Η Ψυχολογική Διάσταση της Κώφωσης Ελενα Τρύφωνος Εκπαιδευτική Ψυχολόγος Υπηρεσία Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού
Η κάθε αναπηρία ή η κάθε ιδιαιτερότητα συνήθως έχει επιπτώσεις και στην ανάπτυξη της προσωπικότητας του ανθρώπου. Μια από τις βασικές αισθήσεις που διευκολύνουν την επικοινωνία είναι η ακοή. Η ολική ή μερική απώλεια ακοής, οδηγεί σε επιπτώσεις στην επικοινωνία του παιδιού με το περιβάλλον, που κατά συνέπεια επιδρούν και στην ανάπτυξη της προσωπικότητας.
Τα παιδιά με πρόβλημα ακοής δεν αποτελούν μια ομοιογενή ομάδα. Σημαντικό ρόλο μπορεί να παίξουν παράγοντες όπως: Ο τύπος και ο βαθμός της ακουστικής απώλειας Ο χρόνος εμφάνισης και διάγνωσης Η αιτιολογία Οι δυνατότητες επικοινωνίας, ιδιαίτερα οι γλωσσικές Η ακουστική κατάσταση των γονιών Η ποιότητα των ενδο-οικογενειακών σχέσεων Η στάση των γονιών προς την αναπηρία του παιδιού
Η στάση των γονιών απέναντι στην αναπηρία του παιδιού τους και πως οι ίδιοι βιώνουν και επεξεργάζονται τα συναισθήματα του, είναι βασική προϋπόθεση για την όλη εξέλιξη ενός παιδιού, μαθησιακή και συναισθηματική
Το στάδιο της θλίψης Ματαίωση Οργή και θυμό «Γιατί σε μας;» Ενοχή Αρνηση αποδοχής του προβλήματος Ελλειψη Εμπιστοσύνης προς τους ειδικούς Ανάπτυξη εχθρικής στάσης προς τους άλλους Παραμέληση ή υπερφόρτωση των άλλων μελών στην οικογένεια Καχυποψία και συγκρούσεις ανάμεσα στους γονείς
Το στάδιο της αμφιταλάντευσης Οι γονείς αρχίζουν να δέχονται τη συνεργασία με ειδικούς Βιώνουν άγχος που πηγάζει από την αβεβαιότητα τους για το μέλλον Τρέφουν ακόμη όμως ψευδαισθήσεις Ανάγκη να τους βεβαιώσει κάποιος ότι το παιδί τους θα γίνει φυσιολογικό
Το στάδιο της παραδοχής Αποδοχή του προβλήματος όσο πιο γρήγορα τόσο το καλύτερο Περίοδος ανακούφισης και συναισθηματικής συγκρότησης Περίοδος αναδόμησης των συζυγικών σχέσεων για να παρθούν κοινές αποφάσεις σχετικά με το κωφό παιδί Καλύτερη συνεργασία με ειδικούς Ανάγκη ενδυνάμωσης των γονιών και παροχή συμβουλευτικής για να μπορούν να αντιμετωπίσουν τα διάφορα καθημερινά προβλήματα
«Να μη ξεχνάμε ότι μιλάμε πλέον όχι για απλούς γονείς, αλλά για ειδικούς γονείς» Buscalia, L., 1993
Σημαντικό είναι να γνωρίζουμε, ότι δεν είναι όλοι οι γονείς που περνούν από αυτά τα στάδια μετά τη διάγνωση και υπάρχει διακύμανση στο πως κάθε γονιός βιώνει την αισθητηριακή ατέλεια του παιδιού του. Επίσης, φαίνεται ότι κάποιοι γονείς αργούν ή δεν αποδέχονται ποτέ τη κώφωση του παιδιού τους, με αποτέλεσμα συχνά να δημιουργούν απίστευτα γνωστικά κενά αλλά και υπαρξιακά προβλήματα στο παιδί τους.
Είναι χαρακτηριστική η αναφορά μιας κωφής στο βιβλίο «Η κραυγή του γλάρου» (Labori, E. 1995), που καταθέτει ότι άργησε να μάθει, πως όλοι οι μικροί Κωφοί σαν αυτήν δε θα πεθάνουν παιδιά, αλλά κάποτε θα μεγαλώσουν. Αυτή την εντύπωση είχε αποκομίσει, αφού δεν είχε πάει ποτέ της σε χώρους όπου σύχναζαν ενήλικες Κωφοί.
Κώφωση και Εφηβεία Η ηλικία της επανάστασης, της αμφισβήτησης, της αγωνίας και του άγχους. Αυξάνεται η ανάγκη για κοινωνική επαφή με συνομιλήκους που απαιτεί αυξημένες επικοινωνιακές δεξιότητες. Ο Κωφός έφηβος, ενταγμένος σε σχολείο ακουόντων, βιώνει συνεχείς απογοητεύσεις γιατί δε μπορεί να ανταποκριθεί και αυτό μπορεί να τον οδηγήσει στο να απομονωθεί ή να αντιδρά με θυμό σε διάφορα πειράγματα ή την πίεση των συνομιλήκων του. Αισθάνεται κατωτερότητα, ανασφάλεια και συχνά χαμηλή αυτοεκτίμηση γιατί για κάμποσα χρόνια υπήρχε υπερ-προστατευτισμός από την οικογένεια.
Κώφωση και Εφηβεία Ο Κωφός έφηβος επιλέγει συχνά να συχνάζει σε χώρους που νιώθει ότι ανήκει (σε χώρους όπου συχνάζουν κωφοί), γιατί εκεί βρίσκονται μέσα στη δική τους κουλτούρα, γιατί εκεί έχουν επικοινωνία. Πιο δύσκολο για τους Βαρήκοους Εφηβους γιατί δε ξέρουν που ανήκουν. Μιλούμε για ανθρώπους που πολεμούν να κατακτήσουν τη ταυτότητα τους (Phoenix, S., 1991). Οι εμπειρίες απόρριψης μπορεί να τον οδηγήσουν να συμπεριφέρεται ανώριμα, εγωκεντρικά, να παρουσιάζει απειθαρχία και να διακατέχεται από έντονη υπερδραστηριότητα.
Κώφωση και Εφηβεία Ο ρόλος του εκπαιδευτικού δε πρέπει να σταματά στην μεταφορά γνώσης στο κωφό παιδί αλλά και στο να του καλλιεργήσει στάσεις και δεξιότητες ζωής που θα του επιτρέψει να ενταχθεί ομαλά μετά στη κοινωνία των ενηλίκων. Επίσης η καλλιέργεια ψυχικής ανθεκτικότητας λειτουργήσει σαν ασπίδα προστασίας στις προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει.
Κώφωση και Εφηβεία Η ψυχική ανθεκτικότητα ενισχύεται όταν καλλιεργούνται στο παιδί κάποιες από τις πιο κάτω δεξιότητες: Υπευθυνότητα Ακεραιότητα Αυτοεκτίμηση Σχεδιασμός και λήψη αποφάσεων Διαπροσωπικές δεξιότητες Δεξιότητες αντίστασης Ειρηνική επίλυση συγκρούσεων Σκοπός ζωής και αισιοδοξία για το μέλλον.
Κώφωση και Εφηβεία Σημαντικός παράγοντας για την θετική εξέλιξη του κάθε μαθητή είναι η συνεργασία του σχολείου με την οικογένεια και τους διάφορους ειδικούς που τον στηρίζουν. Η σωστή επικοινωνία, ο σεβασμός προς τα συναισθήματα των γονιών και η συναισθηματική στήριξη τους αν χρειαστεί, βοηθά στην ολόπλευρη και ισορροπημένη ανάπτυξη του κωφού παιδιού. «Ολοι μαζί για το κοινό πρόβλημα»