Ήπειρος :το πλουσιότερο υδατικό διαμέρισμα της Ελλάδας

Transcript

1 60 χρόνια Ελληνική Γεωλογική Εταιρία 35 χρόνια Ι.Γ.Μ.Ε. Περιφερειακή Μονάδα Ηπείρου Ήπειρος :το πλουσιότερο υδατικό διαμέρισμα της Ελλάδας δρ. Ευάγγελος Νικολάου,γεωλόγος μηχανικός δ/ντης Π.Μ.Ηπειρου Ι.Γ.Μ.Ε. ΙΩΑΝΝΙΝΑ ΙΟΥΛΙΟΣ 2011

2 Η εισήγηση αυτή είναι το απόσταγμα των αποτελεσμάτων των ερευνητικών έργων και δραστηριοτήτων του ΙΓΜΕ που διεξάγεται στην Ήπειρο εδώ και 35 χρόνια. Τα ερευνητικά προγράμματα χρηματοδοτήθηκαν από : τις δημόσιες επενδύσεις την ΚΕΔΚΕ, την Περιφέρεια,τις Νομαρχίες τους ΟΤΑ και άλλους φορεις από το Β ΚΠΣ (εθνικό και περιφερειακό σκέλος) από το Γ ΚΠΣ κύριος σκοπός αυτών των προγραμμάτων ήταν η παρακολούθηση των ποιοτικών και ποσοτικών παραμέτρων των υπογείων νερών του διαμερισματος με στόχο: την δημιουργία αξιόπιστης χρονοσειρας δεδομένων την ορθολογική διαχείριση του υδατικού δυναμικού την προστασία των υπογείων νερών από την κάθε μορφή ρύπανσης την επίλυση των αναγκών νερού ( υδρευτικών, αρδευτικών κ.α) την βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων Στα πλαίσια του Β ΚΠΣ συντάχθηκε μια πλήρης μελέτη της δίαιτας των υπογείων νερών και των υδατικών ισοζυγιών όλων των λεκανών του διαμερίσματος. Στο Γ ΚΠΣ επικαιροποιηθηκαν όλα τα στοιχειά συμφωνά με την οδηγία 2000/60 της Ε.Ε. και συντάχθηκε επίσης μια ολοκληρωμένη μελέτη σε επίπεδο υδατικού διαμερίσματος. Οι μελέτες αυτές αποτελούν το χρησιμότερο εργαλείο της πολιτείας για την ορθολογική διαχείριση και την προστασία του υδατικού δυναμικού. Γιαυτο σήμερα λέμε ότι, η γεωλογική επιστήμη, η υδρογεωλογια, είναι ο μοχλός ανάπτυξης της Ηπείρου Σήμερα είμαστε απόλυτα ικανοποιημένοι και πιστεύω κοινωνικά καταξιωμένοι γιατί δεν υπάρχει δήμος η κοινότητα αλλά και συνοικισμός που να μη έχουμε συμβάλει στην επίλυση των υδρευτικών αναγκών.

3 γενικά Το υδατικό διαμέρισμα Ηπείρου αναπτύσσεται στο Β.Δ. τμήμα της χώρας μας σε μια έκταση Km 2. η μορφολογία η γεωλογική δομή οι υδρογεωλογικές συνθήκες και το υψηλό ετήσιο ύψος κατακρημνισμάτων καθιστούν την Ήπειρο το πλεονασματικοτερο διαμέρισμα της χώρας σε ότι αφορά τα αποθέματα νερού. Τα ανανεώσιμα αποθέματα υπόγειου νερού είναι 3220 εκατ.κ.μ/έτος και αντιστοιχούν στο 15% του συνόλου της χώρας.

4 Μορφολογία Η Ήπειρος είναι ένα από τα πλέον ορεινά διαμερίσματα τα χώρας δεδομένου ότι το 70% της επιφανείας χαρακτηρίζεται ορεινό. Οι μεγάλες κλίσεις των πρανών και οι βαθιές χαράδρες Βίκου,Καλαμα Αράχθου,Αχέροντα κ.α αποτελούν κύρια φυσιογραφικά γνωρίσματα. Τα όρη Τζουμερκα (2500m), τα όρη του Μετσόβου,η Τύμφη(2540m),ο Σμόλικας(2.617 m),ο Γράμμος (2512 m), το Μιτσικέλι, η Μουργκάνα,το Σούλι,κ.α. είναι οι κυριότερες οροσειρές.

5 γεωλογία Το μεγαλύτερο τμήμα της Ηπείρου ανήκει στην Ιόνιο γεωτεκτονική ζώνη. Οι ανατολικές περιοχές της (Τζουμέρκα όρη, λεκάνη Αώου και Σαρανταπόρου) ανήκουν στην ζώνη της Πίνδου. Στους ορεινούς όγκους Γράμμου- Σμόλικα -Μετσόβου, αναπτύσσονται πετρώματα της υποπελαγωνικής ζώνης (οφιολιθικα πετρώματα) Το όρος Γάβροβο ανήκει στην ομώνυμη ζώνη. Κύριο χαρακτηριστικό της γεωλογικής δομής της Ηπείρου είναι η επαλληλία μεγάλων αντικλίνων και μεγάλων συγκλίνων με γενική δ/νση αξόνων ΒΔ-ΝΑ που είναι και η τυπική δ/νση των Δειναριδων και της Πίνδου.

6 Οι γεωλογικοί σχηματισμοί Από τους παλαιοτέρους στους νεότερους στην γεωλογική δομή της Ηπείρου συμμετέχουν οι ακόλουθοι γεωλογικοί σχηματισμοί: Στην Ιόνιο ζώνη: η σειρά των εβαποριτών (γύψοι και ορυκτό άλας) τριαδικής ηλικίας. Τους εβαποριτες συνοδεύουν τα τριαδικά λατυποπαγή. η ανθρακική σειρά της Ιονίου (ασβεστόλιθοι και δολομίτες) που καταλαμβάνει το διάστημα ανώτερο Τριαδικό-ανώτερο Ηωκαινο. η κλαστική σειρά του φλύσχη με διάστημα ιζηματογεννησης Ηώκαινο-Ακουϊτάνιο. Στην ζώνη Πίνδου: ο κλαστικός σχηματισμός του Τριαδικού από μαργαικους ασβεστόλιθους ψαμμίτες και ιλυολιθους. η σειρά των ασβεστόλιθων και κερατόλιθων ερυθρωπού χρώματος που καταλαμβάνει το διάστημα ανώτερο Τριαδικό- ανώτερο Τιθώνιο. ο πρώτος φλύσχης (Κενομανιο-Τουρονιο) οι ανωκρητιδικοι ασβεστόλιθοι και τα στρώματα μετάβασης ο δεύτερος φλύσχης (Παλαιοκααινο-Ηώκαινο) Στο σύνθετο κάλυμμα της Πελαγωνικής όπου από την κορυφή προς την βάση συναντούμε: την επικλυσιγενή ασβεστολιθική σειρά και το οφιολιθικο σύμπλεγμα ( περιδοτίτες, γαβρούς, δολεριτες, σερπεντινες κ.α) Στην ζώνη Γαβροβου: την ανθρακική σειρά (Κρητιδικό - Ηώκαινο) την σειρά του φλύσχη (Ολιγοκαινο) Τα νεογενή και τεταρτογενή ιζήματα συμπληρώνουν τις σρωματογραφικές στήλες.συνίστανται από ποικίλες αποθέσεις θαλάσσιας,λιμναίας και χερσαίας φάσης (άργιλοι μάργες, κροκάλες,άμμοι και αμμοχάλικα ποικίλης σύστασης και κοκομετρικης διαβάθμισης, κορήματα συνεκτικά και μη κ.α.).

7 Υδρολογία Το υδρογραφικό δίκτυο παρουσιάζει μια μεγάλη ποικιλία σε ότι αφορά στην πυκνότητα και στην μορφολογία ανάπτυξης των κλάδων του. Στο υδρογραφικό δίκτυο απεικονίζεται η υδρολιθολογια : πυκνό δίκτυο = αδιαπέραστοι σχηματισμοί =μεγάλος συντελεστής επιφ. απορροής αραιό δίκτυο = υδροπερατοι σχηματισμοί =μεγάλος συντελεστής κατεισδυσης. Η γενική εικόνα της αποστράγγισης περιγράφεται: Ο Άραχθος και ο Λούρος αποστραγγίζουν τις ανατολικές και νότιες περιοχές. Ρέουν σχεδόν παράλληλα από βορρά προς νότο στον Αμβρακικό κόλπο. Ο Καλαμας και ο Αχέροντας αποστραγγίζουν τις δυτικές περιοχές στο Ιόνιο πέλαγος. Στον άνω τους ρου διακρίνουμε γενική δ/νση των κυριών κλάδων ΒΔ-ΝΑ που συμπίπτει με την δ/νση των μεγάλων συγκλίνων και αντικλίνων της Ιονίου ζώνης. Στον κάτω ρου παρατηρούμε απότομη μεταβολή της δ/νσης ροής σε ΒΑ-ΝΔ. Το βόρειο τμήμα του διαμερίσματος αποστραγγίζει ο ποταμός Αωος και οι παραπόταμοι του (Βοιδομάτης,Σαραντάπορος και Δρίνος). Ο Αώος εισέρχεται στην Αλβανία και εκβάλει στο Ιόνιο Πέλαγος. Στην κεντρική περιοχή του διαμερίσματος αναπτύσσεται η κλειστή λεκάνη Ιωαννίνων. Η αποστράγγιση της γίνεται μέσω τάφρων στη Παμβώτιδα λίμνη και στη συνεχεία μέσω της τάφρου Λαψιστας και της σήραγγας Κληματιας η λεκάνη απορρέει στον Καλαμα. Σημαντικές εκτάσεις της λεκάνης αποστραγγίζονται υπόγεια σε καταβόθρες. Στην παράκτια ζώνη από Ηγουμενίτσα βόρεια έως Πρέβεζα νότια αναπτύσσονται μικρές λεκάνες οι οποίες μέσω χειμάρρων απορρέουν στο Ιόνιο Πέλαγος. Η επικοινωνία επιφανειακών και υπογείων νερών είναι συχνό φαινόμενο στο υδατικό διαμέρισμα. Ποιοτικά υποβαθμισμένα επιφανειακά νερά που παροχετεύονται στις καταβόθρες μολύνουν τους υπόγειους υδροφόρους ορίζοντες και τις πηγές που αυτοί τροφοδοτούν

8 Υδρολογικές λεκάνες Στο υδατικό διαμέρισμα αναπτύσσονται οι κυρίες υδρολογικές λεκάνες των ποταμών : Αώου,Αράχθου, Λούρου Καλαμά, Αχέροντα, η κλειστή λεκάνη Ιωαννίνων, καθώς και άλλες μικρότερες λεκάνες (Μαργαριτίου Βωβού, κ.α). Η λίμνη Ιωαννίνων,η λ. Ζηρού,η λ. Τζαραβίνα, οι τεχνίτες λίμνες Πηγών Αώου και Πουρναριού, το έλος Καλοδικίου τα έλη Ροδιάς-Σαλαώρας και ένα πλήθος μεγάλων πηγών αποτελούν κύρια υδρολογικά γνωρίσματα του διαμερίσματος

9 Κατακρημνίσματα Το μέσο ετήσιο ύψος των κατακρημνισμάτων κυμαίνεται από 1000 mm έως 2000 mm ανάλογα με την περιοχή και το υψόμετρο. Για την γενική εκτίμηση του υδρολογικού ισοζυγίου του διαμερίσματος λάβαμε υπόψη το μέσο υψος κατακρημνισμάτων του σταθμού Ιωαννίνων που για την περίοδο σύμφωνα με την Ε.Μ.Υ είναι 1081,5 mm Από το ισοζύγιο προκύπτει ότι 520 mm(48%) είναι εξάτ/πνοή και 561,5 mm (52%) είναι το σύνολο απορροή + κατεισδυση. Το μεγαλύτερο μηνιαίο ύψος έχουμε τον Δεκέμβριο(174,9 mm)και το μικρότερο τον Αύγουστο(31.2 mm)

10

11 ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΕΤΗΣΙΟ ΥΨΟΣ ΥΕΤΟΥ (mm)

12 ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΜΕΣΕΣ ΜΗΝΙΑΙΕΣ ΤΙΜΕΣ ΥΕΤΟΥ (mm) ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ vτο διάστημα 20-30/11/2010 είχαμε 187mm και το διάστημα 1-5/12/2010 είχαμε 110 mm(συνολικά 297 mm) ΜΑΡΤΙΟΣ ΑΠΡΙΛΙΟΣ ΜΑΙΟΣ ΙΟΥΝΙΟΣ ΙΟΥΛΙΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ

13 Υδρογεωλογία Ως προς την υδροπερατοτητα οι γεωλογικοί σχηματισμοί του υδατικού διαμερίσματος διακρίνονται σε: Αδιαπέραστους σχηματισμούς (φλύσχης,μάργες κ.α) Ημιπερατούς σχηματισμούς (ασβεστόλιθοι Βίγλας) Υδροπερατους σχηματισμούς που ως προς το πορώδες διακρίνονται σε: υδροπερατους πορώδους κόκκων η πρωτογενούς πορώδους (άμμοι και αμμοχάλικα) υδροπερατους πορώδους ρωγμών η δευτερογενούς πορώδους (ασβεστόλιθοι, οφιόλιθοι, ψαμμίτες) Το ύψος βροχής, το πορώδες και η υδροπερατοτητα καθορίζουν την κατεισδυση και την δυναμικότητα των υπόγειων υδροφόρων.τα επίπεδα ροής των ποταμών,τα επίπεδα βάσης καρστικοποιήσης, η στρωματογραφική δομή, και πολλοί άλλοι παράγοντες καθορίζουν τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά των υπόγειων υδροφόρων και το καθεστώς της υπόγειας αποστράγγισης.

14

15

16 Υπόγειοι υδροφόροι Στο υδατικό διαμέρισμα αναπτύσσονται μεγάλα υπόγεια υδροφόρα συστήματα η σαφής οριοθέτηση των οποίων είναι δύσκολο έργο. Ιδιαίτερη διαχειριστική σημασία έχουν τα μεγάλα καρστικα συστήματα από τα οποία καλυπτονται κατά 80% οι ανάγκες νερού.οι καρστικοι υδροφόροι είναι ευάλωτοι στην ρύπανση γιατί οι ασβεστόλιθοι δεν έχουν ως υδροφορεις ικανότητα αυτοκαθαρισμού. Η ρύπανση διανύει μεγάλες αποστάσεις και η απορρύπανση είναι μακροχρόνια η αδύνατη.

17 Στο έργο Γ ΚΠΣ η παρακολούθηση των υπογείων υδροφόρων έγινε σε 580 υδροσημεία 331 πηγές 249 γεωτρήσεις από αυτά τα 52 εντάχθηκαν στο πανελλαδικό δίκτυο του ΙΓΜΕ. Έγιναν μετρήσεις: παροχής ( 3571) στάθμης (3842) φυσ/χημικές (40624) χημ.αναλυσεις(2310) ιχνοστοιχειων(517) Συντάχθηκε ένα πλήθος υδρογεωλγικών και υδροχημικών χαρτών και η συνολική μελέτη.

18 ΥΔΑΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΗΠΕΙΡΟΥ Έκταση:9379 Km 2 Ετήσιο ύψος βροχής: χιλιοστά Aαπορροή + κατείσδυση :από 46%-55% η 0,46Χ10 6-0,95Χ10 6 m 3 /Km 2 /έτος Δυνατά αποθέματα υπογείου νερού:3220χ10 6 m 3 /έτος Πηγαία νερά χαμηλής-μέσης μεταλλικότητας:883χ10 6 m 3 /έτος Ετήσιες ανάγκες νερού: 333Χ10 6 m 3 νερού για άρδευση 60X10 6 m 3 20X10 6 m 3 νερού για ύδρευση νερού για άλλες χρήσεις Ποσοστό εκμετάλλευσης:25%των δυνατών αποθεμάτων η 46%των πηγαίων Διαθεσιμότητα νερού:7500m 3 /άτομο/έτος

19 Ποιότητα των υπογείων νερών Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των υπόγειων νερών μιας περιοχής αποτελούν βασικό κριτήριο της εκμεταλευσιμοτητας τους. Η χημική σύσταση του υπόγειου νερού,τoυ σύνολου των διαλυμένων στο αλάτων(tds) αλλά και τα επί μέρους ιόντων εξαρτάται από φυσικούς παράγοντες όπως: από την προέλευση του νερού από την πετρολογική και ορυκτολογική σύσταση των πετρωμάτων από τα οποία διέρχεται και αποθηκεύεται το υπόγειο νερό από την επιφάνεια επαφής πετρώματος-νερού από τον χρόνο παραμονής του νερού στον υδροφόρο από την ταχύτητα υπόγειας ροής κ.α από ανθρωπογενείς παράγοντες όπως : οικιστική, βιομηχανική, αγροτική κ.α. δραστηριότητες που υφίστανται τροφοδοσίας του υδροφόρου. Τα κύρια ορυκτά άλατα που περιέχει το νερό είναι: το ασβέστιο (Ca), το μαγνήσιο(mg),το νάτριο(na), το κάλιο(k),τα οξυναανθρακικά άλατα(hco 3 ), τα ανθρακικά άλατα(co 3 ), τα θειικά άλατα(so 4 ), τα χλωριόντα(cl), τα νιτρικά άλατα(no 3 ) τα νιτρώδη άλατα(no 2 ) και το αμμώνιο(nh 4 ). Επίσης το νερό περιέχει ένα πλήθος άλλων στοιχειών σε μικρές ποσότητες Γενικά τα υπόγεια νερά του υδατικού διαμερίσματος είναι σε καλή έως πολύ καλή ποιοτική κατάσταση και αυτό είναι το συγκριτικό πλεονέκτημα.

20 Χημική σύσταση στο υδατικό διαμέρισμα Ηπείρου διαχωρίσαμε τρεις κύριους τύπους υπογείων νερών (υδροχημικες επαρχίες ): vνερά οξυανθρακικου τύπου HCO 3 >SO 4 >Cl καιca ++ >Mg ++ >Na + είναι νερά που τα συναντούμε σε όλους τους υπόγειους υδροφόρους και έχουν χαμηλή μεταλλικότητα(tds mg/l) vθειούχα νερά : είναι κυρίως καρστικα νερά που έρχονται σε επαφή με γύψους. Τα SO 4 συνήθως βρίσκονται σε περιεκτικότητα mg/l vχλωριούχα νερά Cl>SO 4 >HCO 3 και Na + >Ca ++ >Mg + τα χλωριόντα οφείλονται στην διείσδυση θάλασσας ( 415 mg/l mg/l)και στην επαφή υδροφόρων με κοιτάσματα ορυκτού άλατος ( 250-mg/l έως 300 mg/l).

21

22

23

24

25 Τριγραμμικό διάγραμμα Piper

26 Νιτρορύπανση. Η νιτρορύπανση είναι αισθητή στο κοκκώδες υδροφόρο σύστημα Πρέβεζας οπού τόσο στον φρεάτιο όσο και στους βαθύτερους υδροφόρους παρατηρούμε τιμές από mg/l λόγω της υπέρμετρης και αλόγιστης χρήσης λιπασμάτων (γεωτρ :GPRE 309=94mg/l, GPRE311=120mg/l, GPRE314= 84 mg/l). Τοπικά μετρήθηκαν υψηλές τιμές σε υδροσημεια κοντά στην ταφρο Λψιστας (έως 60 mg/l ) στη γεώτ. Τύρια του καρστ. συστήματος Λούρου (68 mg/l ) και στην πηγή Εξοχής (175mg/l). Σημειακά έχουμε αυξημένες τιμές NO 3 και σε ορισμένες πηγές και γεωτρήσεις που βρίσκονται εντός η καταντη οικισμών και επηρεάζονται από ανθρωπογενείς δραστηριότητες όπως στις πηγές Άσσου και Γαλατά( 27mg/l) στην πηγή Ελεούσα (36mg/l ) στην γεώτρηση Νεοκαισάρεια (28,5mg/l ) στην πηγή Κοπάνη (34 mg/l ). Οι τιμές αυτές

27 Το διακρατικό ενδιαφέρον Διακρατικές υδρολογικές λεκάνες Ο Αωος αποτελεί την μοναδική περίπτωση στη χώρα μας μετάγγισης νερού σε όμορη της. Η μικτή παροχή του ποταμού στο σημείο εξόδου είναι 81,8m 3 /s η 2.580x10 6 m 3 /y η το 25% της μικτής απορροής του διαμερίσματος. Στην ποσότητα αυτή συμπεριλαμβάνεται και η λεκάνη του Δρίνου. Νοτιότερα στην περιοχή Φιλιατών απορρέουν προς την Αλβανία οι δυο χείμαρροι ( Ξανθος και Ποβλα ). Διακρατικά υπόγεια υδροφόρα συστήματα. Εκατέρωθεν των συνόρων αναπτύσσονται τα μεγάλα καρστικα συστήματα: Αμαράντου Νεμέρτσικας,Μουργκάνας, Φιλιατών.Η ορθολογική διαχείριση των επιφανειακών και υπογειων νερών της παραμεθορίου περιοχής είναι προς όφελος των δύο χωρών γιατί το υδάτινο περιβάλλον δεν έχει σύνορα. Καρστικο σύστημα Νεμέρτσικα Καρστικο σύστημα Μουργκάνα Καρστικο σύστημα Φιλιατών Καρστικο σύστημα Αμαραντου

28 Η ιστορία της Ηπείρου είναι συνυφασμένη από αρχαιοτάτων χρόνων με τα νερά της δεσμός που φαίνεται να γίνεται πιο ισχυρός την εποχή που διανύουμε. Ο Αχέροντας με τις Πύλες του Άδη, η λίμνη των Ιωαννίνων με τον πνιγμό της Κυρα Φροσύνης, το θρυλικό Γεφύρι της Άρτας με την θυσία της γυναίκας του Πρωτομάστορα, οι δρακολίμνες του Σμόλικα και της Τύμφης, το Θεριό της πηγής του Αι Γιώργη, είναι μυθολογικά και ιστορικά στοιχεία που καταδεικνύουν με τον καλύτερο τρόπο τον παραπάνω δεσμό. Δεν είναι μονό ο μύθος και η ιστορία. Τα νερά της Ηπείρου τα τραγούδησε ο λαός της με ένα πλήθος ασμάτων που κάθε μέρα ηχούν στα αυτιά μας: Ψηλά στην Κωστελάτα στα κρύα τα νερά χορεύουν τα κορίτσια μαζί με τα παιδία..στη Βρύση στη Κρυόβρυση Στη Βρύση στα Τσερίτσιανα κ.α Τραγούδια που σήμερα είναι περισσότερο επίκαιρα από ποτέ σήμερα που η αξία του νερού του προσδίδει επάξια τον τίτλο ως το πολυτιμότερο αγαθό της φύσης αλλά και ως του πλέον ευάλωτου στην ρύπανση φυσικού πόρου αρκεί να αναλογιστούμε ότι : 3εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από χολέρα και δυσεντερία που προκαλούνται από το μολυσμένο νερό Το μολυσμένο νερό επηρεάζει την υγειά 1,5δισεκατομμυρίων

29 Χαρακτηρίστηκες καρστικες πηγές της Ηπείρου (μνημεία της φύσης)

30 Μνημεία του ανθρώπου Η λήψη μέτρων προστασίας γίνεται μέσω του Κ.Ο.Κ Η συνδυασμένη διαχείριση η περιβαλλοντική ευαισθησία

31 Καλύτερο από σήμερα Σήμερα χειρότερο από το χθες? η καλύτερο από το αύριο? Είναι αίνιγμα

32 Η Ήπειρος είναι η νερομάνα είναι το Ελληνικό εμιράτο του νερού. γιατί σήμερα η τιμή του νερού είναι ίση με αυτή του πετρελαίου αλλά αύριο να είστε βέβαιοι ότι θα είναι πολύ μεγαλύτερη. γιατί αντί πετρελαίου υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις και μάλιστα πολύ πιο φιλικές στο περιβάλλον ενώ αντί νερού δεν υπάρχει εναλλακτική λύση αλλά ένας μονόδρομος που γραφεί : Οικονομία Ορθολογική χρήση και Προστασία