συνέχεια όμως δήλωνε το σφετεριστή της εξουσίας και αυτόν που διακυβερνούσε με απόλυτο τρόπο, αποσκοπώντας φαινομενικά στην ευημερία του λαού. Χρονολόγιο 91/90 π.χ.: Ο Μιθριδάτης ΣΤ προσπαθεί να επεκτείνει το βασίλειό του στη Φρυγία. Υποστηρίζει την εκθρόνιση των φιλορωμαίων Νικομήδη Δ της Βιθυνίας και Αριοβαρζάνη Α της Καππαδοκίας. Η Σύγκλητος στέλνει μια επιτροπή ώστε να επαναφέρει την ισορροπία μεταξύ των βασιλείων της Μικράς Ασίας 90/89 π.χ.: Η επιτροπή της συγκλήτου επαναφέρει τους νόμιμους ηγεμόνες στα βασίλειά τους, αλλά και τους ενθαρρύνει να εισβάλουν στο Βασίλειο του Πόντου με την υποστήριξη των ρωμαϊκών στρατευμάτων. Ο Νικομήδης Δ εισβάλλει στο Βασίλειο του Πόντου και το λεηλατεί, ενώ οι Ρωμαίοι εκπρόσωποι δεν αντιδρούν στις διαμαρτυρίες του Μιθριδάτη. Ο γιος του Μιθριδάτη εισβάλλει στην Καππαδοκία και εκθρονίζει τον Αριοβαρζάνη Α. Οι Ρωμαίοι αρχίζουν να συγκεντρώνουν στρατό 89 π.χ.: Έναρξη του Α Μιθριδατικού πολέμου. Συγκρούσεις στην πεδιάδα του ποταμού Αμνία στον Πόντο, κοντά στο βουνό Σκορόβα, στα σύνορα Πόντου και Βιθυνίας, και κοντά στον οικισμό Πάχη στη Φρυγία. Έπειτα από σοβαρές απώλειες, ο ρωμαϊκός στρατός οπισθοχωρεί στα παράλια του Αιγαίου, ενώ ο ρωμαϊκός στόλος παραδίδει τον έλεγχο του Ελλησπόντου στο Μιθριδάτη. Ο Μιθριδάτης καταλαμβάνει διαδοχικά τις περιοχές Βιθυνία, Φρυγία, Μυσία, Λυσία, Παμφυλία και τις γύρω περιοχές έως την Ιωνία 88 π.χ.: Ο Σύλλας αναλαμβάνει τη διοίκηση της επαρχίας της Ασίας και τον πόλεμο εναντίον του Μιθριδάτη. Ο Μιθριδάτης προετοιμάζεται να επιτεθεί στη Ρόδο και διατάζει τη σφαγή των Ιταλών στην Ασία μέσα 88 π.χ. Η τεχνική των Ροδίων υπερισχύει του μεγαλύτερου μιθριδατικού στόλου. Ο Μιθριδάτης δεν καταφέρνει να καταλάβει την πόλη Πάταρα στη Λυκία 88/87 π.χ.: Ο στρατηγός του Μιθριδάτη ΣΤ Αρχέλαος επιτίθεται και λεηλατεί τη Δήλο. Στην Αθήνα εγκαθίσταται φιλομιθριδατική τυραννία υπό το φιλόσοφο Αριστίωνα. Αχαιοί, Λακεδαιμόνιοι και Βοιωτοί συμμαχούν με το Μιθριδάτη. Συγκρούσεις μεταξύ του Μητροφάνη και του Ρωμαίου Βρούττιου στη Δημητριάδα και τη Μαγνησία. Ο στρατός του Βρούττιου συγκρούεται με το στρατό που οδηγεί ο Αρχέλαος κοντά στη Χαιρώνεια στη Βοιωτία, όπου υπερισχύει ο Αρχέλαος άνοιξη 87 π.χ.: Ο Σύλλας ξεκινάει με το στρατό του από την Ιταλία. Στην Ελλάδα, οι περισσότερες πόλεις τάσσονται με το μέρος του. Πολιορκεί την Αθήνα και επιτίθεται στον Πειραιά, ενώ παράλληλα προσπαθεί να συγκεντρώσει χρήματα. Ο Μιθριδάτης επιτίθεται στη Μακεδονία, χωρίς επιτυχία χειμώνας 87 π.χ.: Ο Σύλλας αποσύρεται στην Ελευσίνα, ενώ συνεχίζεται η πολιορκία της Αθήνας. Ο Λούκουλλος προσπαθεί να Δημιουργήθηκε στις 17/7/2018 Σελίδα 7/8

8 Στεφανίδου Βέρα,, Εγκυκλοπαίδεια συγκεντρώσει στόλο από την Αίγυπτο και τη Συρία αρχές 86 π.χ.: Οι πολιορκημένοι κάτοικοι της Αθήνας υποφέρουν από πείνα. Σε συμπλοκή κοντά στη Χαλκίδα, τα ρωμαϊκά στρατεύματα υπερισχύουν, αλλά ο γιος του Μιθριδάτη, Αρκαθίας, επιτίθεται και καταλαμβάνει τη Μακεδονία άνοιξη 86 π.χ.: Ο Σύλλας καταλαμβάνει την Αθήνα και λεηλατεί την πόλη. Έπειτα από λίγες μέρες, ο ρωμαϊκός στρατός καταλαμβάνει και καίει τον Πειραιά. Ο Αρχέλαος διαφεύγει στη Θεσσαλία και ενώνει το στρατό του με αυτόν του Δρομιχαίτη, του Αρκαθία και του Ταξίλη. Αποτυχημένη πολιορκία της Ελάτειας στη Φωκίδα από τον Ταξίλη. Μάχη της Χαιρώνειας. Ο στρατός του Φλάκκου καταλαμβάνει τους Φιλίππους και ο στρατός του Μιθριδάτη οπισθοχωρεί πέρα από τον Ελλήσποντο. Μάχη του Ορχομενού και νίκη του Σύλλα. Η Ελλάδα επανέρχεται υπό τη ρωμαϊκή επιρροή. Ο Σύλλας καταστρέφει τις βοιωτικές πόλεις Λάρυμνα, Αλές και Ανθηδόνα. Ο Σύλλας ξεκινάει διαπραγματεύσεις με το Μιθριδάτη, μέσω του Αρχελάου. Ο Φιμβρίας νικά τις δυνάμεις του Μιθριδάτη και καταλαμβάνει το Πέργαμο. Ο Μιθριδάτης καταφεύγει στην Πιτάνη και από εκεί διαφεύγει στη Μυτιλήνη 85/84 π.χ.: Ο Σύλλας διαπραγματεύεται με το Μιθριδάτη τη συνθήκη της Δαρδάνου Δημιουργήθηκε στις 17/7/2018 Σελίδα 8/8