ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ Γιώργος Ν. Μαγούλιος, Κακθγθτις Τμιμα Λογιστικής & Χρηματοοικονομικής
Άδειεσ Χρήςησ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται ςε άδειεσ χριςθσ Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπωσ εικόνεσ, που υπόκειται ςε άλλου τφπου άδειασ χριςθσ, θ άδεια χριςθσ αναφζρεται ρθτϊσ. 2
Χρηματοδότηςη Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό ζχει αναπτυχκεί ςτα πλαίςια του εκπαιδευτικοφ ζργου του διδάςκοντα. Το ζργο «Ανοικτά Ακαδθμαϊκά Μακιματα ςτο ΤΕΙ Κεντρικισ Μακεδονίασ» ζχει χρθματοδοτιςει μόνο τθ αναδιαμόρφωςθ του εκπαιδευτικοφ υλικοφ. Το ζργο υλοποιείται ςτο πλαίςιο του Επιχειρθςιακοφ Προγράμματοσ «Εκπαίδευςθ και Δια Βίου Μάκθςθ» και ςυγχρθματοδοτείται από τθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εκνικοφσ πόρουσ. 3
Ενότητα 4: ΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΜΡΟΙΟ ΚΑΙ ΟΙ ΕΡΕΝΔΥΣΕΙΣ Ρεριεχόμενα: διεκνείσ ςυναλλαγζσ οι όροι εμπορίου, οι άμεςεσ ξζνεσ επενδφςεισ και θ κζςθ τθσ Ελλάδασ ωσ χϊρασ υποδοχισ και προζλευςθσ Άμεςων Ξζνων Επενδφςεων. Λζξεισ Κλειδιά: διεκνζσ εμπόριο, άμεςεσ ξζνεσ επενδφςεισ Σκοπόσ: Η ερμθνεία των όρων εμπορίου και θ κατανόθςθ τθσ ςθμαςίασ των ΑΞΕ και ειδικότερα τθσ κζςθσ τθσ Ελλάδασ ωσ προσ διεκνζσ εμπόριο και τισ άμεςεσ ξζνεσ επενδφςεισ. 4
4.1. Η ζννοια και τα είδη των διεθνών ςυναλλαγών Διεκνισ ςυναλλαγι: κάκε ςυναλλαγι θ οποία γίνεται μεταξφ δυο ι περιςςοτζρων χωρϊν ι φορζων των χωρϊν αυτϊν. Τα είδθ των διεκνών ςυναλλαγών είναι: Οι εξαγωγζσ και ειςαγωγζσ εμπορευμάτων και υπθρεςιϊν. Οι Άμεςεσ Ξζνεσ Επενδφςεισ (Α.Ξ.Ε.). Οι επενδφςεισ χαρτοφυλακίου για τθν αγορά ομολόγων ι μετοχϊν και άλλων χρθματοοικονομικϊν προϊόντων. Ο δανειςμόσ από το εξωτερικό των κρατϊν, των επιχειρθματικϊν φορζων και των νοικοκυριϊν. Η απόκτθςθ περιουςιακϊν ςτοιχείων ςτθν αλλοδαπι. 5
4.2. Οι Προι Εμπορίου Όροι Εμπορίου: θ ςχζςθ των τιμϊν των εξαγωγϊν μιασ χϊρασ προσ τισ τιμζσ των ειςαγωγϊν, Px/Pm (Px=τιμζσ εξαγωγών, Pm=τιμζσ ειςαγωγών). Η ςχζςθ Px/Pm λζγεται και κακαροί όροι εμπορίου. Με το ίδιο τρόπο, θ ςχζςθ του όγκου των ειςαγωγϊν προσ τον όγκο των εξαγωγϊν, Qm/Qx μασ δίνει τουσ ακακάριςτουσ όρουσ του εμπορίου. Εμπορευματικοί όροι εμπορίου (Te), που είναι ο λόγοσ των μεταβολών ςτισ τιμζσ των εξαγωγών προσ τισ μεταβολζσ ςτισ τιμζσ των ειςαγωγών ςε δφο διαφορετικζσ περιόδουσ: Te= Pxi/Pxo / Pmi/Pmo= Px/Pm. Ειςοδθματικοί όροι εμπορίου (Ti), που είναι το γινόμενο των καθαρών όρων εμπορίου επί του όγκου των εξαγωγών, Ti=Px/Pm. Qxi/Qxo= Te.Qx. Απλοί παραγωγικοί όροι εμπορίου (Tz), που προκφπτουν από το γινόμενο των εμπορευματικών όρων εμπορίου επί την παραγωγικότητα τησ χώρασ ςτα εξαγόμενα προϊόντα, Tz=Px/Pm. Zx=Te. Zx. 6
4.2.1. Άλλοι δείκτεσ μελζτησ του εξωτερικοφ εμπορίου Το ενδοπεριφερειακό εμπορικό μερίδιο, το οποίο δείχνει το μερίδιο μιασ ευρφτερθσ περιφζρειασ ςτο ςυνολικό εξωτερικό εμπόριο μιασ χϊρασ. Δείκτθσ ζνταςθσ εμπορικισ ολοκλιρωςθσ, ο οποίοσ προκφπτει από τθ ςφγκριςθ του ενδοπεριφερειακοφ εμπορίου των χωρϊν που ανικουν ςϋ ζνα περιφερειακό ςφςτθμα με το μερίδιό τουσ ςτο παγκόςμιο εμπόριο. Βακμόσ ανοίγματοσ ι εξωςτρζφειασ μιασ οικονομίασ, είναι το ςυνολικό ποςοςτό του εξωτερικοφ εμπορίου (εξαγωγζσ και ειςαγωγζσ) ςτο Ακακάριςτο Εγχϊριο Προϊόν τθσ χϊρασ. Δείκτθσ ςυγκεντρωτικότθτασ των εξαγωγών, που δείχνει το βακμό ςυγκζντρωςθσ ι διαφοροποίθςθσ τθσ εξαγωγικισ βάςθσ μιασ χϊρασ. Δείκτθσ ομοιότθτασ των εξαγωγών, ο οποίοσ δείχνει το βακμό ςφγκρουςθσ ι ςυμπλθρωματικότθτασ των εξαγωγϊν δφο ι περιςςοτζρων χωρϊν. Ο δείκτθσ αποκαλυμμζνου ςυγκριτικοφ πλεονεκτιματοσ, από τον οποίο προκφπτει κατά πόςον οι εξαγωγζσ ςυγκεκριμζνων προϊόντων αντανακλοφν ανταγωνιςτικά πλεονεκτιματα ι όχι. 7
4.3. Το εξωτερικό εμπόριο τησ Ελλάδασ βαςικά χαρακτηριςτικά Χαμθλόσ βακμόσ εξωςτρζφειασ. Το ελλθνικό εξωτερικό εμπόριο χαρακτθρίηεται από χρόνια ελλείμματα ςτο εμπορικό ιςοηφγιο. Από τθν κλαδικι ςφνκεςθ των ελλθνικϊν εξαγωγϊν διαπιςτϊνεται ιςχυρι παρουςία των παραδοςιακϊν κλάδων. Με βάςθ τθ γεωγραφικι κατανομι των ελλθνικϊν εξαγωγϊν ςυμπεραίνεται ότι οι χϊρεσ μζλθ τθσ Ε.Ε. αποτελοφν τισ βαςικζσ αγορζσ προοριςμοφ των προϊόντων. Το ελλθνικό εξωτερικό εμπόριο είναι κυρίωσ διακλαδικό, (άλλοι κλάδοι εξάγουν και άλλοι ειςάγουν), ςε αντίκεςθ με άλλεσ ανεπτυγμζνεσ χϊρεσ όπου το εξωτερικό τουσ εμπόριο είναι ενδοκλαδικό (οι ίδιοι κλάδοι και εξάγουν και ειςάγουν. 8
4.3.1 Οι αιτίεσ των προβλημάτων του εξωτερικοφ εμπορίου τησ Ελλάδασ Τα διαρκρωτικά προβλιματα τθσ ελλθνικισ οικονομίασ (μοντζλο ανάπτυξθσ, αδφνατθ βιομθχανικι βάςθ κ.λπ.). Τα προβλιματα των επιχειριςεων: μικρό μζγεκοσ, οικογενειακόσ χαρακτιρασ, χαμθλι ποιότθτα και προςτικζμενθ αξία των παραγόμενων προϊόντων κ.λπ. Οι κρατικζσ αδυναμίεσ: χαμθλό επίπεδο τθσ ζρευνασ και καινοτομίασ, ελλιπισ διαςφνδεςθ τθσ εκπαίδευςθσ με τισ ανάγκεσ τθσ οικονομίασ και τθσ κοινωνίασ, γραφειοκρατία, φορολογικό και κεςμικό πλαίςιο λειτουργίασ των επιχειριςεων, ζλλειψθ ολοκλθρωμζνων δομϊν υποςτιριξθσ και ενκάρρυνςθσ τθσ εξωςτρζφειασ των επιχειριςεων κ.λπ. 9
4.4. Οι Άμεςεσ Ξζνεσ Επενδφςεισ (Α.Ξ.Ε.) Ζχει τονιςτεί επανειλθμμζνα θ ςθμαςία των Α.Ξ.Ε. για τισ χϊρεσ υποδοχισ και ιδιαίτερα για τισ λιγότερο αναπτυγμζνεσ από αυτζσ. Οι Α.Ξ.Ε. ςυμβάλλουν: ςτθν αξιοποίθςθ των εγχϊριων πλουτοπαραγωγικϊν πόρων και ςτθν ανάπτυξθ, δθμιουργοφν νζεσ κζςεισ εργαςίασ, μεταφζρουν νζα τεχνολογία και τεχνογνωςία ςτισ χϊρεσ υποδοχισ, ςυμβάλλουν ςτθ βελτίωςθ του ιςοηυγίου εξωτερικϊν πλθρωμϊν και τθσ κζςθσ τθσ χϊρασ υποδοχισ ςτον διεκνι καταμεριςμό εργαςίασ. Ωςτόςο οι ΑΞΕ δεν μποροφν να υποκαταςτιςουν τισ εγχϊριεσ επενδφςεισ κάκε χϊρασ, που πρζπει να αποτελοφν τθν κφρια επενδυτικι πθγι, με τισ Α.Ξ.Ε. να λειτουργοφν ςυμπλθρωματικά προσ αυτζσ. 10
4.4.1 Ραράγοντεσ προςζλκυςησ των Α.Ξ.Ε. Σφμφωνα με τισ παραδοςιακζσ αντιλιψεισ, οι βαςικοί παράγοντεσ που προςελκφουν τισ άμεςεσ ξζνεσ επενδφςεισ ζχουν ςχζςθ με το κατά πόςον θ χϊρα διακζτει τουσ αναγκαίουσ παραγωγικοφσ ςυντελεςτζσ, όπωσ είναι πλουτοπαραγωγικοί πόροι, εργατικό δυναμικό και μάλιςτα χαμθλοφ κόςτουσ. Η ςφγχρονθ κεώρθςθ για τθν προςζλκυςθ των Α.Ξ.Ε., εκτόσ από τουσ παραπάνω παράγοντεσ, ςυνυπολογίηει: τθν φπαρξθ κατάλλθλων δθμόςιων υποδομϊν, τθν ποιότθτα και το επίπεδο κατάρτιςθσ και εξειδίκευςθσ του ανκρϊπινου δυναμικοφ, το τεχνολογικό επίπεδο τθσ χϊρασ υποδοχισ, τθν φπαρξθ εξωτερικϊν οικονομιϊν κλίμακασ, το μζγεκοσ τθσ αγοράσ τθσ χϊρασ φορολογικά και χρθματοοικονομικά κίνθτρα το μζγεκοσ τθσ γραφειοκρατίασ, κακϊσ και τισ υποδομζσ εγκατάςταςθσ των επιχειριςεων. 11
4.4.2. Η Ελλάδα ωσ χώρα υποδοχήσ Α.Ξ.Ε. Η Ελλάδα υςτερεί ωσ χϊρα υποδοχισ ΑΞΕ και όςον αφορά ςτα αίτια τθσ υςτζρθςθσ αυτισ, οι βαςικότεροι λόγοι είναι: Η γεωγραφικι κζςθ τθσ Ελλάδασ. Το μικρό μζγεκοσ τθσ ελλθνικισ αγοράσ. Η απώλεια του ςυγκριτικοφ πλεονεκτιματοσ του χαμθλοφ εργατικοφ κόςτουσ, το οποίο διακζτουν οι αναπτυςςόμενεσ χϊρεσ γενικά και ειδικότερα οι γειτονικζσ βαλκανικζσ χϊρεσ, ςε ςυνδυαςμό με τουσ χαμθλότερουσ φορολογικοφσ ςυντελεςτζσ. Οι κακυςτεριςεισ ςτθν ζρευνα και τεχνολογία, ςτθν ποιότθτα του ανκρϊπινου δυναμικοφ, ςτισ τεχνικζσ και κοινωνικζσ υποδομζσ και ςτα δίκτυα των επιχειριςεων. Η γραφειοκρατία και οι αδυναμίεσ του δθμόςιου τομζα. Η αδυναμία ςτθν ανάδειξθ και αξιοποίθςθ των ςυγκριτικϊν πλεονεκτθμάτων τθσ Ελλάδασ. 12
4.4.3 Η Ελλάδα ωσ χώρα προζλευςησ ΑΞΕ Μετά το 1989 και τθν ζναρξθ τθσ διαδικαςίασ μετάβαςθσ των γειτονικϊν βαλκανικϊν χωρϊν ςτθν οικονομία τθσ αγοράσ, θ Ελλάδα παρουςιάηει ζντονο δυναμιςμό ωσ χώρα προζλευςθσ Α.Ξ.Ε. Οι λόγοι είναι: Το χαμθλό εργατικό κόςτοσ. Η γεωγραφικι γειτνίαςθ. Οι χαμθλότεροι φορολογικοί ςυντελεςτζσ. Πολιτιςτικοί, ιςτορικοί και κοινωνικοί δεςμοί μεταξφ των λαϊν. Κοινά καταναλωτικά πρότυπα. Ο χαμθλότερθσ ζνταςθσ ανταγωνιςμόσ. Η επιδίωξθ όλων των χωρϊν να ενταχκοφν ςτθν Ε.Ε. και ο ρόλοσ τθσ Ελλάδασ ςτθν περιοχι ωσ μζλοσ τθσ ΕΕ. Οι επιδοτιςεισ των επιχειριςεων. 13
Τζλοσ Ενότητασ Επεξεργαςία: Τςιμπίρθσ Αλκιβιάδθσ Σζρρεσ, 25-05-2015> 14