Key word: Resilience, Livability, Rural area, Atrak River, Maraveh Tapeh and Palizan County. دوفصلنامه پالیزان

Transcript

1 بر روستایی سکونتگاههای رابطهی بررسی نواحی طبیعی مخاطرات برابر در روستاییان تابآوری پالیزان و مراوهتپه دهستان روستایی مشهد فردوسی دانشگاه جغرافیا گروه استادیار صادقلو*- طاهره مشهد فردوسی دانشگاه جغرافیا گروه استادیار - قیداری سجاسی حمداهلل چکیده و اجتماعی ناآرامیهای فراملی تا فردی بعد در کالن هزینههای ایجاد زیستمحیطی آسیبهای بروز سبب آن پیامدهای و مخاطرات سکونتگاه یک تپذیری زیس مختلف ابعاد ناپایداری مجموع در را تأثیرات این میتوان میشوند. سکونتگاهها کالبدی ساختارهای شکست علت همین به داشت. خواهد اثر انسانی اجتماعات اولیهی شرایط به برگشت و تحملپذیری نحوهی و میزان در که کرد عنوان روستایی اجتماعات آمادگی ارتقای برای اجتماعمحور رویکردی مخاطرات مدیریت فرایند در مؤثر سنجههای از یکی بهمنزلهی تابآوری امروزه شده سعی مطالعه این در است. روستایی سکونتگاههای کردن زیستپذیرتر هدف با مخاطرات از ناشی یهای ناپایدار برابر در روستایی زا بعد بنابراین گیرد. قرار بررسی مورد روستاییان بآوری تا با آن رابطهی روستایی سکونتگاههای تپذیری زیس سطح سنجش با تا است تدوین طریق از تا شد سعی روستایی سکونتگاههای و تابآوری به مربوط شاخصهای استخراج و نظری مبانی مطالعهی مدل و همبستگی طریق از یکدیگر با عامل دو این ارتباط اترک رودخانهی در سیل خطر تأثیر تحت روستاهای در آن تکمیل و پرسشنامه قازانقیه روستاهای تپذیری زیس لحاظ به که است این بیانگر بررسیها نتایج گیرد. قرار بررسی مورد پرومتی چندشاخصهی مگیری تصمی امتیاز باالترین دارای مطالعه مورد روستاهای سایر به نسبت 0/84 و 0/92 )φ( فی نهایی امتیاز با ترتیب به غربی قرهگل و سرپایین فرق امتیازهای مقایسهی است. امتیاز با قازانقیه روستای به متعلق رتبه باالترین نیز تابآوری لحاظ به که داد نشان نتایج همچنین هستند. ارتقا نیز اجتماعات بآوری تا میزان روستایی سکونتگاههای بودن زیستپذیر افزایش با که داد نشان نیز بآوری تا با سطح مییابد. پالیزان و مراوهتپه دهستان اترک رودخانهی روستایی نواحی بآوری تا کلیدی: واژههای 37 و پاییز 393 هطبار ی تسیز یریذپ هاگتنوکس یاه ییاتسور رب یروآبات ناییاتسور Survey relationship between rural settlement livability and rural resilience in front of natural disaster in rural areas of Mravehtapeh and Palizan County Abstract Tahere Sadeghloo* Hamdollah Sojasi Qidari 2 The environmental vulnerabilities due to hazards and their consequences cause different costs from individual level up to international level, social disturbance, and failing in physical structures of settlement areas. Generally, these effects could be called as unsustainability in different aspect of livability in rural settlement that will be effective on the measure of resilience and tolerability amount of human community to return to the initial condition after disaster. Thus, nowadays, resilience, as a one of the effective index to the disaster management process, is a social approach for enhancement of rural against disaster s unsustainability and for achieving a livable rural settlement condition. This study aims to measure the level of livability in rural settlements and analyze the relation between the livability and resilience level of rural areas. Thus, in sequence of theoretical studies, the resilience and livability indexes extracted and tested by questionnaire survey for the case study area to the rural of the floodplain area of Atrak River. The relation among these factors achieved by using of statistical examination -correlation test- and by PROMETHEE technique. The results show that Ghazan Ghieh, Feragh Sar Pain and west Black Flower, sequence with, 0.92 and 0.84 final score are in better condition of livability rather than the other rural area. Furthermore, the result shows that, the Ghazan Ghaieh rural achieved the first rank based on its resilience index. Moreover, the comparison of livability and resiliency scores shows that, resiliency of rural areas increases with increasing of livability simultaneously. Key word: Resilience, Livability, Rural area, Atrak River, Maraveh Tapeh and Palizan County. Assistant Professor, Department of Geography, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran; tsadeghloo@um.ac.ir 2 Assistant Professor, Department of Geography, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.

2 38 و پاییز 393 هطبار ی تسیز یریذپ هاگتنوکس یاه ییاتسور رب یروآبات ناییاتسور مقدمه مفاهیم با گاه که است چندبعدی مفهومی دارای زندگی شرایط از رضایتمندی و رفاه زندگی کیفیت مسائل نظیر مختلفی جنبههای و است بسیاری همپوشانیهای کیفیت شاخص اساس این بر ][. میگیرد بر در را غیرمادی و مادی کاهش بسیاری عوامل تأثیر تحت فضا یا محیط یک سکونتگاههای آن برای را فضایی یهای ناپایدار زمینهی و یافته نوعی به سکونتگاه تپذیری زیس بهعبارتی میآورد. فراهم انسانی پیامدهای و آثار با که باشد سکونتگاه آن پایداری بیانگر میتواند مخاطرات ییابد. م کاهش محیطی مخاطرات از ناشی منفی کاهش مهم علل از یکی مختلف منشأ با محیطی آسیبپذیری که روستایی نواحی در بهویژه است. سکونتگاهها زمینهی علل این اجتماعی و اقتصادی کالبدی ابعاد باالی پیامدهای با مخاطرات وقوع است داده توسعه را ناپایداری بروز سکونتگاههای تپذیری زیس کیفیت کاهش سبب خود بیشمار روستایی سکونتگاههای که است بدیهی یگردند. م روستایی دست متفاوتی و عدیده مسائل و مشکالت با جهان سرتاسر در برای زمین طبیعی مناطق همهی اصوال زیرا هستند گریبان به در روستاها بیشتر و نیستند مناسب روستایی ههای سکونتگا استقرار قرار ژئومورفولوژیکی و طبیعی مختلف عوامل جدی تهدید معرض آسیبپذیری سبب خود یها ناپایدار و پایداری این که ]2[ دارند و کشاورزی اقتصادی کالبدی نظیر ابعاد از برخی در روستاها گویای نوعی به شرایط این با انطباق توانایی و شده اجتماعی عبارت به است. روستایی اجتماعات فپذیری انعطا مقیاس کالبدی محیط از )اعم محیط در زیست شرایط بودن بهتر دیگر تواناییها تقویت زمینهساز انسانی سکونتگاههای غیرکالبدی( و میگردد محلی اجتماعات مردم بین در اعتمادبهنفس و عزتنفس 2 تابآوری نهایت در و فپذیری انعطا تحمل ظرفیت و توانایی که بنابراین میبخشد. توسعه و میکند تقویت را انسانی اجتماعات مناطق کمربند در واقع کشورهای از یکی نیز ایران که آنجایی از در آن جمعیت از توجهی قابل بخش که است جهان حادثهخیز افزایش برای راهکاری جستجوی میکنند زندگی روستایی مناطق مخاطرات برابر در روستاییان انعطافپذیری و تابآوری سطح سطح افزایش همراه به سریع برگشتپذیری قدرت و محیطی شرایط در توجه مورد مهم نکات از یکی روستایی جمعیت ماندگاری اصلی سؤال اساس این بر است. ایران روستایی برنامهریزی کنونی است: چنین تحقیق اب روستایی سکونتگاههای تپذیری زیس بین رابطهی و تأثیر چگونه محیطی مخاطرات برابر در آنها در ساکن افراد تابآوری است تحقیق اهداف تپذیری زیس و تابآوری مفهوم ارتباط نظری تبیین رد تپذیری زیس و بآوری تا شاخصهای استخراج بحران مدیریت روستاییان بآوری تا و تپذیری زیس سطح سنجش سیل طبیعی مخاطرهی برابر در مطالعه مورد منطقهی سطح با روستاییان بآوری تا بین همبستگی تبیین سیل. مخاطرهی برابر در آنها تپذیری زیس نظری مبانی ههایروستایی تپذیریسکونتگا زیس متغیر چندین از که است مرکب متغیر یک مفهوم وضع زندگی شرایط مردم درآمد سطح در تغییر میگردد. متأثر خانوادگی شادمانی فراغت روانی - روحی فشار محیط سالمت مرکب شکل به آن نظیر دیگر متغیر چندین و اجتماعی روابط به بنا امروز زندگی ]3[. یکند م تعیین را آن تغییرات و زیستی شرایط چالشهای با محیطی و اجتماعی اقتصادی گوناگون علتهای برخورداری برای را شهروندان تقاضای که است مواجه گستردهای میدهد. شکل ابعاد همهی در کیفیتتر با و مناسب محیط از فرهنگی اجتماعی عدالت رعایت پویا اقتصاد با گیر فرا جامعهی برای امن محیط و پایدار توسعهی ع متنو حال عین در و استوار زیست قابلیت تا ]4[ است شهروندان عمومی خواستههای از همه میشود اطالق زیست قابل مکانی به بنابراین باشد. داشته وجود شخصی پیشرفت و روانی اجتماعی مادی خوب شرایط که زیست قابل روستاهای در باشد. فراهم آن در کنان سا همهی تصمیمسازیها و تصمیمگیری در مشارکت همیاری ههای زمین در زندگی برای استاندارد خدمات و امکانات همچنین است. باال ]5[. است فراهم روستاها اینگونه روستاییان زیستی تابآوری دههی مخاطرات مدیریت تحول ارمغان بآوری تا مفهوم و سوانح مدیریت نظریههای و دیدگاهها امروزه است. حاضر مخاطرات برابر در تابآور جوامع ایجاد دنبال به پایدار توسعهی محققان از بسیاری نظر به ازاینرو ]6[. هستند طبیعی پایداری به رسیدن برای موضوعات مهمترین از یکی بآوری تا اب جوامع تقویت برای راهی بهمنزلهی بآوری تا امروزه است. رویکردها تعاریف و میشود مطرح نها آ تهای ظرفی از استفاده شکل آن مورد در متفاوتی سنجشی مدلهای و شاخصها با مقابله و سازگاری سطح و بآوری تا افزایش ]7[. است گرفته در خطرپذیری سطح کاهش و محیطی بحرانهای و تغییرات توسعهی که یسازد م فراهم را امکان این محلی اجتماعات بین محیطی مخاطرات از ناشی تهدیدهای میان در اجتماعات کنان سا زندگی نتواند بعدی بالیای و یابد ادامه پایدار و پیوسته صورت به از روستایی مردم برخورداری میان این در سازد. مختل را مردم مؤثر روستاییان تابآوری سطح در میتواند مناسب زندگی شرایط میتوان که است روستایی مناسب شرایط در باشد. مخاطرات برابر در روستایی اجتماعات بآوری تا و توانمندسازی عوامل که است مطلوب زیستی شرایط در زیرا کرد دنبال را محیطی بنابراین میگیرد. شکل انطباقی و توانمندکننده محافظتکننده

3 مطالعه مورد روستاهای و منطقه جغرافیایی موقعیت : تصویر 39 شرایط از برخورداری و زیست قابلیت با روستایی سکونتگاههای نشاط و سرزندگی امید ایجاد به منجر میتواند زندگی مناسب نشاندهندهی که باال بپذیری آسی و گردد آن ساکنان بین در از گردد. بآوری تا افزایش به منجر میتواند است سازگار شرایط محدودیتهای از یکی روستایی اجتماعات بپذیری آسی که آنجا تحت مدام که است فضاهایی در بهویژه اجتماعات این توسعهی اجتماعات بآوری تا دارند قرار مخاطرات از ناشی تهدیدات تأثیر توسعه به دستیابی برای تسهیلکننده رویکردی میتواند روستایی شرایط کیفی بهبود و کنین سا زیستی شرایط بهبود بهعبارتی و ناآرامی زمینهی همواره که مسائلی از یکی باشد. محیط در زندگی تشدید روستاها بهویژه سکونتگاهی فضاهای از بسیاری در را طبیعی موقعیت بر بنا که است مخاطراتی ریسک مینماید دارایی زندگی تهدیدکنندهی فضا در انسانی عملکردهای و نسبی سکونتگاهها آسیبپذیری میان این در است. محیطزیست و معرض در هها سکونتگا این قرارگیری کنار در انسانی فضاهای و و میگردد انسان زندگی کیفیت کاهش سبب طبیعی مخاطرات زمینهسازناپایداریهای و است فضایی توسعهی و رشد برای مانعی میزان افزایش با است. روستاها تخلیهی و مهاجرت نظیر فضایی مخاطرات برابر در هها سکونتگا بآوری تا میزان بپذیری آسی ساختار دلیل به روستاها میان این در ییابد. م کاهش شدت به سبب که هستند دارا را بیشتری بپذیری آسی معیارهای خود خاص مادی مناسب وضعیت زیرا یگردد م آنها کاهش در را روستاییان زندگی تابآوری محیطی و فیزیکی اجتماعی و میسازد توانمند را آنها و میدهد ارتقا محیطی مخاطرات برابر خواهد روستایی جوامع در تپذیری زیس ارتقای هساز زمین نتیجه در منطقهی به منطقه یک از تپذیری زیس الگوهای اما ]8[. بود کامال روستایی نقاط دیگر به نقطه یک از است ممکن حتی و دیگر روستاها از بسیاری دههها گذشت از بعد کنون ا زیرا باشد متفاوت تابآوری سنجش در نیستند. امان در مخاطرات تلفات و آثار از مقیاسهای آن به مربوط هدفشناسی و مطالعه نوع با متناسب در اما است. شده ارائه تابآوری مطالعهی و سنجش از متفاوتی چهار در را سنجش سهای مقیا یتوان م طبیعی مخاطرات با رابطه حفظ آسیبدیده روستاییان برای آینده به امیدواری شاخص از مهاجرت بیانگیزگی روستا در فعالیت و زندگی تداوم انگیزهی با مقابله جدید شهای رو جستجوی و بدیدگی آسی از پس روستا جامعهی هر باالی برخورداری میزان بنابراین کرد. جستجو بحران نآ تابآوری اندازهی نشاندهندهی شاخصها این از روستایی است. اجتماع ابزارها و تحقیق روش شهای رو از ترکیبی تحقیق این در استفاده مورد روش میدانی و کتابخانهای شیوهی از استفاده با تحلیلی و توصیفی اسنادی روشهای از اطالعات گردآوری برای پژوهش این در است. بر پرسشنامه تکمیل و مشاهده میدانی روشهای و کتابخانهای و استفاده نظری چارچوب در شده استخراج شاخصهای اساس اسنادی روش از ع موضو پیشینهی تدوین برای ابتدا بنابراین شد. دو در میدانی ههای داد و اطالعات و شد استفاده های کتابخان و روستاها توصیفی دادههای اول سطح در شد. جمعآوری سطح و پاییز 393 هطبار ی تسیز یریذپ هاگتنوکس یاه ییاتسور رب یروآبات ناییاتسور

4 2: رابطهی PP: KK KK [0,] تفاوت عدم pp(aa, bb) = 0 pp(aa, bb)~0 pp(aa, bb)~ pp(aa, bb) = 40 و پاییز 393 هطبار ی تسیز یریذپ هاگتنوکس یاه ییاتسور رب یروآبات ناییاتسور آمارنامههای از استفاده و آماری مرکز به مستقیم مراجعهی با از دوم سطح در سپس شد. تهیه کشور یهای آباد و شهرستانی در شده مطرح شاخصهای اساس بر پرسشنامه تدوین طریق گردید. تکمیل تحقیق متغیرهای به مربوط اطالعات مطالعه و تجزیه شهای رو نیز و تحقیق متغیرهای به توجه با بنابراین مقیاس در لیکرت طیف قالب در مربوط پرسشنامهی تحلیل تهیه های فاصل هها جنب برخی در و رتبهای و اسمی سنجش مطالعه این در گرفت. قرار هها نمون اختیار در و گردید اقتصادی بعد سه در روستایی سکونتگاههای مورد محیطی کالبدی تپذیری زیس و اجتماعی چهار از نیز بآوری تا سنجش برای همچنین و گرفت قرار توجه فعالیت و زندگی تداوم انگیزهی حفظ آینده به امیدواری شاخص جدید شهای رو جستجوی و روستا از مهاجرت انگیزهی نبود شاخصها این کردن کمی شیوهی شد. استفاده بحران با مقابله گویهها آن در که است بوده پرسشنامه مستقیم روش از استفاده با پرسشنامهای تحقیق معیارهای اساس بر شدهاند. بومی سنجش به نمونه جامعهی اختیار در و طراحی روستایی خانوار سطح در شامل تحقیق آماری جامعهی شد. داده قرار تصادفی صورت محدودهی اصلی مسیر حاشیهی روستایی نقطهی 26 روستاییان بخش در واقع پالیزان و مراوهتپه دهستان دو در اترک رودخانهی (. )تصویر است گلستان استان مراوهتپهی شهرستان مرکزی یک حریم در که روستاهایی میان از مطالعه مورد مناطق صورت به که شدند انتخاب دارند قرار رودخانه مسیر کیلومتری دارند. قرار سیل طبیعی خطر معرض در گون گونا جهات از و بالقوه کوکران رابطهی از مطالعه مورد منطقهی در هگیری نمون برای آن نتیجهی شد. استفاده خانوار 2365 برابر %95 احتمال با 0 از کمتر روستاهای تعداد افزایش با که بود نمونه 330 با برابر از نیز هها داد تحلیل برای رسید. مورد 38 به نظر مورد شاخص تصمیمگیری مدل همراه به پیرسون همبستگی آماری روش سه روش یا پرومتی روش است. شده استفاده پرومتی چندشاخصهی هک 3 ارزیابیها غنیسازی برای ترجیحی هبندی رتب ساختاریافتهی ع نو یک کردند ح مطر بار اولین برای 986 سال در دیگران و برنز برای روش این ]9[. است گزینهها هبندی رتب برای MADM روش است مناسب رابطهی ساختار با چندشاخصه مسائل حل : رابطهی MMMMMM(MMMMMM){ff (aa), ff 2 (aa),, ff kk (aa) aa AA} ff ii =, 2,, kk aaaaaa aa, bb AA زا امکانپذیر مجموعهی یک نشاندهندهی A اینجا در تصمیمگیری که هستند شاخصی k ها fi و است )روستاها( هها گزین وجود ارزیابی یک گزینه هر برای یگیرد. م صورت آنها اساس بر aa, bb AA گزینه دو که وقتی یشود. م داده نشان ff jj (aa) با که دارد بر را مقایسه این نتیجهی بتوان باید یگیرند م قرار مقایسه مورد P با که اولویت یا ترجیح تابع بنابراین کرد. بیان اولویت اساس ]0[: است ارائه قابل 2 رابطهی صورت به میشود داده نمایش b بر a گزینه اندك ترجیح b بر a گزینه زیاد ترجیح b بر a گزینه اکید ترجیح برابر منفی مقادیر برای و مییابد افزایش یکنواخت بهطور که روش ارائهکنندگان بهوسیلهی ترجیح تابع شش بود. خواهد صفر توابع این درست انتخاب است. شده پیشنهاد تصمیمگیرندگان به گزینهها میان رابطه از آنها درک و تحلیلگر و تصمیمگیرندگان به تابع شش این جدول در 3[. 2 ] دارد بستگی شاخصها و است. گردیده بیان PROMETHEE در گزینه دو ترجیح توابع : جدول استفاده عادی( ترجیح )تابع اول ع نو ترجیح تابع از اینجا در است. منطبق جدول اول ع نو با ترجیح تابع این شکل که شد pp jj (aa, bb) = 0 iiii dd aa,bb 0 iiii dd aa,bb > 0 ]4[ زوجی مقایسهی دادن انجام از بعد یعنی مرحله این در اقدام ترجیح یا اولویت تابع برای متناسب توابع از یکی انتخاب و دست به 3 رابطهی از استفاده با که میشود ترجیح نماد ایجاد به ]5[: میآید رابطهی 3 : kk ππππ(aa, bb) = ww jj pp jj (aa, bb), ww jj = jj= kk jj= نرمالشدهی وزنهای نشاندهندهی ww jj(jj=,2,,nn) رابطهی توان روش طریق از مطالعه این در که است شاخص هر دانشگاهی صاحبنظران از نفر 2 نظر با و رتبهای nn rr ii + ۱ ۲ مقدار این گردید. محاسبه مسئله با ارتباط در روستایی برنامهریزی این چه هر و است متغیر یک و صفر فاصلهی در ππππ(aa, bb) شاخصها تمام در b بر a گزینهی اولویت میزان باشد بیشتر مقدار هر برای ππππ(aa, bb) محاسبهی از بعد نهایت در است. بیشتر

5 اقتصادی اجتماعی کالبدی- محیطی روستاییان تابآوری روستاييان تابآوری با روستايی سكونتگاههای زيستپذيری ابعاد عوامل بين همبستگی 2: جدول مورد 38 نمونهها: تعداد طرفه دو معناداری با پیرسون همبستگی طرفه دو معناداری با پیرسون همبستگی طرفه دو معناداری با پیرسون همبستگی طرفه دو معناداری با پیرسون همبستگی ** 0/0 آلفا سطح در همبستگی اقتصادی اجتماعی - کالبدی محیطی.000.)**( )*( )**(40.05.)*( )**( )**(65 * 0/05 آلفا سطح در همبستگی تابآوری روستاییان 4 فیرعت 4 رابطهی طریق از 4 غیررتبهای نهای و پاییز 393 و علمی همب: 2 لودج یگتس عواينب لم عادبا گاتنوكسیريذپتيسز هایه ستاور یي اب ابت یروآ وسر لودج یسررب هطبار ی تسیز یریذپ هاگتنوکس یاه ییاتسور رب یروآبات ناییاتسور جریا aa, bb AA میشود. : 4 رابطهی φφφφ (aa) و a گزینهی قدرت بیانکنندهی φφφφ + (aa) اینجا در میتواند جریان هر است. a گزینهی ضعف ندهندهی نشا φφφφ + (aa) بزرگترین کند. ایجاد A در را کامل رتبهبندی یک نشاندهندهی φφφφ (aa) بزرگترین و a بهترین نشاندهندهی خالص جریان محاسبهی با میتوان انتها در است. a بدترین ]6[: کرد تعیین را برتر گزینهی φ(a) = φ + (a) φ (a) : رابطهی 5 برتر گزینهی یتوان م آمده بهدست مقادیر رتبهبندی با آنگاه کرد. مشخص گزینهها سایر به نسبت را نتایج و بحث نشان پیرسون همبستگی آزمون از آمده دست به نتایج سهگانهی ابعاد میان همبستگی که یدهد م روستاییان بآوری تا با کالبدی - محیطی و اجتماعی اقتصادی رابطهی بعد سه هر در عبارتی به است. معنادار روستاییان نظر از یعنی دارد. وجود بآوری تا با معناداری و مثبت سکونتگاههای تپذیری زیس سطح افزایش با مطالعه مورد افزایش نیز محیطی مخاطرات برابر در آنان بآوری تا روستایی عادی شرایط به برگشتپذیری و شرایط با انطباق قدرت و یافته زوجی مقایسات در اینکه ذکر قابل نکتهی اما است. امکانپذیر اجتماعی تپذیری زیس بین است. متفاوت یکدیگر با آن اثر و شدت 95 اطمینان با و 0/05 آلفا سطح در اقتصادی تپذیری زیس با دو این بین همبستگی میزان و است مثبت و معنادار رابطه درصد همبستگی نشانگر که است 0/24 پیرسن آزمون اساس بر عامل عامل بین همچنین است. عامل دو این بین ضعیف و مثبت )R( در نیز اقتصادی تپذیری زیس با محیطی - کالبدی تپذیری زیس و است معناداری رابطهی درصد 99 اطمینان با و 0/0 آلفا سطح میزان و متوسط شدت با مثبت همبستگی وجود نشاندهندهی با محیطی - کالبدی تپذیری زیس عامل بین است. 0/372 سطح در آمده دست به Sig به توجه با نیز اجتماعی تپذیری زیس همبستگی شدت که است مثبت و معنادار رابطه 0/95 اطمینان این بر عالوه است. ضعیف حد در و 0/09 با برابر آمده دست به سهگانهی ابعاد بین همبستگی رابطهی روستاییان نظر از اب روستاییان تابآوری با روستایی سکونتگاههای بوده معنادار 0/95 اطمینان سطح در آمده دست به Sig به توجه همبستگی شدت بهطوریکه است مثبت ع نو سه هر در که است بوده 0/65 با برابر تابآوری با اقتصادی بین 0/40 با برابر تابآوری با اجتماعی تپذیری زیس بین همبستگی با برابر محیطی کالبدی- بین همبستگی شدت و. )2 )جدول است 0/493 و تپذیری زیس سطح کردن مشخص برای ادامه در مدل از دو این بین رابطهی کردن مشخص و روستاها بآوری تا این برای است. شده استفاده پرومتی چندشاخصهی تصمیمگیری تکمیل از حاصل ههای داد اساس بر مگیری تصمی ماتریس ابتدا کار نیا ن وز تعیین برای بعد مرحلهی در شد. تشکیل پرسشنامهها ابتدا منظور بدین گردید. استفاده های رتب توان روش از معیارها برنامهریزی صاحبنظران از نفر 2 و شد طراحی پرسشنامهای و شاخصها به مربوط وزنهای و کردند تکمیل را آن روستایی 3(. )جدول شد محاسبه ابعاد اساس بر مگیری تصمی ماتریسهای از یک هر در سپس هک همانطور گرفت. صورت زوجی مقایسهی معیارها تکتک تعیین توابع این )عادی( اول ع نو ترجیح تابع اساس بر شد گفته رد زوجی مقایسهی روش از آمده بهدست نهای وز آنگاه و گردید محاسبه تصمیمگیری ماتریس ππππ(aa, bb) و شد داده تأثیر توابع این یعنی ورودی و خروجی جریانهای محاسبهی با آنگاه گردید. همان( φφφφ(aa که خالص جریان محاسبهی به φφφφ + (aa) و φφφφ + (aa) انتخاب برتر گزینهی نها آ رتبهبندی اساس بر و شد پرداخته است است. شده داده نشان 4 جدول در که شد لحاظ به که شد مشخص ترتیب بدین با ترتیب به غربی قرهگل و سرپایین فرق قازانقیه روستاهای روستاهای سایر به نسبت 0/84 و 0/92 )φ( فی نهایی امتیاز هستند. امتیاز باالترین دارای مطالعه مورد رودخانهی حاشیهی در روستاهای میان در صرفا هبندی رتب این که کرد بیان باید البته کل تپذیری زیس سطح گویای و است منطقه در مطالعه مورد تابآوری لحاظ به که داد نشان نتایج همچنین نیست. روستاها است یک امتیاز با قازانقیه روستایی به متعلق رتبه باالترین نیز

6 شاخ وزن 3: جدول تحقیق صهای وزن امیدواری آینده به تداوم انگیزهی حفظ فعالیت و زندگی روستاییان تابآوری انگیزهی عدم مهاجرت روشهای جستجوی بحران با مقابله جدید اقتصادی اجتماعی 0/5 محیطی کالبدی - 0/333 0/67 0/20 0/40 0/30 0/0 روستاها بآوری تا و تپذیری زیس در محاسبهشده کل )φ( فی اساس بر گزینهها رتبهبندی 4: جدول گزینهها توت یکه پایین همتآباد قلعه آق محمدشاهیر قرهگل کله قمیش ساری دالق قزل شیخ لرسفلی آقتقه قدیم نور اله قازان قیه قرهگل غربی گوندر -0/28 7 0/84 3-0/ / /6 6 -/ /25 0 0/67 5 0/ /52 7-0/46 9 0/38 9 فی (φ) کل رتبهها -0/28 7 0/74 4-0/ / /53 7-0/ /2 0/58 6-0/6 2 0/42 8-0/46 9 0/33 9 تابآوری فی (φ) کل رتبهها گزینهها ق ر هدام نوبی ج تپه قوشه فرق سرپایین تپه یکه شار ل ق ی موت قرهاقاچلی یازگلدی چایلی قرهگل تخته وسط ق لی پال چ ی موت سوزش قربان پیکار شورجه باال -0/ /09 2 0/76 4-0/ /23 0/42 8-0/04 4-0/20 6-0/2 5-0/63 2 0/92 2 0/07 3-0/36 8 فی (φ) کل رتبهها -0/8 24-0/06 4 0/ /70 5 0/32 0 0/02 3-0/2 6-0/07 5-0/ /84 3 0/2 2-0/36 8 تابآوری فی (φ) کل رتبهها 42 و پاییز 393 هطبار ی تسیز یریذپ هاگتنوکس یاه ییاتسور رب یروآبات ناییاتسور در و دارد قرار 0/904 امتیاز با سوزن روستای نیز دوم رتبهی در و شده واقع 0/84 امتیاز با سرپایین فرق روستای نیز سوم رتبهی روستاها برای آمده دست به رتبههای و کلی نتایج بررسی است. نزدیک نشاندهندهی بآوری تا و تپذیری زیس سطح زمینهی در نشاندهندهی نتایج مورد یک در تنها که است امتیازات بودن قرهگل روستای به مربوط و است رتبهها در توجه قابل جابهجایی و هها رتب مقایسهی گفت میتوان بنابراین است. تختهوسط سطح بین ارتباط گویای پرومتی مدل از آمده دست به امتیازات اقدام علت همین به است. روستاییان بآوری تا با روستاییان بآوری تا و تپذیری زیس سطح بین ارتباط برقراری به رابطهی گویای 0/0 آلفا سطح در آمده دست به نتایج که شد روستاییان تابآوری و تپذیری زیس سطح بین مثبت و معنادار 5(. )جدول است بودن باال و افزایش با که کرد استدالل یتوان م بنابراین سطح همزمان روستایی مناطق در تپذیری زیس سطح پیدا افزایش نیز طبیعی مخاطرات برابر در روستاییان بآوری تا آسیبپذیری سطح کاهش راهکارهای از یکی بنابراین میکند. و افزایش سیل ازجمله طبیعی مخاطرات برابر در روستاییان زیرا است روستایی ههای سکونتگا در سطح ارتقای تابآوری توانایی مناسب زیست سطح از روستاییان برخورداری افزایش را محیطی مخاطرات برابر در روستاییان برگشتپذیری و میدهد. با روستاها سطح امتیاز بین رابطهی 5: جدول روستاییان تابآوری تابآوری 0/980 ** همبستگی پیرسون معناداری سطح 0/000 روستاها تعداد 26 ** 0/0 آلفا سطح در همبستگی نتیجهگیری معرض در قرارگیری واسطهی به روستایی سکونتگاههای دارای باال آسیبپذیری سطح همچنین و محیطی بهای آسی در است. زیستی لحاظ به باال ریسک معرض در محیطی شرایط در زیرساختها و امکانات از روستاییان برخورداری سطح میان این جبرانکنندهی حدودی تا میتواند مناسب اجتماعی بسترهای کنار محیطی مخاطرات برابر در روستاییان بپذیری آسی باالی سطح زندگی مطلوب شرایط به دستیابی امروزه علت همین به باشد. سکونتگاههای پایداری به دستیابی عمدهی اهداف از آرامش و رفاه دنبال به روستایی پایدار توسعهی دیگر عبارت به است. روستایی روستای و سالم روستای به دستیابی زندگی کیفیت سطح ارتقای فراهم طریق از که است امروزین شرایط با متناسب سکونت قابل اقتصادی مختلف ابعاد در انسانی زندگی مناسب شرایط شدن مهمترین از یکی اما یگردد. م فراهم محیطی - کالبدی و اجتماعی

7 43 و مخاطرات وقوع محیط یک تپذیری زیس کاهش عوامل ناشی پیامدهای و مخاطرات دارد. همراه به که است آسیبهایی هزینههای ایجاد زیستمحیطی بهای آسی بروز سبب آن از شکست و اجتماعی ناآرامیهای فراملی تا فردی بعد در کالن تأثیرات این میتوان میشوند. سکونتگاه یک کالبدی ساختارهای سکونتگاه یک تپذیری زیس مختلف ابعاد ناپایداری مجموع در را برگشت و لپذیری تحم نحوهی و میزان در که کرد عنوان روستایی این بر داشت. خواهد اثر انسانی اجتماعات اولیهی شرایط به امروزه اینکه دلیل به هدف به دستیابی برای مقاله این در اساس مانند ههایی مسئل تبیین برای متعارف مگیری تصمی لهای مد الزم کارآیی از هستند چندبعدی که تابآوری و استفاده چندمعیارهای تصمیمگیری مدلهای از نیستند برخوردار معیارها با را تصمیمگیرنده چندین همزمان ورود امکان که شد مطالعهی در یآورند. م فراهم گوناگون ههای گزین و اهداف و سکونتگاههای تپذیری زیس سطح سنجش با تا شده سعی حاضر گیرد. قرار بررسی مورد روستاییان بآوری تا با آن رابطهی روستایی استخراج و ع موضو نظری مبانی مطالعهی از بعد منظور این برای سکونتگاههای و تابآوری به مربوط شاخصهای در آن تکمیل و پرسشنامه تدوین طریق از تا شد سعی روستایی محدودهی حوزهی در سیل مخاطرهی تأثیر تحت روستاهای این ارتباط پالیزان و مراوهتپه دهستان دو در اترک رودخانهی تصمیمگیری مدل و همبستگی طریق از یکدیگر با عامل دو آمده دست به نتایج گیرد. قرار بررسی مورد وایکور چندشاخصهی میان همبستگی که میدهد نشان پیرسون همبستگی آزمون از محیطی و اجتماعی اقتصادی تپذیری زیس سهگانهی ابعاد در عبارتی به است. معنادار روستاییان تابآوری با کالبدی - تابآوری با معناداری و مثبت رابطهی تپذیری زیس بعد سه هر سطح افزایش با مطالعه مورد روستاییان نظر از یعنی دارد. وجود برابر در آنان تابآوری روستایی ههای سکونتگا تپذیری زیس و شرایط با انطباق قدرت و یافته افزایش نیز محیطی مخاطرات این در همچنین است. امکانپذیر عادی شرایط به برگشتپذیری لحاظ به روستاها تبندی اولوی به پرومتی مدل طریق از پژوهش و هها رتب مقایسهی شد. پرداخته تابآوری و تپذیری زیس سطح سطح بین ارتباط گویای پرومتی مدل از آمده دست به امتیازات اقدام علت همین به است. روستاییان بآوری تا با روستاییان بآوری تا و تپذیری زیس سطح بین ارتباط برقراری به رابطهی گویای 0/0 آلفای سطح در آمده دست به نتایج که شد روستاییان تابآوری و سطح بین مثبت و معنادار با بپذیری آسی سطح امتیازهای مقایسهی دیگر عبارت به است. سکونتگاههای بودن تپذیر زیس افزایش با که داد نشان تابآوری اساس این بر ییابد. م ارتقا نیز اجتماعات تابآوری میزان روستایی کرد: بیان را زیر پیشنهادهای میتوان طریق از روستایی مناطق در تپذیری زیس سطح تقویت خدمات ارائهی برای سیل مخاطرهی از پیش آموزشهای ارائهی روستاییان گاهی آ افزایش مخاطرهی با مقابله برای روستاییان روانی توانمندسازی سیل جدید روشهای جستجوی برای روستاییان تشویق سیل. با مقابله پینوشت و پاییز 393 هطبار ی تسیز یریذپ هاگتنوکس یاه ییاتسور رب یروآبات ناییاتسور. Livability 2. Resilience 3.Preference Ranking Organization Method for Enrichment Evaluations (PROMETHEE) 4. Outranking Flows منابع. Dajian & Peter, 2006, (200). World Expo and Urban Life Quality in Shanghai in Terms of Sustainable Development Chinese Journal of Population. Resources and Environment, Vol. 4, No.. و محیطی مخاطرات در تحلیلی زمستان(. )390 علی بالدپس ۲.۲ )دشت مرند منطقهی شمال روستایی ههای سکونتگا ژئومورفولوژیکی یازدهم سال جغرافیایی فضای - علمی فصلنامهی هالکو( شمارهی 3. Rahman & Mittelhamer & Wandschaneder (2003).Measuring the Quality of Life Across countries: A sensitivity Analysis of well-being indices. Wider international conference on inequality, poverty and Human well-being, May 30-3, Helsinki, Finland. ابعاد بر تحلیلی پاییز(. )387 سیددانا علیزاده محمد فرد صالحی ۴.۴ مدیریت رویکرد )با شهرها در سبز فضاهای روانشناختی و اجتماعی شمارهی شهری مدیریت فصلنامهی شهری(. 5. May, A. (996). Information Technology in Urban Planning. Routledge, London. و اقتصادی تابآوری ارزیابی تابستان(. و بهار )392 محمدرضا رضایی ۶.۶ زلزلهی موردی: )مطالعهی طبیعی سوانح برابر در شهری جوامع نهادی بحران مدیریت و علمی فصلنامهی دو تهران(. شهر محلههای سوم شمارهی شایان کبر ا پرهیزکار علی عسگری محمدرضا رضایی مجتبی ۷.۷ رفیعیان مدیریت در آن شاخصسازی و تابآوری مفهومی تبیین )390(. سیاوش علوم )مدرس فضا آمایش و برنامهریزی.)CBDM( اجتماعمحور سوانح پیاپی )4( 5 انسانی( 8. D Agostini, L.R., Fantini, A.C. (2008). Quality of Life and Quality of Living Conditions in RuralAreas: Distinctively Perceived and Quantitatively Distinguished. Social indicator research, 89, Brans, J.P., Mareschal, B., Vincke, H. (986). How to Select and How to Rank Projects: The PRO- METHEE Method. European Journal of Operational Research, Vol. 24, Brans, J.P., and Mareschal, B. (994). The Promcalcgaia Decision Support System for Multicriteria Decision Aid. Decision Support Systems, Vol. 2, No. 4 (5), Kalogeras, N., Baourakis, G., Zopounidis, C., and Dijk, G. (2004). Evaluate the Financial Performance of Agri-Food Firms: a Multicriteria Decision-Aid Approach. Journal of Food Engineering, Vol. 70,

8 2. Brans, J.P., Macharis, C., Kunsch, P.L., Chevalier, A., Schwaninger, M. (998). Combining Multicriteria Decision Aid and System Dynamics for the Control of Socio-Economic Processes. an Iterative Real- Time Procedure. European Journal of Operational Research, Vol. 09, Chou, T., Lin, W., Lin, C., Chou, W., and Haung, P. (2004). Application of the Promethee Technique to Determine Depression Outlet Location and Flow Direction in DEM. Journal of Hydrology, Vol. 287, Wang, X. (200). the research on the evaluation index system of livable rural areas in China by the case of rural areas in Henan Province. Agriculture and Agricultural Science Procedia,, Leeneer, I., and Pastijn, H. (2002). Selecting Land Mine Detection Strategies by Means of Outranking MCDM Techniques. European Journal of Operational Research, Vol. 39, Figueira, J., Smet, Y., and Brans, J.P. (2004). MCDM Methods for Sorting and Clustering Problems: Promethee Tri and Prpmethee Cluster; 44 شماره پاییز و زمستان 393 علمی و ناییاتسور یروآبات رب ییاتسور یاه هاگتنوکس یریذپ تسیز ی هطبار یسررب نازیلاپ و هپت هوارم ناتسهد ییاتسور یحاون یعیبط تارطاخم ربارب رد