KΕΝΣΡΟ ΡΩΙΑ, ΕΤΡΑΙΑ και ΝΟΣΙΟ-ΑΝΑΣΟΛΙΚΗ ΕΤΡΩΠΗ ΜΗΝΙΑΙΟ ΔΕΛΣΙΟ Ιανοςαπίος 2009 Οκάδα Εμσηεξηθήο Πνιηηηθήο, Άκπλαο θαη Αζθάιεηαο 1
ΜΗΝΙΑΙΟ ΔΕΛΣΙΟ ΟΜΑΔΑ ΕΞΩΣΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΣΙΚΗ, ΑΜΤΝΑ & ΑΦΑΛΕΙΑ ΠΕΡΙΕΥΟΜΕΝΑ Η πξννπηηθή αιιαγήο δηαθπβέξλεζεο ζηελ Οπθξαλία θαη ην αληίθηππν ησλ εθινγηθώλ απνηειεζκάησλ ζηε δηεζλή ζθελή (Καηεπίνα Ανηωνοπούλος) 3 H πνιηηηθή ζηξαηεγηθή θαη νη δηπισκαηηθνί πξνζαλαηνιηζκνί ηεο Σνπξθίαο visà-vis ζηηο πξώελ ζνβηεηηθέο δεκνθξαηίεο από ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90 έσο ζήκεξα (Κωνζηανηίνορ Μαλανδπίνορ) 10 Η ζπκθσλία START I (Ιθιγένεια Κούπος)..12 Σα αίηηα ηνπ δεκνγξαθηθνύ πξνβιήκαηνο ηεο Ρσζίαο θαη νη πηζαλέο γεσπνιηηηθέο ηνπ ζπλέπεηεο (Αλέξανδπορ Πεθάνηρ)..19 Μαηηέο ζηελ Επηθαηξόηεηα..25 Επιζηημονική εποπηεία και επιμέλεια: Dr Κωνζηανηίνορ Φίληρ Copyright Κέληξν Έξεπλαο Ρσζίαο, Επξαζίαο θαη Ννηηναλαηνιηθήο Επξώπεο 2009 2
Η πξννπηηθή αιιαγήο δηαθπβέξλεζεο ζηελ Οπθξαλία θαη ην αληίθηππν ησλ εθινγηθώλ απνηειεζκάησλ ζηε δηεζλή ζθελή Οη εθινγέο ηεο 17 εο Ηαλνπαξίνπ ζήκαλαλ ηελ αξρή κηαο λέαο επνρήο γηα ηελ Οπθξαλία θαη ην ηέινο κηαο άιιεο. Έξημε απιαία ε πεξίνδνο δηαθπβέξλεζεο ηνπ πξνέδξνπ, Viktor Yushchenko, ν νπνίνο απφ ην 2004 πνπ εμειέγε πξφεδξνο κε πνζνζηφ 51,99% έλαληη 44,19% ηνπ αληηπάινπ ηνπ, Viktor Yanukovych, κέρξη ην 2009, άιιαμε ζεκαληηθά ην ζθεληθφ ζηελ Οπθξαλία. Ο εγέηεο ηεο «πνξηνθαιί επαλάζηαζεο», φπσο ραξαθηεξίδεηαη, άιιαμε ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ηα κέρξη ηφηε δεδνκέλα ζην νπθξαληθφ θξάηνο, αιιά φρη πξνο ην θαιχηεξν, φπσο δηαπηζηψλεηαη ζήκεξα, πέληε ρξφληα κεηά ηελ εθινγή ηνπ. Ζ θαζνδηθή πνξεία ηνπ θφκκαηφο ηνπ μεθίλεζε ήδε απφ πνιχ λσξίο, κφιηο 15 κήλεο κεηά ηελ εθινγή ηνπ ζηηο βνπιεπηηθέο εθινγέο ηνπ 2006 φπνπ πήξε κφιηο 13%. Δπνκέλσο, ε πνξεία ηνπ ζηνλ πνιηηηθφ ζηίβν ήηαλ νπζηαζηηθά απφ ηελ αξρή θαηαγεγξακκέλε, απφ ηε ζηηγκή κάιηζηα πνπ δελ άιιαμε ξφηα θαζ φιε ηελ πεξίνδν ηεο δηαθπβέξλεζήο ηνπ. Ζ πεξίθεκε «πνξηνθαιί επαλάζηαζε», ην φλνκα ηεο νπνίαο είρε εκπλεπζηεί απφ ην πνξηνθαιί ρξψκα πνπ ρξεζηκνπνηνχζε ν Yushchenko ζηελ πξνεθινγηθή ηνπ εθζηξαηεία, μεθίλεζε κε θαιέο πξνζέζεηο, ζχκθσλα κε ηα δπηηθά πξφηππα θαη ζηφρν ηνλ εθζπγρξνληζκφ θαη εθδεκνθξαηηζκφ. Παξ φια απηά, θαηά ηελ πεξίνδν δηαθπβέξλεζεο ηεο Οπθξαλίαο απφ ηνλ Yushchenko, ε ρψξα κάιινλ βξέζεθε ζε ρεηξφηεξε θαηάζηαζε θαη ζε ηεξάζηην ηέικα ιφγσ ηεο αληθαλφηεηαο ηνπ πξνέδξνπ ηεο. Ζ δηαθζνξά αλέβεθε ζε πνιχ πςειά επίπεδα, θαζψο ηα πεξηζζφηεξα απφ ηα εγεηηθά ζηειέρε ρξεζηκνπνηνχζαλ ην ζηφρν ηεο κεηαξξχζκηζεο σο πξφθαζε γηα λα εμππεξεηήζνπλ ηα πξνζσπηθά ηνπο ζπκθέξνληα, κε απνηέιεζκα ηε δεκηνπξγία ζθαλδάισλ. Δπίζεο, ε νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ηεο ρψξαο επηδεηλψζεθε ζε ζεκαληηθφ βαζκφ κε ηνλ πιεζσξηζκφ λα αλεβαίλεη κε ηαρχηαηνπο ξπζκνχο θαη κε αλχπαξθηεο πξνζπάζεηεο γηα κεηαξξπζκίζεηο. Δθηφο απηνχ, θαηά ηε πεξίνδν πξνεδξίαο ηνπ έιαβαλ ρψξα ηεξάζηηα πξνβιήκαηα ζηνλ ελεξγεηαθφ ρψξν, φπνπ ιφγσ αζπλέπεηαο ηεο Οπθξαλίαο ζηελ πιεξσκή ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ ζηε Ρσζία, ζηακάηεζε ε ηξνθνδνζία θαη ζηελ Δπξψπε. Δπηπξφζζεηα, ην ζπγθεθξηκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα ε ρψξα εθηέζεθε θαη ζην δηεζλέο ζθεληθφ, θαζψο ν θηινδπηηθφο πξφεδξνο μεθίλεζε «πφιεκν» κε ηε Ρσζία, ηαζζφκελνο ζην πιεπξφ ησλ Ζλσκέλσλ Πνιηηεηψλ, επειπηζηψληαο πξνθαλψο ζε κηα επλντθή γηα ηε ρψξα ηνπ κεηαρείξηζε θαη 3
πξνζπάζεζε λα εληάμεη ηελ Οπθξαλία ζην ΝΑΣΟ, ζεσξψληαο φηη έηζη ζα εληζρχζεη ηελ αληηπαξάζεζε κε ηε Ρσζία. Δπνκέλσο, ζηα πιαίζηα ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο, νη επηινγέο ηνπ Yushchenko ήηαλ θαηαζηξνθηθέο, θαζψο ε Οπθξαλία έγηλε ππνρείξην ησλ Ακεξηθαλψλ, θαηέζηξεςε ηηο νπθξαλν-ξσζηθέο ζρέζεηο θαη εθηέζεθε δηεζλψο, δίλνληαο ηελ εηθφλα ηεο «αζπλεπνχο» ρψξαο πνπ παξεκπνδίδεη ηελ ηξνθνδνζία νιφθιεξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο κε θπζηθφ αέξην. πλνςίδνληαο, ε πεξίνδνο δηαθπβέξλεζεο Yushchenko, παξ φιε ηε θηιφδνμε θαη κεγαιφπλνε αξρή ηεο, βάθηεθε κε κειαλά ρξψκαηα θαη ακαχξσζε ηελ εηθφλα ηεο Οπθξαλίαο ζε φινπο ηνπο ηνκείο. Ζ πεξίνδνο, ινηπφλ, απηή πξν εκεξψλ έιαβε ηέινο. Σα ηλία ηψξα πηζαλψο λα αλαιάβεη ε κέρξη ζήκεξα πξσζππνπξγφο ηεο Οπθξαλίαο, Yulia Timoshenko, ε νπνία θαζ φιε ηελ πεξίνδν δηαθπβέξλεζεο ηεο ρψξαο απφ ηνλ Yushchenko, ζηεθφηαλ εκπφδην ζηα ζρέδηα ηνπ, αθνινπζψληαο κηα θηιν-ξσζηθή πνιηηηθή. Γχν θνξέο απνιχζεθε απφ ηελ πξσζππνπξγία -αληηκεηψπηδε εθηφο ησλ άιισλ θαηεγνξίεο γηα απψιεηα «πλεχκαηνο ζπλεξγαζίαο»- αιιά επαλήιζε δπλακηθφηεξε θαη δξηκχηεξε. Σψξα, κεηά ηελ παηαγψδε απνηπρία ηνπ Yushchenko, ε Timoshenko πξνζδνθεί λα αλαιάβεη ηα «ζθήπηξα» κε ζηφρν λα πξνσζήζεη ην δξφκν ηεο «πνξηνθαιί επαλάζηαζεο» αιιά ππφ ην δηθφ ηεο πξίζκα θαη κε βάζε ηε δηθή ηεο εμσηεξηθή πνιηηηθή, ε νπνία θαζψο θαίλεηαη έρεη κέρξη ζήκεξα ζαλ ζηφρν ηελ πξνζέγγηζε ηεο Ρσζίαο θαη ηελ νκαιή ζπλεξγαζία κε ηελ ηειεπηαία. Σν γεγνλφο απηφ απνδεηθλχεηαη πεξίηξαλα θαη απφ ηε «ζηήξημε» πνπ ηεο πξνζέθεξε θξαζηηθά ν πξσζππνπξγφο ηεο Ρσζίαο, Vladimir Putin, φζνλ αθνξά ζηηο πξφζθαηεο εθινγέο. Ζ Timoshenko θαίλεηαη λα θεξδίδεη ηε ζπκπάζεηα θαη ηελ εκπηζηνζχλε ηνπ νπθξαληθνχ ιανχ, θαζψο κε βάζε ηα πνζνζηά πνπ έιαβε, ηεο δίλεηαη ε δπλαηφηεηα λα πεξάζεη ζην δεχηεξν γχξν ησλ εθινγψλ, κε αληίπαιν ηνλ Viktor Yanukovych, αξρεγφ ηεο κέρξη ζήκεξα αληηπνιίηεπζεο. ην φιν ζθεληθφ εληχπσζε πξνθαιεί ε παξνπζία ηνπ ανπηζάτληεξ επηρεηξεκαηία Sergei Tigipko, ν νπνίνο θηλείηαη κε αλνδηθά πνζνζηά ηεο ηάμεο ηνπ 10%. Σν γεγνλφο απηφ θαηαδεηθλχεη ηελ απφγλσζε ηνπ νπθξαληθνχ ιανχ ν νπνίνο απνδεηνχζε ηελ εκθάληζε ελφο νπδέηεξνπ έσο ηψξα θαη αλεπεξέαζηνπ (;) πνιηηηθά ηερλνθξάηε, ν νπνίνο ζα έθεξλε ηελ εθ βάζξσλ αλαλέσζε θαη εμπγίαλζε ηεο 4
Οπθξαλίαο. εκαληηθή, ινηπφλ, είλαη ε παξνπζία ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ πξνζψπνπ, θαζψο ζηνλ δεχηεξν γχξν ησλ εθινγψλ ζα απνηειέζεη ξπζκηζηηθφ παξάγνληα πνπ ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ζα θαζνξίζεη ηνλ ληθεηή. Σα απνηειέζκαηα ησλ ζπγθεθξηκέλσλ εθινγψλ ζα είλαη θαζνξηζηηθά γηα ην ξφιν ηεο Ρσζίαο ζηε δηεζλή αξέλα. Με βάζε ηα κέρξη ηψξα ηεθηαηλφκελα παξαηεξνχκε φηη ππνβαζκίδεηαη ζε κεγάιν βαζκφ ε επηξξνή θαη ν ξφινο ησλ Ζ.Π.Α ζηελ Οπθξαλία, θαζψο ν ππνςήθηνο Arseny Yatseniuk πνπ απνηεινχζε ηνλ «αληηθαηαζηάηε» ηνπ Yushchenko, ζηεξηδφκελνο απφ ηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο, έιαβε κφλν έλα 7 κε 8%, απνθιεηφκελνο απφ ην δεχηεξν γχξν. Σελ θαηάζηαζε ηψξα ξπζκίδεη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ε Ρσζία, θαζψο νη δχν πξνζσπηθφηεηεο πνπ έρνπλ ην πξνβάδηζκα θαη πεξλνχλ ζηνλ δεχηεξν γχξσ είλαη θίια δηαθείκελεο πξνο ηε Ρσζία. Δπνκέλσο, θαηαιήγνπκε ζην ζπκπέξαζκα φηη ηα πξάγκαηα ζα πάξνπλ λέα ηξνπή απφ ηε ζηηγκή πνπ πηζαλφηεξν είλαη ε θπβέξλεζε πνπ ζα βγεη (είηε Yanukovych, είηε Timoshenko) λα εμππεξεηεί ηα ζπκθέξνληα ηεο Ρσζίαο παξά ησλ ΖΠΑ, πξνζδνθψληαο πάληα θαη ηα αληίζηνηρα αληαιιάγκαηα. Ζ Ρσζία, απφ ηε ζηηγκή πνπ ζα έρεη ηελ Οπθξαλία ζην πιεπξφ ηεο θαη ζα ηε δηαηεξεί «απνζηαζηνπνηεκέλε» απφ ηνλ θχθιν ηνπ ΝΑΣΟ, κπνξεί λα βνεζήζεη ζηελ εμέιημε θαη αλάπηπμε ηεο ηειεπηαίαο, κε ηελ φπνηα, άιισζηε, ηε ζπλδέεη θαη ην θνηλφ ζνβηεηηθφ παξειζφλ. Όζνλ αθνξά ηψξα ζην πιενλέθηεκα πνπ ζα απνθνκίζεη ε Ρσζία, ζα είλαη ε νκαιή ιεηηνπξγία ησλ αγσγψλ θπζηθνχ αεξίνπ, ε αλεκπφδηζηε πξφζβαζε ζηε Μαχξε Θάιαζζα θαη κέζσ ησλ ιηκαληψλ ηεο Οπθξαλίαο (π.ρ. κέζσ ηνπ ιηκαληνχ ηεο Οδεζζνχ), ε ζηγνπξηά φηη ε Οπθξαλία δελ ζα ζπλαζπηζηεί κε ην ΝΑΣΟ εηο βάξνο ηεο Ρσζίαο θαη δελ ζα ππάξρεη πιένλ κεγάιε πηζαλφηεηα λα ηνπνζεηεζνχλ ακεξηθαληθέο ζηξαηησηηθέο βάζεηο ζηα νπθξαληθά εδάθε, θαζψο θαη εξεκία ζην ρψξν ηεο Γεσξγίαο (ν πξνεγνχκελνο πξφεδξνο ηξνθνδνηνχζε κε φπια ηνλ Γεσξγηαλφ ηαξαρνπνηφ πξφεδξν Saakashvili). Όζνλ αθνξά ζηελ Δπξψπε, ζα ληψζεη πεξηζζφηεξν αζθαιήο ζε ζρέζε ηε ζπλέπεηα πνπ αλακέλεηαη λα δείμεη ζηε δηαλνκή ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ ιφγσ ησλ ζηελψλ ζρέζεσλ κε ηε Ρσζία. Δλδερφκελε έληαμε ηεο Οπθξαλίαο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε ζα έρεη νθέιε θαη γηα ηελ ίδηα ηελ Οπθξαλία, θαζψο κε ηε ζηήξημε ηεο Ρσζίαο ζα κπνξνχζε λα αληαπνθξηζεί νηθνλνκηθά ζηηο πξνυπνζέζεηο ηεο Έλσζεο. Γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε, κηα πην «πγηήο» νηθνλνκηθά Οπθξαλία ζα είλαη πην 5
ρξήζηκνο εηαίξνο, θαη γηα ηε Ρσζία, έρνληαο έλα θηιηθά δηαθείκελν πξνο απηή θξάηνο-κέινο ηεο Δ.Δ, κπνξεί λα ζπλεπάγεηαη νθέιε θαη γηα ηελ ίδηα. Δλ θαηαθιείδη, ε εκθάληζε κηαο λέαο πξνζσπηθφηεηαο ζην πνιηηηθφ ζθεληθφ ηεο Οπθξαλίαο ζα έρεη σο απνηέιεζκα θαη εκθαλείο αιιαγέο ζηηο ζρέζεηο ηεο ρψξαο κε άιινπο ζεκαληηθνχο δηεζλείο δξψληεο πνπ ζα δηακνξθψζνπλ δηαθνξεηηθά ηηο ηζνξξνπίεο ζην δηεζλέο ζχζηεκα. H πνιηηηθή ζηξαηεγηθή θαη νη δηπισκαηηθνί πξνζαλαηνιηζκνί ηεο Σνπξθίαο visà-vis ζηηο πξώελ ζνβηεηηθέο δεκνθξαηίεο από ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90 έσο ζήκεξα Ζ Κεληξηθή Αζία-Τπεξθαπθαζία είλαη κία πεξηνρή κεγάιεο γεσζηξαηεγηθήο ζεκαζίαο, ε νπνία απνηειεί πεδίν αληαγσληζκνχ ζπκθεξφλησλ κεηαμχ ΖΠΑ θαη Ρσζίαο, θαζψο θαζέλαο απφ ηνπο δχν απηνχο δξψληεο επηδηψθεη ηελ απνδπλάκσζε ηνπ άιινπ ζηελ πεξηνρή. Οη ΖΠΑ, απφ ηε κία πιεπξά, επηδηψθνπλ ηελ εδξαίσζε ησλ πιενλεθηεκάησλ πνπ απνθφκηζαλ έπεηηα απφ ηνλ πφιεκν ηνπ Αθγαληζηάλ ελψ ε Ρσζία επηδηψθεη ηελ επαλεγθαηάζηαζε ηεο παξνπζίαο ηεο ζηελ πεξηνρή δηεθδηθψληαο ηνλ εγεκνληθφ ηεο ξφιν. πλδεηηθφο θξίθνο απηψλ ησλ δξάζεσλ είλαη ε Σνπξθία πνπ πξνζπαζεί λα παίμεη ζεκαίλνληα ξφιν ζηηο εμειίμεηο σο ηζρπξφο πεξηθεξεηαθφο παξάγνληαο, επηζπκψληαο λα εληζρχζεη ηελ επηξξνή ηεο ψζηε λα θαηαζηεί θπξίαξρε δχλακε ζηελ πεξηνρή. Ζ δηάιπζε ηεο ΔΓ έζεζε λέα δεδνκέλα ζηελ πεξηνρή θαη ε αλεμαξηεηνπνίεζε ησλ πξψελ ζνβηεηηθψλ δεκνθξαηηψλ ζπλέβαιε ζηε ζπλεηδεηνπνίεζε απφ πιεπξάο ηεο Σνπξθίαο φηη πξέπεη λα αλαιάβεη πξσηνβνπιίεο, ψζηε εθκεηαιιεπφκελε ηηο επθαηξίεο πνπ έρνπλ δηακνξθσζεί λα εληζρχζεη ην ξφιν ηεο ζην πεξηθεξεηαθφ απηφ ππνζχζηεκα. Απηφ πνπ αμίδεη λα παξαηεξεζεί είλαη πσο ε αηηία απηήο ηεο κεηαηφπηζεο ηεο Σνπξθίαο πξνο ηελ Κεληξηθή Αζία θαη ηνλ Καχθαζν εληνπίδεηαη ζην γεγνλφο φηη έρεη θνηλέο πνιηηηζκηθέο θαη γισζζηθέο ξίδεο κε ηηο ρψξεο απηέο αιιά ν ζεκαληηθφηεξνο ιφγνο είλαη φηη ε ηζρχο ηνπ γεσπνιηηηθνχ ξφινπ ηεο Σνπξθίαο κεηά ηελ πηψζε ηεο ΔΓ άξρηζε λα θζίλεη, ζπλεπψο, ε Σνπξθία ζηξάθεθε ζηελ πεξηνρή ψζηε λα εληζρχζεη ηε ζέζε ηεο ζην παηρλίδη ησλ αλαδηακνξθψζεσλ ζηελ πεξηνρή. Ζ δξάζε ηεο Σνπξθίαο ζηηο ρψξεο ηεο Κεληξηθήο Αζίαο θηλνχληαλ κε αξγνχο ξπζκνχο, απηφ νθεηιφηαλ ζην γεγνλφο φηη ε ΔΓ παξά ηα νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα πνπ 6
αληηκεηψπηδε παξέκελε ηζρπξή ζηξαηησηηθή δχλακε θαη ν θπξίαξρνο δξψλ ζηελ πεξηνρή. Ζ δηάιπζε, φκσο, ηεο ΔΓ θαη ε ζπλαθφινπζε απνκάθξπλζε ηεο ξσζηθήο παξνπζίαο απφ ηελ Κεληξηθή Αζία είρε σο απνηέιεζκα ηελ αλαζεψξεζε ηεο ζηξαηεγηθήο ηεο ηνπξθηθήο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο. Απφ ην 1990 κε ηελ αλαβάζκηζε ηνπ γεσζηξαηεγηθνχ ξφινπ ηεο Σνπξθίαο ζηελ πεξηνρή ηεο Μέζεο Αλαηνιήο θαη ηεο Κεληξηθήο Αζίαο ιφγσ ηνπ πνιέκνπ ηνπ Κφιπνπ μεθηλά ε ηνπξθηθή δξάζε ζηελ Κεληξηθή Αζία θαη ην λφηην Καχθαζν. Σν 1991 ε Σνπξθία ήηαλ απφ ηηο πξψηεο ρψξεο πνπ αλαγλψξηζε επηζήκσο ηα πξψελ ζνβηεηηθά σο αλεμάξηεηα θξάηε. Ζ Σνπξθία έθαλε ιφγν γηα ηελ ίδξπζε ελφο λένπ ηνπξθηθνχ θφζκνπ, ν νπνίνο ζα αλαδπφηαλ θαζψο επίζεο πξνρψξεζε θαη αλέπηπμε ζεηξά πνιηηηθψλ, ψζηε λα εληζρχζεη ηε ζέζε ηεο ζηελ πεξηνρή αληηκεησπίδνληαο ηνλ αληαγσληζκφ ηνπ Ηξάλ, ην νπνίν αλαδχζεθε σο αληίπαινο ηεο Σνπξθίαο γηα ηελ πξσηνθαζεδξία. Ζ Σνπξθία ππνζηεξηδφκελε απφ ηε Γχζε πξνζπάζεζε λα παξνπζηάζεη ην πνιηηηθφ, νηθνλνκηθφ θαη δηνηθεηηθφ ζχζηεκα σο απηφ πνπ πξέπεη λα αθνινπζήζνπλ ηα θξάηε ηεο Κεληξηθήο Αζίαο. Ζ Σνπξθία παξνπζίαδε ηελ νηθνλνκηθή ηεο κεηάβαζε απφ κηα παξεκβαηηθή νηθνλνκία ζηελ νηθνλνκία ηεο αγνξάο σο παξάδεηγκα πνπ κπνξνχλ λα αθνινπζήζνπλ νη λέεο απηέο δεκνθξαηίεο πνπ αθνινπζνχλ ηνλ ίδην δξφκν. Απηφ ζε ζπλάξηεζε κε ην κνληέιν ηεο θνζκηθήο δεκνθξαηίαο πνπ ζέβεηαη ηα ηζιακηθά ήζε απνηειεί ηνλ ηδαληθφ αληίπαιν απέλαληη ζην κνληέιν ηνπ Ηζιάκ πνπ πξνσζεί γηα ηελ πεξηνρή ην Ηξάλ. Ζ Σνπξθία βαζκηαία άξρηζε λα ζπλεηδεηνπνηεί ηηο δπζθνιίεο ηνπ εγρεηξήκαηνο λα εγεζεί ησλ ηνπξθνγελψλ θξαηψλ θαη λα πεηχρεη ηελ αλάδπζε ελφο λένπ ηνπξθηθνχ θφζκνπ. Ζ ζπλεηδεηνπνίεζε φηη ε αθάλεηα ηεο Ρσζίαο νθεηιφηαλ ζε ελδνγελείο παξάγνληεο νδήγεζε ζην ζπκπέξαζκα φηη ε Ρσζία παξά ηελ απνδπλάκσζή ηεο παξέκελε ηζρπξφο δξσλ ζηελ Τπεξθαπθαζία. Ζ ζπλεηδεηνπνίεζε απφ ηελ πιεπξά ηεο Σνπξθίαο απηήο ηεο θαηάζηαζεο πξνθάιεζε ηελ αδξαλνπνίεζε ηεο δξάζεο ηεο. Ζ αλαγλψξηζε ηνπ θπξίαξρνπ ξφινπ ηεο Ρσζίαο είλαη απφδεημε ηεο ηνπξθηθήο απνηπρίαο ζηελ πεξηνρή. Ζ δξάζε ηεο ηνπξθηθήο πνιηηηθήο ζηελ πεξηνρή ηεο Κεληξηθήο Αζίαο- Τπεξθαπθαζίαο δελ ζηέθζεθε απφ πιήξε επηηπρία. Οξζά ε Σνπξθία θηλήζεθε λα δηαδξακαηίζεη ξφιν ζηελ πεξηνρή απηή σο ππξήλαο ηνπ άκεζνπ ελδηαθέξνληνο ηεο, αλ ήζειε λα πξαγκαηνπνηήζεη ην λέν ηεο φξακα, λα θαηαζηεί δειαδή ε ηζρπξφηεξε πεξηθεξεηαθή δχλακε ζηελ πεξηνρή. 7
Χζηφζν νη δνκηθέο αδπλακίεο ηνπ ζπζηήκαηνο εμνπζίαο ηφζν ζε επίπεδν ιεηηνπξγίαο ηεο πνιηηηθήο φζν θαη ζε απηφ ηεο νηθνλνκίαο ήηαλ νη θχξηνη πξφμελνη ηεο κεξηθήο απηήο απνηπρίαο. ηελ Κεληξηθή Αζία-Τπεξθαπθαζία ε Σνπξθία εμαηηίαο ηεο παξαλφεζεο ηεο θαηάζηαζεο ηνπ αληηπάινπ πξνρψξεζε κε ελζνπζηαζκφ, παξαζπξφκελε απφ ην φξακα ηεο γηα έλσζε ησλ ηνπξθηθψλ θχισλ. Ζ λννηξνπία απηή ηελ νδήγεζε ζε ιαλζαζκέλε εθηίκεζε ησλ πξαγκάησλ αιιά θαη ησλ δπλαηνηήησλ ηεο. Ζ αδπλακία ηεο νηθνλνκίαο ηεο λα αληαπεμέιζεη ζε απηά ηα νπνία είρε ππνζρεζεί πξνο ηηο ηνπξθηθέο δεκνθξαηίεο θαη ε ελεξγνπνίεζε ηεο Ρσζίαο έπεηηα απφ κηα πεξίνδν εζσηεξηθήο αλαδηάξζξσζεο θαη ε ζπλεηδεηνπνίεζε απφ ηηο ηνπξθνγελείο ρψξεο φηη ην ηνπξθηθφ κνληέιν δελ έρεη ηίπνηα λέν λα ηνπο δψζεη ζην λέν παγθφζκην πεξηβάιινλ νδήγεζε ηελ Σνπξθία λα ηεζεί ζην πεξηζψξην ησλ εμειίμεσλ ζηελ πεξηνρή. Ζ επαλαδξαζηεξηνπνίεζε ηεο Ρσζίαο έδεημε φηη νη δεκνθξαηίεο ηεο Κεληξηθήο Αζίαο ήηαλ θαη επίθαζε ειεχζεξεο θαη αλεμάξηεηεο, θαζψο επεξεάδνληαλ ηφζν απφ ηνλ νηθνλνκηθφ έιεγρν ηεο Ρσζίαο. Ζ απνηπρία πηνζέηεζεο ηνπ ππνζηεξηδφκελνπ απφ ηηο ΖΠΑ ηνπξθηθνχ κνληέινπ δηαθπβέξλεζεο θαη νηθνλνκίαο απνκάθξπλε αθφκα πεξηζζφηεξν ηελ Σνπξθία απφ ηελ πεξηνρή. Απφξξνηα απηνχ ηνπ γεγνλφηνο είλαη ε Σνπξθία λα έρεη πιένλ παξνπζία ζηελ πεξηνρή κφλν ζε επίπεδν εθπαίδεπζεο, εκπνξίνπ θαη ηδησηηθψλ επελδχζεσλ. Παξά ηαχηα ε Σνπξθία δελ έρεη απνβάιιεη ην φξακα ηεο γηα επηξξνή ζηελ Κεληξηθή Αζία-Τπεξθαπθαζία. Ζ Σνπξθία πέηπρε λα δηαδξακαηίζεη ξφιν ζηελ πεξηνρή ηνπ ελδηαθέξνληνο ηεο κε ηελ ππνζηήξημε ησλ ΖΠΑ, επηηπγράλνληαο λα απνδπλακψζεη ηε ζέζε ηεο Ρσζίαο, σζηφζν ε πνιηηηθή θαη νηθνλνκηθή επίδξαζε ηεο ηειεπηαίαο ζηηο ηνπξθνγελείο ρψξεο παξακέλεη απμεκέλε. Ζ Σνπξθία, ζπλεπψο, παξά ηελ απνηπρία ηεο λα αλαδεηρζεί εγέηεο ησλ ηνπξθνγελψλ δεκνθξαηηψλ, απνηειεί ζχλδεζκν πνπ θέξλεη ζε επαθή ηηο δεκνθξαηίεο ηεο Κεληξηθήο Αζίαο κε έληνλν ην ηνπξθηθφ ζηνηρείν κε ηνλ θφζκν ηεο Γχζεο. Η πλζήθε START I Ζ πλζήθε START I ππνγξάθεθε ζηηο 31 Ηνπιίνπ ηνπ 1991 απφ ηνλ ηφηε Ακεξηθαλφ πξφεδξν, Ronald Reagan, θαη ηνλ ηειεπηαίν ζνβηεηηθφ πξφεδξν, Mikhail 8
Gorbachev. Πέληε κήλεο αξγφηεξα ε νβηεηηθή Έλσζε δηαιχζεθε, γεγνλφο πνπ φπσο ήηαλ θπζηθφ θαζπζηέξεζε ηελ επηθχξσζε θαη ηε ζέζε ζε ηζρχ ηεο πλζήθεο. Παξ φια απηά, θαη ράξε ζε έλα εηδηθφ παξάξηεκα πνπ βνήζεζε ζην λα δηεπθξηληζηνχλ νη φξνη ππφ ηνπο νπνίνπο ζα εθαξκνδφηαλ ε πλζήθε ζηηο ελδηαθεξφκελεο ρψξεο, δειαδή ηηο Ζ.Π.Α., ηε Ρσζία θαη ηηο πιένλ αλεμάξηεηεο Οπθξαλία, Λεπθνξσζία θαη Καδαθζηάλ, φια ηα πηζαλά εκπφδηα μεπεξάζηεθαλ. Οη ηξεηο ηειεπηαίεο ρψξεο ζπκθψλεζαλ λα απνζηείινπλ φια ηα ππξεληθά ηνπο ζηε Ρσζία. Έηζη, ε ζπκθσλία θαηέιεμε λα δεζκεχεη κφλν ηηο δχν κεγάιεο αληίπαιεο δπλάκεηο ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ. Ζ πλζήθε απηή πνπ ηειηθά ηέζεθε ζε ηζρχ ηελ 5 ε Γεθεκβξίνπ 1994 δηαπξαγκαηεχηεθε ηνλ πην επξχ θαη πεξίπινθν πεξηνξηζκφ φπισλ ζηελ ηζηνξία θαη θαηάθεξε ζηελ αξρή ηεο λέαο ρηιηεηίαο λα εμαιείςεη ην 80% πεξίπνπ ησλ ζηξαηεγηθψλ ππξεληθψλ φπισλ πνπ ππήξραλ ζηα νπινζηάζηα ησλ δχν ρσξψλ ηφηε. Σελ επηηπρία ηεο απηή δελ θαηάθεξαλ λα ηελ κνηξαζηνχλ άιιεο δχν πλζήθεο πεξηνξηζκνχ ζηξαηεγηθψλ φπισλ, νη START IΗ, πνπ δηαπξαγκαηεπφηαλ πεξηνξηζκνχο γηα δηεπεηξσηηθνχο βαιιηζηηθνχο ππξαχινπο, θαη START IΗΗ, γηα αθφκα πην δξαζηηθή κείσζε ησλ ππξεληθψλ. Γηαπξαγκαηεχζεηο γηα ηηο δχν απηέο ζπλζήθεο μεθίλεζαλ ηαπηφρξνλα ζρεδφλ κε ηηο πξνεδξίεο Yeltsin θαη Clinton ζε Ρσζία θαη Ακεξηθή αληίζηνηρα. Ζ πξψηε, αλ θαη επηθπξψζεθε, δελ ελεξγνπνηήζεθε πνηέ, ελψ ε δεχηεξε κεηά απφ πνιιά πξνβιήκαηα ζηηο δηαπξαγκαηεχζεηο ησλ δχν, πνπ είραλ λα θάλνπλ θπξίσο κε ην άλνηγκα ηνπ ΝΑΣΟ ζηηο πξψελ νβηεηηθέο δεκνθξαηίεο ηεο Αλαηνιηθήο Δπξψπεο, εγθαηαιείθζεθε ηειηθά θαη αληηθαηαζηάζεθε απφ ηελ πνιχ πην αδχλακε SORT (Strategic Offensive Reductions Treaty), ε νπνία ηέζεθε ζε ηζρχ ηνλ Ηνχλην ηνπ 2003, επί πξνεδξίαο Bush ηνπ λεφηεξνπ, θαη ε νπνία παξέθακςε ηε START IΗ. Ζ START I έιεμε ζηηο 5 Γεθεκβξίνπ ηνπ 2009. Όπσο είλαη θπζηθφ, θακία απφ ηηο δχν δπλάκεηο δελ ήηαλ δηαηεζεηκέλε λα εγθαηαιείςεη ηελ δπλαηφηεηα λα κπνξεί λα «ειέγρεη» ην ππξεληθφ νπινζηάζην ηεο άιιεο. Ο θφβνο λα αλαγθαζηνχλ λα απνζχξνπλ ακθφηεξνη ηνπο ειεγθηέο πνπ έρνπλ απνζηείιεη ε κία ζην έδαθνο ηεο άιιεο απμάλεη ηελ πίεζε ζηηο δχν θπβεξλήζεηο λα ζπλεξγαζηνχλ γηα λα βξνπλ κηα ιχζε ζην πξφβιεκα. Δηδηθά γηα ηηο Ζ.Π.Α., κηα ηέηνηα θαηάζηαζε ζα ήηαλ αδηαλφεηε, 9
δεδνκέλσλ ησλ λέσλ θηλδχλσλ πνπ αληηκεησπίδεη ε δηεζλήο θνηλφηεηα ζηνλ ηνκέα ηεο αζθάιεηαο. Οη Πξφεδξνη Obama θαη Medvedev ηνλ πεξαζκέλν Απξίιην ζπλαληήζεθαλ θαη δεζκεχηεθαλ λα αληηθαηαζηήζνπλ ηε START I, σο κέξνο ηεο επξχηεξεο πξνζπάζεηάο ηνπο λα επαλαπξνζδηνξίζνπλ ηηο κεηαμχ ηνπο ζρέζεηο πνπ ππήξμαλ ηδηαίηεξα ηεηακέλεο ηα ηειεπηαία ρξφληα θαη λα θάλνπλ κηα «θαηλνχξηα αξρή». ε ζπλάληεζή ηνπο ζηε Μφζρα ηνλ Ηνχιην ηνπ 2009 ππέγξαςαλ κηα πξνπαξαζθεπαζηηθή ζπκθσλία, ζρεηηθή κε ηνπο φξνπο ππφ ηνπο νπνίνπο ζα ππνγξαθεί ε λέα ζπλζήθε, θαηά ηελ νπνία ζα κεηψζνπλ ηα νπινζηάζηά ηνπο θαηά έλα ηέηαξην έθαζηε, κείσζε θαηψηεξε απφ ηελ πξνβιεπφκελε απφ ηε START I. Οη Ρψζνη, θαηά ηε δηάξθεηα ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ, πίεζαλ λα ζπκπεξηιεθζεί ζηελ λέα ζπλζήθε ξήηξα ζρεηηθή κε πεξηνξηζκνχο αληη-ππξαπιηθψλ ακπληηθψλ εμνπιηζκψλ, θάηη πνπ νη Ακεξηθάλνη δελ θάλεθαλ δηαηεζεηκέλνη λα δερηνχλ, παξά ηελ αλαδηνξγάλσζε ηνπ ζρεδίνπ Bush γηα αληηππξαπιηθή αζπίδα, εδξάδνπζα ζε επξσπατθφ έδαθνο. Οη αληηπξνζσπίεο ησλ δχν ρσξψλ δνχιεςαλ αθαηάπαπζηα ζηε Γελεχε, πξνθεηκέλνπ λα πξνιάβνπλ λα νινθιεξψζνπλ ην θείκελν ηεο λέαο ζπλζήθεο πξηλ ηελ επίζεκε ιήμε ηεο πξνεγνχκελεο. Ο ζηφρνο απηφο, δπζηπρψο, δελ επηηεχρζεθε, παξά ηηο ειπίδεο λα ππνγξαθεί ε λέα ζπλζήθε θαηά ηελ επίζθεςε ηνπ πξνέδξνπ Obama ζηελ Δπξψπε ζηηο αξρέο Γεθεκβξίνπ γηα λα παξαιάβεη ην Νφκπει Δηξήλεο. Γηα ηελ ακεξηθαληθή πιεπξά απηή ζα ήηαλ κηα ηδαληθή, ζα ιέγακε, ζπγθπξία. Έλα Νφκπει Δηξήλεο γηα ην λέν Ακεξηθαλφ πξφεδξν ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ ππνγξαθή ζπλζήθεο κείσζεο ππξεληθψλ φπισλ, ηα νπνία ν Obama πνιιάθηο έρεη αλαθέξεη φηη ζέιεη λα εμαιείςεη, ζα βνεζνχζε λα εδξαηψζεη ηελ εηθφλα ηνπ σο εηξελεπηή ζηα κάηηα ηεο δηεζλνχο θνηλφηεηαο, παξά ηελ θιηκάθσζε ηνπ πνιέκνπ ζην Αθγαληζηάλ. Χζηφζν, θαη παξά ηηο δηφινπ επθαηαθξφλεηεο πξνζπάζεηεο λα εηνηκαζηεί ε πλζήθε φζν ην δπλαηφλ γξεγνξφηεξα, ε λέα ρξνληά κπήθε ρσξίο λα έρνπλ νινθιεξσζεί νη δηαπξαγκαηεχζεηο. Οη δχν πιεπξέο δελ ην ζεψξεζαλ σο απνηπρία, θαζψο ππνζηεξίδνπλ φηη ην πιένλ ζεκαληηθφ είλαη λα θηηαρηεί κηα ζπλζήθε πνπ λα κπνξεί λα αληαπνθξηζεί ζηνπο ζηφρνπο θαη ηηο πξνζδνθίεο ηνπο, δίρσο λα θαηαπαηά ηα εζληθά ζπκθέξνληα ηεο κίαο ή ηεο άιιεο. 10
Τπνζρφκελνη λα ζπλερίζνπλ λα ηεξνχλ ηνπο φξνπο ηεο START I κέρξη λα νινθιεξσζνχλ νη δηαπξαγκαηεχζεηο, νη δχν πξφεδξνη έδσζαλ ζηνπο αληηπξνζψπνπο ηνπο άπιεην ρξφλν λα παξαηείλνπλ ηηο ζπλνκηιίεο ηνπο θαη λα αλαιχζνπλ δηεμνδηθά θάζε θνκκάηη ηνπ θεηκέλνπ κέρξη θαη ηελ ηειεπηαία ηειεία. Ο ππνπξγφο Δμσηεξηθψλ ηεο Ρσζίαο, Lavrov, επεζήκαλε ζε ζπλέληεπμή ηνπ φηη ην θείκελν απηφ είλαη ηφζν ζεκαληηθφ πνπ επηβάιιεηαη λα εμεηαζηεί δηεμνδηθά απφ εηδηθνχο λνκηθνχο, αθφκα θαη γισζζνιφγνπο, πξηλ ηελ ηειηθή ηνπ ππνγξαθή. Οη δηαθνξέο πνπ θαζπζηέξεζαλ ηηο αληηπξνζσπίεο ζηε Γελεχε έρνπλ λα θάλνπλ κε ηερληθά δεηήκαηα θαη ζπγθεθξηκέλα ηελ εμαθξίβσζε θαη ηνλ έιεγρν. Οη δχν πιεπξέο ζέινπλ λα κπνξνχλ λα ειέγρνπλ ε κία ηελ άιιε θαη δελ είλαη δηαηεζεηκέλεο λα θάλνπλ ππνρσξήζεηο ζε απηφ. Έλα ακεξηθαληθφ παξαηεξεηήξην ζην Votkinsk, πεξίπνπ 600ρικ αλαηνιηθά ηεο Mφζραο, έθιεηζε ηνλ Γεθέκβξην. Σν ζπγθεθξηκέλν θέληξν ειέγρνπ παξαγσγήο βαιιηζηηθψλ ππξαχισλ Topol-Μ θαη άιισλ φπισλ πξνθαινχζε εθλεπξηζκφ ζην Κξεκιίλν γηα ρξφληα, θαζψο έλα ακεξηθαληθφ θπιάθην βαζηά ζηε ξσζηθή επηθξάηεηα, ηε ζηηγκή κάιηζηα πνπ δελ ππήξρε αληίζηνηρν ξσζηθφ ζηηο Ζ.Π.Α., ήηαλ έλα ζθιεξφ ελζχκην ηεο αδπλακίαο ηεο Ρσζίαο κεηά ηελ πηψζε ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο. Μεηά απφ έλα ζχληνκν δηάιιεηκα Υξηζηνπγέλλσλ, νη ζπλνκηιίεο ζηε Γελεχε αλακέλνληαη λα ζπλερηζηνχλ πξηλ ην ηέινο ηνπ Ηαλνπαξίνπ θαη λα νινθιεξσζνχλ φζν ην δπλαηφ ζπληνκφηεξα. Ζ Οπάζηλγθηνλ θαίλεηαη λα είλαη ηθαλνπνηεκέλε απφ ηε κέρξη ηψξα πξφνδν. Αθφκα, βέβαηα, θη αλ ε πλζήθε ππνγξαθεί κε ην πέξαο ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ ζηε Γελεχε, ππάξρεη ην δήηεκα ηνπ θαηά πφζν ν Obama ζα θαηαθέξεη λα πείζεη ην Κνγθξέζν λα ηελ επηθπξψζεη, αθνχ νη επηθξηηέο ηνπ ηζρπξίδνληαη φηη είλαη ππεξβνιηθά πξφζπκνο λα θάλεη παξαρσξήζεηο, άπνςε πνπ ζπκκεξίδνληαη αξθεηνί ζην λνκνζεηηθφ ζψκα ησλ Ζ.Π.Α. ε θάζε πεξίπησζε, αλ ν αγψλαο γηα ηελ νινθιήξσζε ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ θαη ηελ ππνγξαθή ηεο λέαο ζπκθσλίαο θαίλεηαη δχζθνινο, ν αγψλαο πνπ ζα ρξεηαζηεί ν Obama λα δηεμάγεη γηα λα ηελ επηθπξψζεη πξνβιέπεηαη αθφκα δπζθνιφηεξνο. Ζ ζεκαζία ηνπ λα πεηχρνπλ νη δηαπξαγκαηεχζεηο θαη ε επηθχξσζε, σζηφζν, είλαη δηπιή. Δθηφο απφ ην πξνθαλέο, ηνλ πεξαηηέξσ δειαδή πεξηνξηζκφ ησλ ππξεληθψλ νπινζηαζίσλ ησλ δχν κεγαιχηεξσλ ππξεληθψλ δπλάκεσλ, θάηη πνπ ζα 11
βνεζήζεη λα εληζρπζεί θαη ν αληίινγνο γηα ηηο ππξεληθέο ηάζεηο Β. Κνξέαο θαη Ηξάλ, ζα απνηειέζεη θαη ην πξψην βήκα ζηηο αλαζεσξνχκελεο ζρέζεηο Ζ.Π.Α.-Ρσζίαο. Ζ επηηπρία κηαο ηέηνηαο ζπκθσλίαο, θαξπνχ ηεο ζπλεξγαζίαο ησλ δχν πνπ, ζχκθσλα θαη κε ηελ αηδέληα Obama γηα αθνπιηζκνχο, αλακέλεηαη λα είλαη ν πξφδξνκνο κηαο λέαο ζπκθσλίαο πνπ ζα πεξηιακβάλεη αθφκα πεξηζζφηεξα νπιηθά ππξεληθά θαη άιια ζπζηήκαηα, ηα νπνία δελ πεξηνξίδνληαη απφ θακία πξνεγνχκελε ζπλζήθε, ζα κπνξνχζε ζεσξεηηθά λα αλνίμεη ηνλ δξφκν γηα αιιαγέο ζηηο δηεζλείο ηζνξξνπίεο θαη ηελ εηδηθή ζρέζε ησλ δχν ρσξψλ. Σα αίηηα ηνπ δεκνγξαθηθνύ πξνβιήκαηνο ηεο Ρσζίαο θαη νη πηζαλέο γεσπνιηηηθέο ηνπ ζπλέπεηεο Σν άξζξν απηφ έρεη ζθνπφ λα ελεκεξψζεη ηνλ αλαγλψζηε ζρεηηθά κε ην δεκνγξαθηθφ πξφβιεκα ηεο Ρσζίαο θαη ηνλ αληίθηππν ηνπ πξνβιήκαηνο απηνχ ζηελ εζληθή αζθάιεηα ηεο ρψξαο. Θα μεθηλήζνπκε πεξηγξάθνληαο ην πξφβιεκα θαη αλαιχνληαο ηα θχξηα αίηηα ηνπ. Θα ζπλερίζνπκε κε ην πψο ρψξεο, φπσο ε Κίλα, ελδέρεηαη λα εθκεηαιιεπηνχλ ην θαηλφκελν ηεο εξήκσζεο ησλ ξσζηθψλ εδαθψλ αλαηνιηθά ησλ Οπξαιίσλ θαζψο θαη ην πψο ν δηαξθψο απμαλφκελνο κνπζνπικαληθφο πιεζπζκφο πξψελ ζνβηεηηθψλ δεκνθξαηηψλ ζα επεξεάζεη ηηο γεσπνιηηηθέο ηζνξξνπίεο ζηνλ Καχθαζν θαη ζηελ επξχηεξε πεξηνρή. Δλ ζπλερεία, ζα αλαθεξζνχλ νη ιχζεηο πνπ δξνκνινγνχληαη απφ ηε ξσζηθή θπβέξλεζε, θαζψο θαη κηα αμηνιφγεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηάο ηνπο, ελψ ν επίινγνο είλαη αθηεξσκέλνο ζηα ζπκπεξάζκαηα. Catastroika, έλαο λενινγηζκφο πνπ ζπλδπάδεη ηηο ιέμεηο Perestroika θαη catastrophe δεκηνπξγήζεθε απφ ηε Ρσζηθή Αθαδεκία Δπηζηεκψλ γηα λα πεξηγξάςεη ηελ εμειηζζφκελε δεκνγξαθηθή θαηαζηξνθή ηεο Ρσζίαο. Χο ην πην ζεκαληηθφ πξφβιεκα ηεο ζχγρξνλεο Ρσζίαο έρεη ραξαθηεξηζηεί ην δεκνγξαθηθφ απφ ηνλ πξψελ πξφεδξν θαη λπλ πξσζππνπξγφ ηεο ρψξαο Β.Πνχηηλ, ελψ ν επηθεθαιήο ηνπ ηκήκαηνο Κνηλσληνινγίαο ηεο Οηθνγέλεηαο ηνπ θξαηηθνχ παλεπηζηεκίνπ ηεο Μφζραο Α. Αληφλνβ, πξνεηδνπνίεζε ζηηο αξρέο ηνπ 21νπ αηψλα φηη εάλ ε ξαγδαία πηψζε ησλ γελλήζεσλ ζπλερηζζεί δελ είλαη απίζαλν εμηξεκηζηηθέο νκάδεο λα θαηαιάβνπλ ηελ 12
εμνπζία ζηε Ρσζία θαη λα επηβάιινπλ έλα απνιπηαξρηθφ θαζεζηψο, ζην φλνκα ηνπ ξσζηθνχ έζλνπο, σο κηα απέιπηδα πξνζπάζεηα δηάζσζεο θαη δηαηήξεζήο ηνπ. Αιιά αο δνχκε ηνπο αξηζκνχο θαη ηα ζηαηηζηηθά ζηνηρεία αλαιπηηθά. Ο ξσζηθφο πιεζπζκφο έθηαζε ζην αλψηαην αξηζκεηηθφ ηνπ επίπεδν ζηηο αξρέο ηηο δεθαεηίαο ηνπ 1990, ηελ πεξίνδν δειαδή πνπ ε ρψξα πεξλνχζε απφ ην ζνβηεηηθφ ζχζηεκα δηαθπβέξλεζεο ζην θηιειεχζεξν. ε απφιπηνπο αξηζκνχο ηφηε δνχζαλ 148 εθαηνκκχξηα Ρψζνη. ε ιηγφηεξα απφ 20 ρξφληα ν αξηζκφο έπεζε ζηα 140 εθαηνκκχξηα, ζχκθσλα κε ηα ηειεπηαία ζηνηρεία (Ηνχιηνο 2009). Γειαδή ν πιεζπζκφο ησλ Ρψζσλ ππέζηε κηα κείσζε ησλ 400.000-450.000 ρηιηάδσλ ην ρξφλν. Αλ απηά ηα ζηνηρεία αθνχγνληαη αλεζπρεηηθά, ην κέιινλ πξνβιέπεηαη αθφκα πην δπζνίσλν. Μέρξη ην 2050, ζχκθσλα κε ην United States Census Bureau, νη Ρψζνη ζα αξηζκνχλ 111 εθαηνκκχξηα, δειαδή ζα έρνπλ ππνζηεί κηα κείσζε ηνπ πιεζπζκνχ πεξίπνπ 20%, ην νπνίν αληηζηνηρεί ζηε πιεζπζκηαθή πηψζε άλσ ησλ 700,000 αλζξψπσλ ην ρξφλν. Γηα θάπνηνπο δε εηδηθνχο, ε πιεζπζκηαθή θαζίδεζε ηεο Ρσζίαο κπνξεί λα επηδεηλσζεί πεξηζζφηεξν, θαζψο παξάιιεια κε ηε κείσζε ηνπ πιεζπζκνχ ζε απφιπηνπο αξηζκνχο ππάξρεη θαη ην δήηεκα ηεο κείσζεο ηνπ αξηζκνχ ησλ γπλαηθψλ πνπ έρνπλ ηε δπλαηφηεηα ηεθλνπνίεζεο. Σα αίηηα απηήο ηεο θαηάζηαζεο είλαη αζθαιψο πνιιαπιά. Αο μεθηλήζνπκε απφ ηα γεληθά, δειαδή ηηο θπξίαξρεο αληηιήςεηο θαη πξφηππα πνπ επηθξαηνχλ ζηε ξσζηθή θνηλσλία θαη ελ ζπλερεία ζα πξνρσξήζνπκε ζηα πην εηδηθά. Σν πψο αληηιακβάλεηαη ε ξσζηθή θνηλσλία ην γάκν θαη ηε δεκηνπξγία νηθνγέλεηαο είλαη ίζσο απφ ηα ζεκαληηθφηεξα δεηήκαηα φζνλ αθνξά ζην βηνινγηθφ καξαζκφ ηεο Ρσζίαο. Οη λένη Ρψζνη αξλνχληαη λα παληξεπηνχλ θαη αλ αθφκα ην πξάμνπλ νδεγνχληαη ζπρλφηεξα ζην δηαδχγην απφ φηη ζηελ ηεθλνπνηία. Σν θαηλφκελν απηφ δελ είλαη, φπσο ζα ππέζεηε θαλείο, απνηέιεζκα απνθιεηζηηθά ηεο νηθνλνκηθήο θαηάζηαζεο ηεο κεηαζνβηεηηθήο Ρσζίαο αιιά έρεη παξνπζηαζηεί ήδε απφ ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο ηεο ΔΓ. Σα ζηνηρεία θαηαδεηθλχνπλ πσο κεηαμχ 1981 θαη 2001 ν αξηζκφο ησλ γάκσλ ζηε Ρσζία έπεζε πάλσ απφ έλα ηξίην, ελψ ηα δηαδχγηα απμήζεθαλ θαηαθφξπθα θαη αληίζηνηρα θαηά έλα ηξίην. πλνπηηθά, γηα θάζε ηέζζεξηο λένπο γάκνπο ππήξραλ ηξία λέα δηαδχγηα. Αληηζηνηρία πνπ μεπεξλά αθφκα θαη ηηο πιένλ πξνεγκέλεο θνηλσλίεο ηεο Γχζεο πνπ ε γπλαηθεία ρεηξαθέηεζε θαη ε πξνζηαζία ηεο κνλνγνλετθήο νηθνγέλεηαο απφ ην θξάηνο πξφλνηαο παξέρεη ηηο απαξαίηεηεο ζπλζήθεο γηα ηνλ 13
πνιιαπιαζηαζκφ ησλ δηαδπγίσλ. Σα αίηηα γηα απηήλ ηελ ηάζε κέζα ζηε ξσζηθή θνηλσλία είλαη θαηά θχξην ιφγν ε γεληθφηεξε πεζζηκηζηηθή ζηάζε πνπ έρεη πηνζεηεζεί απφ ηνπο Ρψζνπο ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο θαζψο θαη ε έιιεηςε εκπηζηνζχλεο ηνπο πξνο ηε θπβέξλεζε ηεο ρψξαο θαη ηνλ θξαηηθφ κεραληζκφ, ην θπξηφηεξν, φκσο, είλαη ε αζηαζήο νηθνλνκία. Ζ νηθνλνκηθή δπζπξαγία απνηειεί βαζηθή ζπληζηψζα ηεο απφξξηςεο ηεο δεκηνπξγίαο νηθνγέλεηαο απφ ηνπο λένπο Ρψζνπο. Ζ αδπλακία ησλ γπλαηθψλ ζε αλαπαξαγσγηθή ειηθία λα ζπληεξήζνπλ έλα ή θαη πεξηζζφηεξα παηδηά, εληφο ή εθηφο νηθνγέλεηαο, έρεη νδεγήζεη ηα πνζνζηά γελλήζεσλ ζην 1,3 παηδηά αλά γπλαίθα, θάηη ην νπνίν είλαη πνιχ θάησ ηνπ ειάρηζηνπ νξίνπ γηα ηε ζπληήξεζε ελφο πιεζπζκνχ πνπ είλαη ηα 2,1 παηδηά αλά γπλαίθα. Σν λνχκεξν δε ηνπ γπλαηθείνπ πιεζπζκνχ ηεο Ρσζίαο πνπ κε νπνηνλδήπνηε ηξφπν απνθαζίδεη λα πξνρσξήζεη ζε γέλλα θαη λα θξαηήζεη ην παηδί είλαη κηθξφηεξν απφ ηνλ αξηζκφ απηψλ πνπ επηιέγνπλ ηελ έθηξσζε. Δμίζνπ ζεκαληηθφ δήηεκα γηα ηελ άξλεζε ηεθλνπνίεζεο είλαη ε νπζηαζηηθή έιιεηςε θξάηνπο πξφλνηαο γηα φζεο νηθνγέλεηεο απνθαζίδνπλ λα μεπεξάζνπλ ην «θξάγκα» ηνπ ελφο παηδηνχ. Ζ πξνζπάζεηα ηεο ξσζηθήο θπβέξλεζεο λα ρξεκαηνδνηήζεη ηε γέλλεζε ελφο δεχηεξνπ παηδηνχ δείρλεη λα πέθηεη ζην θελφ, θαζψο ηα ρξήκαηα ζηηο νηθνγέλεηεο κε δχν παηδηά γίλνληαη δηαζέζηκα κφιηο ην δεχηεξν παηδί γίλεη ηξηψλ εηψλ θαη είλαη απνθιεηζηηθά γηα ηελ αγνξά ζπηηηνχ θαη ηελ αλψηεξε εθπαίδεπζε ηνπ παηδηνχ. Ζ θαθή θαηάζηαζε ηεο ξσζηθήο νηθνλνκίαο έρεη αθφκα κηα ζπλέπεηα πνπ επεξεάδεη ηε κείσζε ηνπ πιεζπζκνχ. Οδεγεί έλα κεγάιν αξηζκφ λέσλ Ρψζσλ, θπξίσο αλδξψλ ζε αλαπαξαγσγηθή ειηθία, ζηε κεηαλάζηεπζε. Οη ρψξεο-πφινο έιμεο είλαη αζθαιψο νη δπηηθν-επξσπατθέο, ζηηο νπνίεο νη Ρψζνη κεηαλάζηεο απνδεηνχλ κηα θαιχηεξε δσή, ελψ ζηε πιεηνςεθία ηνπο δελ δείρλνπλ επηζπκία λα επηζηξέςνπλ ζηε Ρσζία. Αλ θαη παξαδνζηαθά ν αιθννιηζκφο ππήξμε έλα ρξφλην πξφβιεκα ηεο ξσζηθήο θνηλσλίαο, νη δηαζηάζεηο ηνπ έρνπλ πιένλ ππεξδηνγθσζεί. χκθσλα κε ηνλ Παγθφζκην Οξγαληζκφ Τγείαο, ν κέζνο φξνο δσήο ησλ Ρψζσλ αλδξψλ δε μεπεξλά ηα 59 ρξφληα θαη θαηαδεηθλχεη πσο κία απφ ηηο θπξηφηεξεο αηηίεο είλαη ε αιφγηζηε θαηαλάισζε αιθνφι απφ φιεο ηηο ειηθηαθέο θαηεγνξίεο θαη ε νπνία μεθηλά απφ ηδηαίηεξα κηθξή ειηθία. Ο αιθννιηζκφο, αζθαιψο, είλαη αθξηβφ «ζπνξ» γηα ηα 14
ρακειά θνηλσληθά ζηξψκαηα ζηε Ρσζία θαη ε ιχζε γηα πνιινχο Ρψζνπο είλαη ε παξαζθεπή ηνπ δηθνχ ηνπο αιθνφι. Ζ «ζπηηηθή» βφηθα πνπ ζπρλά γίλεηαη κε ηδηαίηεξα πξφρεηξα κέζα, ιφγσ ζθαικάησλ ζηε δηαδηθαζία απφζηαμεο ή ρξήζεο θζελψλ ππνθαηάζηαησλ (πρ βηνκεραληθήο αηζαλφιεο) ζπρλά νδεγεί ζε ηχθισζε, δειεηεξίαζε θαη ζάλαην φζσλ ηελ θαηαλαιψλνπλ. Κάπνηνη δελ πεξηνξίδνληαη νχηε ζε απηφ θαη θαηαλαιψλνπλ θνιφληεο, αληηπεθηηθέο-αληηπαγσηηθέο νπζίεο, πγξά θαζαξηζκνχ ηδακηψλ, πγξά θξέλσλ θιπ. Σα απνηειέζκαηα απηνχ ηνπ θαηλνκέλνπ πέξα απφ ηνπο ζαλάηνπο, είλαη αζθαιψο ε θαηαθφξπθε πηψζε ηεο πγείαο ησλ Ρψζσλ αλδξψλ θαζψο θαη ηεο αμηνπηζηίαο ηνπο ζηα κάηηα ησλ γπλαηθψλ σο πηζαλψλ κειινληηθψλ παηέξσλ θαη νηθνγελεηαξρψλ. Πέξα απφ ηα νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα θαη ηνλ αιθννιηζκφ, ε δεκνγξαθηθή γήξαλζε ηεο Ρσζίαο έρεη λα θάλεη θαη κε ηελ εθηεηακέλε εμάπισζε ζεμνπαιηθά κεηαδηδνκέλσλ παζήζεσλ (ζεξαπεχζηκσλ θαη κε) θαη ηνπ AIDS κεηαμχ ησλ λέσλ Ρψζσλ. Έξεπλα πνπ δηεμήρζε ζηελ Αγία Πεηξνχπνιε κεηαμχ θνηηεηψλ θαηέδεημε πσο έλα πνζνζηφ 15% ησλ ζπκκεηερφλησλ ζηελ έξεπλα έπαζραλ απφ κία ή θαη πεξηζζφηεξεο ζεμνπαιηθά κεηαδηδφκελεο αζζέλεηεο. Ζ ζπρλή αδηαθνξία ησλ λνζνχλησλ λα αθνινπζήζνπλ ζεξαπεπηηθή αγσγή έρεη σο απνηέιεζκα έλα κεγάιν πνζνζηφ απφ ηηο παζήζεηο απηέο λα θαηαιήγνπλ ζε ρξφληα θαη κφληκε ζηεηξφηεηα. Υεηξφηεξε είλαη ε θαηάζηαζε φζνλ αθνξά ζην AIDS, φπνπ ην πνζνζηφ θνξέσλ HIV ζηελ αλαηνιηθή Δπξψπε, ζχκθσλα κε ηα επίζεκα ζηνηρεία ηνπ UNAIDS γηα ην 2008, αλέξρεηαη ζε 1,5 εθαηνκκχξηα αλζξψπνπο, εθ ησλ νπνίσλ ε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία (άλσ ηνπ 90%) δεη ζηε Ρσζία θαη ηελ Οπθξαλία. ε πνζνζηηαίεο κνλάδεο, ην 1,1% ηνπ ξσζηθνχ πιεζπζκνχ είλαη θνξέαο ηνπ AIDS, πνζνζηφ πνπ απμήζεθε θαηαθφξπθα απφ ην 2001 θαη έπεηηα, φηαλ ε κεηάδνζε ηνπ AIDS άξρηζε λα παίξλεη δηαζηάζεηο επηδεκίαο, εηδηθφηεξα κεηαμχ ησλ λέσλ. ε ζπλδπαζκφ κε άιιεο αηηίεο ζηεηξφηεηαο (φπσο ν απμεκέλνο αξηζκφο εθηξψζεσλ θαηά άηνκν πνπ ελδέρεηαη λα νδεγήζεη ζε ζηείξσζε) ε ζχγρξνλε Ρσζία έρεη θηάζεη λα έρεη 5,5 εθαηνκκχξηα δεπγάξηα πνπ είλαη αδχλαηνλ λα ηεθλνπνηήζνπλ γηα δηάθνξνπο ιφγνπο πγείαο. Οη ζπλέπεηεο, αζθαιψο, γηα ηε Ρσζία απφ ην δεκνγξαθηθφ καξαζκφ ηεο ρψξαο, πέξα απφ ηε βηνινγηθή εμάιεηςε ηνπ ξσζηθνχ έζλνπο ζην καθξηλφ κέιινλ, ελδέρεηαη λα νδεγήζνπλ θαη ζε αιινίσζε ησλ ζπλφξσλ ηεο ρψξαο θαη ηελ απψιεηα ξσζηθψλ εδαθψλ απφ ρψξεο, φπσο ε Κίλα. 15
Αλ ε Ρσζία βιέπεη ζηαδηαθά ην πιεζπζκφ ηεο λα κεηψλεηαη, ε ηζρπξφηεξε γείηνλάο ηεο ζην λφην πξνζπαζεί κε απζηεξνχο λφκνπο λα πεξηνξίζεη ηε ξαγδαία αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ ηεο. Παξά ηε λνκνζεζία πνπ απαγνξεχεη ζηα δεπγάξηα ζηε Κίλα λα θάλνπλ πάλσ απφ έλα παηδί, κέρξη ην 2025 ζην πιεζπζκφ ηεο Κίλαο ζα πξνζηεζνχλ πεξίπνπ 250 εθαηνκκχξηα άλζξσπνη. Ζ πιεζπζκηαθή έθξεμε ηεο Κίλαο έρεη θαη έλα άιιν ραξαθηεξηζηηθφ πνπ πξνθαλψο ζα θάλεη ζηξαηησηηθνχο αλαιπηέο θαη θνηλσληνιφγνπο λα πξνβιεκαηίδνληαη. Καηά πεξίπνπ 40 εθαηνκκχξηα ν αλδξηθφο πιεζπζκφο ππεξηεξεί ηνπ γπλαηθείνπ ζηε Κίλα. Μεγάιν πνζνζηφ απηψλ ησλ αλδξψλ είλαη εληφο ησλ νξίσλ ηεο ζηξαηεχζηκεο ειηθίαο θαη αζθαιψο ζηεξνχληαη ηε πξννπηηθή ηεο νηθνγελεηαθήο δσήο, ηνπιάρηζηνλ εληφο ηεο ρψξαο ηνπο. Λφγσ έθηαζεο ηνπ παξφληνο άξζξνπ είλαη δχζθνιν λα αλαιπζεί ην πψο ζπγθεθξηκέλα θνηλσληνινγηθά θαηλφκελα ζρεηηδφκελα κε ην κέιινλ ησλ λέσλ αλδξψλ επεξεάδνπλ ηηο απνθάζεηο κηαο ρψξαο γηα γεσγξαθηθή επέθηαζε, αιιά αο πεξηνξηζηνχκε λα αλαθέξνπκε πσο ε Κίλα έρεη έλαλ «πεξηζζεπνχκελν» αξηζκφ ηνπ πιένλ επηζεηηθνχ θαη ξηςνθίλδπλνπ θνκκαηηνχ θάζε ιανχ πνπ είλαη νη λένη άλδξεο. Σν πψο ελδέρεηαη ε θηλεδηθή εγεζία λα ρξεζηκνπνηήζεη απηφ ην «πιενλάδνλ» αλζξψπηλν δπλακηθφ ηεο ζίγνπξα δε κπνξεί λα πξνβιεθζεί κε αθξίβεηα, κπνξνχκε, φκσο, λα ππνζέζνπκε πψο ζα κπνξνχζε λα ην εθκεηαιιεπζεί. Σα Οπξάιηα φξε απνηεινχλ έλα θπζηθφ θξάγκα πνπ ρσξίδεη ηε Ρσζία ζε δχν κεγάια θνκκάηηα γεο. ηα δπηηθά απηήο ηεο νξνζεηξάο πνπ είλαη θαη πεξίπνπ ην έλα ηέηαξην ηεο ρψξαο θαηνηθεί ε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ηνπ ξσζηθνχ πιεζπζκνχ. ηα αλαηνιηθά ησλ Οπξαιίσλ βξίζθνληαη ηα ππφινηπα ηξία ηέηαξηα ηεο ξσζηθήο γεο αιιά θαηνηθνχληαη κφλν απφ 8 εθαηνκκχξηα Ρψζνπο. Ζ πεξηνρή απηή έρεη δχν αθφκα ζεκαληηθά ραξαθηεξηζηηθά: είλαη πινχζηα ζε πξψηεο χιεο, φπσο ε μπιεία θαη ην πεηξέιαην, πνιχηηκα κέηαιια, φπσο ν ρξπζφο, θαη κνηξάδεηαη θνηλά ζχλνξα κε ηελ Κίλα. Έρεη, επίζεο, κηα ηαξαγκέλε ηζηνξία, αθνχ ε δηακάρε Ρσζίαο θαη Κίλαο γηα ζπγθεθξηκέλα θνκκάηηα ηεο ηβεξίαο ρξνλνινγείηαη απφ ηελ ηζαξηθή πεξίνδν θαη, ζχκθσλα κε ηελ θηλεδηθή αληίιεςε, απνηεινχλ ρακέλν θηλεδηθφ έδαθνο πνπ νη Ρψζνη απέζπαζαλ θαηά ηε πεξίνδν ηεο επαλάζηαζεο ησλ Σατπίλγθ. Ζ δηακάρε γηα απηά ηα εδάθε δελ έρεη αζθαιψο ηειεηψζεη. Ζ θξίζε ζηηο ζηλν-ζνβηεηηθέο ζρέζεηο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ έθεξε ηηο δχν ρψξεο θνληά ζε πφιεκν κε ηνπο δχν ζηξαηνχο λα εκπιέθνληαη ζε αςηκαρίεο κεηαμχ ησλ πεξηνρψλ Ακνχξ θαη Οπζζνχξη ην 1969. Παξά ην γεγνλφο φηη Ρσζία θαη Κίλα θξφληηζαλ λα κε γεληθεχζνπλ ηε 16
ζχγθξνπζε, ε Κίλα αξγά αιιά ζηαζεξά επνηθίδεη απηά ηα εδάθε κε λεαξνχο Κηλέδνπο πνπ πεξλάλε ηα ζχλνξα θαη αλαδεηνχλ κηα λέα δσή ζηηο αραλείο απηέο εθηάζεηο. Ο ζπλδπαζκφο ηεο κεηαλάζηεπζεο θαη επνηθηζκνχ ησλ πεξηνρψλ ηεο ηβεξίαο απφ Κηλέδνπο αιιά θαη ν πιεζπζκηαθφο καξαζκφο ηνπ γεγελνχο πιεζπζκνχ είλαη απηνλφεην φηη ζην κέιινλ πηζαλφλ λα νδεγήζεη θαη ζε αιιαγή ησλ ζπλφξσλ, εάλ δελ ππάξμεη θάπνηα αληηζηξνθή απηήο ηεο πνξείαο. Αλ ε κειινληηθή επέθηαζε θαη πξνζάξηεζε ξσζηθψλ εδαθψλ απφ ηελ Κίλα απνηειεί πνλνθέθαιν γηα ηε ξσζηθή εγεζία, δελ απνηειεί θαη ην κφλν γεσπνιηηηθφ θίλδπλν ηεο Ρσζίαο. Ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ ρξήδνπλ νη ζρέζεηο ηεο Ρσζίαο κε ηηο πξψελ ζνβηεηηθέο δεκνθξαηίεο κε ηζιακηθέο πιεηνςεθίεο φπσο ην Καδαθζηάλ, ην Οπδκπεθηζηάλ, ην Κηξγηζηάλ, ην Σαηδηθηζηάλ θαη ην Σνπξθκεληζηάλ. Απφ ηε πιεπξά ηεο, ε Ρσζία ζεσξεί απφιπηα θπζηθφ λα αζθεί πνιηηηθή επηξξνή ζε απηέο ηηο ρψξεο θαζψο γηα ηνπο Ρψζνπο ζηξαηεγηζηέο αλέθαζελ ππήξμαλ θξάηε-καμηιάξηα (bufferstates) θαη θνκκάηηα ηεο ηζαξηθήο απηνθξαηνξίαο θαη κεηέπεηηα ηεο ΔΓ. Ζ νπζηψδεο δηαθνξά είλαη αζθαιψο πσο νη πιεζπζκνί απηψλ ησλ θξαηψλ είλαη -ζε αληίζεζε κε ηνπο ρξηζηηαλνχο θαη επξσπατθήο θαηαγσγήο Ρψζνπο- αζηαηηθήο θαηαγσγήο θαη ζηε ζπληξηπηηθή ηνπο πιεηνςεθία κνπζνπικάλνη. Δίλαη δε έληνλα πξνβιεκαηηζκέλνη γηα ην θαηά πφζν ε ξσζηθή εγεκνλία ηελ νπνία βίσζαλ ήηαλ νπδέπνηε πξνο ην ζπκθέξνλ ηνπο. Μία άιιε κεγάιε δηαθνξά είλαη φηη νη ρψξεο απηέο βηψλνπλ κηα πιεζπζκηαθή έθξεμε ζε αληίζεζε κε ηνλ βηνινγηθφ καξαζκφ ηεο Ρσζίαο. Σαπηφρξνλα, ε εμάπισζε ηνπ ξηδνζπαζηηθνχ Ηζιάκ, φπνπ ε ζχγρξνλε κνξθή ηνπ ηείλεη λα έρεη βαζχηαηα επεθηαηηθέο ηάζεηο, ζα νδεγήζεη πηζαλφλ ζε έλα εθξεθηηθφ κείγκα αλφδνπ ησλ πιεζπζκηαθψλ δεηθηψλ θαη ξηδνζπαζηηθνπνίεζεο ησλ λέσλ κνπζνπικάλσλ ησλ ρσξψλ απηψλ. Παξά ηελ μεθάζαξε δηάζεζε ηεο Ρσζίαο λα θέξεη πιήξσο ππφ ηε ζθαίξα επηξξνήο ηεο απηέο ηηο ρψξεο, ην κέιινλ κπνξεί λα εμειηρζεί αξθεηά δηαθνξεηηθά. Οη λεφηεξεο ειηθηαθέο νκάδεο απηψλ ησλ ρσξψλ είλαη αξθεηά πηζαλφ λα αξρίζνπλ λα κεηαλαζηεχνπλ πξνο ηα βφξεηα πξνο αλαδήηεζε θαιχηεξεο δσήο, αθνχ ζηελ πιεηνςεθία ηνπο δηαζέηνπλ σο εθφδην ηε ξσζηθή γιψζζα. ε αληίζεζε κε ηνπο Ρψζνπο, νη λένη απηνί ζα έρνπλ γαινπρεζεί κε ηηο αξρέο ηνπ Ηζιάκ πνπ ππαγνξεχνπλ ζηνπο πηζηνχο λα θάλνπλ πνιπκειείο νηθνγέλεηεο. Μπνξεί λα βξίζθνληαη εληφο ξσζηθνχ εδάθνπο αιιά δχζθνια ζα απνθηήζνπλ ηε ξσζηθή εζληθή ζπλείδεζε. Πηζαλφλ, επίζεο, λα αλαθαιχςνπλ πσο θαη απηνί αιιά θαη νη γεγελείο κνπζνπικάλνη ηεο Ρσζίαο, (ε κφλε πιεζπζκηαθή νκάδα ηεο Ρσζίαο κε 17
ξπζκφ αλάπηπμεο ζηα 2,1 παηδηά αλά γπλαίθα) έρνπλ πεξηζζφηεξα θνηλά απφ φηη νη δεχηεξνη κε ηνπο νξζφδνμνπο Ρψζνπο. Ζ ελδερφκελε δε αλαδσπχξσζε ηεο δηακάρεο ζηελ Σζεηζελία ζα είλαη έλα πξφζθνξν έδαθνο γηα ηνπο λένπο καρεηέο ηνπ Ηζιάκ. Απηή ηε θνξά ζα πξνέξρνληαη απφ ηηο πξψελ ζνβηεηηθέο δεκνθξαηίεο κε ηζιακηθέο πιεηνςεθίεο θαη παξά ηελ παιαηφηεξε απνθαζηζηηθή ηάζε ηεο Ρσζίαο λα θξαηήζεη ππφ ηνλ έιεγρφ ηεο ηελ Σζεηζελία, νη κειινληηθέο ξσζηθέο εγεζίεο, ππφ ηελ αξηζκεηηθή πίεζε ησλ ηζιακηζηψλ καρεηψλ θαη ηεο απνςίισζεο ηνπ ξσζηθνχ ζηξαηνχ απφ ζηξαηηψηεο ιφγσ ηεο δεκνγξαθηθήο θξίζεο, ίζσο αλαγθαζηνχλ λα ππνρσξήζνπλ. Ζ επηθείκελε εζληθή θαηαζηξνθή ηεο Ρσζίαο, ζηελ νπνία νδεγεί ν δεκνγξαθηθφο ζάλαηνο ηνπ ξσζηθνχ πιεζπζκνχ, έρεη ζέζεη ζε ζπλαγεξκφ ηε ξσζηθή πνιηηηθή ειίη πνπ δείρλεη απνθαζηζκέλε λα αληηκεησπίζεη ην πξφβιεκα. Οη, θαηά γεληθή νκνινγία, εμσθξεληθέο θαη αθξαίεο ζέζεηο, ηηο νπνίεο δηαηχπσζε ην 2000 ν εζληθηζηήο εγέηεο, Βιαληηκίξ Εηξηλφβζθη, πνπ δηαηπκπάληδαλ ηελ πνιπγακία θαη ηελ απζηεξή απαγφξεπζε ησλ εθηξψζεσλ γηα κηα δεθαεηία κπνξεί κελ ζεσξεηηθά λα έιπλαλ ην δεκνγξαθηθφ πξφβιεκα αιιά νδεγνχζαλ ζηελ θαηάξξεπζε ηνπ κνλνγακηθνχ κνληέινπ νηθνγέλεηαο κε απξφβιεπηεο ζπλέπεηεο γηα ηελ θνηλσληθή δνκή θαη ηηο αλζξψπηλεο ζρέζεηο ζηε Ρσζία. Σν πξφβιεκα, φκσο, παξακέλεη απφ ηελ επνρή απηψλ ησλ δειψζεσλ. Ζ επίζεκε ξσζηθή θπβέξλεζε έρεη ηα ηειεπηαία ρξφληα πξνρσξήζεη ζε κηα ζεηξά κέηξσλ κε ζθνπφ ηελ ελίζρπζε ηεο νηθνγέλεηαο σο ζεζκνχ αιιά θαη ηεο ζηήξημεο ησλ νηθνγελεηψλ πνπ απνθηνχλ πάλσ απφ έλα παηδί. Γεδνκέλεο ηεο θαηάζηαζεο, γηα λα κπνξέζεη λα ππάξμεη απνθαηάζηαζε ηεο ηζνξξνπίαο γελλήζεσλ κε ζαλάησλ, ε Ρσζία ρξεηάδεηαη λα έρεη επηηχρεη κηα αλαινγία 2,33 παηδηψλ αλά γπλαίθα. Αλ θαη ν ζηφρνο απηφο είλαη ηδηαίηεξα θηιφδνμνο, ππάξρνπλ ζεκάδηα αηζηνδνμίαο, θαζψο απφ ην 2001 θαη έπεηηα έρεη μεθηλήζεη κηα ζηαδηαθή αληηζηξνθή ηεο πηψζεο ηεο γελλεηηθφηεηαο. Δλδεηθηηθά, απφ ηα 1,32 παηδηά αλά γπλαίθα ηνπ 2002, ην 2003 ππήξμε άλνδνο ζηα 1,48 παηδηά αλά γπλαίθα. Δλδηαθέξνπζα εμέιημε απνηειεί επίζεο θαη ε δξαζηεξηνπνίεζε λενιαηίζηηθσλ θηλεκάησλ, φπσο ε πνιηηηθή λενιαία Nashi γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ πξνβιήκαηνο ηεο ππνγελλεηηθφηεηαο ζηε Ρσζία. To Nashi δηνξγαλψλεη θάζε ρξφλν θαηαζθελψζεηο γηα λένπο θαη λέεο, φπνπ ζπκκεηέρνπλ ρηιηάδεο άηνκα θαη έρνπλ σο ζθνπφ ηελ ελεκέξσζε θαη ηε δεκηνπξγία ησλ θαηάιιεισλ ζπλζεθψλ γηα λα ηεθλνπνηήζνπλ λέα 18
δεπγάξηα. Οη θαηαζθελψζεηο δηαξθνχλ δχν βδνκάδεο θαη νη ζπκκεηέρνληεο είλαη ππνρξεσκέλνη λα αθνινπζήζνπλ έλα απζηεξφ πξφγξακκα νκηιηψλ θαη αζθήζεσλ ζρεδηαζκέλσλ λα βειηηψζνπλ ηε θπζηθή ηνπο θαηάζηαζε. Αιθνφι θαη λαξθσηηθά απαγνξεχνληαη απζηεξά, φπσο, επίζεο, θαη ηα πξνθπιαθηηθά αιιά θαη ξνχρα θαη εζψξνπρα, ηα νπνία ελδέρεηαη λα πξνθαιέζνπλ ζηεηξφηεηα. Άιια ραξαθηεξηζηηθά ηεο ηδηφκνξθεο απηήο θαηαζθήλσζεο είλαη νη καδηθνί γάκνη λέσλ δεπγαξηψλ θαη ε πνιηηηθή θαηήρεζε ησλ θαηαζθελσηψλ ζηηο ηδέεο ηνπ θηλήκαηνο. Παξ φιε ηελ έληνλε θξηηηθή πνπ έρεη αζθεζεί απφ ην δπηηθφ ηχπν ζην θαηλφκελν ησλ θαηαζθελψζεσλ κε ζθνπφ ηελ αλαπαξαγσγή γηα ράξε ηεο παηξίδαο, ε ξσζηθή θνηλσλία δε δείρλεη λα ελνριείηαη απφ ηελ χπαξμε ηνπο. Μπνξεί γηα δπηηθνχο δεκνζηνγξάθνπο θαη αλαιπηέο, νη θαηαζθελψζεηο ηνπ Nashi λα ζπκίδνπλ πξνγξάκκαηα αληίζηνηρα ηεο λαδηζηηθήο Lebensborn θαη ην ζέακα λέσλ Ρψζσλ λα αζθνχληαη ζηα δάζε ληπκέλνη νκνηφκνξθα λα αλαζχξνπλ κλήκεο ρηηιεξηθήο λενιαίαο, ζηε Ρσζία, φκσο, παξακέλνπλ εμαηξεηηθά δεκνθηιείο. ε ηειηθή αλάιπζε, ην κέιινλ θάζε ρψξαο είλαη άξξεθηα δεκέλν κε ηε θαηάζηαζε ηνπ πιεζπζκνχ ηεο. ε έλα αληαγσληζηηθφ πεξηβάιινλ, φπσο ε Αζία, κε πνιιαπιά θαη δηαθνξεηηθά γεσπνιηηηθά ζπκθέξνληα θαη πνιηηηζηηθέο, ζξεζθεπηηθέο θαη εζλνθπιεηηθέο ζπγθξνχζεηο, ε Ρσζία είλαη αδχλαηνλ λα παίμεη πξσηαγσληζηηθφ ξφιν κε έλαλ γεξάζθνληα πιεζπζκφ. Δηδηθφηεξα δε εάλ έρεη λα αληαγσληζηεί πιεζπζκνχο κε ζξεζθεπηηθέο πεπνηζήζεηο πνπ επλννχλ ηηο πνιπκειείο νηθνγέλεηεο θαη ηελ πξνζάξηεζε λέσλ εδαθψλ. Ήδε, φπσο πξναλαθέξακε, ηεξάζηηεο πεξηνρέο ηεο Ρσζίαο είλαη αξαηνθαηνηθεκέλεο θαη επεηδή ε θχζε απερζάλεηαη ην θελφ, απηέο αξγά αιιά ζηαζεξά επνηθίδνληαη απφ ρψξεο, φπσο ε Κίλα, πνπ βηψλνπλ πιεζπζκηαθή έθξεμε. Ζ Ρσζία ηνπ 21νπ αηψλα δείρλεη λα ππνθέξεη απφ ηα ίδηα πιεζπζκηαθά πξνβιήκαηα πνπ ππνθέξεη θαη ε πιεηνςεθία ησλ δπηηθνεπξσπατθψλ θξαηψλ, δειαδή ηε γήξαλζε ηνπ πιεζπζκνχ θαη ηελ άξλεζε ησλ λέσλ γεληψλ λα δεκηνπξγήζνπλ πνιπκειείο νηθνγέλεηεο. Αλ, φκσο, ζηε Γπηηθή Δπξψπε ην θαηλφκελν απηφ είλαη θαξπφο ηεο θαηαθφξπθεο αλφδνπ ηνπ επηπέδνπ δηαβίσζεο ζε ζπλδπαζκφ κε αηνκνθεληξηθέο ζεσξήζεηο ηεο δσήο, ζηε Ρσζία νη ιφγνη είλαη αξθεηά δηαθνξεηηθνί θαη εζηηάδνληαη ζηελ νηθνλνκηθή δπζπξαγία ηεο ρψξαο, ζηελ αλαζθάιεηα ησλ πνιηηψλ θαζψο θαη ζηελ έιιεηςε εκπηζηνζχλεο πνπ δείρλνπλ ζηε θπβέξλεζε ηνπο. Δλψ, φκσο, νη δπηηθέο θνηλσλίεο θαίλεηαη λα γλσξίδνπλ ην πξφβιεκα αιιά γηα πνηθίινπο ιφγνπο αξλνχληαη λα ην αληηκεησπίζνπλ νπζηαζηηθά, ην ζεηηθφ γηα ηε 19
Ρσζία είλαη πσο ε πνιηηηθή ηεο ειίη έρεη θαηαλνήζεη ην κέγεζνο ηνπ πξνβιήκαηνο θαη ιακβάλεη κέηξα θαηαπνιέκεζεο ηνπ. Μαηηέο ζηελ Επηθαηξόηεηα Εμσηεξηθή Πνιηηηθή Σελ πξνζδνθία ηνπ όηη Ρσζία θαη Οπθξαλία ζα ζπλερίζνπλ ηε ζπλεξγαζία ζε δεηήκαηα κείδνλνο ζεκαζίαο εμέθξαζε ν πξσζππνπξγόο ηεο πξώηεο, Vladimir Putin, πξνο ηελ Οπθξαλή νκφινγφ ηνπ, Yulia Timoshenko, ζηηο 4 Ηαλνπαξίνπ. «Ζ επέθηαζε ηεο ζπλεξγαζίαο καο ζε ηνκείο, φπσο ην εκπφξην θαη ε νηθνλνκία, είλαη δσηηθήο θχζεο θαη ηδηαίηεξα επηθεξδήο γηα ηηο δχν ρψξεο» ππνγξάκκηζε ν Putin. Ο δεύηεξνο γύξνο ησλ πξνεδξηθώλ εθινγώλ δηεμήρζε ζηελ Κξναηία ζηηο 10 Ιαλνπαξίνπ. Γηεθδηθεηέο ηεο πξνεδξίαο ήηαλ ν ππνςήθηνο ηνπ νζηαιδεκνθξαηηθνχ Κφκκαηνο, Ivo Josipovic, θαη ηνπ δεκάξρνπ ηνπ Zagreb, Milan Bandic, πξψελ ζηειέρνπο ηνπ ίδηνπ θφκκαηνο. χκθσλα κε ηα πξψηα απνηειέζκαηα, ν Josipovic εμειέγε πξφεδξνο κε ην ζπληξηπηηθφ πνζνζηφ 60.3% έλαληη ηνπ αληηπάινπ ηνπ. Σελ πξόηαζή ηεο γηα ηηκσξία κε ηζόβηα θπιάθηζε ησλ θξαηηθώλ ιεηηνπξγώλ πνπ θξίλνληαη έλνρνη γηα δηαθζνξά αλαθνίλσζε ζηηο 5 Ιαλνπαξίνπ ε Οπθξαλή πξσζππνπξγόο, Yulia Timoshenko. Ζ ελ ιφγσ πξφηαζε πξνθάιεζε ηελ έληνλε θξηηηθή ηφζν ηνπ πνιηηηθνχ θφζκνπ φζν θαη ηεο θνηλήο γλψκεο, θαζψο ε Timoshenko θαηεγνξήζεθε γηα «ιατθέο πνιηηηθέο» ιίγν πξηλ ηηο πξνεδξηθέο εθινγέο ζηηο νπνίεο είλαη ππνςήθηα. Σε ζπλέρηζε ηεο ξσζν- ηζπαληθήο ζπλεξγαζίαο επηβεβαίσζαλ νη πξόεδξνη ησλ δύν ρσξώλ ζε ηειεθσληθή ζπλνκηιία ζηηο 9 Ηαλνπαξίνπ. Ζ Ηζπαλία αλέιαβε ηελ 1 ε Ηαλνπαξίνπ ηελ πξνεδξία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο γηα ην πξψην εμάκελν ηνπ ηξέρνληνο έηνπο θαη ε Ρσζία επειπηζηεί ζε θαιχηεξεο ζπλζήθεο ζπλελλφεζεο κε ηελ θνηλφηεηα. 20
Μέζα ζηηο επόκελεο εκέξεο αλακέλεηαη ε αλαθνίλσζε ηνπ λένπ ππνπξγηθνύ ζπκβνπιίνπ ηνπ Αθγαληζηάλ, ζχκθσλα κε δειψζεηο πςειψλ αμησκαηνχρσλ πνπ έγηλαλ ζηηο 3 Ηαλνπαξίνπ. Ο Αθγαλφο πξφεδξνο, Hamid Karzai, έρεη πεξηέιζεη ζε εμαηξεηηθά δχζθνιε ζέζε κε αθνξκή ηελ απφξξηςε ησλ 17 απφ ηνπο 24 ππνςεθίνπο ππνπξγνχο πνπ είρε παξνπζηάζεη ζην Κνηλνβνχιην θαη αλαδεηά ηα λέα κέιε ηνπ ζα ζηειερψζνπλ ηελ θπβέξλεζε ηεο ρψξαο. Πάλησο, ν ΟΖΔ έρεη εθθξάζεη ηελ έληνλε αλεζπρία ηνπ γηα ηα γεγνλφηα θαζψο «ε απφξξηςε ησλ ππνςεθίσλ ππνπξγψλ ζπληζηά κηα θαζπζηέξεζε ζηε δεκηνπξγία κηαο απνηειεζκαηηθήο θπβέξλεζεο γηα ηε ρψξα». Σε δηεμαγσγή ειεύζεξσλ εθινγώλ ππνζρέζεθε ζηηο 7 Ιαλνπαξίνπ ε Οπθξαλή πξσζππνπξγόο, Yulia Timoshenko, θαηά ηε δηάξθεηα ζπλάληεζήο ηεο κε ηνλ επηθεθαιήο ηνπ ΟΑΔ ζην Κίεβν. χκθσλα κε ηελ Timoshenko, ε παξνπζία ηφζν ηνπ ΟΑΔ φζν θαη ησλ παξαηεξεηψλ ηεο ΔΔ αιιά θαη άιισλ δηεζλψλ νξγαληζκψλ πξφθεηηαη λα δηαζθαιίζνπλ ηε δηαθάλεηα ηεο εθινγηθήο δηαδηθαζίαο ηεο 17 εο Ηαλνπαξίνπ. Μέρξη ζηηγκήο σο παξαηεξεηέο ηεο δηαδηθαζίαο έρνπλ εγγξαθεί 1.387 απεζηαικέλνη δηεζλψλ νξγαληζκψλ θαη άιισλ θνξέσλ. Σν πξψην αεξνζθάθνο γεσξγηαλήο αεξνπνξηθήο εηαηξίαο πξνζγεηψζεθε ζηηο 8 Ηαλνπαξίνπ ζην αεξνδξφκην Domodedovo ηεο Μφζραο. Πξφθεηηαη γηα ηελ πξώηε πηήζε πνπ ζπλδέεη ην γεσξγηαλό κε ην ξσζηθό έδαθνο, κεηά ηνλ πόιεκν ηνλ Αύγνπζην ηνπ 2008, θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ νπνίνπ δηαθφπεθε ε ελαέξηα επηθνηλσλία ησλ δχν ρσξψλ. Η θάησ βνπιή ηεο Ρσζίαο επηθύξσζε ζηηο 15 Ιαλνπαξίνπ ην πξσηόθνιιν 14 γηα ηε κεηαξξύζκηζε ηνπ Επξσπατθνύ Δηθαζηεξίνπ Αλζξσπίλσλ Δηθαησκάησλ. Σν πξσηφθνιιν απηφ έρεη ζηφρν ηελ απινχζηεπζε ησλ δηαδηθαζηψλ γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε ιεηηνπξγία ηνπ Γηθαζηεξίνπ. Ζ Ρσζία ήηαλ ην κφλν απφ ηα 47 θξάηε ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο πνπ δελ ην είρε επηθπξψζεη, θαζψο ην 2006 ε θάησ βνπιή ην είρε θαηαςεθίζεη κε ην ζθεπηηθφ πσο ήηαλ αληίζεην πξνο ηα ζπκθέξνληα ηεο ρψξαο. Αμίδεη λα ζεκεησζεί πσο ε Ρσζία έρεη ηηο πεξηζζφηεξεο θαηαδίθεο ζην ζπγθεθξηκέλν 21
Γηθαζηήξην, θπξίσο εμαηηίαο ηεο θαθνκεηαρείξηζεο ησλ θξαηνπκέλσλ ζηε Σζεηζελία. Δηπισκαηηθέο ζρέζεηο εγθαζίδξπζε ην Μαπξνβνύλην κε ην Κόζνβν, κε ηελ αληαιιαγή επηζηνιψλ ζηηο 15 Ηαλνπαξίνπ ησλ ππνπξγψλ εμσηεξηθψλ ησλ δχν ρσξψλ, Milan Rocen θαη Skender Hyseni αληίζηνηρα. Χζηφζν, ε θπβέξλεζε ηνπ Μαπξνβνπλίνπ δηεπθξίληζε πσο ε αληαιιαγή πξεζβεπηψλ ζα πξαγκαηνπνηεζεί κφλν φηαλ δνζεί επίζεκν θαζεζηψο κεηνλφηεηαο ζηνπο Μαπξνβνχληνπο πνπ θαηνηθνχλ ζην Κφζνβν. Ζ ζχλαςε δηπισκαηηθψλ ζρέζεσλ ησλ δχν ρσξψλ, πξνθάιεζε, φπσο ήηαλ αλακελφκελν, ηελ δηακαξηπξία ηεο εξβίαο, ε νπνία αλαθάιεζε ηνλ πξεζβεπηή ηεο ζηελ Πνληγθφξηηζα. Άκεζε θαη πιήξε απνθαηάζηαζε ησλ δηπισκαηηθώλ ζρέζεσλ Αξκελίαο θαη Σνπξθίαο επηζπκεί ε Ρσζία. χκθσλα κε δήισζε ηνπ Ρψζνπ Τπνπξγνχ Δμσηεξηθψλ, Sergei Lavrov, ηελ 16 ε Ηαλνπαξίνπ, νη δχν ρψξεο ζα πξέπεη λα πξνρσξήζνπλ ην ζπληνκφηεξν ζηελ επηθχξσζε ησλ ζπκθσληψλ ηνπ Οθησβξίνπ 2009 πνπ ζα επηζθξαγίζνπλ ηελ επαλέλαξμε δηκεξνχο δηπισκαηηθνχ δηαιφγνπ κεηαμχ ηνπο. Δκπφδηα ζηελ νινθιήξσζε ηεο δηαδηθαζίαο θαίλεηαη λα ζέηεη θπξίσο ε Σνπξθία, ζπλδένληαο ηελ θνηλνβνπιεπηηθή έγθξηζε ησλ ζπκθσληψλ κε ηελ επίιπζε ηεο δηαζπλνξηαθήο δηακάρεο ζηελ πεξηνρή Ναγθφξλν Καξακπάρ. Σα εκπιεθφκελα κέξε είλαη ε Αξκελία θαη ην Αδεξκπατηδάλ, ην νπνίν ηπγράλεη θαη ζχκκαρνο ηεο Σνπξθίαο. Σελ έληνλε αληίζεζή ηνπ πξνο απηή ηελ ζηάζε εμέθξαζε ν Lavrov, επηζεκαίλνληαο πσο «ε ηερλεηή ζχλδεζε απηψλ ησλ δχν δεηεκάησλ είλαη, θαηά ηε γλψκε κνπ, ιαλζαζκέλε». Κακία απόθαζε δελ ειήθζε ζηε ζπλάληεζε ηεο «Oκάδαο ησλ έμη» δπλάκεσλ πνπ αζρνινύληαη κε ην ππξεληθό πξόγξακκα ηνπ Ιξάλ, φπσο αλαθνίλσζε ν εθπξφζσπνο ηεο Ρσζίαο. Ο Sergei Ryabkov ηφληζε πσο ε ζπλάληεζε επηθεληξψζεθε θπξίσο ζηηο πηζαλέο θπξψζεηο απφ ηελ πιεπξά ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ αιιά νινθιεξψζεθε ρσξίο λα ιεθζεί απφθαζε. Δθηφο απφ ηε Ρσζία ζπκκεηέρνπλ ζηελ νκάδα νη ΖΠΑ, ε Βξεηαλία, ε Γαιιία, ε Γεξκαλία θαη ε Κίλα. «Ήηαλ κηα πνιχ ρξήζηκε ζπλάληεζε», δήισζε απφ ηελ 22
πιεπξά ηνπ ν Ακεξηθαλφο εθπξφζσπνο, William Burns. «Θα ζπλερίζνπκε λα επηδεηνχκε κηα ιχζε κέζσ ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ, φκσο, άξρηζε θαη ε εμέηαζε λέσλ θαηάιιεισλ κέηξσλ», δήισζε o αμησκαηνχρνο ηεο Δ.Δ., Robert Cooper. Νέα ζηξαηεγηθή ζπλδηαιιαγήο θαη θαηεπλαζκνύ πξνο ηνπο Taliban απνθάζηζε λα αθνινπζήζεη ε θπβέξλεζε ηεο Kabul, όπσο απνθάιπςε ζηηο 13 Ιαλνπαξίνπ. πγθεθξηκέλα, ε αθγαληθή θπβέξλεζε ειπίδεη λα θαηαθέξεη λα πάξεη έσο θαη 35.000 αληάξηεο κε ην κέξνο ηεο, πξνζθέξνληαο ηνπο ηφζν εξγαζία φζν θαη επαγγεικαηηθή εθπαίδεπζε. ηφρνο ηεο είλαη ην ζρέδην λα έρεη απνθηήζεη αξθεηή έθηαζε θαη λα έρεη απνθέξεη θαξπνχο κέρξη θαη ηελ έλαξμε ηνπ Γηεζλνχο πλεδξίνπ γηα ην Αθγαληζηάλ πνπ ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζηηο 28 Ηαλνπαξίνπ ζην Λνλδίλν. Τπνζηεξηθηηθφ ξφιν ζα παίμνπλ θαη άιια θξάηε ηεο πεξηνρήο πνπ αζθνχλ ζεκαληηθή επηξξνή ζηελ εγεζία ησλ Taliban, φπσο ηα Ζλσκέλα Αξαβηθά Δκηξάηα θαη ε Ηνξδαλία, ελψ ηελ πξφνδν ηνπ ζα παξαθνινπζνχλ θαη νη ΖΠΑ. Πεληρξή ραξαθηήξηζε ηελ πξόνδν ησλ ρσξώλ ηνπ Καπθάζνπ πξνο ηνλ εθδεκνθξαηηζκό ν δηεζλήο νξγαληζκόο «Freedom House». ηελ έθζεζε «Freedom in the World» γηα ην 2009 πνπ δεκνζηεχζεθε ζηηο 12 Ηαλνπαξίνπ θαλέλα απφ ηα θξάηε ηεο πεξηνρήο δελ είδε ηελ θαηάηαμε ηνπ λα βειηηψλεηαη ζε ζρέζε κε ηηο πξνεγνχκελεο ρξνληέο. Μάιηζηα, φρη κφλν δελ έρεη ζπληειεζηεί θακία ζεηηθή εμέιημε, αιιά επηπιένλ ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο, ην πνιηηηθφ ζχζηεκα ησλ ρσξψλ έρεη ππνβηβαζηεί ζε ζρέζε κε ην επίπεδν ησλ πξνεγνχκελσλ ρξφλσλ. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηειεί ην Kηξγηζηάλ, ηνπ νπνίνπ ε θεηηλή εηθφλα είλαη αθφκε ρεηξφηεξε απφ ην «αλειεχζεξν» θαη «απνθιίλνλ απφ ηελ θνκκαηηθή πνιπθσλία» πνιηηηθφ ηνπ ζχζηεκα, φπσο απηφ πεξηγξαθφηαλ ζηελ πξνεγνχκελε έθζεζε. Ζ φιε εηθφλα ηνπ νξγαληζκνχ γηα ηελ πνιηηηθή ειεπζεξία ζηελ πεξηνρή ηνπ Καπθάζνπ θαηά ην 2009 κπνξεί λα ζπλνςηζζεί ζηελ παξαθάησ θξάζε απφ ην θείκελν ηεο έθζεζεο: «ε θεληξηθή Αζία παξέκεηλε κηα απφ ηηο [πην] θαηαπηεζηηθέο πεξηνρέο ζηνλ θφζκν». 23
Άκπλα & Αζθάιεηα Η ζπκκεηνρή ξσζηθώλ πνιεκηθώλ πινίσλ ζηηο πεξηπνιίεο πξνζηαζίαο ησλ δξνκνινγίσλ ησλ εκπνξηθώλ πινίσλ ζηελ ζαιάζζηα πεξηνρή αλνηρηά ηεο νκαιίαο θαη ηεο Τεκέλεο ζπλερίδεηαη ακείσηε. χκθσλα κε αλαθνίλσζε ηνπ εθπξνζψπνπ ηχπνπ ηνπ ξσζηθνχ λαπηηθνχ, ην αληηηνξπηιηθό «Ναύαξρνο Chabanenko», πνπ ζπκκεηέρεη ζηελ πνιπεζληθή απνζηνιή απφ ηηο 3 Γεθεκβξίνπ, ζπλόδεπζε κε απόιπηε επηηπρία έλα θνκβόη ηξηώλ εκπνξηθώλ πινίσλ ζηηο 10 Ιαλνπαξίνπ. Τπελζπκίδεηαη πσο ε Ρσζία ζπκκεηέρεη ζηελ πνιπεζληθή απνζηνιή απφ ηνλ Οθηψβξηνπ ηνπ 2008, ζπλεηζθέξνληαο κε δηάθνξα πνιεκηθά πινία. Σν ππξεληθό ππνβξύρην «Nerpa», θαηά ηε δηάξθεηα ησλ ηειηθώλ ηεζη γηα ηε ιεηηνπξγία ηνπ νπνίνπ, ηνλ Ννέκβξην ηνπ 2008, είρε πξνθιεζεί πνιύλεθξν αηύρεκα, είλαη πιένλ έηνηκν λα αλαιάβεη ππεξεζία, ζχκθσλα κε αλαθνίλσζε ηνπ εθπξνζψπνπ ηχπνπ ηνπ ξσζηθνχ ζηφινπ ηνπ Δηξεληθνχ. Τπελζπκίδεηαη πσο ην ελ ιφγσ αηχρεκα είρε πξνθαιέζεη ην ζάλαην είθνζη αλζξψπσλ, ελψ γηα ηελ επηζθεπή ησλ δεκηψλ πνπ πξνθιήζεθαλ απφ απηφ δαπαλήζεθαλ 1,9 δηο ξνχβιηα. Σν «Nerpa» ζα εθκηζζσζεί απφ ην πνιεκηθφ λαπηηθφ ηεο Ηλδίαο γηα ηα επφκελα δέθα ρξφληα, ζηα πιαίζηα ηεο έληνλεο ζπλεξγαζίαο ησλ δχν ρσξψλ ζηνλ ηνκέα ηεο ακπληηθήο βηνκεραλίαο. Ζ πξνζπάζεηα εθζπγρξνληζκνχ ησλ ξσζηθψλ αεξνπνξηθψλ δπλάκεσλ ζπλερίδεηαη κε εληαηηθνχο ξπζκνχο. Ο επηθεθαιήο ηεο ξσζηθήο πνιεκηθήο αεξνπνξίαο, Viktor Kachalkin, αλαθνίλσζε πσο κέζα ζην 2012 ζα αξρίζνπλ νη παξαιαβέο ησλ πξώησλ κεηαθνξηθώλ αεξνζθαθώλ Il-476 από ηε ξσζηθή αεξνπνξία. Σν ελ ιφγσ αεξνζθάθνο ζα απνηειέζεη ηνλ θχξην αληηθαηαζηάηε κεηαθνξηθψλ αεξνζθαθψλ δηαθφξσλ ηχπσλ πνπ ζεσξνχληαη πιένλ απαξραησκέλα, θαζψο ε θαηαζθεπή ησλ πεξηζζνηέξσλ αλάγεηαη ζηηο δεθαεηίεο ηνπ 60 θαη ηνπ 70. Σν ξσζηθό ππνπξγείν Άκπλαο αλαθνίλσζε ζηηο 16 Ιαλνπαξίνπ ηελ αλαζηνιή ησλ πηήζεσλ ησλ καρεηηθώλ αεξνζθαθώλ SU-27 Flanker κέρξη 24
ηελ πιήξε δηαιεύθαλζε ησλ αηηηώλ πνπ πξνθάιεζαλ ηελ πηώζε ελόο ηέηνηνπ αεξνζθάθνπο ηελ Πέκπηε 14 Ηαλνπαξίνπ 30 ρηιηφκεηξα απφ ηελ αεξνπνξηθή βάζε Dzemga ζηε ξσζηθή Άπσ Αλαηνιή. Όπσο ππνγξάκκηζε ν εθπξφζσπνο ηνπ ππνπξγείνπ Άκπλαο, ην «καχξν θνπηί» ηνπ αεξνζθάθνπο έρεη εληνπηζηεί θαη έρεη ήδε απνζηαιεί γηα αλάιπζε. Σν SU-27 είλαη έλα ππεξερεηηθφ αεξνζθάθνο πνπ ζρεδηάζηεθε ζαλ απάληεζε ζηα δπηηθά καρεηηθά αεξνζθάθε ηέηαξηεο γεληάο θαη γηα ηειεπηαία θνξά ρξεζηκνπνηήζεθε ζηε ξσζν-γεσξγηαλή ζχγθξνπζε ζηνλ Καχθαζν ηνλ Αχγνπζην ηνπ 2008. Δπηζεκαίλεηαη, σζηφζν, πσο ην 2009 ζεκεηψζεθαλ δχν πηψζεηο ηέηνησλ αεξνζθαθψλ κε απνηέιεζκα λα έρνπλ δεκηνπξγεζεί ακθηβνιίεο γηα ηελ αζθάιεηα ησλ πηήζεσλ. Σν ξσζηθό ππξεληθό επηζεηηθό ππνβξύρην Nepra (ηεο θιάζεο Akula II) ζα εηζέιζεη ζε επηρεηξεζηαθή δηαζεζηκόηεηα κόλν θαηόπηλ ηεο δηεμαγσγήο ησλ απαξαίηεησλ δνθηκώλ, νη νπνίεο ζα ιάβνπλ ρψξα ηνλ Φεβξνπάξην ηνπ 2010, ζχκθσλα κε αλαθνίλσζε ηνπ ξσζηθνχ ππνπξγείνπ Άκπλαο ζηηο 12 Ηαλνπαξίνπ. Τπελζπκίδεηαη πσο ην 2008 κηα ππξθαγηά πνπ είρε μεζπάζεη ζην ππνβξχρην είρε πξνθαιέζεη ην ζάλαην είθνζη αλζξψπσλ θαη ε απνθαηάζηαζε ησλ δεκηψλ πνπ πξνθιήζεθαλ θφζηηζαλ ζρεδφλ δχν δηζεθαηνκκχξηα ξνχβιηα. Οη Ρώζνη εηδηθνί ηεο ππξαπιηθήο ηερλνινγίαο πνπ εμέηαζαλ ηηο ζπλζήθεο πνπ νδήγεζαλ ηηο δνθηκέο ησλ ππξαύισλ Bulava έθαλαλ ηειηθά ιόγν γηα πξόβιεκα ζηνλ ζρεδηαζκό θαη όρη γηα ηερληθά ζθάικαηα ζηελ θαηαζθεπή, φπσο αλαθνηλψζεθε απφ πεγή ηεο ξσζηθήο ακπληηθήο βηνκεραλίαο ζηηο 12 Ηαλνπαξίνπ. Δπηζεκαίλεηαη πσο είλαη ε πξψηε θνξά πνπ ε ξσζηθή πιεπξά θάλεη ιφγν γηα δνκηθφ ζθάικα ζηνλ ζρεδηαζκφ ησλ ππξαχισλ απηψλ. Σν κφλν ζίγνπξν είλαη πσο νη πηέζεηο επί ησλ θνξέσλ πνπ είλαη ππεχζπλνη γηα ηελ αλάπηπμε ησλ ππξαχισλ απηψλ απμάλνληαη φζν θαζπζηεξεί ε νινθιήξσζή ηεο. 25