ΔΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ / TEΥΧΟΣ 14 / ΜΑΡΤΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010 ΔΙΑΝEΜΕΤΑΙ ΔΩΡΕAΝ ΜEΣΩ ΣΥΝΕΡΓΑΖOΜΕΝΩΝ ΦΑΡΜΑΚΕIΩΝ OMOΡΦΙΑ Άνοιξη, καιρός για... ανανέωση ΠΟΔΙΑ Ετοιμαστείτε να φορέσετε πέδιλα ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Οι διατροφικές διαταραχές έγιναν «επιδημία»
περιεχόμενα 18 08 Πονοκεφαλοι / Δεν είναι όλοι οι ίδιοι... 14 Εργασια / Όταν η δουλειά σε αρρωσταίνει 18 Στοματικη Υγιεινη/ Η υγεία ξεκινά από το στόμα 24 Καρκίνος Τραχήλου / «Ξεχνούν» την πρόληψη οι Ελληνίδες 28 Παχυσαρκια / Γιατί «ναυαγούν» οι δίαιτες; 32 Παιδι / Μην αμελείτε τα εμβόλια 36 Ερευνεσ / Κάντε βιβλιοθεραπεία! 40 Περιποιηση / Πόδια έτοιμα για πέδιλα 44 Ομορφιά / Ανοιξιάτικη ανανέωση 52 Κρισεισ Πανικου/ Όταν το μυαλό «παιδεύει» το σώμα 58 Εγκεφαλος / Τα «πάντα» είναι στο μυαλό μας 36 66 62 Διατροφη / Μην τρώτε μπροστά στην τηλεόραση 66 Ανδρες / Γιατί προτιμούν τις μεγαλύτερες; 70 Συμβουλεσ / Πώς θα χάσετε τα κιλά του Πάσχα 74 Διατροφικεσ Διαταραχεσ / Όταν η σχέση με την τροφή γίνεται «αρρωστημένη» 80 Τσαϊ / «Ασπίδα» προστασίας για την καρδιά 84 Bodytalk / Βοηθήστε το σώμα σας να ισορροπήσει 88 Συνταγές με αγκινάρα / Το γευστικό, «άγριο» μπουμπούκι 92 Ανακυκλώνω / Φτιάξτε βιολογικό λίπασμα ΔΙΜΗΝΙΑΙΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ-ΕΚΔΟΣΗ Μ. ΠΙΤΣΙΛΙΔΗΣ Α.Ε. Αγ. Νικολάου 102, 16674 Γλυφάδα Τηλ: 210 8947002, Fax: 210 8941551 e-mail: thita@pitsilidis.gr www.pitsilidis.gr ΕΚΔΟΤΗΣ Μιχάλης Πιτσιλίδης ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Νινέττα Βατικιώτη ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ Θεόδουλος Παπαβασιλείου ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΞΙΑ Νεκταρία Καρακώστα ΔΗΜΟΣΙOΓΡΑΦΙΚΗ ΟΜΑΔΑ Έλενα Κιουρκτσή Ειρήνη Νικολάου Χαριτωμένη Βόντα ART DIRECTOR Νικολέττα Παπαϊωάννου GRAPHIC DESIGNER Έμμη Mίσου ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ Γιώργος Παναγόπουλος ΥΠΟΔΟΧΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ Σοφία Κολοβού ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ Ειρήνη Πιτσιλίδη Βασιλική Κούτσικου ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ Σταμάτης Κωνσταντάτος ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ Όλγα Κοσσυβάκη Credit: VisualPhotos.com Το Thita τυπώνεται σε 30.000 αντίτυπα και διανέμεται δωρεάν μέσω συνεργαζόμενων φαρμακείων 2
editorial M Ο (ασφυκτικός) κλοιός των ινστιτούτων Νεκταρια Κ. εσημέρι Σαββάτου, για βόλτα στα μαγαζιά. Μια κοπέλα σε σταματά, σου βάζει ένα μικροδωράκι στο χέρι. Για το δώρο που μόλις κέρδισες, υπεύθυνο είναι το γειτονικό ινστιτούτο αδυνατίσματος, παράρτημα μεγάλης γνωστής αλυσίδας. Σαν αντάλλαγμα, η κοπέλα ζητά το κινητό σου. Δευτέρα πρωί και το τηλέφωνο χτυπά. Είναι από την αλυσίδα. Μια κυρία με ενημερώνει ότι κέρδισα μια περιποίηση και πρέπει να περάσω από εκεί για να κατοχυρώσω το δώρο μου. Έχω πολλή δουλειά, απαντώ «αδύνατον αυτήν την εβδομάδα». Θεωρώ πως σε μια βδομάδα θα το έχει ξεχάσει και τι καλά!- την ξεφορτώθηκα. Μία εβδομάδα αργότερα, την ίδια ώρα, το τηλέφωνο χτυπά και πάλι. Η κυρία επιμένει να πάω για την περιποίηση, κλείνω το ραντεβού, αλλά κάτι τυχαίνει τελευταία στιγμή και ακυρώνω. Το επόμενο 10ήμερο αποδεικνύεται εφιαλτικό. Το τηλέφωνο χτυπά -πάντα με απόκρυψηανελλιπώς κάθε πρωί. Δεν απαντώ, θεωρώντας πως κάποια στιγμή θα σταματήσουν. Οι κλήσεις πολλαπλασιάζονται. Μία, δύο, τρεις, τέσσερις φορές την ημέρα. Κάποια στιγμή τυχαίνει να σηκώσω ένα από αυτά τα τηλέφωνα. Μια κυρία μου ξαναλέει να πάω για την περιποίηση, της λέω πως δεν προλαβαίνω, κι εκείνη μου ζητάει ενοχλημένη το λόγο, «τότε γιατί κλείσατε το ραντεβού»; Κλείνω εκνευρισμένη το τηλέφωνο. Την επομένη, μια άλλη κυρία αναλαμβάνει να μου πει το «ποίημα». Της λέω εμφατικά πως «δεν ενδιαφέρομαι» και ελπίζω ότι το θέμα έχει πια λήξει οριστικά. Δύο μέρες αργότερα νέο τηλέφωνο και πλέον χάνω την υπομονή μου (και πιστέψτε με, έχω πολλή ). Σχεδόν ουρλιάζω στο τηλέφωνο: «ΔΕΝ ΘΑ ΕΛΘΩ, ΔΕΝ ΘΑ ΕΛΘΩ». Αυτό ήταν και το τελευταίο τηλεφώνημα. Μέσα σε δέκα ημέρες μετρώ περισσότερες από 130 κλήσεις στο κινητό μου. Γι αυτό σκεφτείτε το διπλά, την επόμενη φορά που κάποιος θα σας σταματήσει στο δρόμο για να ζητήσει το τηλέφωνό σας. Είναι σαν να το δίνετε σε ψυχοπαθή n.karakosta@pitsilidis.gr 4
memo Το σύνδρομο των ρητορικών ερωτήσεων Ω Ειρηνη Π. ς άνθρωπος έχω πολλά ερωτήματα φιλοσοφικής φύσης, τα οποία παραμένουν αναπάντητα και τα οποία, ενδεχομένως, αποτελούν τη βάση των προβληματισμών μου. Ωστόσο, έχω καταλήξει, πως όλα αυτά τα φιλοσοφικά ερωτήματα, όπως το γιατί πρέπει να υπάρχει φτώχεια, αδικία, κακοποίηση, πόλεμοι και γαλλικός κινηματογράφος στην ανθρωπότητα, ίσως να αυταπαντηθούν όταν -και αν- εγώ «μάθω» να σχετίζομαι με τον εαυτό μου και τους άλλους. Οι φίλοι μας οι ψυχίατροι ισχυρίζονται, πως το άτομο αρχίζει να μαθαίνει να σχετίζεται στην οικογένεια και, έπειτα, όντας ενταγμένο σε κάποιο κοινωνικό σύνολο, μαθαίνει να γνωρίζει, να κρίνει να ανταποκρίνεται και να συλλέγει εμπειρίες. Μέσα σε αυτό το κοινωνικό σύνολο, μαθαίνει να ακολουθεί πρότυπα και μοτίβα για να εξελιχθεί και να αφήσει με τη σειρά του το δικό του, μικρό ή μεγάλο, αποτύπωμα. Λαμβάνοντας, λοιπόν, ως δεδομένο αυτά τα πρότυπα, αλλά και το μοτίβο «δουλειά, σπίτι, γάμος, παιδιά» που ακολουθεί, σε γενικές γραμμές, το ελληνικό κοινωνικό σύνολο στο οποίο ανήκω κι εγώ, αναρωτιέμαι: μήπως εκείνο ξέρει κάτι που εγώ αγνοώ; Μη με παρεξηγείτε! Απολαμβάνω όσο τίποτα την παρέα των παιδιών και τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν τις συγκρούσεις. Κατανοώ πλήρως το δικαίωμα κάθε γυναίκας σε ένα πλήρες πορσελάνινο σερβίτσιο από το Christofle. Αντιλαμβάνομαι την ανάγκη επιβεβαίωσης και επισημοποίησης της σχέσης ενός ζευγαριού ενώπιον μιας -αμφιβόλου προέλευσης- υπερδύναμης που, παρεμπιπτόντως, δεν επισημοποίησε ποτέ τη σχέση της με τη μάνα του παιδιού της. Μοιράζομαι με σεβασμό την αγωνία προαγωγής των ανθρώπων από junior account manager σε senior account manager. Ναι! Τα αντιλαμβάνομαι όλα αυτά! Αλλά, σε ένα κόσμο που οι άνθρωποι αγχώνονται για το μέλλον τους ως κοινωνικά όντα και οι γυναίκες, επιπλέον, για το πότε θα γίνουν μανάδες, εγώ αισθάνομαι την ανάγκη να ρωτήσω: Μήπως να αγχωθώ που δεν αγχώνομαι; Μήπως είμαι στο αντίθετο ρεύμα; Κι αν είμαι, τότε γιατί τις μοναχικές μου ώρες περνώ καλά με εμένα; Ελπίζω να μη σας μπέρδεψα. Βλέπετε, τις περισσότερες φορές δεν ξέρω καν ποια είναι η ερώτηση, αλλά η απάντηση είναι whiskey. Σας ευχαριστώ για το χρόνο που αφιερώσατε και σας χαιρετώ με την ελπίδα πως κάπου, κάπως, κάποτε θα λάβω μια διαφωτιστική απάντηση. 6
υγεία της Νεκταρίας Καρακώστα 8
ΠΟΝΟΚΕΦΑΛΟΙ Δεν είναι όλοι οι ίδιοι... Σύμφωνα με τις στατιστικές, 6 στους 10 ανθρώπους υποφέρουν συχνά από πονοκέφαλο. Οι ειδικοί επιστήμονες, διερευνώντας όλο και περισσότερο το πρόβλημα των κεφαλαλγιών, διακρίνουν σήμερα πάνω από 150 μορφές πονοκεφάλου. Σ ε ένα σημαντικό ποσοστό μάλιστα, που κυμαίνεται από 10-20%, οι πονοκέφαλοι είναι έντονοι ή πολύ συχνοί, με αποτέλεσμα να υποβαθμίζεται σημαντικά η ποιότητα ζωής των πασχόντων, κάνοντας τη ζωή τους... αφόρητη! Δεν είναι τυχαίο ότι για την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, η κεφαλαλγία θεωρείται το ίδιο σοβαρή ασθένεια με την άνοια και την ψύχωση. Οι πιο συχνοί τύποι πονοκεφάλων, που αναγνωρίζουν σήμερα οι επιστήμονες, είναι ο πονοκέφαλος τύπου τάσεως, η ημικρανία και η αθροιστική κεφαλαλγία. Ο πονοκέφαλος τύπου τάσεως, είναι η πιο συχνή, καθημερινή μορφή πονοκεφάλου, γνωστή με πολλά ονόματα, εξαιτίας της ασάφειας γύρω από την αιτιολογία της, αλλά κυρίως, λόγω της ποικιλίας των μορφών με τις οποίες παρουσιάζεται. «Η ονομασία του προέρχεται από το γεγονός ότι, μαζί με τον πονοκέφαλο, συχνά παρουσιάζεται και μια τάση («σύσπαση» θα το λέγαμε) των μυών της κεφαλής και του τραχήλου. Ο αγγλικός όρος tension (=τάση), έχει θεωρηθεί από πολλούς ότι αφορά ψυχική υπερένταση και έτσι αυτός ο πονοκέφαλος κρίθηκε ως ψυχογενής. Είναι γεγονός, πως ο πονοκέφαλος τύπου τάσης, ταλαιπωρεί περισσότερο άτομα με υπερβολικό άγχος», τονίζει ο παθολόγος, Επιστημονικός Διευθυντής της Παθολογικής Κλινικής & του Διαβητολογικού Τμήματος Ιατρικού Κέντρου Αθηνών (Κλινική Ψυχικού), κ. Αντώνης Λέπουρας. Κύρια χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου τύπου κεφαλαλγίας, που εμφανίζεται σε τριπλάσια συχνότητα στις γυναίκες, σε σχέση με τους άνδρες, είναι, σύμφωνα με τον ίδιο: ότι διαρκεί (εφόσον δεν αντιμετωπιστεί φαρμακευτικά), από 30 έως και 7 ημέρες ότι η ένταση του πόνου είναι ήπια έως μέτρια. ότι ο πόνος περιγράφεται σαν «βάρος», «σφίξιμο» ή «πίεση» και καταλαμβάνει όλο το κεφάλι. ότι η ένταση του πόνου δεν μεγαλώνει με την φυσική δραστηριότητα (εργασία, βηματισμός κ.λπ). 9
υγεία Ημικρανία Είναι ο δεύτερος σε συχνότητα πονοκέφαλος, όμως από πλευράς έντασης και βαρύτητας είναι κατά πολύ σημαντικότερος από τον πονοκέφαλο τάσεως. Οι ειδικοί διακρίνουν περί τα 14 είδη ημικρανίας. Η ημικρανία είναι διαταραχή διάρκειας 4-24 ωρών, με κύριες εκδηλώσεις τον πολύ δυνατό πονοκέφαλο που συνοδεύεται από ναυτία (ή εμετό) και φωτοφοβία ή ηχοφοβία. Εκλυτικοί της παράγοντες, ιδίως στις γυναίκες, είναι οι διαταραχές του ύπνου, ο εμμηνορυσιακός κύκλος, οι μεταβολές του καιρού και η κατανάλωση αλκοόλ. «Ο ασθενής, στη διάρκεια της κρίσης, ελαττώνει τις δραστηριότητές του, παραμένοντας συχνά στο κρεβάτι, σε σκοτεινό και ήσυχο δωμάτιο. Δεν μπορεί να συνεχίσει την εργασία του όσο διαρκεί η κρίση, αφού οποιαδήποτε φυσική δραστηριότητα, ακόμα και το να ανέβει μια σκάλα, επιδεινώνει τα συμπτώματα. Παρά τη βαρύτητα των συμπτωμάτων, ωστόσο, η ημικρανία είναι μια καλοήθης κατάσταση και ο ασθενής δεν κινδυνεύει από αυτήν», εξηγεί ο κ. Λέπουρας. Είναι, όμως, συχνή αιτία απουσίας από τη δουλειά. Οι στατιστικές λένε ότι το 50% των ανθρώπων που υποφέρουν από ημικρανία, απουσιάζουν από την δουλειά τους για 1-14 ημέρες το χρόνο! Στον αθροιστικό πονοκέφαλο, τέλος, τα συμπτώματα εμφανίζονται κατά αθροίσματα, ενώ μεσολαβούν διαστήματα χωρίς πόνο. Χαρακτηριστικό του είναι ο πολύ έντονος πόνος γύρω από τον οφθαλμική κόγχη ή στον κρόταφο, πάντα από τη μια πλευρά του κεφαλιού. Ο αθροιστικός πονοκέφαλος έχει κι άλλα χαρακτηριστικά συμπτώματα όπως: δακρύρροια, ρινική συμφόρηση, ρινόρροια, ιδρώτα στο μέτωπο και το πρόσωπο, πτώση και οίδημα του βλεφάρου. Παρά τη βαρύτητα των συμπτωμάτων, η ημικρανία είναι μια καλοήθης κατάσταση και ο ασθενής δεν κινδυνεύει από αυτήν Θεραπεία Οι περισσότερες μορφές κεφαλαλγίας αντιμετωπίζονται συμπτωματικά με αναλγητικά, χωρίς να εξαλείφονται. Βέβαια, ακόμη και τα πιο κοινά αναλγητικά, είναι σημαντικό να λαμβάνονται σύμφωνα με τις οδηγίες και να μην γίνεται υπερβολή. Σήμερα, σε πολλά δημόσια νοσοκομεία (Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο Αθηνών, Ναυτικό Νοσοκομείο, 401 Στρατιωτικό Νοσοκομείο, Νοσοκομείο Αεροπορίας, Παπαδημητρίου, «Άγιος Δημήτριος», ΑΧΕΠΑ. «Γ. Παπανικολάου», Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Πατρών, Νοσοκομεία Καβάλας και Χανίων), υπάρχουν ειδικά κέντρα που ασχολούνται με τους πονοκεφάλους. Διαθέσιμες είναι και πολλές εναλλακτικές θεραπευτικές προσεγγίσεις, όπως 10
ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ Πότε να απευθυνθείτε στο γιατρό ο βελονισμός, η ομοιοπαθητική, οι ψυχοσωματικές προσεγγίσεις κλπ. Οι τελευταίες ενδείκνυνται στις περιπτώσεις που οι πονοκέφαλοι οφείλονται σε σωματοποίηση άγχους και αρνητικών συναισθημάτων. Ψυχοσωματικές προσεγγίσεις Σημείο «κλειδί» σε αυτήν την προσέγγιση, είναι η συνειδητοποίηση του προβλήματος. «Η κύρια λειτουργία της διατύπωσης (formulation) είναι η αναπλαισίωση, το να πάψει δηλαδή ο θεραπευόμενος να αντιμετωπίζει το σύμπτωμα σαν κάτι οργανικό και ανεξήγητο και να συνδέσει τις γνωστικές, συναισθηματικές και βιολογικές παραμέτρους, που ευθύνονται για τη δυσκολία που αντιμετωπίζει», σημειώνει ο ψυχοφυσιολόγος στο Κέντρο Ψυχοσωματικής Υγείας «ΑΝΑΔΡΑΣΗ», δρ Δημήτρης Χρηστίδης. Οι ψυχογενείς πονοκέφαλοι (κεφαλαλγίες τύπου τάσης, Πολλοί άνθρωποι ανησυχούν υπερβολικά όταν έχουν πονοκέφαλο, οι ειδικοί επιστήμονες ωστόσο βεβαιώνουν ότι, εξαιρετικά σπάνια, ο πονοκέφαλος μπορεί να υποδηλώνει κάτι σοβαρότερο. Ιατρική συμβουλή πρέπει να αναζητηθεί όταν: α. ο πονοκέφαλος εμφανίζεται με το πρωινό ξύπνημα ή μας ξυπνάει την νύχτα β. ο πάσχων είναι νεαρής ηλικίας γ. ο πονοκέφαλος αλλάζει χαρακτηριστικά (ένταση, διάρκεια, εντοπισμό ή συνοδεύεται και από άλλα συμπτώματα π.χ. εμετό, διπλωπία, δυσκαμψία στον αυχένα, αστάθεια, αδυναμία κατά την βάδιση) δ. ο πονοκέφαλος εμφανίζεται ξαφνικά και έχει μεγάλη ένταση ή επιμένει για πολύ χρόνο (για πάνω από 1-2 εβδομάδες), ή είναι συνεχής απ την στιγμή που θα εμφανιστεί ε. ο πονοκέφαλος είναι πολύ ισχυρός και συνοδεύεται από πυρετό και δυσκαμψία στον αυχένα. 11
ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ υγεία ημικρανίες), έχουν ως κοινό παθογενετικό φαινόμενο τη δυσλειτουργική ενεργοποίηση και διατήρηση της συμπαθητικής διέγερσης. «Στις μεν κεφαλαλγίες τύπου τάσης, αυτή η συμπαθητική διέγερση εκφράζεται κυρίως ως υπερτονία και κόπωση των μυών της κεφαλής, του τραχήλου και των ώμων, στις δε ημικρανίες, με τη χαρακτηριστική αγγειοσυστολή των επιφανειακών μικροαγγείων. Και στις δύο περιπτώσεις, γνωστικοί και συμπεριφορικοί παράγοντες έκαναν το άτομο να μάθει, μια κάποια εποχή της ζωής του, να ενεργοποιεί τον συγκεκριμένο παθογενετικό μηχανισμό και να αντιδρά με τον συγκεκριμένο τρόπο (συμπαθητική διέγερση), σε προκλήσεις του περιβάλλοντος. Για να ξεπεράσει το πρόβλημα, ο ασθενής πρέπει πρώτα απ όλα να καταλάβει τη νευροφυσιολογία του παθογενετικού μηχανισμού τού προβλήματός του. Με άλλα λόγια, να κατανοήσει ότι η κεφαλαλγία τάσεως, είναι επακόλουθο της δυσλειτουργικής προσαρμογής του συστήματός του στο περιβάλλον και, γενικότερα, ότι μάλλον αποτελεί σύμπτωμα του επιλεγμένου ή μαθημένου τρόπου έκφρασης της δυσαρέσκειάς του», εξηγεί ο κ. Χρηστίδης. Σύμφωνα με τον ίδιο, είναι πολύ σημαντικό ο θεραπευόμενος να μάθει να χαλαρώνει και μάλιστα να διδαχθεί, όχι μόνο τη γενική χαλάρωση, αλλά και την εστιασμένη χαλάρωση των μυϊκών ομάδων που συμμετέχουν στο πρόβλημά του. Tροφές που προκαλούν πονοκέφαλο Η χρόνια έλλειψη των απαραίτητων ωμέγα 3 λιπαρών οξέων (που βρίσκονται στα λιπαρά ψάρια, στον λιναρόσπορο και στα καρύδια), τα σκαμπανεβάσματα του σακχάρου του αίματος, λόγω υπερβολικής κατανάλωσης ζάχαρης και εύκολα απορροφήσιμων υδατανθράκων (αμυλούχες τροφές, π.χ. ψωμί, ζυμαρικά, τρόφιμα με αλεύρι, πατάτες, ρύζι) και οι ακατάστατες ώρες των γευμάτων, είναι παράγοντες που συντείνουν στην εμφάνιση πονοκεφάλου. Η έλλειψη σε μαγνήσιο και βιταμίνες του συμπλέγματος Β, παίζουν επίσης ρόλο στην εμφάνιση των πονοκεφάλων. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν και τροφές που ευνοούν τους πονοκεφάλους, καθώς περιέχουν τανίνη ή ισταμίνη, ουσίες που φαίνεται ότι προκαλούν φλεγμονή στα αγγεία της κεφαλής, που οδηγούν στην ημικρανία. Τροφές που οδηγούν σε απότομη αύξηση του σακχάρου του αίματος, οδηγούν σε ορμονικές αλλαγές και μπορούν επίσης, να πυροδοτήσουν μια ημικρανία (π.χ. σοκολάτα, καφεΐνη, κόκκινο κρασί, αλκοόλ, ασπαρτάμη, αλλαντικά, τυριά, ξηροί καρποί, παγωτό, ανανάς, μπανάνες, σταφίδες, κορόμηλα, δαμάσκηνα, σύκα, αβοκάντο, κρεμμύδι κλπ). Για «διατροφικές» ημικρανίες, έχουν κατηγορηθεί επίσης τα συντηρημένα ή μαριναρισμένα τρόφιμα, συμπεριλαμβανομένων των προϊόντων ψαριών και του ξινολάχανου. Πρόληψη: Τα τρόφιμα με χαμηλό γλυκαιμικό φορτίο, δηλαδή όσα διατηρούν σταθερό το σάκχαρο αίματος (π.χ. λαχανικά, όσπρια, φρούτα), τα πρωτεϊνούχα τρόφιμα, το ελαιόλαδο, η πιπερόριζα, όπως και τροφές πλούσιες σε μαγνήσιο (π.χ. πράσινα λαχανικά, σπόροι όπως σουσάμι, ξηροί καρποί, όσπρια και δημητριακά ολικής άλεσης), βοηθούν στην πρόληψη των πονοκεφάλων. 12
13
υγεία της Νεκταρίας Καρακώστα
ΕΡΓΑΣΙΑ Όταν η δουλειά σε αρρωσταίνει Η λαϊκή σοφία λέει πως η «πολλή δουλειά τρώει τον αφέντη». Η αλήθεια είναι πως, αν δεν τηρούνται συγκεκριμένοι κανόνες για την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων, η δουλειά μπορεί όντως να μας αρρωστήσει. Γ ια να ευαισθητοποιήσει πολίτες, εργοδότες και κυβερνήσεις, όσον αφορά στη βελτίωση των συνθηκών υγείας και ασφάλειας στην εργασία, την πρόληψη και τη μείωση των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών, η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ΔΟΕ), καθιέρωσε από το 2001, την 28η Απριλίου, ως «Παγκόσμια Ημέρα για την Υγεία και την Ασφάλεια στην Εργασία». Ας δούμε όμως, ένα προς ένα, κάποια από τα βασικά προβλήματα που «απειλούν» τους σημερινούς εργαζόμενους. Μυοσκελετικές παθήσεις Αποτελούν το πιο κοινό πρόβλημα υγείας που σχετίζεται με την εργασία στην Ευρώπη και αφορούν εκατομμύρια ευρωπαίους εργαζομένους σε όλους τους κλάδους απασχόλησης. Συνιστούν, ωστόσο, όμως πιο ειδικό πρόβλημα για τη γεωργία, τις κατασκευές, τις υπηρεσίες και το λιανικό εμπόριο, τις μεταφορές, την υγειονομική περίθαλψη, τον κλάδο των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων, την εστίαση και την τροφοδοσία. Οι παθήσεις αυτές προσβάλλουν κυρίως τη ράχη, τον αυχένα, τους ώμους και τα άνω άκρα, αλλά μπορούν να εκδηλωθούν και στα κάτω άκρα. Σε ολόκληρη την Ε.Ε., περίπου το 24% των εργαζομένων έχουν αναφέρει ότι υποφέρουν από πόνους στη ράχη και 22% παραπονούνται για μυϊκούς πόνους. Αιτία; Το γεγονός ότι περίπου 62% των εργαζομένων εκτελούν επαναλαμβανόμενες κινήσεις των χεριών και των βραχιόνων για ένα τέταρτο του χρόνου εργασίας τους και το ότι το 46% εργάζονται σε επώδυνες ή κουραστικές στάσεις και 35% μεταφέρουν ή μετακινούν βαριά φορτία. Η χειρωνακτική διακίνηση φορτίων συνδέεται σημαντικά με τον κίνδυνο τραυματισμού και τις μυοσκελετικές παθήσεις, ιδίως της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης. Οι παθήσεις των άνω άκρων και του αυχένα είναι συχνό φαινόμενο σε γυναίκες που χειρίζονται ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Με την αύξηση της χρήσης των Η/Υ στους χώρους 15
υγεία εργασίας, αυτό το φαινόμενο αποτελεί αυξανόμενο πρόβλημα. Το άγχος, η εργασία σε συνθήκες χαμηλής θερμοκρασίας και οι εντατικοί ρυθμοί εργασίας είναι παράγοντες που συμβάλλουν επίσης στην εμφάνιση μυοσκελετικών προβλημάτων. Το σώμα καταπονείται από την ακινησία και την κακή στάση, μέσα σε κτίρια κλουβιά, σε συνθήκες υψηλού στρες. Από την άλλη, τα χειρωνακτικά επαγγέλματα ενέχουν κι αυτά κινδύνους, αν δεν γίνονται σύμφωνα με εργονομικούς κανόνες. Οι μυοσκελετικές παθήσεις, προκαλούν προσωπική ταλαιπωρία και απώλεια εισοδήματος για τους εργαζομένους, μειώνουν την επιχειρηματική αποδοτικότητα για τους εργοδότες και αυξάνουν το κόστος της κοινωνικής ασφάλισης για τις κυβερνήσεις. Εργασιακό στρες Πρόσφατη αναφορά της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ILO), αναφέρει πως η παγκόσμια οικονομική κρίση επιτείνει το στρες και την επαγγελματική κούραση, παράγοντες που μπορούν με τη σειρά τους να οδηγήσουν σε ατυχήματα και σε ασθένειες και μείωση της απόδοσης. Η αναδιοργάνωση, η απουσία ελέγχου στην εργασία, ο φόβος της απόλυσης και της ανεργίας και οι αλλαγές στο μοντέλο του χρόνου απασχόλησης, αλλά και οι αυξημένες απαιτήσεις της δουλειάς λόγω της έντασης της εργασίας, συντελούν σημαντικά στην αύξηση του εργασιακού στρες στις μέρες μας. Ρύπανση εσωτερικών χώρων Αν πιστέψει κανείς τις πιο πρόσφατες έρευνες σχετικά με τη ρύπανση των εσωτερικών χώρων και συγκεκριμένα των γραφείων, δεν είναι χωρίς βάση ο ισχυρισμός «το πολύ γραφείο τρώει τον υπάλληλο Ο λόγος; Πολλές από τις συσκευές που χρησιμοποιούνται καθημερινά στους χώρους εργασίας, θεωρούνται ένοχες για εκπομπές ουσιών επικίνδυνων για την υγεία. Τα τελευταία χρόνια, οι εκτυπωτές λέιζερ, τα φαξ και τα φωτοαντιγραφικά, συσκευές που αποτελούν μέρος της καθημερινότητας εκατομμυρίων ανθρώπων, έχουν τεθεί στο «στόχαστρο» δεκάδων ερευνητικών ομάδων που ασχολούνται με τη ρύπανση του εσωτερικού περιβάλλοντος. Κοινό σημείο αυτών των συσκευών, είναι η τεχνολογία της ηλεκτροφωτογραφίας στην οποία βασίζονται και η χρήση ξηρών τόνερ, δηλαδή μελανιών σε μορφή σκόνης. Σε αυτές τις μηχανές, η εκτύπωση πραγματοποιείται με τη βοήθεια ενός συστήματος ηλεκτροστατικών φορτίων, που προσελκύουν τα σωματίδια της μελάνης πάνω στη σελίδα. Γιατί αυτή η μέθοδος «μολύνει» την ατμόσφαιρα ενός κλειστού χώρου; Το σώμα καταπονείται από την ακινησία και την κακή στάση, μέσα σε κτίρια κλουβιά, σε συνθήκες υψηλού στρες. 16
ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ α. Γιατί από τη χρήση των μηχανών ξεφεύγει κάποια σκόνη της μελάνης, η οποία επειδή είναι πολύ λεπτή, είναι εύκολα εισπνεύσιμη. Τα εισπνεύσιμα αιωρούμενα σωματίδια μπορούν όμως να λειτουργήσουν σαν όχημα για τη μεταφορά άλλων βλαβερών ουσιών κατ ευθείαν στον πνεύμονα. β. Γιατί, τη στιγμή της τήξης του τόνερ και της θέρμανσης του χαρτιού, απελευθερώνονται οι -τοξικές- πτητικές οργανικές ενώσεις. Οι επιπτώσεις από αυτές τις ενώσεις ξεκινούν από πονοκέφαλους και ζαλάδες και φτάνουν μέχρι σε υποψίες καρκινογένεσης. γ. Γιατί καθώς εφαρμόζουν ηλεκτρικά φορτία πάνω στο χαρτί, ώστε αυτό να τραβήξει το μελάνι, παράγουν όζον στην εσωτερική ατμόσφαιρα του γραφείου. Το όζον είναι μεν ωφέλιμο για την επιβίωσή μας πάνω στη γη, όταν βρεθεί όμως στην επιφάνεια του εδάφους, είναι επιβλαβές για την υγεία και μπορεί να προκαλέσει σοβαρά αναπνευστικά προβλήματα. Απέναντι σε αυτά τα δεδομένα, οι ειδικοί προτείνουν φωτοτυπικά και εκτυπωτές laser να τοποθετούνται σε κατάλληλα, καλά αεριζόμενα δωμάτια, μακριά από τους εργαζόμενους. Συστήματα κλιματισμού Σε πολλές περιπτώσεις, τα συστήματα κλιματισμού μετατρέπονται σε πηγές θορύβου, δονήσεων, μικροβιακής ρύπανσης, σκόνης και αερίων. Επίσης, σε πολλά μέρη του συστήματος κλιματισμού, μπορούν να αποικίσουν μικροοργανισμοί προκαλώντας μεταξύ άλλων τη «νόσο των λεγεωναρίων» και τον αποκαλούμενο «πυρετό της Δευτέρας». Ο τελευταίος, χαρακτηρίζεται από συμπτωματολογία κοινού κρυολογήματος, εμφανίζεται την πρώτη ημέρα της εβδομάδας και υποχωρεί σταδιακά. Είναι μια μορφή οξείας πνευμονίτιδας που προκαλείται από τη διάχυση με το άνοιγμα του κλιματιστικούμικροοργανισμών, που είχαν το χρόνο να πολλαπλασιαστούν στη διάρκεια του σαββατοκύριακου. Θόρυβος Η έκθεση των εργαζομένων σε θόρυβο, αντιπροσωπεύει έναν από τους πιο διαδεδομένους κινδύνους του σύγχρονου βιομηχανοποιημένου κόσμου. Οι κύριες επιπτώσεις του θορύβου που επισημαίνουν οι σχετικές επιδημιολογικές μελέτες αφορούν σε: - επιπτώσεις στο καρδιαγγειακό σύστημα, με αύξηση των ποσοστών υπέρτασης και διαταραχών του καρδιακού ρυθμού - προβλήματα στο γαστρεντερικό σύστημα, με αυξημένη συχνότητα του δωδεκαδακτυλικού έλκους. - αύξηση του αριθμού των λαθών κατά τη διάρκεια της εργασίας. 17
υγεία της Νεκταρίας Καρακώστα
ΣΤΟΜΑΤΙΚΗ ΥΓΙΕΙΝΗ Η υγεία ξεκινά από το στόμα «Oπλο» καλής υγείας αποτελεί, σύμφωνα με τους επιστήμονες, η στοματική υγιεινή, καθώς τα χαλασμένα δόντια και τα προβληματικά ούλα φαίνεται ότι συμβάλλουν στην εμφάνιση καρδιαγγειακών νοσημάτων, την ανάπτυξη νόσων του αναπνευστικού, αλλά και τη γέννηση πρόωρων και ελλιποβαρών βρεφών. T ην ίδια ώρα, όλο και περισσότερες έρευνες παρέχουν ενδείξεις ότι η στοματική υγεία μειώνει τον κίνδυνό μας να εμφανίσουμε συγκεκριμένες παθήσεις και βοηθά στην διατήρηση της καλής μας μνήμης. Αυτό πρακτικά σημαίνει, ότι η επιμελής φροντίδα των δοντιών, προσφέρει πολύ περισσότερα από ένα όμορφο χαμόγελο. Οι Έλληνες ωστόσο, δεν έχουν ακόμη πειστεί να βουρτσίζουν συχνά τα δόντια τους και δεν επισκέπτονται προληπτικά τον οδοντίατρό τους, παρά μόνο όταν ανακύψει κάποιο συγκεκριμένο πρόβλημα/σύμπτωμα. Μία από τις κύριες παθήσεις της στοματικής κοιλότητας, που αποτελεί προάγγελο σοβαρών παθήσεων σε ζωτικά όργανα του ανθρώπινου οργανισμού, είναι η περιοδοντίτιδα, μια σοβαρή φλεγμονή των ούλων, που προκαλεί βλάβη στο οστό, που στηρίζει τα δόντια. Επιδημιολογικές μελέτες δείχνουν ότι 44%-57% του συνολικού πληθυσμού, εμφανίζουν μέτριας βαρύτητας περιοδοντική νόσο, ενώ ένα 10% περίπου παρουσιάζει βαρύτερες μορφές της νόσου. Δεκάδες έρευνες, τα τελευταία χρόνια συσχετίζουν την περιοδοντική νόσο με αυξημένο κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα, όπως οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου, εγκεφαλικό επεισόδιο και αθηροσκλήρωση των αρτηριών, ο μηχανισμός ωστόσο που συνδέει τις δύο παθήσεις παραμένει εν πολλοίς άγνωστος. Από τις επικρατούσες θεωρίες, η μία υποστηρίζει ότι τα βακτήρια της στοματικής κοιλότητας προκαλούν τη φλεγμονώδη αντίδραση του οργανισμού και μαζί με αυτήν αλλαγές στις 19
υγεία αρτηρίες, ενώ η δεύτερη, ότι τα βακτήρια προκαλούν απ ευθείας προβλήματα στο κυκλοφορικό και συγκεκριμένα στη διαστολή των αγγείων. «Έχει περιγραφεί εδώ και καιρό, ότι η χρόνια φλεγμονώδης αντίδραση από την περιοδοντίτιδα, μπορεί να κάνει ζημιά στο ενδοθήλιο προάγοντας την αθηρωμάτωση», σημειώνει ο Αναπληρωτής Καθηγητής Καρδιολογίας του Πανεπιστημίου εμφάνιση νόσων του αναπνευστικού, όπως είναι η πνευμονία και η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), ειδικά στις μεγαλύτερες ηλικίες. Και στην περίπτωση αυτή, η νόσος θεωρείται αποτέλεσμα της εισρόφησης μικροβίων από το στοματοφάρυγγα. Η κακή στοματική υγεία, όμως, μπορεί να οδηγήσει και στη γέννηση ελλιποβαρών βρεφών, σε πρόωρο τοκετό ή σε αποβολή. Όπως επισημαίνουν οι επιστήμονες, οι έγκυες με βαριά περιοδοντική νόσο, έχουν 7,5 20 Αθηνών - Associate in Medicine του Πανεπιστημίου της Βοστώνης, κ. Ιωάννης Λεκάκης. Οι σχετικές έρευνες εκτιμούν πως, όσοι πάσχουν από περιοδοντική νόσο, διατρέχουν 2-7 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου. Έρευνες έχουν συσχετίσει την περιοδοντίτιδα και την κακή στοματική υγιεινή και με την φορές υψηλότερο κίνδυνο να γεννήσουν πρόωρα, σε αντίθεση με τις έγκυες, που έχουν υγιή δόντια. Παρ όλα αυτά, ο ρόλος της περιοδοντικής νόσου, ως παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση καρδιαγγειακών νοσημάτων και πρόωρου τοκετού, δεν έχει πλήρως διευκρινισθεί, αν και πρόσφατα καταγράφηκε το πρώτο τεκμηριωμένο περιστατικό βρέφους, που γεννήθηκε νεκρό, εξαιτίας της ουλίτιδας από την οποία έπασχε η μητέρα του. Στο αίμα του βρέφους, στους πνεύμονες και
ΝΕΟΤΕΡΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ στο στομάχι του, βρέθηκαν βακτήρια ίδια με αυτά που βρέθηκαν στην στοματική κοιλότητα της μητέρας του που έπασχε από ουλίτιδα... Τέλος, μια αμφίδρομη σχέση φαίνεται πως υπάρχει μεταξύ ουλίτιδας και ρύθμισης του σακχαρώδους διαβήτη. Οι άνθρωποι που δεν ρυθμίζουν καλά το διαβήτη τους, εμφανίζουν ουλίτιδα με μεγαλύτερη συχνότητα. Διαβήτης σημαίνει, μικρότερη ικανότητα του οργανισμού να καταπολεμά τις λοιμώξεις, συμπεριλαμβανομένων και των μικρολοιμώξεων των ούλων που μπορούν να οδηγήσουν σε σοβαρές ουλίτιδες. Η παρουσία της ουλίτιδας ωστόσο, δυσκολεύει, με τη σειρά της, την αποτελεσματική ρύθμιση του σακχάρου στο αίμα. Μνήμη Πρόσφατη έρευνα του πανεπιστημίου της Βιρτζίνια, βρήκε ότι το υγιές στόμα συμβάλλει και στη διατήρηση της μνήμης. Επιφανείς γεροντολόγοι στις Ηνωμένες Πολιτείες, μελέτησαν τους ιατρικούς φακέλους χιλιάδων Αμερικανών, ηλικίας 70 και άνω με προβλήματα μνήμης και ανακάλυψαν ότι 1 στους 4 (23%), έπασχε από γενικευμένη ουλίτιδα. Μελέτες έχουν συσχετίσει την ουλίτιδα ακόμη και με την εμφάνιση ρευματοειδούς αρθρίτιδας, του αυτοάνοσου νοσήματος που προκαλεί φλεγμονή στις αρθρώσεις. Οι ειδικοί αναφέρουν ότι ο μηχανισμός που καταστρέφει τους συνδετικούς ιστούς, τόσο στην ουλίτιδα όσο και στην ρευματοειδή αρθρίτιδα, είναι παρόμοιος. Τα παιδιά Φροντίστε να διδάξετε από νωρίς στα παιδιά σας, πώς να βουρτσίζουν σωστά τα δόντια τους και να φροντίζουν επιμελώς τη στοματική τους υγιεινή. Με βάση τα παραπάνω, εξάλλου, είναι προφανές ότι με τον τρόπο αυτό τα βοηθάτε να θέσουν γερές βάσεις για την καλή τους υγεία στο μέλλον. Οδηγίες για τα παιδιά Το βούρτσισμα πρέπει να ξεκινά από τη στιγμή που θα βγει το πρώτο δόντι στο στόμα του παιδιού. «Αμέσως μετά την ανατολή (εμφάνιση) των δοντιών στο στόμα του παιδιού, θα πρέπει να αρχίζει η στοματική υγιεινή. Στην ηλικία του νεογνού και του νηπίου, αποκλειστικοί υπεύθυνοι για τη στοματική υγιεινή του παιδιού είναι οι γονείς του, οι οποίοι θα πρέπει να καθαρίζουν τα Διδάξτε από νωρίς στα παιδιά σας, πώς να βουρτσίζουν σωστά τα δόντια τους και να φροντίζουν επιμελώς τη στοματική τους υγιεινή δόντια των παιδιών με μικρή βούρτσα ή να τα σκουπίζουν με βρεγμένη γάζα. Όταν το παιδί αρχίζει να κρατά αντικείμενα μπορεί να του δοθεί μία οδοντόβουρτσα, όχι ασφαλώς για να καθαρίζει τα δόντια του, αλλά για να παίζει και να εξοικειώνεται με την ιδέα της βούρτσας», σημειώνει ο ορθοδοντικός, κ. Φίλιππος Συνοδινός. Βουρτσίζετε τα δόντια σας μαζί με τα παιδιά σας, πρωί και βράδυ. Μέχρι την ηλικία των 6 ετών είναι καλό το βούρτσισμα να γίνεται από το γονέα, γιατί το παιδί δεν μπορεί να το κάνει σωστά μόνο του. Ωστόσο, μόλις 15% των γονιών το κάνουν. Το παιδί πρέπει να μάθει να βουρτσίζει χωριστά τα πάνω και τα κάτω δόντια και να ακολουθεί μια σειρά μέχρι να φτάσει ως το τελευταίο δόντι. Έτσι, το βούρτσισμα θα είναι σωστό και ολοκληρωμένο. 21
ΝΕΟΤΕΡΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ υγεία Δείξτε στο παιδί πώς να κινεί την οδοντόβουρτσα από τα ούλα προς τα δόντια, στα μπροστινά δόντια. Για το πίσω μέρος των δοντιών του, καλό είναι να μάθετε στο παιδί να χρησιμοποιεί κάθετα την οδοντόβουρτσα. Χρησιμοποιείστε φθοριούχο οδοντόκρεμα, που περιέχει τουλάχιστον 1000 ppm φθορίου. Το φθόριο πραγματικά βοηθά και προστατεύει τα δόντια του παιδιού. Ανανεώνετε την οδοντόβουρτσα του παιδιού κάθε 3 μήνες. Μετά από ένα τρίμηνο χρήσης, η οδοντόβουρτσα έχει πια φθαρεί και δεν πληροί τους κανόνες υγιεινής. Αν το παιδί πέρασε ένα κρυολόγημα ή επέστρεψε από την κατασκήνωση, αλλάξτε την οδοντόβουρτσά του, για να αποφύγετε τη μεταφορά μικροβίων. Δείξτε στο παιδί πώς να καθαρίζει με νήμα τα μεσοδόντια διαστήματα. Πηγαίνετε το παιδί σας τακτικά στον οδοντίατρο για φθορίωση και έλεγχο της στοματικής του υγείας. Προτιμήστε έναν ειδικευμένο παιδοδοντίατρο, ώστε η εμπειρία της επίσκεψης να είναι ευχάριστη για το παιδί. Κανόνες σωστής στοματικής υγιεινής 1. Βούρτσισμα των δοντιών μετά από κάθε γεύμα, με την κατάλληλη φθοριούχο οδοντόκρεμα και μέτρια/μαλακή οδοντόβουρτσα. Πρόκειται για τον πιο σημαντικό κανόνα για τη διατήρηση της στοματικής υγείας. Ζητήστε από τον οδοντίατρο ή το φαρμακοποιό σας, να σας συστήσει την κατάλληλη οδοντόκρεμα, ανάλογα με την κατάσταση της στοματικής σας υγείας. 2. Οδοντικό νήμα ή μεσοδόντια βουρτσάκια κάθε μέρα, μετά το βούρτσισμα των δοντιών και ιδιαίτερα το βράδυ. Είναι ο μόνος τρόπος να αφαιρεθούν τα υπολείμματα τροφών και η καταστρεπτική πλάκα και να αποτραπεί η ανάπτυξη βακτηριδίων στα διαστήματα μεταξύ των δοντιών, εκεί δηλαδή όπου δε μπορεί να φτάσει η οδοντόβουρτσα. Στα φαρμακεία διατίθενται επίσης ειδικές λαβές (συγκρατητήρες), που συγκρατούν το νήμα, απλοποιώντας σε μεγάλο βαθμό τη χρήση του. 3. Χρήση ειδικών στοματικών διαλυμάτων. Αποτελούν συμπληρωματικό όπλο στον αγώνα μας κατά των μικροβίων που απειλούν τη στοματική υγεία. 4. Ισορροπημένη διατροφή. Η υπερκατανάλωση τροφών που περιέχουν σάκχαρα ή όξινες ουσίες π.χ. ανθρακούχα αναψυκτικά, ιδιαίτερα στα ενδιάμεσα των γευμάτων, βοηθά την ανάπτυξη των βακτηριδίων και την ανάπτυξη τερηδόνας. Επίσης, η μειωμένη πρόσληψη ορισμένων βιταμινών (π.χ. βιταμίνης C), έχει συσχετισθεί με αυξημένη συχνότητα ουλίτιδας. 5. Τακτική επίσκεψη στον οδοντίατρο. 6. Πρόσληψη φθορίου. Το φθόριο θωρακίζει τα δόντια, καθιστώντας τα πιο ανθεκτικά στην τερηδονική προσβολή. Η πρόσληψη μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους, όπως στοματικά διαλύματα φθορίου, δισκία φθορίου που χορηγούνται από τον οδοντίατρο, με φθορίωση στο ιατρείο, με τη χρήση ενισχυμένης οδοντόπαστας κλπ. 22