ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΚΑΔ. ΕΤΟΣ 2014-2015 - ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΙΙ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Δ. ΘΕΟΔΩΡΟΥ, ΛΕΚΤΟΡΑΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗ ΖΩΝΗ 1. Σύντομη ενημέρωση (βασική ιδέα και λόγοι θεσμοθέτησης της ΕΖ, προβλεπόμενος χρόνος στο ωρολόγιο πρόγραμμα, θεματολογία, μέθοδοι, εκπαιδευτικό υλικό) 2. Δυνατότητες στο πλαίσιο της πρακτικής άσκησης?
ΕΥΕΛΙΚΤΗ ΖΩΝΗ ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ: «Μια εκπαιδευτική καινοτομία που μπορεί να αλλάξει το σχολείο» 2
Βασικός σκοπός της ΕΖ Προώθηση της διαθεματικότητας μέσω, κυρίως, διαθεματικών σχεδίων εργασίας 3
Ορισμένοι από τους λόγους θεσμοθέτησης της ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ 1. Εξασφάλιση του χρονικού πλαισίου για ενασχόληση με θέματα που ενδιαφέρουν τους μαθητές και με εναλλακτικές μεθόδους (project, επισκέψεις πεδίου κ.ά.) που δεν μπορούν εύκολα να εφαρμοστούν στα επιμέρους μαθήματα. 4
2. Άνοιγμα του σχολείου προς την κοινωνία (τοπική και ευρύτερη) και σύνδεση της σχολικής γνώσης με την κοινωνική και τη φυσική πραγματικότητα. 3. Μείωση του γνωσιοκεντρικού χαρακτήρα του σημερινού σχολείου. Εμπλουτισμός της σχολικής ζωής με περισσότερη δράση, φαντασία, δημιουργικότητα, συναίσθημα. 5
4. Αναβάθμιση του ρόλου του μαθητή στη μαθησιακή διαδικασία (πρωταγωνιστής ο μαθητής και όχι ο δάσκαλος) Προώθηση: - της πρωτοβουλίας - της δημιουργικότητας - της κριτικής σκέψης - της συνεργασίας - της συλλογικότητας 6
5. Ανάπτυξη της παιδαγωγικής αυτονομίας του εκπαιδευτικού και αναβάθμιση του ρόλου του Ελευθερία στον σχεδιασμό, την υλοποίηση και την αξιολόγηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων, με την ενεργό συμμετοχή των μαθητών και στα τρία στάδια. 7
Ένταξη της ΕΖ στο πρόγραμμα σπουδών της υποχρεωτικής εκπαίδευσης Σχολ. έτος 2001-2002: Πιλοτική εφαρμογή σε 240 σχολικές μονάδες Σχολ. έτος 2002-2003: Επέκταση της εφαρμογής σε 900 σχολικές μονάδες Αξιολόγηση της πιλοτικής εφαρμογής Σχολ. έτος 2003-2004: εφαρμογή με απόφαση του Συλλόγου Διδασκόντων κάθε σχολικής μονάδας Από το σχ. έτος 2004-2005: γενίκευση της εφαρμογής 8
Προβλεπόμενος διδακτικός χρόνος ΕΖ στο Εβδομαδιαίο Ωρολόγιο Πρόγραμμα του Δημοτικού Σχολείου 1. Στα σχολεία που εφαρμόζουν το «κανονικό» ωρολόγιο πρόγραμμα (όπως το 3ο, το 8ο, τα Δ.Σ Άνθειας, Απαλού, Μαΐστρου, Παλαγίας) Τάξεις Α - Δ : Τάξεις Ε & ΣΤ : 3 Διδακτικές Ώρες (ΔΩ) 2 ΔΩ 2. Στα σχολεία που εφαρμόζουν το Ενιαίο Αναμορφωμένο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα (ΕΑΕΠ): ΕΥΕΛΙΚΤΗ ΖΩΝΗ ΒΙΩΜΑΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ Τάξεις Α & Β : 4 ΔΩ Τάξεις Γ & Δ : 3 ΔΩ Τάξεις Ε & ΣΤ : 1 ΔΩ 9
Στα σχολεία που εφαρμόζουν το ΕΑΕΠ: 1 διδακτική ώρα από τις ώρες της ΕΖ διατίθενται: στην Α τάξη για Αγωγή υγείας στην Β τάξη για Διατροφικές συνήθειες στην Γ τάξη για Κυκλοφοριακή αγωγή στην Δ τάξη για Περιβαλλοντική εκπαίδευση 10
Στο 1ο Πρότυπο Πειραματικό Δ.Σ. εφαρμόζονται τα Νέα Πιλοτικά Προγράμματα Σπουδών (ΠΠΣ) Στα νέα ΠΠΣ χρησιμοποιείται ο όρος «ΒΙΩΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ». (Ο όρος Ευέλικτη Ζώνη δεν υφίσταται.) ΒΙΩΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ: 1. ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΖΩΗΣ (ΣΚΖ): στις τάξεις Α & Β : 2 ΔΩ και στις Γ & Δ : 1 & 1/2 ΔΩ 2. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗ (ΕΠΑΑ): στις τάξεις Α & Β : 2 ΔΩ και στις Γ & Δ : 1 & 1/2 ΔΩ Στις τάξεις Ε & ΣΤ : 1 ΔΩ ΒΙΩΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ 11
«ΒΙΩΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ» ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ στην ιστοσελίδα του ψηφιακού σχολείου (Θέματα-περιεχόμενα, προτεινόμενες δραστηριότητες, προτεινόμενο εκπαιδευτικό υλικό) 12
ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΖ (σύμφωνα με το ΔΕΠΠΣ) «Ανοιχτή» θεματολογία Προέλευση των θεμάτων: - από τα προσωπικά ενδιαφέροντα των μαθητών - από ερεθίσματα που προσφέρουν τα μαθήματα - από την επικαιρότητα Επιλογή θέματος από τους μαθητές και διαμόρφωσή του με την καθοδήγηση του εκπ/κού 13
Ενδεικτικές θεματικές περιοχές ΕΖ Αγωγή υγείας Κυκλοφοριακή αγωγή Αγωγή του καταναλωτή Περιβαλλοντική αγωγή Παιχνίδια και αθλήματα Τεχνολογία ΜΜΕ Πολιτισμός Διαπολιτισμική επικοινωνία Ισότητα των δύο φύλων Φυσικές επιστήμες στην καθημερινή ζωή κ.ά. Καθορισμός του θέματος σύμφωνα με την αρχή της ελεύθερης συλλογικής επιλογής και την αρχή της ποικιλίας! 14
Χρονική διάρκεια ενασχόλησης με ένα θέμα Από λίγες ώρες έως και περισσότερες εβδομάδες ή μήνες (ανάλογα με τη φύση του θέματος, το ενδιαφέρον και τον ρυθμό μάθησης και εργασίας των μαθητών). Χρόνος της ΕΖ μπορεί να εκχωρείται για ολοκλήρωση σχεδίων εργασίας που υλοποιούνται στο πλαίσιο συγκεκριμένου μαθήματος. Επίσης το 10% του «διαθεματικού» χρόνου ενός μαθήματος μπορεί να προστίθεται στον χρόνο της ΕΖ. 15
ΜΕΘΟΔΟΙ ΣΤΗΝ Ε.Ζ. Η κατ εξοχήν μέθοδος στην ΕΖ: Project (Σχέδιο εργασίας ή Σχέδιο δράσης) Δραστηριότητες που μπορούν να ενταχθούν σε ένα project ή να υλοποιηθούν μεμονωμένα στην ΕΖ: Α. Δραστηριότητες Διερευνητικής Μάθησης αναζήτησης, καταγραφής, επεξεργασίας δεδομένων και παρουσίαση των ερευνητικών αποτελεσμάτων. 16
Β. Επισκέψεις σε χώρους ενδιαφέροντος Γ. Αναπαραστάσεις κοινωνικών γεγονότων ή καταστάσεων δραματοποίηση, θεατρικό παιχνίδι, παντομίμα, κουκλοθέατρο, θέατρο σκιών, σκετς, χάπενιγκ, θεατρική παράσταση κ.ά. 17
Δ. Δραστηριότητες προφορικού λόγου - ελεύθερη συζήτηση - διαλεκτική αντιπαράθεση - αφήγηση παραμυθιών και ιστοριών - απαγγελίες - συνέντευξη - παρουσιάσεις - κ.ά. 18
Ε. Δημιουργικές δραστηριότητες - εικαστικές - χειροκατασκευές - μουσικοκινητικές - ποιητικής έκφρασης - κ.ά. 19
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ για την ΕΖ Το «πολυθεματικό» βιβλίο δημοτικού σχολείου «Βλέπω το σημερινό κόσμο» («Τα δελφίνια») Κείμενα καταξιωμένων στο χώρο τους προσωπικοτήτων (γραμμένα ειδικά για τους μαθητές) Π.χ. «Η μουσική είναι τρόπος ζωής» Μ.Θεοδωράκης «Δημιουργικές διαθεματικές δραστηριότητες για την Ε.Ζ.» («Τα δελφίνια») Συνοδευτικό του πολυθεματικού βιβλίου 20
«Οδηγός ανάπτυξης διαθεματικών δραστηριοτήτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης» (ΟΕΔΒ 2009) Α μέρος: Πληροφοριακά κείμενα Β μέρος: - Ενδεικτικά σχέδια εργασίας (σκοπός, στόχοι, ενδεικτικές δραστηριότητες) - Φύλλα εργασίας 21
Υλικό στην ιστοσελίδα του Παιδαγωγ. Ινστιτούτου (ΠΙ): Παραγωγή των εκπαιδευτικών των σχολείων πιλοτικής εφαρμογής ΕΖ www.pi-schools.gr --> Καινοτομίες στην εκπαίδευση --> Ευέλικτη Ζώνη Εποπτικό εκπαιδευτικό υλικό σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή στη βιβλιοθήκη του σχολείου Υλικό προγράμματα στις ιστοσελίδες σχολείων 22
ΕΖ στο πλαίσιο της εβδομαδιαίας πρακτικής άσκησης: Δυνατότητες Α. Σε περίπτωση που ο δάσκαλος της τάξης αυτή την περίοδο υλοποιεί κάποιο πρόγραμμα, μπορούμε να αναλάβουμε την υλοποίηση ενός μέρους του Β. Υλοποίηση διαθεματικής δραστηριότητας ή σχεδίου εργασίας μικρής διάρκειας. Επιλέγουμε διαθεμ. δραστηριότητα ή σχέδιο από: - τα Βιβλία Μαθητή ή - τα Βιβλία Δασκάλου ή - τα ΑΠΣ των μαθημάτων 23
Γ. Επιλογή διαθεματικής δραστηριότητας ή σχεδίου εργασίας μικρής διάρκειας από το διαθέσιμο εκπ/κό υλικό για την ΕΖ (π.χ. από τον Οδηγό διαθεματικών δραστηριοτήτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης). Δ. Σχεδιασμός και υλοποίηση σχεδίου εργασίας μικρής διάρκειας με θέμα για το οποίο εκδήλωσαν ενδιαφέρον οι μαθητές της τάξης μας. 24
Βιβλιογραφία (ενδεικτική) Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων Παιδαγωγικό Ινστιτούτο: Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών και Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών για την υποχρεωτική εκπαίδευση. ΦΕΚ 303/13-03-2003, τεύχος Β. Ματσαγγούρας, Η. (2002). Ευέλικτη Ζώνη Διαθεµατικών Προσεγγίσεων: Μια εκπαιδευτική καινοτοµία που αλλάζει το σχολείο. Επιθεώρηση Εκπαιδευτικών Θεµάτων, Νο 6, 15-30, Αθήνα: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κουλουμπαρίτση, Α. (2002). Η Ευέλικτη Ζώνη αλλάζει το σχολείο: Μια μελέτη περίπτωσης μέσα από συμμετοχικές διαδικασίες και αμοιβαίες δεσμεύσεις. Επιθεώρηση Εκπαιδευτικών Θεμάτων, Νο 6, 57-79. Αθήνα: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. 25