Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS Μαμάη 3, 10440, Αθήνα Τηλ./Fax: 210 822 8795 Email: info@medsos.gr Ιστοσελίδα: www.medsos.gr

Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS Μαμάη 3, 10440, Αθήνα Τηλ./Fax: 210 822 8795 Email: info@medsos.gr Ιστοσελίδα: www.medsos.gr Θέσεις του Δικτύου ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS για την Προστασία της βιοποικιλότητας Η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας παρόλο ότι είναι πολιτική προτεραιότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ελλάδας δεν εντάσσεται σε μια στρατηγική με σαφείς στόχους και εργαλεία εφαρμογής. Το κείμενο «Εθνική Στρατηγική για την Βιοποικιλότητα» που στις 4/2/09 αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα του ΥΠΕΧΩΔΕ για διαβούλευση, είναι μεν ένα βήμα προόδου αλλά δεν διασφαλίζει ότι όσα δεν έγιναν μέχρι σήμερα θα γίνουν από εδώ και πέρα, ώστε να επιτευχθεί ο στόχος της ανάσχεσης της απώλειας βιοποικιλότητας και μάλιστα μέχρι το 2010, όπως προβλέπουν οι διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας. Σωστά επισημαίνει ο Υπουργός ΠΕΧΩΔΕ ότι «η βιοποικιλότητα σήμερα δοκιμάζεται έντονα, λόγω των πολλαπλών πιέσεων που δέχεται από ανθρώπινες παρεμβάσεις και από την κλιματική αλλαγή. Είναι υποχρέωση όλων μας να εργαστούμε για να την προστατεύσουμε». Αλλά το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS και οι άλλες περιβαλλοντικές οργανώσεις διαπιστώνουν μέχρι σήμερα σημαντικές παραλείψεις, αδυναμίες και δυσκολίες στην επεξεργασία και στην υλοποίηση μιας αποτελεσματικής πολιτικής για την προστασία της βιοποικιλότητας και την αντιμετώπιση χρόνιων προβλημάτων που οδηγούν στην απώλεια του φυσικού μας πλούτου. Είναι σαφής επίσης η απουσία οποιασδήποτε πολιτικής που θα προστατεύσει την βιοποικιλότητα την εποχή της κλιματικής κρίσης. Το γεγονός ότι η χώρα μας διαθέτει σημαντικό βιολογικό πλούτο δεν μπορεί να οδηγεί στην επανάπαυση αλλά αντίθετα θα έπρεπε να προκαλεί εγρήγορση για την προστασία του. Μερικά γενικού χαρακτήρα προβλήματα όπως η αυθαίρετη/εκτός σχεδίου δόμηση, οι καταπατήσεις και οι πυρκαγιές σε δασικές και φυσικές περιοχές, η υπεραλίευση και η χρήση παράνομων και καταστροφικών μέσων αλίευσης, η ανεξέλεγκτη διάθεση και καύση σκουπιδιών αποτελούν σημαντική απειλή για τη βιοποικιλότητα. Το μεγαλύτερο όμως πρόβλημα είναι η απουσία μιας διακηρυγμένης και συνεκτικής πολιτικής προστασίας της βιοποικιλότητας που αντιμετωπίζει τα προβλήματα, δημιουργεί μηχανισμούς και εργαλεία της όποιας πολιτικής και συντονίζει τα διάφορα επίπεδα διοίκησης. 1. Η ανάγκη διαβούλευσης και συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών Σύμφωνα με τη μελέτη του ΥΠΕΧΩΔΕ, 58 είδη φυτών, 182 ζωικά είδη και 85 τύποι οικοτόπων είναι Κοινοτικού ενδιαφέροντος, δηλαδή χρήζουν ιδιαίτερων μέτρων προστασίας. Σύμφωνα με τον ίδιο τον Υπουργό ΠΕΧΩΔΕ 1 : «Χρειάζεται ένας στοχευμένος και ολοκληρωμένος σχεδιασμός που να συντονίζει ενέργειες σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης (κεντρικό, περιφερειακό, τοπικό). Και βέβαια, χρειάζεται και η ενεργός συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών και του κάθε πολίτη ξεχωριστά, αφού όπως έχω ξαναπεί καμία περιβαλλοντική πολιτική δεν μπορεί να αποδώσει χωρίς τη συμπαράσταση των ίδιων των πολιτών». Δεν έχει παρουσιαστεί όμως κάποια μεθοδολογία ή διαδικασίες διαβούλευσης μέχρι τώρα, ενώ η Εθνική Επιτροπή «Φύση 2000» δεν λειτουργεί πλέον. Η διαβούλευση δεν είναι μια τυπική αλλά ουσιαστική υποχρέωση και απαιτεί: 1 Δελτίο Τύπου για την παρουσίαση της «Εθνικής Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα»

Ανάπτυξη μεθοδολογίας συμμετοχικών διαδικασιών για θέματα σχετικά με την εμπλοκή των τοπικών κοινωνιών στη διαμόρφωση και υλοποίηση των σχεδίων διαχείρισης και προστασίας των φυσικών περιοχών και της βιοποικιλότητας Καταγραφή των κυριότερων κοινωνικών ομάδων ο ρόλος των οποίων είναι σημαντικός για την προστασία και βιώσιμη διαχείριση των φυσικών περιοχών και της βιοποικιλότητας Διαμόρφωση κοινού οράματος και καταγραφή των ωφελειών για την τοπική κοινωνία από την προστασία και διαχείριση των φυσικών περιοχών και της βιοποικιλότητας Δημιουργία μιας κουλτούρας διαβούλευσης σε τοπικό επίπεδο μέσα από εργαστήρια, επισκέψεις σε περιοχές που θεωρούνται πετυχημένα παραδείγματα, μεταφορά εμπειριών με στόχο την προώθηση της συνειδητής αποδοχής και της στήριξης κάθε προστατευόμενης περιοχής και του αντίστοιχου ΦΔ από την τοπική κοινωνία. Ο Υπουργός ΠΕΧΩΔΕ δεν έχει μέχρι σήμερα αποδεχτεί την πρόταση για ένα έναν συστηματικό, δομημένο και θεσμοθετημένο διάλογο με τις περιβαλλοντικές ΜΚΟ σε θέματα προστασίας των φυσικών περιοχών. 2. Αδράνεια στην αντιμετώπιση των αιτιών που προκαλούν την απώλεια βιοποικιλότητας Σωστά η έκθεση του ΥΠΕΧΩΔΕ διαπιστώνει ως κύριες αιτίες : i. την υποβάθμιση, τον κατακερματισμό και την καταστροφή των βιοτόπων ii την κλιματική αλλαγή iii την εισβολή ξενικών χωρο κατακτητικών ειδών, iv τη μη αειφορική άσκηση δραστηριοτήτων και την υπερεκμετάλλευση των ειδών. (π.χ. εντατικοποίηση της γεωργίας και κτηνοτροφίας, υπερ αλίευση κ.λ.) οι οποίες δεν επιτρέπουν την φυσική ανανέωση των πόρων και οδηγούν σταδιακά στην εξάντλησή τους και v τη ρύπανση του νερού, του εδάφους και της ατμόσφαιρας (απόβλητα αστικά, γεωργικά, βιομηχανικά, τοξικά) που προκύπτουν από τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Αυτές οι αιτίες όμως δεν έχουν αντιμετωπιστεί αποφασιστικά στη χώρα μας. Για παράδειγμα η «απώλεια» της Κορώνειας, η ρύπανση του Ασωπού, οι μαζικές θανατώσεις ψαριών στον Μαλλιακό και τον Αμβρακικό, η συνεχιζόμενη ρύπανση παρά τη παρατηρούμενη βελτίωση της κατάστασης του κόλπου της Ελευσίνας, η υπεραλίευση και η χρήση παράνομων και καταστροφικών μέσων αλιείας (πχ. συρόμενα εργαλεία βυθού), η ύπαρξη πολλών ακόμα ΧΑΔΑ, η παράνομη διάθεση επικίνδυνων αποβλήτων, η διάνοιξη αυτοκινητοδρόμων μέσα σε φυσικές περιοχές (πχ. Υμμητός), η εκτροπή ή τα σχέδια εκτροπής ποταμών (Μόρνος, Εύηνος, και μελλοντικά Αχελώος) συμβάλλουν δραματικά στη μείωση της βιοποικιλότητας και την υποβάθμιση των οικοτόπων. 3. Αξιοπιστία και ανανέωση των συστημάτων παρακολούθησης της ποιότητας του περιβάλλοντος Η χώρα μας στο πλαίσιο των διεθνών της υποχρεώσεων (πχ. υποβολή στοιχείων στο Πρόγραμμα του ΟΗΕ για το Περιβάλλον) πρέπει να παρακολουθεί την ποιότητα των θαλάσσιων οικοσυστημάτων και να υποβάλει στοιχεία στο MEDPOL αναφορικά με τη ρύπανση και μόλυνση των θαλασσών. Αναλύσεις πρέπει να γίνονται για μικροβιακή μόλυνση, θρεπτικά συστατικά (ευτροφισμός), μέταλλα και πετρελαϊκούς υδρογονάνθρακες, σε μύδια, ψάρια, νερά και ιζήματα του βυθού, ώστε να υπάρχει μια πλήρης εικόνα ως προς την ρύπανση. Δεν αρκούν οι αναλύσεις στα νερά για να αποκτήσουμε πλήρη εικόνα, μια και ορισμένες τοξικές ουσίες που στο νερό της θάλασσας μπορεί να είναι σε πολύ μικρές συγκεντρώσεις έχουν την ιδιότητα να βιο συσσωρεύονται και να φτάνουν σε πολύ υψηλές συγκεντρώσεις (επικίνδυνες για την υγεία ή και θανατηφόρες δόσεις) σε κάποια είδη μέσω της τροφικής αλυσίδας. Δυστυχώς, για το διάστημα μετά το 1999 έως το 2004 οι μετρήσεις δεν έγιναν και γενικότερα το πρόγραμμα διακόπηκε λόγω απουσίας χρηματοδότησης, αποδεικνύοντας για άλλη μια φορά ότι δεν είμαστε συνεπείς ως χώρα στις διεθνείς υποχρεώσεις μας για το περιβάλλον. Οι μετρήσεις και

αναλύσεις επαναλήφθηκαν για δύο χρόνια, το 2004 και το 2005 και μετά σταμάτησαν ξανά. Φαινόμενα όπως οι μαζικοί θάνατοι ψαριών στον Αμβρακικό και προσφάτως στον Μαλλιακό επιβεβαιώνουν την ανυπαρξία αξιόπιστου μηχανισμού παρακολούθησης της ποιότητας των νερών και κυρίως έγκαιρης προειδοποίησης σε περίπτωση που επιδεινώνονται οι περιβαλλοντικοί και οικολογικοί δείκτες. Η συνεχιζόμενη ρύπανση του Ασωπού αναδεικνύει με μεγαλύτερη ένταση τα προβλήματα που δημιουργούνται από την απουσία, ακόμα και σήμερα, ενός συστήματος συνεχούς παρακολούθησης της ποιότητας των επιφανειακών, υπόγειων και παράκτιων νερών. Αν δεν υπάρχει συστηματική παρακολούθηση της κατάστασης στις πιο επιβαρυμένες ή πιο ευάλωτες περιοχές πώς θα ξέρουν τόσο οι πολίτες όσο και οι υπηρεσίες ποια είναι η κατάσταση του περιβάλλοντος και πως μπορούν να σχεδιαστούν αποτελεσματικές περιβαλλοντικές πολιτικές; Πολύ περισσότερο, πώς μπορεί να υπάρξει ένας Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός, όπως προωθούν ήδη αρκετά ευρωπαϊκά κράτη αλλά και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με την πρόσφατη Ανακοίνωσή της στις 25/11/2008; Πώς μπορεί να εφαρμοστεί η Ολοκληρωμένη Θαλάσσια Πολιτική και η Οδηγία Πλαίσιο για τις Θαλάσσιες Στρατηγικές 2008/56; Αν δεν είμαστε συνεπείς ως χώρα με τις συμβατικές μας υποχρεώσεις πώς μπορούμε να περάσουμε σε πιο καινοτόμους προσεγγίσεις για την πραγματική κατάσταση των οικοσυστημάτων αλλά και για την αποκατάσταση της θαλάσσιας βιοποικιλότητας; Ως χώρα αντιμετωπίζουμε τεράστιες δυσκολίες στην αξιόπιστη λειτουργία ενός συστήματος παρακολούθησης της ποιότητας των νερών (υπόγειων, επιφανειακών, παράκτιων και θαλάσσιων) με βάση τις υποχρεώσεις που προκύπτουν από παλιότερες Συνθήκες, ευρωπαϊκές και διεθνείς. Σήμερα, όμως, έχουν προωθηθεί και νέες αντιλήψεις και υποχρεώσεις για την παρακολούθηση της κατάστασης των οικοσυστημάτων, που βασίζονται στην «προσέγγιση του οικοσυστήματος». Η εικόνα, ακόμα και αν γίνονταν κανονικά οι μετρήσεις και η παρακολούθηση φυσικοχημικών παραμέτρων, δεν μπορεί να είναι πλήρης, όπως αποδεικνύεται τις τελευταίες δεκαετίες. Μια περιοχή που δεν έχει ρύπανση με τοξικές ουσίες δεν είναι κατά ανάγκη σε καλή (οικολογική) κατάσταση. Γι αυτό οι επιστήμονες αλλά και η ΕΕ προχωρούν σε πιο ολοκληρωμένες προσεγγίσεις, εισάγουν περισσότερες παραμέτρους όπως για παράδειγμα οι οικολογικοί δείκτες, το οικολογικό στρες, η κατάσταση από άποψη βιοποικιλότητας, η κατάσταση των ιχθυο αποθεμάτων, η παρουσία απορριμμάτων κ.α. ώστε να έχουμε μια πιο ξεκάθαρη εικόνα της κατάστασης μιας θαλάσσιας περιοχής. Η Σύμβαση για τη Βιοποικιλότητα (CBD) ορίζει την «προσέγγιση του οικοσυστήματος» ως μια «στρατηγική για την ολοκληρωμένη διαχείριση της γης, του νερού και των ζωντανών πόρων που προωθεί τη διατήρηση και βιώσιμη χρήση τους με ένα δίκαιο τρόπο». Η Σύμβαση για τη Βιοποικιλότητα αναγνωρίζει επίσης ότι «οι άνθρωποι, με την πολιτισμική ποικιλότητά τους, είναι ένα αναπόσπαστο στοιχείο των οικοσυστημάτων». Η προσέγγιση του οικοσυστήματος εφαρμόζεται ήδη από πολλά πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα διεθνώς αλλά αποτελεί και εργαλείο πολιτικής στο πλαίσιο νέων περιβαλλοντικών στρατηγικών. Η «προσέγγιση του οικοσυστήματος» αποτελούσε ένα από τα κύρια σημεία τριβής μεταξύ των κυβερνήσεων στην Παγκόσμια Διάσκεψη για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, που οργάνωσε ο ΟΗΕ, στο Γιοχάνεσμπουργκ, το 2002. Κείμενα πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης βασίζονται όλο και περισσότερο στην «προσέγγιση του οικοσυστήματος» και λιγότερο στην ανάλυση κάποιων επιμέρους περιβαλλοντικών δεικτών. Η Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά 2000/60 αλλά πρόσφατα και η Οδηγία Πλαίσιο για τις Θαλάσσιες Στρατηγικές ακολουθούν τη νέα, καινοτόμο αντίληψη της «προσέγγισης του οικοσυστήματος», σύμφωνα με την οποία οι χώρες πρέπει να εξετάζουν όλες τις πιέσεις και τις συνέπειες σε ένα οικοσύστημα, καθώς και τις βέλτιστες διαθέσιμες επιστημονικές γνώσεις για αυτές, πριν θέσουν τις προτεραιότητες και τα αντικείμενα των θαλάσσιων πολιτικών. Τα κράτη μέλη πρέπει να εξετάζουν το συνολικό οικοσύστημα και να αντιμετωπίζουν συνολικά τα κύρια και πιο σοβαρά προβλήματα πρώτα, χωρίς όμως να αγνοούν και τα υπόλοιπα προβλήματα.

Μόλις προσφάτως ξεκίνησε στη χώρα μια παρόμοια προσπάθεια που αφορά τα ποτάμια με την παρακολούθηση της οικολογικής ποιότητας τους. Αλλά δεν έχει ακόμα διασφαλιστεί, έστω και καθυστερημένα, η χρηματοδότηση του δικτύου παρακολούθησης. 4. Συνεκτικότητα μεταξύ λόγων και έργων Στη χώρα μας υπάρχει διάσταση μεταξύ λόγων και έργων. Η εκτροπή του Αχελώου βαπτίζεται από τον Υπουργό ΠΕΧΩΔΕ «οικολογικό έργο» και «απλή μεταφορά νερών», η διάνοιξη αυτοκινητοδρόμων στον Υμηττό «το μεγαλύτερο περιβαλλοντικό έργο στην Αττική». Έτσι, ακόμη και αν η «Η Εθνική Στρατηγική θέτει το πλαίσιο για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των πιέσεων στη βιοποικιλότητα μέσα από έναν ενιαίο, συγκροτημένο και ολοκληρωμένο σχεδιασμό», αυτό που απαιτείται είναι μια τέτοια στρατηγική να είναι δεσμευτική, να τηρείται και να μην μένει στα συρτάρια. Για παράδειγμα, αξίζει να διερευνηθεί το κατά πόσο η εθνική στρατηγική για τη βιοποικιλότητα θα διαφοροποιήσει πράγματι το Ειδικό Χωροταξικό Σχέδιο για τον Τουρισμό, το οποίο θεωρήθηκε απαράδεκτο από θεσμικούς φορείς και περιβαλλοντικές οργανώσεις μια και θα οδηγήσει σε απώλεια φυσικού πλούτου και βιοποικιλότητας. Ζητούμενο επίσης είναι και η ενδυνάμωση της Δημόσιας Διοίκησης για την εφαρμογή πολιτικών και την ανάληψη δράσεων διατήρησης της βιοποικιλότητας. Η σύσταση διυπουργικής επιτροπής που θα απαρτίζεται από τα Υπουργεία Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων, Αγροτικής Ανάπτυξης, Ανάπτυξης, Εμπορικής Ναυτιλίας, Εξωτερικών, Εσωτερικών, Οικονομίας και Οικονομικών, Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Τουριστικής Ανάπτυξης για την παρακολούθηση και την αξιολόγηση της προόδου υλοποίησης της Εθνικής Στρατηγικής δεν έχει αποδειχθεί μέχρι σήμερα ουσιαστική αλλά μόνο τυπική διαδικασία χωρίς αποτελέσματα. 5. Κίνητρα και πόροι για την αποκατάσταση της περιβαλλοντικής ζημιάς Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει ένα συμφωνημένο σχέδιο για την αποκατάσταση της εκτεταμένης περιβαλλοντικής ζημιάς και της βιοποικιλότητας, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση υποβαθμισμένων εδαφών, ρυπασμένων νερών (Ασωπός), διαβρωμένων ακτών, υπερ αλιευμένων ζωνών. Είναι πράγματι ένα ζητούμενο στο πλαίσιο της αποκατάστασης της βιοποικιλότητας η ιεράρχηση στόχων και προτεραιοτήτων και η δέσμευση πόρων με ορίζοντα τουλάχιστον 15ετίας και όχι απλώς αποσπασματική αξιοποίηση κάποιων πόρων από το ΚΠΣ και τώρα το ΕΣΠΑ. Πως θα συνεχιστεί η όποια προσπάθεια μετά το 2012, για παράδειγμα; Ποιος είναι ο ρόλος των φορέων διαχείρισης σε ό,τι αφορά σε θέματα χρηματοδότησης των προστατευόμενων περιοχών; Θα υπάρξουν πόροι για τις πάγιες ανάγκες φύλαξης και διαχείρισης του συνόλου των φυσικών περιοχών όχι μόνο των 27 ανεξαρτήτως και επιπλέον τυχόν ευρωπαϊκών πόρων; 6. Προστασία και βιώσιμη διαχείριση των φυσικών περιοχών Το Δίκτυο ΝΑTURA 2000 ήταν το κύριο εργαλείο προκειμένου να σταματήσει η απώλεια της βιοποικιλότητας στην ΕΕ μέχρι το 2010 και να επιβιώσουν τα πιο απειλούμενα είδη και οικότοποι. Το δίκτυο στην ξηρά έχει σχεδόν ολοκληρωθεί, τουλάχιστον στα χαρτιά, στις περισσότερες χώρες, και καλύπτει συνολικά 800.000 km². Ένα κύριο λοιπόν εργαλείο προστασίας της βιοποικιλότητας είναι η προστασία των οικοτόπων και η βιώσιμη διαχείριση των φυσικών περιοχών. Από το σύνολο των φυσικών περιοχών που έχει η χώρα μας, μικρός αριθμός διαθέτει σήμερα κάποια σχέδια και μέσα διαχείρισης και προστασίας. Όπως είχαν αναφέρει σε σχετική επιστολή τους προς το ΥΠΕΧΩΔΕ οι συνεργαζόμενες περιβαλλοντικές οργανώσεις: «Η προστασία και διαχείριση των βιοτόπων και των ειδών αποτελεί δέσμευση και υποχρέωση από την κοινοτική νομοθεσία. Με βάση την Οδηγία για τα Άγρια Πουλιά (και πλέον και την Οδηγία για τους Οικότοπους) η Ελλάδα πρέπει να προβεί σε συγκεκριμένες δράσεις ενεργούς διαχείρισης και διατήρησης της κατάστασης διατήρησης για όλες τις περιοχές του δικτύου. Η

Ελλάδα μέχρι στιγμής δεν έχει ανταποκριθεί ικανοποιητικά σε αυτή της την υποχρέωση, καθώς τα μέτρα που λαμβάνονται αφορούν συγκεκριμένες περιοχές και μικρό μέρος του δικτύου. Για αυτό άλλωστε έχει ξεκινήσει και σχετική δικαστική διαδικασία από την ΕΕ Η διαφύλαξη του θεσμού των Φορέων Διαχείρισης και η ανάγκη για ορθή διαχείριση του συνόλου των περιοχών Νatura δεν σχετίζεται μόνο με το φυσικό περιβάλλον, και την ευρωπαϊκή δέσμευση για ανάσχεση του ρυθμού απώλειας της βιοποικιλότητας. Αφορά άμεσα τις δυνατότητες ανάπτυξης, τις ευκαιρίες απασχόλησης, και την ενίσχυση της περιφέρειας με έμφαση σε περιοχές αγροτικές, απομονωμένες και ορεινές οι οποίες τώρα αντιμετωπίζουν οικονομικό και κοινωνικό μαρασμό». 7. Θαλάσσιος πλούτος και βιοποικιλότητα Τόσο τα χερσαία όσο και τα θαλάσσια οικοσυστήματα, παρά τον πλούτο των αγαθών που παρέχουν στην ανθρώπινη κοινωνία, έχουν υποβαθμιστεί σε σημαντικό βαθμό τις τελευταίες δεκαετίες. Η θαλάσσια βιοποικιλότητα, έχει μειωθεί δραματικά, οι θάλασσες μας ρυπαίνονται, μολύνονται και υπεραλιεύονται. Το πρόβλημα δεν δημιουργείται μόνο από δραστηριότητες που ασκούνται στη θάλασσα αλλά και στην ξηρά. Τα ήδη υπάρχοντα σοβαρά προβλήματα οξύνονται από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής που έχουν αρχίσει ήδη να επηρεάζουν την κυκλοφορία των θαλασσίων ρευμάτων, τη στάθμη της θάλασσας, τη βιοποικιλότητα και τα οικοσυστήματα. Πολλές οικονομικές δραστηριότητες, που αναπτύσσονται στο θαλάσσιο και παράκτιο περιβάλλον είναι εξαιρετικά ανταγωνιστικές μεταξύ τους και αποτελούν τον κύριο παράγοντα επιβάρυνσης. Η επιβάρυνση αυτή μπορεί να καταστρέψει τις βάσεις της ευημερίας των κοινωνιών που εξαρτώνται από τη θάλασσα. Ορισμένες οικονομικές δραστηριότητες είναι υπερβολικά αναπτυγμένες (οικοδομή, αστική ανάπτυξη, λιμάνια), ενώ άλλες, πιο συμβατές με τη βιωσιμότητα, είναι ελάχιστα αναπτυγμένες (πχ. δραστηριότητες που σχετίζονται με τη βιώσιμη διαχείριση και προστασία των φυσικών πόρων). Χωροταξικός σχεδιασμός χρειάζεται πλέον και για τη θάλασσα. Στις 25/11/2008 εκδόθηκε η Ανακοίνωση της ΕΕ για τον «Οδικό Χάρτη Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού», ως ένα από τα εργαλεία εφαρμογής της νέας Ολοκληρωμένης Θαλάσσιας Πολιτικής. Μια σειρά ευρωπαϊκών πρωτοβουλιών επαναπροσανατολίζει τη στρατηγική μας ως κοινωνία και μας αναγκάζει να προσαρμόσουμε τις θαλάσσιες πρακτικές μας. Με την Ολοκληρωμένη Θαλάσσια Πολιτική και τη νέα Οδηγία Πλαίσιο για τη Θαλάσσια Στρατηγική 2008/56 τίθενται στρατηγικές για τα πάντα, από την καταστροφή των οικοτόπων και την υπεραλίευση μέχρι τη βιώσιμη χρήση των θαλάσσιων προϊόντων και υπηρεσιών, με στόχο να επιτευχθεί καλή περιβαλλοντική κατάσταση των θαλασσών μέχρι το 2020. Επίσης, καθιερώνονται οι Ευρωπαϊκές Θαλάσσιες Περιφέρειες στη βάση γεωγραφικών και οικολογικών κριτηρίων. Κάθε κράτος σε συνεργασία με γειτονικά κράτη (μέλη ή μη της ΕΕ) που ανήκουν σε μια θαλάσσια περιφέρεια πρέπει να αναπτύξουν στρατηγικές για τα θαλάσσια νερά και να ορίσουν Δίκτυα Θαλάσσιων Προστατευόμενων Περιοχών. Η Ελλάδα χρειάζεται να αναλάβει σχετικές πρωτοβουλίες που να μην εμπλέκουν τα θέματα της προστασίας της θαλάσσιας βιοποικιλότητας σε διακρατικές αντιπαραθέσεις. Η υπεραλίευση και η αποσπασματική αλιευτική πολιτική, η οποία είναι συχνά αποτέλεσμα πιέσεων ισχυρών ομάδων, πρέπει να δώσουν τη θέση τους σε μια αλιευτική πολιτική που εξασφαλίζει εισοδήματα μέσα από την αύξηση και διαχείριση του θαλάσσιου πλούτου(της βιοποικιλότητας). Ο στόχος, για παράδειγμα, της βελτίωσης των εισοδημάτων και του αλιευτικού αποτελέσματος για τις παράκτιες ανθρώπινες κοινότητες, μπορεί να επιτευχθεί μέσα από τη βιώσιμη διαχείριση της αλιείας, την εξάλειψη καταστροφικών αλιευτικών μεθόδων και δημιουργία θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών για φυσική αναπαραγωγή των θαλασσίων ειδών και αύξηση του πληθυσμού των ψαριών (όπως προβλέπει και ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός για την Αλιεία 1967/2002).

Οι θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές θα πρέπει να περιλαμβάνουν είδη και οικοτόπους, όπως αυτοί καθορίζονται στις 2 Οδηγίες για τους Οικοτόπους και τα Πτηνά, συμπεριλαμβανομένων των αμμοσυρτών που καλύπτονται συνεχώς από θαλάσσιο νερό μικρού βάθους, αμμωδών υφάλων, των υφάλων ψυχρών νερών, 20 ειδών χελωνών και θαλάσσιων κητωδών (φαλαινών, δελφινιών και φωκιών) όπως επίσης και αρκετών ειδών μεταναστευτικών ψαριών και πουλιών. Την τελευταία δεκαετία έχουν υλοποιηθεί τουλάχιστον 50 επιστημονικά προγράμματα με την υποστήριξη του LIFE, με στόχο τη συλλογή στοιχείων και την ταυτοποίηση περιοχών που θα μπορούσαν να συμπεριληφθούν στο δίκτυο των περιοχών NATURA. Για πρώτη φορά πολλά προγράμματα έχουν συνεισφέρει περιβαλλοντικά δεδομένα για μεγάλες περιοχές των ευρωπαϊκών θαλασσών. Για παράδειγμα, σήμερα έχουν συγκεντρωθεί στοιχεία για την κατανομή και τις μετακινήσεις κητωδών φάλαινες και δελφίνια για μια θαλάσσια έκταση που φτάνει τα 1.000.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα (κυρίως Βόρεια Θάλασσα και τον Ευρωπαϊκό Ατλαντικό). Συγκεντρώθηκαν, επίσης, στοιχεία για την σύλληψη στα δίκτυα των ψαράδων (bycatch) και άλλων ειδών εκτός από τα ψάρια. Σύμφωνα με τα στοιχεία που προέκυψαν από ένα εργαλείο σε ηλεκτρονικό υπολογιστή, υπολογίστηκε ότι συλλαμβάνεται κατά λάθος σε δίκτυα μέχρι το 1,5% των ειδών. Θέματα που θα πρέπει να απασχολήσουν, επίσης, τα κράτη μέλη είναι η διαχείριση των περιοχών και η βιώσιμη χρήση των φυσικών πόρων, ιδιαίτερα σε σχέση με την αλιεία, τις μεταφορές, τον τουρισμό, η υποθαλάσσια ηχορύπανση (π.χ. από ορισμένους τύπους σκαφών) και άλλες μορφές ρύπανσης, η αστικοποίηση των ακτών, οι βιομηχανικές δραστηριότητες, η εξόρυξη μετάλλων και πετρελαίου, η παραγωγή ενέργειας από τον άνεμο και τα κύματα, η σεισμική έρευνα. Η οριοθέτηση των θαλάσσιων περιοχών NATURA 2000 πρέπει να καλύπτει έναν ικανοποιητικό αριθμό από τους οικότοπους και τα είδη προτεραιότητας, να διαμορφώνει ένα συνεκτικό δίκτυο γύρω από τις ευρωπαϊκές θάλασσες, να λειτουργεί σε ικανοποιητική έκταση (πιθανώς με τη δημιουργία και ενδιάμεσων ζωνών), να μην δημιουργεί διακρίσεις και να μην προσβάλει τα δικαιώματα ενός άλλου κράτους (η ΕΕ προτείνει να υπάρχει συνεργασία μεταξύ των διαφόρων κρατών για τη δημιουργία θαλάσσιων ζωνών που θα μπορούν να επεκτείνονται σε περισσότερες ΑΟΖ και να εφαρμόζονται τα ίδια μέτρα προστασίας για τα ίδια είδη και ενδιαιτήματα και όχι να υπάρχουν διαφορετικές πολιτικές σε κάθε χώρα). Η Ελλάδα δεν έχει μια επεξεργασμένη πολιτική διαμορφωμένη μέσα από διάλογο, που θα ενσωματώνει τις αρχές της βιωσιμότητας σε θέματα θάλασσας, ακτών και αλιείας. Κατ επέκταση το ΥΠΕΧΩΔΕ δεν έχει δείξει το απαιτούμενο ενδιαφέρον, με αποτέλεσμα να παρέλθει η προθεσμία για να προτείνει οποιαδήποτε νέα θαλάσσια περιοχή προς ένταξη στο δίκτυο NATURA. Επιπρόσθετα όμως δεν έχει αποδεχθεί και προτάσεις για διάλογο από περιβαλλοντικές οργανώσεις όπως το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS, η GREENPEACE, το WWF, που έχουν δημόσια προτείνει νέες περιοχές. Δεν έχει αναπτυχθεί αξιόπιστο δίκτυο επιστημονικής και συστηματικής παρακολούθησης της κατάστασης των αλιευμάτων και έτσι απουσιάζουν τα αναλυτικά στοιχεία για τους πληθυσμούς των διαφόρων ειδών ψαριών που θα μπορούσαν να στηρίξουν αποφάσεις για μια βιώσιμη αλιευτική πολιτική. Όποια στοιχεία υπάρχουν είναι αποσπασματικά. Συνήθως λαμβάνονται αποφάσεις βραχυπρόθεσμων οπτικών και εξυπηρέτησης συμφερόντων ισχυρών ομάδων πίεσης, αντί να διαμορφώνονται μακροχρόνιες στρατηγικές προστασίας και βιώσιμης διαχείρισης των θαλάσσιων πόρων και της παράκτιας ζώνης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η προσπάθεια προώθησης από το ΥΠΕΧΩΔΕ του απαράδεκτου Χωροταξικού Σχεδίου για τον Τουρισμό, όπως επίσης και η υιοθέτηση ρυθμίσεων που ευνοούν τις καταστροφικές μορφές αλιείας σε αντίθεση με τον Κανονισμό για την Αλιεία 1967/2006, που θέτει τρεις βασικούς άξονες για την προστασία των αλιευμάτων και τη διατήρηση της αλιείας και στο μέλλον. Κραυγαλέο παράδειγμα η έκδοση από τον Υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (ΥΠΑΑ&Τρ) κ. Α. Κόντο, τον Μάρτιο 2008, της απόφασης με αριθμό 164198/03 03 2008 που επιτρέπει την αλιεία με μηχανότρατες με

χρήση συρόμενων εργαλείων βυθού σε απόσταση 1 μιλίου από την ακτή, δηλαδή απόσταση μικρότερη από αυτήν που ορίζει η νομοθεσία (3 ν. μίλια). Η απόφαση αυτή δεν στηρίζεται σε οποιαδήποτε επιστημονική ανάλυση ή στοιχεία (που θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν μια «ελαστική» εφαρμογή του Κανονισμού) επιτείνοντας έτσι τη δραματική μείωση των ψαριών και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι παράκτιες κοινότητες και οι 32.000 οικογένειες αλιέων που ζουν κυρίως σε νησιά και απομακρυσμένες παράκτιες περιοχές! Όπως έχει επισημανθεί και από την ΕΕ η απόφαση αυτή έρχεται σε αντίθεση με τον ευρωπαϊκό Κανονισμό. Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις μεταξύ των οποίων και το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS στήριξαν τις κινητοποιήσεις των παράκτιων ψαράδων που ξεκίνησαν λίγους μήνες μετά την Υπουργική Απόφαση με στόχο την ανάκλησή της. Το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS ζήτησε όχι απλώς να αποσυρθεί η συγκεκριμένη ρύθμιση αλλά να προχωρήσει η ουσιαστική εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Κανονισμού για την Αλιεία μέσα από τον διάλογο. Ο Υπουργός αν και υποσχέθηκε ότι θα απέσυρε την απόφαση μέσα σε 15 μέρες, δεν έκανε τίποτα μέχρι το τέλος του 2008, 8 ολόκληρους μήνες μετά! Στην οριακή κατάσταση που έχει φτάσει τόσο η θαλάσσια βιοποικιλότητα όσο και το επάγγελμα του παράκτιου ψαρά, είναι η ώρα για μια κοινή προσπάθεια παράκτιων ψαράδων, περιβαλλοντικών οργανώσεων και κοινωνίας των πολιτών για να προωθηθεί στη χώρα μας μια σοβαρή πολιτική που να περιλαμβάνει δεσμεύσεις και λήψη μέτρων για βιώσιμη αλιεία και προστασία της θαλάσσιας βιοποικιλότητας. Στο πλαίσιο μιας τέτοιας πολιτικής σημαντικό εργαλείο είναι η δημιουργία μέσα από διάλογο ενός δικτύου θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών στις θάλασσες μας και, σε συνεργασία με γειτονικές χώρες, δίκτυο τέτοιων περιοχών στην Α. Μεσόγειο. Συνοπτικά οι θέσεις του Δικτύου ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS είναι: Η αλιεία με μηχανότρατες θα πρέπει να σταματήσει, μεταβατικά δε, να ισχύσει η απαγόρευση αλιείας σε απόσταση μικρότερη των 3 ναυτικών μιλίων από τις ακτές. Διαχείριση των αλιευτικών δραστηριοτήτων και της δυναμικότητας των αλιευτικών σκαφών, αξιοποιώντας τον Κώδικα Καλών Πρακτικών για την Υπεύθυνη Αλιεία, με μέτρα όπως περιορισμός των αδειών αλιείας, καθορισμός μάξιμουμ ημερών αλιείας για κάθε σκάφος, προσδιορισμός των μεθόδων ερασιτεχνικής αλιείας που είναι συμβατός με την επανάκαμψη των αλιευμάτων. Επανεξέταση των εργαλείων και των περιοχών αλιείας με βάση επιστημονικές έρευνες καθώς κι αξιολόγηση των δεδομένων από την καταγραφή των ειδών που αλιεύονται κάθε χρόνο και την κατάσταση των πληθυσμών των ψαριών σε κάθε περιοχή. Καθορισμός θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών όπου μέσω περιορισμών και απαγορεύσεων στην αλιεία θα αναπαράγονται οι πληθυσμοί ψαριών με στόχο να επανέλθει η θαλάσσια βιοποικιλότητα στα κανονικά της επίπεδα Συστηματική παρακολούθηση, συλλογή επιστημονικών δεδομένων και στοιχείων, δημιουργία χρονοσειρών δεδομένων ώστε να είναι δυνατή η εξαγωγή αξιόπιστων συμπερασμάτων, η πρόβλεψη και η επίβλεψη. 8. Πρόληψη, καλύτερη από την επιδιόρθωση και αποκατάσταση Είναι γεγονός ότι η πολιτική πρόληψης συμφέρει όχι μόνο από περιβαλλοντική και κοινωνική σκοπιά αλλά και από οικονομική. Για παράδειγμα η αυθαίρετη δόμηση κοντά στις ακτές, η απόρριψη ανεπεξέργαστων λυμάτων και η αλόγιστη εκμετάλλευση φυσικών πόρων βραχυπρόθεσμα μπορεί να δημιουργεί την εντύπωση ότι επιφέρει «κέρδη», μακροπρόθεσμα όμως το περιβαλλοντικό, κοινωνικό και οικονομικό κόστος είναι τεράστιο. Η αποκατάσταση μιας υποβαθμισμένης περιοχής (π.χ. επαναδημιουργία αμμόλοφων και ειδών που ενδημούν στην παράκτια ζώνη)και κατ επέκταση η προστασία και ανάκαμψη της βιοποικιλότητας, είναι εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση. Η αντιμετώπιση των επιπτώσεων από τη διάβρωση που προκαλεί ένα ακατάλληλο ή κακοσχεδιασμένο έργο μπορεί να απαιτεί σημαντικούς πόρους και συνεπάγεται, πιθανώς, σημαντικές ανακατατάξεις δραστηριοτήτων, σχέσεων και συμφερόντων.

Η αντίληψη ότι η οικονομική ευημερία των ανθρώπων μπορεί να βασιστεί στην προστασία και διαχείριση κι όχι στην εξάντληση και υπερεκμετάλλευση των παραγωγικών οικοσυστημάτων των ακτών και της θάλασσας, είναι δυνατόν να οδηγήσει στη βελτίωση της ζωής των πολιτών, αλλά και ολόκληρου του πλανήτη. 9. Ο ρόλος των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων Η υπάρχουσα νομοθεσία, οι τρέχουσες πολιτικές αλλά και η διακρατική συνεργασία δεν επαρκούν για να πετύχουμε αντιστροφή των σημερινών καταστροφικών τάσεων. Χρειάζεται μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση και δεσμεύσεις. Σε αυτό το πλαίσιο το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS επιδιώκει να ανταποκριθεί με τις πολλαπλές παρεμβάσεις του στην ανάγκη για μείωση της βλάβης που προκαλείται στο θαλάσσιο περιβάλλον αλλά και για σχεδιασμό και υλοποίηση πολιτικών και πρακτικών που θα οδηγήσουν στην αποκατάσταση των οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας. Στρατηγικός μας στόχος είναι να συμβάλλουμε σε επιλογές εκείνων των οικονομικών και άλλων δραστηριοτήτων που συμβαδίζουν με την προστασία του περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας και διασφαλίσουν τα δικαιώματα και των μελλοντικών γενεών. Σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες (Γαλλία, Ολλανδία, Ιρλανδία, Βρετανία, Σουηδία κα) εκπονούνται και τίθενται σε εφαρμογή, μέσω εξαντλητικού κοινωνικού διαλόγου και δημιουργίας «φόρουμ ακτών» ή «κοινοβουλιών ακτών», καινοτόμες προτάσεις βιώσιμης ανάπτυξης της παράκτιας ζώνης για να εξασφαλίσουν μακροπρόθεσμα οφέλη στις παράκτιες κοινωνίες με ταυτόχρονη προστασία του φυσικού κεφαλαίου. Το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS εργάζεται συστηματικά για την προώθηση παρόμοιων θεσμών. Το Δίκτυο Μεσόγειος SOS δίνει έμφαση σε προτάσεις και παρεμβάσεις για αλλαγή πολιτικών, αλλά παράλληλα συμβάλει ενεργά με μια σειρά δράσεων, πρωτοβουλιών και πρακτικών του στην στροφή προς ολοκληρωμένες πολιτικές για τη θάλασσα, τις ακτές και την αλιεία. Ενδεικτικά αναφέρονται: Η προσπάθεια βελτίωσης της κατάστασης του κόλπου της Ελευσίνας με πολλές δράσεις, η κυριότερη των οποίων είναι μέσα από το πρόγραμμα LIFE Env «Συνεργατική περιβαλλοντική αναγέννηση του κόλπου της Ελευσίνας μέχρι το 2020», στο σχεδιασμό και υλοποίηση του οποίου συμβάλει καθοριστικά (το πρόγραμμα υλοποιείται από τον Οργανισμό Λιμένος Ελευσίνας συντονιστής, το Δήμο Ελευσίνας, το ΕΜΠ και διακρατικούς εταίρους από το λιμάνι της Βαλένθια) Η πανελλαδική εκστρατεία εθελοντικού καθαρισμού των ακτών «Καθαρίστε τη Μεσόγειο» με τη μεγαλύτερη αναλογικά συμμετοχή εθελοντών σε όλη τη Μεσόγειο (πάνω από 15.000 τα τελευταία χρόνια). Οι παρεμβάσεις σε συνεργασία με τοπικούς φορείς για τη δημιουργία ενός πάρκου βιώσιμης ανάπτυξης και προστασίας του Β. Ευβοϊκού. Η προσπάθεια από κοινού διαχείρισης των θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών των νησιών Σίφνου, Μήλου, Νάξου και Πάρου μέσα από τη συνεργασία των τοπικών κοινωνιών και φορέων. Η προώθηση βιώσιμων μορφών αλιείας και μιας αλιευτικής πολιτικής με μέλλον. Η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση χιλιάδων πολιτών μέσα από εκδηλώσεις, καλλιτεχνικούς διαγωνισμούς, κοινές δράσεις με την εκπαιδευτική κοινότητα και τους ενεργούς πολίτες σε όλη την Ελλάδα. Το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS έχει για πάνω από μια δεκαετία δουλέψει για τη δημιουργία ενός πάρκου οικολογικά βιώσιμης ανάπτυξης για όλη την περιοχή του Β. Ευβοϊκού και έχει καταθέσει προτάσεις αναφορικά με αυτό το ζήτημα. Ο Β. Ευβοϊκός διέθετε μια εξαιρετικά σημαντική βιοποικιλότητα που τώρα έχει μειωθεί δραματικά χωρίς να αναλαμβάνονται πρωτοβουλίες για να αντιμετωπιστεί αυτή η κατάσταση. Ενδεικτικά είναι τα στοιχεία για τη μείωση των αλιευτικών προϊόντων που παρουσίασε ο κ. Σταύρος Τσελάς, από τη Διεύθυνση Αλιείας της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Ευβοίας σε ημερίδα

τελευταία στη σειρά πολυάριθμων εκδηλώσεων που έχουν οργανωθεί από το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS. Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά, η μείωση της αλιευτικής παραγωγής στον Ευβοϊκό είναι μεγαλύτερη από το μέσο όρο που αντιστοιχεί στη συνολική ελληνική παραγωγή. Η αλιευτική παραγωγή του Ευβοϊκού Κόλπου το 1991 αντιπροσώπευε το 9% της ελληνικής παραγωγής, ενώ σήμερα μόλις το 4%. Μέσα από αρκετές συζητήσεις και συνεργασίες που έχουν αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια, με πρωτοβουλία του Δικτύου ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS και της Ένωσης Λιμνίων, έχει διαμορφωθεί σημαντική συναίνεση αρκετών φορέων (ερευνητικά κέντρα, τοπικοί φορείς, περιβαλλοντικές οργανώσεις και παράκτιοι ψαράδες) για ένα μοντέλο βιώσιμης ανάπτυξης του Βόρειου Ευβοϊκού στο πρότυπο των θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών με διάφορες ζώνες διαχείρισης (θαλάσσια καταφύγια). Αυτές οι ζώνες πρέπει να αφορούν περιοχές όπου θα απαγορεύεται η αλιεία για κάποια διαστήματα ή θα επιτρέπεται με μια πιο αυστηρή φύλαξη (επιλεκτική αλιεία), ενώ σε ολόκληρο τον Β. Ευβοϊκό μέχρι τον Παγασητικό δεν θα πρέπει να ψαρεύουν με συρόμενα εργαλεία βυθού. Επιπρόσθετα, χρειάζεται να υιοθετηθούν διαχειριστικά μέτρα για τους χώρους φυσικής αναπαραγωγής των ψαριών, όπως οι ύφαλοι, τα λιβάδια Ποσειδωνίας, όπου θα δίνεται με φυσικό τρόπο η ευκαιρία στα θαλάσσια είδη να αναπαράγονται και να γίνεται σωστή διαχείριση του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Τέλος θα πρέπει να δοθούν κίνητρα για τη δημιουργία συμπληρωματικών εισοδημάτων για τους παράκτιους ψαράδες μέσω της φύλαξης της περιοχής και της ανάπτυξης του «αλιευτικού τουρισμού» που θα εκπληρώνει ταυτόχρονα και σκοπούς ξενάγησης και εκπαίδευσης ευαισθητοποίησης σε θέματα προστασίας των θαλασσών. Μια τέτοια πολιτική για το Β. Ευβοϊκό χρειάζεται βέβαια, ολοκληρωμένες πολιτικές και σχέδιο δράσης, κατάλληλη εκπαίδευση, συνεργασία με την επιστημονική κοινότητα, οικονομικά εργαλεία και μηχανισμούς εφαρμογής και ελέγχου των ρυθμίσεων. Το σημαντικό είναι ότι οι παράκτιοι ψαράδες και μεγάλο μέρος της τοπικής κοινωνίας έχει συνειδητοποιήσει αυτή την ανάγκη. Το πρόβλημα είναι ότι παρά τις δεκάδες εκδηλώσεις, καμπάνιες με σκάφος, ημερίδες, εκδόσεις και συναντήσεις εδώ και μια δεκαετία τουλάχιστον, δεν υπάρχει ανταπόκριση από τους θεσμικούς φορείς (ΥΠΕΧΩΔΕ, Δ/νση Γεωργίας, Νομαρχία) για να αξιοποιηθούν οι προβλέψεις της ευρωπαϊκής πολιτικής για τις θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές. Ίσως αυτό οφείλεται στο ότι ακόμα δεν έχει δημιουργηθεί, μέσα στις τοπικές κοινωνίες και στους φορείς της περιοχής, εκείνη η δυναμική που θα επιτρέψει να διεκδικήσουν την υλοποίηση ενός σχεδίου βιώσιμης ανάπτυξης, συντονισμένα και οργανωμένα. Θα πρέπει να υπάρχει πίεση από την τοπική κοινωνία ώστε να υπάρξουν τα εργαλεία εφαρμογής πολιτικών προκειμένου να προωθηθεί αυτή η ανάπτυξη.