ΚΟΣΟΒΟ ΤΟ ΚΟΣΟΒΟ ΩΣ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΣΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ. ΣΚΙΑΔΑΡΕΣΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ (ΑΜ: 300.344)

ΚΟΣΟΒΟ ΤΟ ΚΟΣΟΒΟ ΩΣ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΣΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ. ΣΚΙΑΔΑΡΕΣΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ (ΑΜ: 300.344)

ΚΟΣΟΒΟ Πρωτεύουσα : Πρίστινα Πληθυσµός : 1.804.838 ( 2007 ) Έκταση : 10,908 km 2 ΑΕΠ : 5 δις $ Ανεξαρτησία από τη Σερβία: 17 Φεβρουαρίου 2008 (µονοµερής) Διεθνής αναγνώριση : περιορισµένη

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΟΒΟΥ Βασικό πρόβληµα à σχέση Θρησκείας Εθνότητας. Αποτέλεσµα πολιτιστικού, πολιτικού, οικονοµικού και δηµογραφικού ανταγωνισµού µεταξύ των (Χριστιανών) Σέρβων και Αλβανών (Μουσουλµάνων). Ο ανταγωνισµός των δυο εθνικών κοινοτήτων του Κοσόβου ήταν διαρκής και συνεχόµενος (δεν έγινε πόλεµος, κάθαρση, ανταλλαγή πληθυσµών.) à Εντείνεται η σύγκρουση µουσουλµάνων και χριστιανών.

ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1974 1989 ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΠΟΙΗΣΗ (από Τίτο ) à ενίσχυση Αλβανών Κοσόβου. Οδήγησε στον εκφοβισµό των Σέρβων για ένα εθνοτικά καθαρό Κόσοβο (ίδρυση UCK 1990). Οι Αλβανοί είχαν τους υψηλότερους ρυθµούς δηµογραφικής ανάπτυξης στην ευρωπαϊκή ήπειρο (5.5 εκατοµµύρια Αλβανοί που συγκεωτρώνονται στο τρίγωνο Αλβανία-Κόσοβο-ΠΓΔΜ).

ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1990-1999 Η αρχική λύση φαινόταν ότι ήταν, η ένταξη του Κοσόβου στη Γιουγκοσλαβική Οµοσπονδία υπό προσωρινό καθεστώς, κοινής αποδοχής, ώστε να τεθούν σε ενέργεια οι διαπραγµατεύσεις που θα επέτρεπαν την οριστική αυτονοµία των Αλβανών και την ωρίµανση της σερβικής γνώµης να αποδεχτεί τις ρυθµίσεις αυτές. 1996-1997, µεγάλες διαδηλώσεις στους δρόµους των βαλκανικών χωρών à ασθενής δηµοκρατία στην περιοχή. 1998 à Ο Απελευθερωτικός στρατός του Κοσόβου (UCK) συντηρούσε µια ελεγχόµενη βία που προκάλεσε την αντίδραση των Σέρβων και θύµισε στους Δυτικούς την ύπαρξη του προβλήµατος.

1998à UCK, τροµοκρατικές ενέργειες (δυτικές αποδοκιµασίες) προδιέγραφε τις σερβικές βίαιες αντιδράσεις. Πρωτοβουλία Χόλµπρουκ (Νοέµβριο 1998), συνάντηση Μιλόσεβιτς Ρουγκόβα à Συνάντηση Χόλµπροουκ- Αντάρτες. (έµµεση αναγνώριση του UCK). Απειλές στρατιωτικής επέµβασης ΝΑΤΟ που προκάλεσαν την αναθέρµανση των σερβορωσικών σχέσεων. (Συνάντηση Μιλόσεβιτς Γέλτσιν στις 16 Ιουνίου 1998) Πορεία εκκαθαρίσεων σερβικού στρατού (πρόθεση του προέδρου της Γιουγκοσλαβίας να διχοτοµίσει το Κοσσυφοπέδιο). Σχέδιο Κρίσιτς για διχοτόµιση που τελικά απορρίφθηκε.

Μεγάλο πρόβληµα ήταν η τάση των ΗΠΑ, να προσφέρουν αµέριστη υποστήριξη σε όποιον δήλωνε αντικουµµουνιστής, που οδήγησε σε τερατογενέσεις που απέδειξαν ότι η δηµοκρατία στην περιοχή απαιτεί χρόνο για να εδραιωθεί. Αυτό το γεγονός εκµεταλλέυτηκε και ο Απελευθερωτικός στρατός (UCK) και τήρησε µια επιθετική στάση προς τους Σέρβους. (Αντίποινα από της ηγεσία της οµοσπονδιακής κυβέρνησης).

24 Μαρτίου του 1999, όταν το ΝΑΤΟ ξεκίνησε τους αεροπορικούς βοµβαρδισµούς εναντίον της Σερβίας, επειδή η τελευταία αρνείτο να υπογράψει τη συµφωνία για το µέλλον του Κοσσυφοπεδίου. Οι βοµβαρδισµοί διήρκεσαν σχεδόν 3 µήνες και ακολουθήθηκαν από χερσαία εισβολή. Εγκατάσταση στρατευµάτων ΝΑΤΟ στο Κόσοβο Ιούνιο 1999. Τη διοίκηση ασκεί η Προσωρινή Αποστολή των Ηνωµένων Εθνών στο Κόσοβο (UNMIK) µε τη βοήθεια της προσωρινής Τοπικής Αυτοδιοίκησης (PISG), ενώ για την ασφάλεια είναι αρµόδια η υπό τη διοίκηση του NATO Δύναµη του Κοσόβου (KFOR).

3 ΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΝΑΤΟΪΚΗ ΕΠΕΜΒΑΣΗ BILL CLINTON Μάρτιος 1999 1. Η εισβολή επιβεβαίωσε την σοβαρότητα των σκοπών του ΝΑΤΟ. (σαν να είναι ο οργανισµός αυτοσκοπός) 2. Επιδίωξη να προστατεύσει τους Κοσοβάρους από τις σερβικές δυνάµεις. 3. Αποτροπή αποσταθεροποίησης.

H ΜΟΝΟΜΕΡΗΣ ΔΗΛΩΣΗ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΣ H ηγεσία των αλβανοφώνων του Κοσσυφοπεδίου δήλωσαν πως θα προχωρήσουν σε µονοµερή δήλωση ανεξαρτησίας, η οποία πραγµατοποιήθηκε στις 17 Φεβρουαρίου του 2008. Στις 18 Φεβρουαρίου 2008 η Ρωσία καταδίκασε την απόσχιση του Κοσσυφοπεδίου, ονοµάζοντάς το 'ψευδοκράτος. Η σερβική κυβέρνηση, παρ' ότι απέκλεισε τη χρήση βίας δήλωσε πως θα εµποδίσει την ένταξη του αυτοαποκαλούµενου κράτους του Κοσσυφοπεδίου στους µεγάλους διεθνείς οργανισµούς και δήλωσε τη µη αναγνώριση του.

Παράλληλα εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ισπανία, Ελλάδα, Κύπρος, Ρουµανία και Σλοβακία εξέφρασαν την ανησυχία τους σχετικά µε τη σηµασία που η παράτυπη αποδοχή της µονοµερούς απόσχισης από µέρος της διεθνούς κοινότητας ενδέχεται να έχει για άλλα κινήµατα που προσδοκούν στην µονοµερή ανεξαρτητοποίηση περιοχών ανά τον κόσµο και δήλωσαν πως δεν πρόκειται να αναγνωρίσουν το νέο κράτος. Η Γαλλία επανέλαβε τη πρόθεσή της να αναγνωρίσει άµεσα το νέο κράτος, ενώ το ίδιο έπραξαν το Αφγανιστάν, η Αυστραλία, η Αλβανία, το Ηνωµένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ. Το Κοσσυφοπέδιο αναγνωρίζεται σήµερα από 99 χώρες ( οι 98 είναι µέλη στον ΟΗΕ).

Για να αναγνωριστεί το Κόσοβο ως ανεξάρτητο κράτος από τον ΟΗΕ απαιτούνται τα 2/3 των 193 χωρών κρατών-µελών, (δηλαδή τουλάχιστον 129) καθώς και η έγκριση του συµβουλίου ασφαλείας του ΟΗΕ (που προσκρούει στην άρνηση της Κίνας και της Ρωσίας). Η µονοµερής απόφαση του Κοσσυφοπεδίου να κηρύξει την ανεξαρτησία του από τη Σερβία, τον Φεβρουάριο του 2008, δεν αποτέλεσε παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου. Αυτό τουλάχιστον απεφάνθη το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (ICJ) στις 22 Ιουλίου 2010. Η απόφαση χαρακτηρίστηκε σταθµός καθώς ενδέχεται να έχει σηµαντικές επιπτώσεις για όλα τα κράτη, µε αυτονοµιστικά κινήµατα στην επικράτειά τους.

Η ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ ΤΗΣ ΧΑΓΗΣ (ICJ) Η πολυαναµενόµενη απόφαση εξεδόθη έπειτα από προσφυγή της Σερβίας στη Χάγη. Πλέον, θεωρείται πολύ πιθανό να αναγνωριστεί το Κόσοβο από ακόµη περισσότερα κράτη. Η µονοµερής ανεξαρτητοποίησή του κρίθηκε νόµιµη από το Διεθνές Δικαστήριο. Οι παράγοντες που ελήφθησαν υπόψη για την απόφαση του δικαστηρίου ήταν : Τα στοιχεία που παρείχαν δεκάδες χώρες Η διεθνής αρχή της εδαφικής ακεραιότητας Οι περιορισµένες περιπτώσεις δεδικασµένου Το παράδειγµα της διάλυσης της Σοβιετικής Ενωσης

Σε κάθε περίπτωση, η απόφαση δηµιουργεί δεδικασµένο, ενισχύοντας ανάλογα αιτήµατα σε πολλές περιοχές του κόσµου περιλαµβανοµένης και της τουρκοκρατούµενης Κύπρου, της Αµπχαζίας, της Νότιας Οσετίας, του Ναγκόρνο Καραµπάχ και της Υπερδνειστερίας. Δεν θα έχει όµως καµία σχεδόν επίπτωση στην κατάσταση που έχει ήδη διαµορφωθεί στο Κοσσυφοπέδιο, όπου ο µικρός σερβικός πληθυσµός που έχει αποµείνει, έχει συγκεντρωθεί γύρω από την πόλη της Μιτροβίτσα. Ο σερβικός και ο αλβανόφωνος πληθυσµός, σήµερα, ζουν στην ουσία ξεχωριστά και ανεξάρτητα. Η απόφαση του δικαστηρίου θα ενισχύσει την αρνητική στάση της κυβέρνησης της Πρίστινας σε αιτήµατα για αναδιαπραγµάτευση του ζητήµατος της ανεξαρτησίας και ειδικότερα σε ό,τι αφορά την τύχη της σερβοκρατούµενης βόρειας περιοχής του Κοσσυφοπεδίου.

Το Δικαστήριο, προβλέποντας πιθανές αντιδράσεις, απέφυγε να σχολιάσει το νοµικό καθεστώς του Κοσόβου ως κράτους αφήνοντας το θέµα της εδαφικής ανεξαρτησίας στη διακριτική ευχέρεια των κρατών που επέλεξαν ή θα επιλέξουν να αναγνωρίσουν το Κόσοβο. Το Δικαστήριο ήταν πολύ προσεκτικό στο να διαχωρίσει το δικαίωµα ενός λαού για αυτοδιάθεση σε σχέση µε το δικαίωµα ενός ανεξάρτητου κράτους στην εδαφική του ακεραιότητα, ζήτηµα που επέλεξε να µην αγγίξει. Η απόφαση λέει ότι η κήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσόβου δεν παραβιάζει τη διεθνή νοµοθεσία, αλλά δεν λέει ότι το κράτος του Κοσόβου είναι νόµιµο βάσει της διεθνούς νοµοθεσίας και έτσι δεν ασχολείται ουσιαστικά µε το θέµα της απόσχισης.

Θέµα ερµηνείας Ολα, όπως φαίνεται, είναι θέµα ερµηνείας. Γι αυτό άλλωστε οι αντιδράσεις ήταν τόσο διαφορετικές. Η κυβέρνηση του Κοσόβου και οι ΗΠΑ που τη στηρίζουν εξέφρασαν την ικανοποίησή τους για την απόφαση. Η Σερβία και η Ρωσία δήλωσαν ότι η απόφαση ήταν περισσότερο πολιτική παρά ουσιαστική και έτσι δεν αλλάζει η θέση που διατηρούσαν έως τώρα, ότι δηλαδή δεν αναγνωρίζουν την ανεξαρτησία. Βέβαια, η Ρωσία βρίσκεται σε πιο δύσκολη κατάσταση καθώς η ίδια έχει αναγνωρίσει την ανεξαρτησία της Νότιας Οσετίας και της Αµπχαζίας, δύο ρωσικών θυλάκων µέσα στο έδαφος της Γεωργίας, µε την οποία η Μόσχα είχε πόλεµο και τώρα οι σχέσεις τους βρίσκονται σε ένταση. Στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης έστειλαν εκπροσώπους τους η Ισπανία, η Ρωσία και η Κίνα- που αντιµετωπίζουν µεγάλα αποσχιστικά κινήµατα στο έδαφός τους- για να διατυπώσουν τα επιχειρήµατά τους υπέρ του να παραµείνει το Κόσοβο µέρος της Σερβίας. Η Κίνα µάλιστα έδειξε να ανησυχεί τόσο πολύ, ώστε έστειλε εκπρόσωπό της να καταθέσει στη Χάγη για πρώτη φορά µετά τη δεκαετία του 1960.

Άσχετα πάντως του τι υποστηρίζει η κάθε πλευρά, η ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου αντιβαίνει στο διεθνές δίκαιο, το οποίο, ορίζει ότι «δεν είναι δυνατή η δηµιουργία κράτους πάνω σε βίαιη µεταβολή συνόρων». Αυτό ισχύει, αν λάβει κανείς υπ όψιν ότι το µέχρι σήµερα καθεστώς του Κοσσυφοπεδίου ήταν βασισµένο πάνω στους νατοϊκούς βοµβαρδισµούς του 1999. Επιπλέον, όταν διαλύθηκε η Γιουγκοσλαβία και οι επαρχίες της έκαναν αίτηση µέλους στην ΕΕ, αυτή απεφάνθη ότι δικαίωµα ανεξαρτησίας είχαν οι πρώην δηµοκρατίες της Γιουγκοσλαβίας, τα οµόσπονδα κράτη δηλαδή. Το Κοσσυφοπέδιο, ως αυτόνοµη επαρχία της Σερβίας, δεν είχε τέτοιο δικαίωµα.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Αρχικά τίθεται το ζήτηµα κατά πόσο κάποιοι µπορούν να ασκήσουν το δικαίωµα της εθνικής τους αυτοδιάθεσης και να διεκδικήσουν τη δηµιουργία ανεξάρτητου κράτους. «Δικαίωµα στην εθνική αυτοδιάθεση έχει µόνο ο λαός, ο οποίος βρίσκεται κάτω από αποικιακό ζυγό. Αυτή ήταν η ιστορική θεµελίωση και εξέλιξη του δικαιώµατος εθνικής αυτοδιάθεσης». Η ανεξαρτητοποίηση του Κοσόβου είναι παράνοµη, δεν αποτελεί καν νοµική πράξη, καθώς η αναγνώριση ενός κράτους από ένα άλλο είναι πράξη καθαρά πολιτική και όχι νοµική.

Ανεξαρτήτως του πόσα κράτη το αναγνωρίσουν, το Κόσοβο δεν µπορεί να γίνει µέλος του ΟΗΕ, καθώς θα πρέπει να ξεπεράσει το βέτο της Ρωσίας και της Κίνας στο Συµβούλιο Ασφαλείας. Επίσης, άν επιχειρήσει να γίνει µέλος του ΝΑΤΟ, όπου υπάρχουν µόνο 26 κράτη, θά είναι σύµµαχος µε την Ισπανία που δεν το έχει αναγνωρίσει. Εποµένως, δεν είναι εφικτό να είναι σύµµαχοι 2 χώρες που η µία δεν αναγνωρίζει την ύπαρξη της άλλης. Υπάρχουν περιοχές, όπως η Παλαιστίνη, η Αµπχαζία, η Νότια Οσετία και η Τσετσενία που µάχονται για την ανεξασρτησία τους και δεν είναι δυνατόν να σταθεί το επιχείρηµα πως το Κόσοβο αποτελεί «µοναδική περίπτωση»!

Καταληκτικά, το παράδειγµα του Κοσόβου, αποτελεί µια εξαίρεση παγκοσµίως. Ο προβληµατισµός που δηµιουργείται είναι κατά πόσο οι «Μεγάλες Δυνάµεις» στο παγκόσµιο σύστηµα, χρησιµοποιούν το ζήτηµα της αυτοδιάθεσης για να πετύχουν απότερους σκοπούς. Το ζήτηµα του Κοσόβου, χωρίς να αποτελεί λύση σε κανένα πρόβληµα, έχει δηµιουργήσει µια σειρά, πολιτικών κυρίως, προβληµάτων, που προκαλούν αναταραχές σε ασταθείς περιοχές του πλανήτη. Η επίκληση αυτού του παραδείγµατος απ ότι φαίνεται θα προκαλέσει ουκ ολίγες εντάσεις ή και συρράξεις στο µέλλον, καθώς κάτι τέτοιο είναι αναπόφευκτο.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Θάνος Βερέµης, Βαλκάνια. Από τον 19 ο ως τον 21 ο αιώνα. Δόµηση και αποδόµηση κρατών, Πατάκης, Αθήνα, 2004. Θάνος Βερέµης, Κοσσυφοπέδιο, η µακρόσυρτη κρίση, κείµενα εργασίας ΕΛΙΑΜΕΠ, Σιδέρης, Αθήνα, 2000. Εµµ. Ρούκουνας, Δηµόσιο Διεθνές Δίκαιο, Τεύχος 1, Νοµική Βιβλιοθήκη, Αθήνα, 2011. Henry H. Perritt Jr. The Road to Independence for Kosovo, A Chronicle of the Ahtisaari Plan,Cambridge, Chicago, 2009. Larry Wentz ed. Lessons from Kosovo Kfor Experience Ccrp Publication Series, 2002.

KOSOVO