ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΜΕΛΕΤΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ & ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ- ΤΩΝ ΔΑΣΩΝ & ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΣΤΙΣ ΠΥΡΟΠΛΗΚΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ
Εκπόνηση Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών με τη συνεργασία των: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Γεωπονική Σχολή Δασολογική Σχολή Γεωπόνοι του ΥΠ.Α.Α.Τ. Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας (ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε.) Ελληνικό τμήμα του W.W.F.
Ομάδες Εργασίας 15 ομάδες με συμμετοχή 160 μελών Δ.Ε.Π. και ειδικών επιστημόνων Διάρκεια εκπόνησης μελέτης: Ένας μήνας
Συνεργασία με φορείς για την συλλογή στοιχείων Ελληνικές Γεωργικές Ασφαλίσεις (ΕΛ.Γ.Α.), Ολοκληρωμένο Σύστημα Διαχείρισης & Ελέγχου (Ο.Σ.Δ.Ε.) Υπηρεσίες του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων Περιφερειακές και Νομαρχιακές Υπηρεσίες Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. Επιτόπιες επισκέψεις- εκτιμήσεις και συνεργασία με τους τοπικούς φορείς και συζητήσεις με την τοπική κοινωνία των πυρόπληκτων περιοχών
Μεθοδολογία Ολοκληρωμένη προσέγγιση στην αποκατάσταση και ανάπτυξη των πυρόπληκτων περιοχών στη βάση: Βιώσιμη ανάπτυξη κοινωνικών οικονομικών & περιβαλλοντικών παραμέτρων
Πυρόπληκτες περιοχές σε 7 Νομούς της χώρας: Ηλεία, Αχαΐα, Μεσσηνία, Αρκαδία, Λακωνία, Κορινθία, Εύβοια Οι Νομοί αυτοί είχαν τις μεγαλύτερες καταστροφές στο φυσικό και οικιστικό περιβάλλον, όπως επίσης και στην διάρθρωση της πρωτογενούς παραγωγής.
Ορισμός των πυροπλήκτων περιοχών Με βάση: Την Κοινή Υπουργική Απόφαση οριοθέτησης των πληγεισών περιοχών του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. Τις δηλώσεις των πυροπλήκτων αγροτών στον ΕΛ.Γ.Α Τις τοπικές Διευθύνσεις Δασών Την Τοπική Αυτοδιοίκηση χαρακτηρίστηκαν ως πυρόπληκτα 502 Δημοτικά Διαμερίσματα
Φάσεις της μελέτης Αναλυτική αποτύπωση της προϋπάρχουσας και υφιστάμενης κατάστασης- διαπίστωση βασικών προβλημάτων Στρατηγική για την αποκατάσταση και την ανάπτυξη κατά Άξονες Προτεραιοτήτων Προτάσεις δράσεων και έργων κατά Άξονες Προτεραιοτήτων Κοστολόγηση δράσεων και έργων
Έκταση Καταστροφής Επλήγησαν: 502 Δημοτικά Διαμερίσματα Έκταση: 35% της συνολικής έκτασης Πληθυσμός: 37% του συνολικού πληθυσμού Αριθμός πληγέντων Αγροτών: 42.990 (21% του συνόλου)
Ειδικότερα: Στους 7 Νομούς επλήγησαν: Φυτικό κεφάλαιο: Ελαιόδεντρα: 244 χιλ. στρ. Αμπελώνες: 21 χιλ. στρ. Λοιπές δενδρώδεις καλλιέργειες: 14 χιλ. στρ Ζωικό κεφάλαιο: Αιγοπρόβατα: 24.410 κεφαλές Βοοειδή: 472 κεφαλές Μόνοπλα: 318 κεφαλές Μελλισοσμήνη: 20.671 κυψέλες Δάση και Δασικές εκτάσεις: 1.472 χιλ. στρ. Περιοχές Natura: 207 χιλ. στρ. Επικίνδυνες για διάβρωση εκτάσεις: 2.230 χιλ. στρ.
Άξονες Προτεραιοτήτων Για την αντιμετώπιση των καταστροφών ορίζονται οι παρακάτω Άξονες Προτεραιότητας: Περιβάλλον και Φυσικοί Πόροι Παραγωγικό σύστημα Μεταποίηση και Υπηρεσίες Απασχόληση Υποδομές
Προτεραιότητα: Περιβάλλον και Φυσικοί Πόροι ΔΡΑΣΕΙΣ Αντιδιαβρωτικά Έργα Προστασία Υδατικών Πόρων Αποκατάσταση και Προστασία Δασών
Αντιδιαβρωτικά Έργα
Προτεινόμενα μέτρα Αναχλόαση των αγρών Δενδροφύτευση των φυσικών περιοχών (περιλαμβανομένων και των αναδασώσεων) Κατασκευή αντιδιαβρωτικών έργων στις χαράδρες και στα ρέματα Παρακολούθηση των μέτρων προστασίας
Προστασία Υδατικών πόρων
Επιπτώσεις Υποβάθμιση ποιότητας νερού για κτηνοτροφική χρήση Ολισθήσεις γαιών βοσκοτόπων Έλλειψη νερού σε μικρά ορεινά χωριά Μείωση παροχής νερού άρδευσης
Προτεινόμενα μέτρα Προμήθεια δεξαμενών αποθήκευσης νερού για την κτηνοτροφία Αποκατάσταση υδρομαστεύσεων πηγών στις ορεινές και ημιορεινές περιοχές για χρήση στην κτηνοτροφία Κατασκευή φραγμάτων συγκράτησης νερού Έργα διαμόρφωσης πρανών και ρεμάτων Έργα αποστράγγισης Έργα αντιμετώπισης μεγάλων κατολισθήσεων
Αποκατάσταση και προστασία δασών
Προτεινόμενα Μέτρα Συντήρηση δασικού οδικού δικτύου Αντιπυρικές ζώνες, καθαρισμοί αντιπυρικών ζωνών κτλ. Αναδασώσεις Αποκατάσταση και βελτίωση βοσκοτόπων Κατασκευή κορμοφραγμάτων και κορμοδεμάτων
Προτεραιότητα: Παραγωγικό σύστημα ΔΡΑΣΕΙΣ Αποκατάσταση ζημιών ελαιοκαλλιέργειας Αποκατάσταση ζημιών αμπελουργίας Αποκατάσταση λοιπών δενδρωδών καλλιεργειών Αποκατάσταση ζημιών στη μελισσοκομία Αποκατάσταση ζημιών στην κτηνοτροφία Βελτίωση των γεωργικών διαρθρώσεων
Αποκατάσταση ζημιών ελαιοκαλλιέργειας
Επιπτώσεις- Προτεινόμενα Μέτρα Στα ελαιόδενδρα: με ελαφριές ζημιές (16,1%) προτείνεται μετρίου βαθμού κλάδεμα της κόμης με μετρίου βαθμού ζημιές (20,3%) προτείνεται κλάδεμα ανανέωσης στους βραχίονες ή στον κορμό των ελαιώνων με σοβαρές ζημιές (63,6%) προτείνεται αντικατάσταση των δέντρων με επαναφύτευση μόνον στο 5,7% των ελαιώνων ενώ το υπόλοιπο 57,9% μπορεί να αναγεννηθεί με καρατόμηση στο ύψος του λαιμού και εμβολιασμό.
Αποκατάσταση ζημιών αμπελουργίας
Επιπτώσεις- Προτεινόμενα Μέτρα Στους αμπελώνες με σοβαρές ζημιές στο υπέργειο τμήμα των πρέμνων (22,5%) προτείνεται αναμπέλωση είτε των αμπελώνων είτε των σειρών που καταστράφηκαν με μέτριες ζημιές βραχιόνων ή και του κορμού (57,5%) προτείνεται κορμοτόμηση και μόρφωση των πρέμνων εξαρχής με ελαφριές ζημιές στις παραγωγικές μονάδες και τους βραχίονες (20%) προτείνεται διαχείριση των πρέμνων κατά το χειμωνιάτικο κλάδεμα καρποφορίας όσον αφορά την ανανέωση των βραχιόνων
Αποκατάσταση λοιπών δενδρωδών καλλιεργειών
Επιπτώσεις Το μεγαλύτερο ποσοστό της συνολικά πληγείσας έκτασης τωνλοιπώνδενδρωδών(58,2%) αντιστοιχεί στα ακρόδρυα. Στα ακρόδρυα: Το 69,8% εμφανίζει ολόκληρο το υπέργειο μέρος του δένδρου καμένο Το 21, 6% εμφανίζει σημαντικό μέρος της κόμης καμένο Το 8,6% εμφανίζει μικρό ποσοστό ζημιάς
Αποκατάσταση ζημιών στη μελισσοκομία
Προτεινόμενα μέτρα Αποζημίωση και αποκατάσταση των καμένων μελισσοσμηνών Χορήγηση τροφής στα εναπομείναντα μελίσσια Μετακίνηση τους σε άλλες περιοχές
Αποκατάσταση καταστροφών στην κτηνοτροφία
Απώλειες Αιγοπρόβατα: 24.410 κεφαλές Βοοειδή: 472 κεφαλές Μόνοπλα: 318 κεφαλές Στάβλοι: 1.475 (48.055 τ.μ.) Αιγοπροβατοστάσια: 58 (1.822 τ.μ.) Σταβλο -υπόστεγα: 597 (21.132 τ.μ.) Βοσκήσιμες εκτάσεις: 947 χιλ. στρ.
Επιπτώσεις Καταστροφή βοσκοτόπων Καταστροφή κτηνοτροφικών υποδομών (σταβλικές εγκαταστάσεις κλπ) Μείωση της Ακαθάριστης Αξίας Ζωικής Παραγωγής (γάλακτος και κρέατος) Μείωση βοσκήσιμων εκτάσεων (απαγόρευση βοσκής στα αιγοπρόβατα για 2 χρόνια τουλάχιστον)
Προτεινόμενα μέτρα Αντικατάσταση ζώων με εγχώριες φυλές Πρόβατα: Καραγκούνικη και Μυτιλήνης Αίγες: Σκοπέλου Ανακατασκευή- Αναβάθμιση σταβλικών εγκαταστάσεων και λοιπών υποδομών Διανομή ζωοτροφών λόγω απαγόρευσης της βοσκής Εγκατάσταση καλλιεργειών χορτοδοτικών φυτών Κτηνιατρική κάλυψη των εκτροφών παραγωγικών ζώων (Ίδρυση Ειδικού Κέντρου) Πιλοτική εγκατάσταση κτηνοτροφικών πάρκων
Το πρόβλημα της αποκατάστασης της κτηνοτροφίας έρχεται σε πολλά σημεία σε σύγκρουση με την Δράση: Αποκατάσταση και Προστασία Δασών και δείχνει την αναγκαιότητα της ολοκληρωμένης προσέγγισης του θέματος το οποίο διέπνεε την εκπόνηση του συνόλου της μελέτης.
Προτεραιότητα: Μεταποίηση και Υπηρεσίες ΔΡΑΣΕΙΣ Αποκατάσταση ζημιών στη μεταποίηση Αποκατάσταση ζημιών στον Αγροτουρισμό
Αποκατάσταση ζημιών στη μεταποίηση
Οι μονάδες μεταποίησης (ελαιουργεία, τυροκομεία, οινοποιεία κ.λπ.) δεν υπέστησαν ζημιές, υπάρχουν όμως έμμεσες απώλειες εισοδήματος λόγω μειωμένης διαθεσιμότητας πρώτης ύλης για την λειτουργία τους τα επόμενα χρόνια. Γι αυτέςτιςμονάδεςπροτείνεται, παράλληλα με την ενίσχυση για να ανταποκριθούν στις δανειακές υποχρεώσεις τους, να γίνει μετεγκατάσταση εκτός πόλεων και οικισμών με ταυτόχρονο εκσυγχρονισμό τους.
Αποκατάσταση ζημιών στον Αγροτουρισμό
Άμεση προκήρυξη κύκλου επενδυτικών σχεδίων, με στόχευση των δράσεων σε επενδύσεις αποκατάστασης του τοπίου, εξωραϊσμού χώρων, δημιουργίας πολιτιστικών κέντρων κ.α. Σχεδιασμός της διασύνδεσης του παράκτιου τουρισμού με εναλλακτικές μορφές τουρισμού στην ενδοχώρα των περιοχών. Σχεδιασμός και υλοποίηση προγραμμάτων γυναικείας και νεανικής επιχειρηματικότητας με στοχευμένη επαγγελματική κατάρτιση για αξιοποίηση/ μεταποίηση γεωργικών προϊόντων.
Προτεραιότητα: Απασχόληση ΔΡΑΣΕΙΣ Πρόγραμμα απασχόλησης προσωπικού στην αντιπυρική προστασία Προσέλκυση νέων επενδύσεων και επιδότηση θέσεων εργασίας
Προτεινόμενα μέτρα Οι μόνιμοι κάτοικοι πυρόπληκτων περιοχών ασφαλισμένοι στον ΟΓΑ και κάτοχοι γεωργικής εκμετάλλευσης που υπέστη ζημιές (>50%) προτείνεται να απασχοληθούν στην υλοποίηση των αντιπλημμυρικών έργων και των έργων αναδάσωσης και αποκατάστασης των καμένων δασών. Φορέας υλοποίησης: Ο.Α.Ε.Δ. Τελικοί δικαιούχοι: Αναπτυξιακές Εταιρείες των πυρόπληκτων περιοχών
Προτεραιότητα: Υποδομές ΔΡΑΣΕΙΣ Αποκατάσταση ζημιών στις υποδομές και παρακολούθηση- διαχείριση ακραίων υδρολογικών φαινομένων λόγω πυρκαγιάς Υποδομές προβλέψεων εκδήλωσης πυρκαγιών και πλημμυρικών φαινομένωνμετεωρολογικοί σταθμοί
Προτεινόμενα μέτρα Έργα αξιοποίησης επιφανειακών υδατικών πόρων Εξοπλισμοί πρωτογενούς τομέα Εγγειοβελτιωτικά έργα Έργα εξηλεκτρισμού Αγροτική οδοποιία
Προστατευόμενες περιοχές
Επιπτώσεις Αγροπεριβαλλοντικά μέτρα Βιολογική γεωργία Βιολογική κτηνοτροφία Αναβαθμίδες Περιοχές Natura που επλήγησαν: το δάσος και η λίμνη Καϊάφα η Ολυμπία το οροπέδιο της Φολόης, ο Πάρνωνας και ο Ταΰγετος, τα φαράγγια Σελινούντα και Βουραϊκού
Προτεινόμενα μέτρα Δημιουργία φυσικού πάρκου Ανασύσταση καλλιεργειών με νέες μορφές με σεβασμό στους Κώδικες Ορθής Γεωργικής Πρακτικής και στους κανόνες της Πολλαπλής Συμμόρφωσης Αναβαθμίδες στις ανασυστάσεις ελαιώνων και αμπελώνων Αποκατάσταση καμένων φυτοφραχτών.
Εκπαίδευση
Προτεινόμενα Μέτρα Άμεση αξιολόγηση των αποτελεσμάτων των προγραμμάτων των φορέων εκπαίδευσης (Ο.ΓΕ.Ε.Κ.Α. ΔΗΜΗΤΡΑ, Κ.Ε.Κ., ΥΠ.Ε.Π.Θ. - πρόγραμμα ΗΣΙΟΔΟΣ κ.α.) Ενίσχυση του μορφωτικού επιπέδου και της επαγγελματικής κατάρτισης με στόχο την ενίσχυση της αυτοδυναμίας των παραγωγών στη διαδικασία λήψης των αποφάσεων.
Στο πλαίσιο αυτό, η συνεργασίατου Γ.Π.Α. με τις Τοπικές Αρχές και τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση ενδέχεταινααποβείιδιαίτερασημαντική.