Απόσυρση Ανάκληση Προϊόντων Τροφίμων Ευάγγελος Σ. Λάζος Αντιπρόεδρος ΕΦΕΤ Καθηγητής Τεχνολογίας Τροφίμων Επιχειρείται να δοθεί το υφιστάμενο καθεστώς ανάκλησης απόσυρσης των προϊόντων τροφίμων με βάση την Εθνική και Κοινοτική νομοθεσία. Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία υπάρχει σαφής τρόπος αντιμετώπισης του θέματος για την περίπτωση των μη ασφαλών τροφίμων, δηλαδή αυτών που είναι επιβλαβή για την υγεία και αυτών που είναι ακατάλληλα για ανθρώπινη κατανάλωση, ενώ χρειάζεται ρύθμιση για τις περιπτώσεις των μη κανονικών τροφίμων. Βασική και ουσιαστική είναι η ευθύνη των επιχειρήσεων. ΑΠΟΣΥΡΣΗ αποτελεί κάθε μέτρο με στόχο να εμποδιστεί η διανομή, η έκθεση και η προσφορά προϊόντος στους καταναλωτές. (Οδηγία 2001/95/ΕΚ) ΑΝΑΚΛΗΣΗ αποτελεί κάθε μέτρο που αποβλέπει στην επιστροφή ενός επικίνδυνου προϊόντος, το οποίο ο παραγωγός, ή ο διανομέας του έχει ήδη προμηθεύσει ή διαθέσει στους καταναλωτές (Οδηγία 2001/95) Προϊόν Μη ασφαλές 178/2002/ΕΚ Μη κανονικό Επιβλαβές Ακατάλληλο για ανθρώπινη κατανάλωση Μη σύμφωνο με τις απαιτήσεις μίας επιχείρησης τροφίμων * * Το τρόφιμο είναι σύμφωνο με την κείμενη νομοθεσία, αλλά δεν ικανοποιεί πρότυπα ή απαιτήσεις της επιχείρησης τροφίμων ή είναι αντίθετο με την πολιτική της. Υπεύθυνος επιχείρησης τροφίμων:τα φυσικά ή νομικά πρόσωπα που έχουν την ευθύνη να εξασφαλίσουν ότι πληρούνται οι απαιτήσεις της νομοθεσίας για τα τρόφιμα μέσα στην επιχείρηση τροφίμων που έχουν υπό τον έλεγχό τους (Κανονισμός 178/2002/ΕΚ) Οι απαιτήσεις της νομοθεσίας πληρούνται μόνο εφόσον τα τρόφιμα είναι και ασφαλή και κανονικά. Επιχείρηση τροφίμων: Κάθε επιχείρηση κερδοσκοπική ή μη, δημόσια ή ιδιωτική, η οποία ασκεί οποιαδήποτε από τις δραστηριότητες που συνδέονται με οποιοδήποτε στάδιο της παραγωγής, μεταποίησης και διανομής τροφίμων (Κανονισμός 178/2002/ΕΚ) ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΠΟΥ ΑΠΟΡΡΕΟΥΝ ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΠΟΥ ΚΡΙΝΕΤΑΙ Η ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΛΟΓΟΙ ΝΑ ΠΙΣΤΕΥΕΤΑΙ ΟΤΙ ΚΑΠΟΙΟ ΤΡΟΦΙΜΟ ΔΕ ΣΥΜΜΟΡΦΩΝΕΤΑΙ ΜΕ ΤΙΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Κοινοτική Νομοθεσία (Κανονισμός 178/2002/ΕΚ) Επιχειρήσεις τροφίμων Επιχειρήσεις τροφίμων που εισαγάγουν, παραγάγουν, μεταποιούν, παρασκευάζουν διανέμουν τρόφιμα
Ο υπεύθυνος μίας επιχείρησης τροφίμων εφόσον κρίνει ή έχει λόγους να πιστεύει ότι ένα τρόφιμο που έχει εισαγάγει, παραγάγει, μεταποιήσει, παρασκευάσει ή διανείμει δε συμμορφώνεται με τις απαιτήσεις για την ασφάλεια των τροφίμων έχει τις εξής υποχρεώσεις: o Ξεκινά αμέσως διαδικασίες απόσυρσης / ανάκλησης, εφόσον το τρόφιμο απομακρύνθηκε από τον άμεσο έλεγχο αυτού του αρχικού υπεύθυνου της επιχείρησης τροφίμων o Ενημερώνει και συνεργάζεται με τις αρχές o Ενημερώνει τους καταναλωτές με ακρίβεια και αποτελεσματικότητα για τους λόγους απόσυρσης, εφόσον το προϊόν ενδέχεται να έχει φθάσει στους καταναλωτές o Ανακαλεί από τους καταναλωτές προϊόντα που τους έχει ήδη προμηθεύσει, όταν τα υπόλοιπα μέτρα δεν επαρκούν για την επίτευξη υψηλού επιπέδου προστασίας της υγείας. Στις περιπτώσεις που το τρόφιμο κρίνεται, ή υπάρχουν υπόνοιες ότι ενδέχεται να είναι επιβλαβές ο υπεύθυνος της επιχείρησης τροφίμων οφείλει να: o Ενημερώνει αμέσως τις αρμόδιες αρχές για το γεγονός τα μέτρα που λαμβάνει, προκειμένου να αποτρέψει τους κινδύνους για τον τελικό καταναλωτή o Μην εμποδίζει ούτε αποθαρρύνει οποιοδήποτε πρόσωπο να συνεργαστεί σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία και τη νομική πρακτική με τις αρμόδιες αρχές όταν τούτο μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την αποφυγή τη μείωση ή την εξάλειψη κινδύνου προερχόμενου από τρόφιμο. o Συνεργάζεται με τις αρμόδιες αρχές σχετικά με τα μέτρα που λαμβάνονται για την αποφυγή ή τη μείωση των κινδύνων που προκαλεί το τρόφιμο. Επιχειρήσεις με δραστηριότητες λιανικού εμπορίου ή διανομής με τις οποίες δεν επηρεάζεται η συσκευασία, η επισήμανση, η ασφάλεια ή η ακεραιότητα των τροφίμων Ο υπεύθυνος μίας επιχείρησης τροφίμων, ο οποίος έχει την ευθύνη για δραστηριότητες λιανικού εμπορίου ή διανομής με τις οποίες δεν επιηρεάζεται η συσκευασία, η επισήμανση, η ασφάλεια ή η ακεραιότητα των τροφίμων o Ξεκινά εντός των ορίων των δραστηριοτήτων του διαδικασίες για την απόσυρση από την αγορά του τροφίμου o Μεταδίδει τις σχετικές πληροφορίες που είναι αναγκαίες για την ανίχνευση ενός τροφίμου και o Συνεργάζεται με τους παραγωγούς, μεταποιητές, παρασκευαστές, ή / και τις αρμόδιες αρχές όσον αφορά στα μέτρα που αυτοί λαμβάνουν. Με στόχο τις: ακρίβεια των διαδικασιών απόσυρσης / ανάκλησης, παροχή κατάλληλων πληροφοριών στους καταναλωτές, αξιολόγηση του κινδύνου από τις αρμόδιες αρχές επιβάλεται οι υπεύθυνοι των επιχειρήσεων τροφίμων να:
Είναι σε θέση να προσδιορίσουν από ποιον και σε ποιον έγινε η προμήθεια ενός προϊόντος Διαθέτουν συστήματα και διαδικασίες για την παροχή των σχετικών πληροφοριών στις αρμόδιες αρχές κατόπιν αίτησής τους (Άρθρο 18 σχετικά με την ιχνηλασιμότητα) Για την εκπλήρωση των στόχων του άρθρου 18 του Κανονισμού κρίνεται απαραίτητη η καταχώρηση των ακόλουθων στοιχείων. Τα στοιχεία αυτά μπορούν να καταχωρούνται σε 2 κατηγορίες ανάλογα με το βαθμό προτεραιότητάς τους. Α Κατηγορία. Περιλαμβάνει όλα τα στοιχεία που διαβιβάζοσωνται αμέσως στις αρμόδιες αρχές σε όλες τις περιπτώσεις o Επωνυμία και διεύθυνση του προμηθευτή, είδος των προϊόντων που προμήθευσε* o Επωνυμία και διεύθυνση του πελάτη, είδος των προϊόντων που παραδόθηκαν στον πελάτη* o Ημερομηνία συναλλαγής/παράδοσης *Όταν μία επιχείρηση τροφίμων προμηθεύεται επανειλημμένα τον ίδιο τύπο προϊόντων η απαίτηση ιχνηλασιμότητας δεν εκπληρώνεται με απλώς και μόνον την καταχώρηση της επωνυμίας του προμηθευτή και της φύσης των προϊόντων. Β Κατηγορία. Περιλαμβάνει πρόσθετα στοιχεία, των οποίων η καταγραφή συνιστάται θερμά και διατίθενται μόλις αυτό είναι ευλόγως δυνατό, εντός δέουσας προθεσμίας ανάλογα με τις περιστάσεις. o Όγκος ή ποσότητα o Αριθμός παρτίδας εάν υπάρχει o Λεπτομερέστερη περιγραφή του προϊόντος (προϊόντα προσυσκευασμένα, ή χύδην, ποικιλία φρούτων/ λαχανικών, ακατέργαστα ή μεταποιημένα προϊόντα) Γενικά έχει ιδιαίτερη σημασία το σύστημα ιχνηλασιμότητας της κάθε επιχείρησης τροφίμων να σχεδιάζεται έτσι ώστε να παρακολουθείται η φυσική ροή των προϊόντων Τα κράτη μέλη Εκτελούν τη νομοθεσία για τα τρόφιμα Παρακολουθούν και επαληθεύουν εάν τηρούνται οι σχετικές απαιτήσεις της νομοθεσίας αυτής από τους υπεύθυνους των επιχειρήσεων τροφίμων σε όλα τα στάδια παραγωγής, μεταποίησης και διανομής. Καθορίζουν το σύστημα των κυρώσεων που επιβάλλονται στις παραβιάσεις της νομοθεσίας για τα τρόφιμα. Οι εν λόγω κυρώσεις πρέπει να είναι αποτελεσματικές, ανάλογες και αποτρεπτικές.
Ο υπεύθυνος μίας επιχείρησης μπορεί να λάβει γνώση ότι ένα τρόφιμο δεν πληροί τις προϋποθέσεις της ασφάλειας των τροφίμων από: o Επιθεώρηση o Δειγματοληψία & Ανάλυση* o Alert o Επιστημονικά δεδομένα Εσωτερική πληροφόρηση o Σύστημα αυτοελέγχου o Ενημέρωση από άλλη επιχείρηση τροφίμων o Ιδία διαπίστωση ή υπόνοια o Επιστημονικά δεδομένα *Στις περιπτώσεις που έχει δικαίωμα άσκησης έφεσης εφαρμόζει τις οριζόμενες διαδικασίες από το α αποτέλεσμα Εθνική Νομοθεσία (ΚΥΑ 121/2003 ΦΕΚ 685 Β) Επιχειρήσεις τροφίμων Ο ιδιοκτήτης ή ο νόμιμος εκπρόσωπος της επιχείρησης τροφίμων σε περιπτώσεις που έχει εισαγάγει, παραγάγει, μεταποιήσει, παρασκευάσει, διανείμει ή έχει διαθέσει ή διαθέτει προς πώληση τρόφιμο που δε συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις για την ασφάλεια των τροφίμων υποχρεούται άμεσα Σε απόσυρση ή ανάκληση από την αγορά των τροφίμων. Τα αποσυρόμενα τρόφιμα μεταφέρονται σε ανεξάρτητο από τα ασφαλή χώρο στον οποίο τοποθετείται πινακίδα με την ένδειξη «μη ασφαλή τρόφιμα» (Τέτοιου είδους πρόβλεψη γίνεται και στον ΚΤΠ άρθρο 4 παράγραφος 2). Ο ιδιοκτήτης υποχρεούται να τηρεί βιβλίο στο οποίο καταχωρεί ημερολογιακά το είδος την ποσότητα και τα στοιχεία με τα οποία ενημερώνει τις αρμόδιες αρχές ελέγχου Σε έγγραφη ενημέρωση της αρμόδιας υπηρεσίας του ΕΦΕΤ, γνωστοποιώντας o το είδος, την ποσότητα, τα στοιχεία συσκευασίας και επισήμανσης των τροφίμων αυτών και την παρτίδα o τα λεπτομερή στοιχεία των επιχειρήσεων στις οποίες ενδεχομένως διατέθηκαν τα εν λόγω τρόφιμα Σε καταστροφή των τροφίμων που δεν έχουν κριθεί δεκτικά βιομηχανοποίησης παρουσία των αρμόδιων αρχών ελέγχου Οι αρμόδιες αρχές ελέγχου στις περιπτώσεις που κρίνεται κατά τον τακτικό ή έκτακτο έλεγχο ή μετά από καταγγελίες πολιτών ή μετά από σήμα του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης για τα τρόφιμα Κατάσχουν τα εν λόγω τρόφιμα με τη διαδικασία που περιγράφεται στο άρθρο 4α Διασφαλίζουν με την παρουσία τους την καταστροφή τους εφόσον δεν κριθούν δεκτικά βιομηχανοποίησης Αποστέλλουν την υπόθεση στην αρμόδια εισαγγελία
Σημείωση: Στην εν λόγω ΚΥΑ δεν έχει συμπεριληφθεί η δειγματοληψία και ανάλυση ως μία μεθοδολογία ελέγχου μέσω της οποίας μπορεί ένα τρόφιμο να χαρακτηριστεί ως μη ασφαλές. Απαιτείται διευκρίνιση Ποιες θα είναι οι αρμόδιες αρχές ελέγχου για την επικοινωνία με την εταιρεία; Θα ορισθεί φόρμα πρότυπο εντύπου ενημέρωσης της αρμόδιας αρχής ελέγχου από τον υπεύθυνο μίας επιχείρησης τροφίμων; Θα οριστεί συνεχές updating Σε περίπτωση που το μη ασφαλές τρόφιμο προκύψει από εργαστηριακό έλεγχο πως καθορίζεται η διαδικασία σε σχέση με το δικαίωμα ένστασης της επιχείρησης και με δεδομένο την πολλές φορές μεγάλη χρονική απόσταση μεταξύ του α και του οριστικού αποτελέσματος.