5ο Ενημερωτικό Δελτίο του έργου EU-WATER Διακρατική ολοκληρωμένη διαχείριση των υδατικών πόρων στη γεωργία http://www.eu-water.eu
"Οικονομικά κίνητρα για την υιοθέτηση πρακτικών εξοικονόμησης νερού και περιορισμού της νιτρορύπανσης" Η γεωργία έχει ολοένα και σοβαρότερες επιπτώσεις για τους υδατικούς πόρους, προκαλώντας μείωση των υδατικών αποθεμάτων και σταδιακή υποβάθμιση της ποιότητας τους σε αρκετές περιπτώσεις. Το έργο EU.WATER έχει προσδιορίσει και αναπτύξει μια κοινή στρατηγική που θα οδηγήσει στη μείωση της έλλειψης του νερού και στη διατήρηση της ποιότητάς του. Όμως για την επίτευξη της βιώσιμης χρήσης των υδατικών πόρων είναι αναγκαίο να δοθούν στους αγρότες οικονομικά κίνητρα, συμβουλές και άλλου είδους βοήθεια, ώστε να υιοθετήσουν πρακτικές εξοικονόμησης νερού και περιορισμού της νιτρορύπανσης. Στο παρόν ενημερωτικό δελτίο παρουσιάζονται τα γενικά μέτρα που εφόσον τηρηθούν παρέχουν τη δυνατότητα στους παραγωγούς για επιπλέον οικονομικό όφελος. Τα μέτρα αυτά είναι είτε άμεσα, μέσω επιδοτήσεων, είτε έμμεσα από εξοικονόμηση λόγω μειωμένων εισροών και κατεργασιών και διατήρησης της ποιότητας του νερού και του εδάφους, διατηρώντας τη γεωργική εκμετάλλευση βιώσιμη και αποδοτική. Άμεσα οικονομικά κίνητρα: Μέτρο 2.1.4 Γεωργο-περιβαλλοντικές ενισχύσεις Το μέτρο αυτό έχει ως στόχο τη στήριξη μεθόδων γεωργικής παραγωγής που αποσκοπούν στην βιολογική γεωργία, την αγρανάπαυση και την αμειψισπορά και διακρίνεται σε τέσσερα βασικά υπομέτρα: Υπομέτρο 1: Προώθηση πρακτικών παραγωγής φιλικών προς το περιβάλλον μέσω των ακόλουθων δράσεων: όδράση 1.1 Βιολογική γεωργία όδράση 1.2 Βιολογική κτηνοτροφία όδράση 1.3 Εκτατικοποίηση της κτηνοτροφίας Υπομέτρο 2: Γεωργο-περιβαλλοντικές δράσεις για την προστασία των υδατικών πόρων μέσω των ακόλουθων δράσεων: όδράση 2.1 Προστασία των ευαίσθητων στα νιτρικά περιοχών όδράση 2.2 Προστασία υγροτοπικών συστημάτων Υπομέτρο 3: Ειδικές δράσεις για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας: όδράση 3.1 Διατήρηση απειλούμενων αυτοχθόνων φυλών αγροτικών ζώων όδράση 3.2 Διατήρηση εκτατικών καλλιεργειών που κινδυνεύουν από γενετική διάβρωση όδράση 3.3 Προώθηση γεωργικών πρακτικών για την προστασία της άγριας ζωής όδράση 3.6 Μακροχρόνια παύση της εκμετάλλευσης γεωργικών γαιών Υπομέτρο 4: Προστασία του αγροτικού τοπίου που διαμόρφωσε η γεωργική δραστηριότητα
Κανόνες Πολλαπλής Συμμόρφωσης Ως πολλαπλή συμμόρφωση θεωρούνται οι κανονιστικές απαιτήσεις διαχείρισης (άρθρο 5 και παράρτημα II του Καν. (ΕΚ) 73/2009) και η καλή γεωργική και περιβαλλοντική κατάσταση (άρθρο 6 και παράρτημα III του Καν. (ΕΚ) 73/2009). Στην πολλαπλή συμμόρφωση επίσης συμπεριλαμβάνονται και οι ελάχιστες απαιτήσεις σχετικά με τη χρήση λιπασμάτων και φυτοπροστατευτικών προϊόντων καθώς και άλλες σχετικές υποχρεωτικές απαιτήσεις, που θεσπίζονται από την εθνική νομοθεσία σύμφωνα με την παράγραφο 3 του άρθρου 39 του Καν. 1698/2005. Η τήρηση των υποχρεώσεων της πολλαπλής συμμόρφωσης είναι υποχρέωση όλων των παραγωγών που εισπράττουν άμεσες ενισχύσεις, καθώς και των παραγωγών που λαμβάνουν επιπλέον ενισχύσεις από το πρόγραμμα αγροτικής ανάπτυξης (σχέδια βελτίωσης, νέοι αγρότες, γεωργο-περιβαλλοντικά μέτρα όπως η βιολογική γεωργία, συστήματα ολοκληρωμένης διαχείρισης της παραγωγής AGRO κλπ.) Σύμφωνα με τους κανόνες προβλέπεται: όγια φυτική κάλυψη σε εδάφη με κλίση άνω του 10% η άροση να γίνεται κατά τις ισοϋψείς ή διαγώνια και η άρδευση να μη γίνεται με κατάκλυση.να μην καταστρέφονται οι αναβαθμίδες, οι ξερολιθιές, τα αναχώματα και τα φυσικά πρανή στα όρια. όκαλλιέργεια και ενσωμάτωση ψυχανθών, συμπληρωματικά προς την κύρια καλλιέργεια, στο 20% κατ' έτος. ό Στα υπολείμματα των καλλιεργειών να γίνεται ενσωμάτωση ή βόσκηση της καλαμιάς ή κοπή και κάλυψη του εδάφους και ενσωμάτωση την επόμενη άνοιξη. όαπουσία μηχανικής κατεργασίας του εδάφους όταν υπάρχει πάγος ή/και πλήρης κάλυψη του αγροτεμαχίου με νερό. όεκτέλεση ελάχιστων καλλιεργητικών παρεμβάσεων στο αγροτεμάχιο. Έμμεσα οικονομικά κίνητρα: Μείωση του κόστους άρδευσης και λίπανσης Υπάρχουν διαχειριστικές και φυσικές μέθοδοι οι οποίες είναι δυνατό να οδηγήσουν σε μείωση το κόστους άρδευσης και λίπανσης όπως: όαμειψισπορά με ψυχανθή αζωτοδεσμευτικά Χρησιμοποιώντας την τεχνική της αμειψισποράς επιτυγχάνεται βελτίωση της δομής του εδάφους το οποίο παράλληλα προστατεύεται από τη διάβρωση. Τα ψυχανθή έχουν την ικανότητα να δεσμεύουν το άζωτο από το περιβάλλον μέσω των αζωτοδεσμευτικών βακτηρίων που αναπτύσσονται σε φυμάτια στη ρίζα του φυτού.
όεξοικονόμηση ενέργειας και νερού άρδευσης: Σε περιπτώσεις όπου το νερό άρδευσης αντλείται από ιδιόκτητες γεωτρήσεις ή από οργανωμένο δίκτυο διανομής με χρέωση ανά όγκο νερού που καταναλώνεται, η εξοικονόμηση νερού άρδευσης έχει άμεσο οικονομικό όφελος για τον παραγωγό. Ειδικά στις περιπτώσεις άντλησης από γεωτρήσεις, το κόστος άντλησης αυξάνεται συνεχώς αφού η τιμή του πετρελαίου και του ηλεκτρικού ρεύματος αυξάνεται διαρκώς. Επίσης το κόστος άντλησης αυξάνεται ολοένα και περισσότερο με την αύξηση του βάθους άντλησης. Με τη μείωση της ποσότητας του νερού άρδευσης μειώνονται οι ανάγκες άντλησης και ο χρόνος χρήσης της γεώτρησης αυξάνοντας τη διάρκεια ζωής της εγκατάστασης. όαλλαγή τρόπου άρδευσης: Η πιο υδροβόρα μέθοδος άρδευσης με τον χαμηλότερο συντελεστή απόδοσης είναι η κατάκλυση άρδευση με αυλάκια. Συνιστάται αποφυγή της κατάκλυσης και χρησιμοποίηση σταγόνων ή άλλων σύγχρονων συστημάτων άρδευσης (υπόγεια στάγδην άρδευση) όπου ενδείκνυται (κυρίως σε γραμμικές καλλιέργειες υψηλής αξίας και σε δενδροκομικές καλλιέργειες). όοικονομική αποτίμηση και αλλαγή ή παύση καλλιέργειας σε περιπτώσεις ζημίας: Χρησιμοποίηση μιας νέας πρακτικής διαχείρισης που ονομάζεται Γεωργία Ακριβείας, η οποία μελετά τη χορική και χρονική παραλλακτικότητα των αγρών και οδηγεί σε χρήσιμες αποφάσεις για την τμηματική διαχείριση των αγρών ανάλογα με τις απαιτήσεις του κάθε σημείου. όαλλαγή καλλιέργειας: Σε περιπτώσεις που η ποιότητα του νερού είναι υποβαθμισμένη ή υπάρχει κίνδυνος υποβάθμισης είτε παρατηρείται μείωση των υδατικών πόρων, μια καλή και εύκολη πρακτική είναι η αλλαγή της καλλιέργειας με κάποια ξηρική όπως τα χειμερινά σιτηρά ή κάποια λιγότερο απαιτητική σε νερό. Διατήρηση της γονιμότητας και παραγωγικότητας του εδάφους Πρακτικές όπως η αμειψισπορά και η χλωρή λίπανση συντελούν στη διατήρηση της γονιμότητας του εδάφους. Επίσης με την υπεράντληση των υπόγειων υδάτων παρατηρείται μείωση της στάθμης του υπόγειου υδροφορέα και υποβάθμιση της ποιότητας των υδάτων. Συνεπώς με την προστασία των υδάτων παρέχεται έμμεσο οικονομικό όφελος προς τους παραγωγούς από τη διατήρηση των αγροτικών εκμεταλλεύσεων σε κερδοφόρα κατάσταση.
Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας Η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας (ΠΔΜ) με τον Καλλικράτη αναδιαρθρώθηκε, δυνάμωσε και αποτελείται από μόνιμο προσωπικό, όπως διοικητικό, μηχανικούς, γεωλόγους, οικονομολόγους, περιβαλλοντολόγους, περιφερειακής ανάπτυξης, χημικούς, δημοσιογράφους, τεχνικούς, κτλ. Η ΠΔΜ είναι οργανωμένη σε διάφορες Διευθύνσεις, μια εκ των οποίων είναι η Διεύθυνση Υδάτων που ασχολείται με θέματα διαχείρισης των υδάτων, με τον περιφερειακό σχεδιασμό και την εφαρμογή της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Ύδατα με στόχο την ολοκληρωμένη διαχείριση των υδάτων σε περιοχές λεκανών απορροής ποταμών στην περιοχή. Η ΠΔΜ θα χρησιμοποιήσει εξειδικευμένο προσωπικό και εξοπλισμό για την εκτέλεση του έργου. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τομέας Αγροτικής Οικονομίας Το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης (Α.Π.Θ.) ιδρύθηκε το 1925 και είναι το μεγαλύτερο ελληνικό πανεπιστήμιο. Τα τελευταία 12 χρόνια, το Α.Π.Θ. έχει υλοποιήσει 4.500 προγράμματα, στα οποία συμμετείχαν 10.000 μέλη του προσωπικού του Πανεπιστημίου και εξωτερικοί συνεργάτες. Στα πλαίσια αυτών των προγραμμάτων, το Α.Π.Θ. έχει συνεργαστεί με Πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα και άλλα ιδρύματα στην Ελλάδα, στην Ευρώπη, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο. Η Σχολή Γεωπονίας ιδρύθηκε το 1928 και στεγάζεται στην πανεπιστημιούπολη, στο κέντρο της πόλης. Ορισμένα εργαστήρια και εγκαταστάσεις βρίσκονται στο αγρόκτημα της Σχολής. Η Σχολή Γεωπονίας έχει 7 τμήματα και προσφέρει 8 μεταπτυχιακά και διδακτορικά προγράμματα. Ο Τομέας Αγροτικής Οικονομίας είναι ένας από τους επτά Τομείς της Σχολής. Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας Ζ.Ε.Π. 50100 Κοζάνη, Ελλάδα Στοιχεία επαφής: Κος Βασίλης Γκούτζιος vgkoutzios@mou.gr Τηλ.: +30 24613 50915 Fax: +30 24613 50969 http://www.westernmacedonia.gr Τομέας Αγροτικής Οικονομίας Σχολή Γεωπονίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκη 541 24, Ελλάδα Στοιχεία επαφής: Καθ. Βασίλης Μάνος manosb@agro.auth.gr Τηλ.: +30 2310 998805 Fax: +30 2310 998828