ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ Τίτλος προγράμματος: «Γερά δόντια Καλύτερη υγεία» Τάξη: B Εκπαιδευτικός: Βασιλική Αντωνογιάννη Σχολικό έτος: 2014-15
Σύνολο μαθητών ομάδας: 22 Αγόρια: 11 Κορίτσια: 11 Χρονική διάρκεια προγράμματος: Το πρώτο τρίμηνο, τις ώρες της ευέλικτης ζώνης. Εισαγωγή Κριτήριο επιλογής του θέματος Πρόκειται για ένα πρόγραμμα αγωγής υγείας που εντάσσεται πιο συγκεκριμένα στη θεματολογία της στοματικής υγιεινής. Η επιλογή του έγινε με αφορμή την απώλεια των νεογιλών δοντιών των παιδιών σε αυτήν την ηλικία. Ήταν λοιπόν ένα συχνό θέμα συζήτησης μεταξύ τους, καθώς πολλά δόντια τους κουνιόταν ή και τους έβγαιναν ακόμη και στο σχολείο. Οι διαστάσεις όψεις του θέματος που προσεγγίσαμε ήταν οι εξής: Τα δόντια του ανθρώπου Οι ασθένειες των δοντιών Η φροντίδα των δοντιών Διατροφή και στοματική υγεία Οι σημαντικότεροι από τους παιδαγωγικούς στόχους που θέσαμε είναι οι ακόλουθοι: Nα βοηθήσουμε τους μαθητές να αποκτήσουν ή να διατηρήσουν θετική στάση και συμπεριφορά σε θέματα στοματικής υγείας και φροντίδας του εαυτού τους. Να αποκτήσουν το αίσθημα προσωπικής και συλλογικής ευθύνης. Να αναπτύξουν την ικανότητα επικοινωνίας και συνεργασίας. Να διαμορφώσουν θετικές στάσεις και αξίες ζωής. Να αναγνωρίσουν τη συναισθηματική διάσταση της συμπεριφοράς σε θέματα υγείας και φροντίδας του εαυτού τους.
Να καλλιεργήσουν δεξιότητες έρευνας. Να καλλιεργήσουν την παρατηρητικότητα, τη φαντασία και τη δημιουργικότητά τους. Οι μέθοδοι που εφαρμόστηκαν είναι: Ενεργητική εμπλοκή των μαθητών στη διαδικασία μάθησης Σύνδεση της σχολικής με την εξωσχολική ζωή Διαθεματική επεξεργασία και ανάπτυξη του θέματος Σύνδεση της επιστημονικής γνώσης με τη βιωματική εμπειρία Καταιγισμός ιδεών Ταυτόχρονα υπήρξε συνεργασία με ειδικούς της οδοντιατρικής φροντίδας. Πεδία σύνδεσης με τα προγράμματα σπουδών των αντίστοιχων γνωστικών αντικειμένων Υπήρξε σύνδεση με τα προγράμματα σπουδών της Μελέτης του Περιβάλλοντος, της Γλώσσας, των Μαθηματικών, των Εικαστικών και της Μουσικής. Χρονική εξέλιξη του προγράμματος 1 η 2 η ώρα Η επεξεργασία του θέματος ξεκίνησε με την ανάγνωση σχετικών με το θέμα παιδικών βιβλίων από τη βιβλιοθήκη του σχολείου αλλά και άλλων που έφερναν τα παιδιά από το σπίτι τους. Τα βιβλία που διαβάσαμε είναι: Η Δόνα Τερηδόνα και το μυστικό της γαμήλιας τούρτας, Ε. Τριβιζάς Το πεισματάρικο δοντάκι της Ρίτας, Ι. Κυρίτση Τζιώτη Δοντάκια καθαρά Ο Λουκάς και η Τριχονεράιδα Το Λουκουμοδάσος, Χ. Δεσύλλας
Δόντια, Ν. Αναγνωστοπούλου - Μπίτου 3 η ώρα Ακολούθησε η διερεύνηση των γνώσεων, των αντιλήψεων, των συνηθειών και του ενδιαφέροντος των μαθητών ως προς το θέμα. Η διδάσκουσα έγραψε στον πίνακα τη φράση «Γερά δόντια Καλύτερη υγεία» και κάλεσε τους μαθητές να πουν αυθόρμητα τι σκέφτονται ή αισθάνονται ακούγοντας αυτές τις λέξεις, φροντίζοντας να κινητοποιήσει το ενδιαφέρον και την ενεργητική συμμετοχή των παιδιών και στοχεύοντας να ανιχνεύσει τις προϋπάρχουσες γνώσεις τους στο υπό συζήτηση θέμα. Ακολούθησαν κάποιες ενδεικτικές ερωτήσεις για συζήτηση και ζητήθηκε από τους μαθητές να φέρουν σχετικό υλικό όπως φωτογραφίες από περιοδικά με ωραία χαμόγελα ή στραβά δόντια, αφίσες, βούρτσες, οδοντόπαστες κτλ. (Φύλλο εργασίας 1). 4 η ώρα Οι μαθητές φτιάχνουν ένα κολάζ με το υλικό που έχουν φέρει. Θέματα για συζήτηση: Πόσο σημαντικά είναι το στόμα και τα δόντια για τον άνθρωπο; Γιατί είναι σημαντικά; Με ποιες άλλες σημαντικές λειτουργίες συνδέονται; Πώς θα ήταν η ζωή μας αν δεν είχαμε δόντια; Διεξάγουμε μία μικρή έρευνα στην τάξη ρωτώντας τους συμμαθητές τους πόσα δόντια έχουν αλλάξει. Καταγράφουν τα λόγια που λένε όταν τους βγαίνει ένα δόντι καθώς και συνήθειες που ενδεχομένως συνοδεύουν αυτή την απώλεια. Τα παιδιά ανέφεραν τα εξής: Το βάζω κάτω από το μαξιλάρι ή στα κεραμίδια και λέω: Σου δίνω χάλκινο, μου δίνεις χρυσό. Σου δίνω χαλασμένο, μου δίνεις κοκαλένιο. Άσπρο σαν του αρνιού, γερό σαν του σκύλου. Πάρε κοκαλένιο, δως μου σιδερένιο. Πάρε το παλιό και φέρε το καινούριο. Στη συνέχεια ζωγραφίζουν όμορφα και άσχημα χαμόγελα. (Φύλλο εργασίας 2)
5 η ώρα Παιχνίδι ρόλων: Τι λέει η τερηδόνα στο γερό δοντάκι; Πώς προσπαθεί να το ξεγελάσει; Δραματοποίηση: Μία επίσκεψη στον οδοντίατρο. Οι μαθητές αυτοσχεδιάζουν και παίζουν την έκβαση δύο διαφορετικών σεναρίων π.χ. μια ευχάριστη και ανώδυνη προληπτική επίσκεψη και μία επώδυνη, δυσάρεστη και δύσκολη συνάντηση εξαιτίας μιας προχωρημένης ασθένειας των δοντιών. Γράφουμε στιχάκια ποιήματα σχετικά με τη φροντίδα των δοντιών. Προέκυψαν τα εξής: Άμα φας γλυκάκι, θα σου χαλάσει το δοντάκι. Αν φας πατατάκια πάνε τα δοντάκια. Πλύνε τα δοντάκια να φύγουν τα μικροβιάκια. Μην τρως γλυκάκια για να φύγουν τα τερατάκια. Πήγαινε στον οδοντογιατρό να χεις δόντι λαμπερό. Συμπληρώνουν τον πίνακα. (Φύλλο εργασίας 3) 6 η ώρα Οι μαθητές συμπληρώνουν ένα φύλλο εργασίας (4) και καταγράφουν τροφές που βλάπτουν και που δε βλάπτουν τα δόντια.
Στη συνέχεια κατασκευάζουν κολάζ με φωτογραφίες τροφίμων που καταστρέφουν τα δόντια κι ένα με αυτά που δεν προκαλούν κανενός είδους φθορά. 7 η ώρα Συζητάμε τι έχουν φάει για πρωινό. Δείχνουν ή αναφέρουν τι θα φάνε για δεκατιανό στο σχολείο. Συμπληρώνουν τον πίνακα. (Φύλλο εργασίας 5). 8 η ώρα 9 η ώρα Τα παιδιά γράφουν μια έκθεση με θέμα: «Τι θα γινόταν αν μια μέρα ξυπνούσες χωρίς δόντια;» (τι θα έτρωγες, πώς θα μιλούσες, πώς θα χαμογελούσες, πώς θα αισθανόσουν, πώς θα ήταν οι σχέσεις σου με τους άλλους;) (Φύλλο εργασίας 6). Ανάγνωση στην τάξη. 10 η 11 η ώρα Επίσκεψη παιδοδοντιάτρου στο σχολείο. 12 η ώρα 13 η ώρα Αξιοποίηση σχετικού cd rom με πληροφορίες και παιχνίδια. Συμπλήρωση ακροστιχίδας. (Φύλλο εργασίας 7) Κατασκευές δοντιών και οδοντοστοιχιών με πλαστελίνη και πηλό. 14 η ώρα Αξιολόγηση του προγράμματος από τους μαθητές με συζήτηση γύρω από το πρόγραμμα που εφαρμόσαμε.
Αξιολόγηση του προγράμματος Η ιδέα να ασχοληθούμε με τα δόντια από την αρχή ενθουσίασε τα παιδιά και έδειξαν μεγάλη προθυμία να συμμετέχουν στο πρόγραμμα. Όλα ήθελαν να εκφράσουν τη γνώμη τους και να πουν τις προσωπικές τους εμπειρίες. Σχεδόν κάθε εβδομάδα εξάλλου κάποιος μαθητής ανακοίνωνε στην τάξη την απώλεια ενός νεογιλού του δοντιού. Έτσι υπήρχαν πολλές αυθόρμητες και γνήσιες στιγμές για να αποφασίσουμε να εργαστούμε ώστε να μάθουμε περισσότερα για τα δόντια μας. Οι δραστηριότητες γίνονταν με πολλή ευχάριστη διάθεση και πνεύμα συνεργασίας. Αυτές που ευχαριστήθηκαν περισσότερο, κατά γενική ομολογία, ήταν τα παιχνίδια του συνοδευτικού cd και οι κατασκευές δοντιών και οδοντοστοιχιών με πλαστελίνη και πηλό. Από τα ερωτηματολόγια που συμπλήρωσαν τόσο πριν όσο και μετά την εφαρμογή του προγράμματος προέκυψε ότι βουρτσίζουν τα δόντια τους κατά μέσο όρο 1-2 φορές την ημέρα. Αναφορικά με τις διατροφικές τους συνήθειες, ενώ γνώριζαν και μάλιστα θεωρητικά επέμεναν να τονίσουμε τις τροφές που βλάπτουν περισσότερο τα δόντια, στην πράξη το δεκατιανό τους στην μεγάλη πλειοψηφία των παιδιών αποτελούνταν από τροφές πλούσιες σε ζάχαρη (κυρίως μερέντα, τσουρέκια, κέικ κ.ά.). Αυτό δε διαφοροποιήθηκε σε σημαντικό βαθμό ούτε και στο τέλος του προγράμματος. Το πρόγραμμα τελείωσε με την επίσκεψη της παιδοδοντιάτρου στο σχολείο που συζήτησε με τους μαθητές και έλυσε πολλές από τις απορίες τους.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Φύλλο εργασίας 1 Ημερομηνία: Όνομα: Θέματα για συζήτηση στην τάξη: Τι σκέφτεστε ή αισθάνεστε όταν ακούτε τις λέξεις Γερά δόντια Καλύτερη υγεία; Είναι σημαντικό το στόμα και τα δόντια για τον άνθρωπο; Γιατί; Υπάρχουν περιπτώσεις που ενώ θεωρούμε κάτι σημαντικό παραμελούμε τη φροντίδα του; Για ποιους λόγους κάποιοι άνθρωποι δε φροντίζουν τα δόντια τους; Πώς νιώθουμε όταν μυρίζει άσχημα το στόμα ενός φίλου μας και δεν μπορούμε να τον πλησιάσουμε; Πώς μπορούμε να φροντίσουμε τα δόντια μας; Τι χρειαζόμαστε; Πηγαίνετε στον οδοντίατρο; Πόσο συχνά; Γιατί πηγαίνουμε στον οδοντίατρο; Πώς νιώθουμε; Να φέρω την επόμενη φορά ό,τι σχετικό υλικό έχω, όπως φωτογραφίες από περιοδικά που να δείχνουν ωραία χαμόγελα ή στραβά δόντια, αφίσες, βούρτσες, οδοντόπαστες κλπ. Φύλλο εργασίας 2
Ημερομηνία: Όνομα: Θέματα για συζήτηση στην τάξη: Πόσο σημαντικά είναι το στόμα και τα δόντια για τον άνθρωπο; Γιατί είναι σημαντικά; Με ποιες άλλες σημαντικές λειτουργίες συνδέονται; Πώς θα ήταν η ζωή μας αν δεν είχαμε δόντια; Έρευνα στην τάξη: Ρωτώ τους συμμαθητές μου πόσα δόντια έχουν αλλάξει. Ρωτώ τους γονείς ή τους παππούδες μου και γράφω: Τι λόγια λέμε όταν μας βγαίνει ένα δόντι; Τι συνηθίζω να το κάνω; Ζωγραφίζω όμορφα και άσχημα χαμόγελα.
Φύλλο εργασίας 3 Ημερομηνία: Όνομα: Παιχνίδι ρόλων: Τι λέει η τερηδόνα στο γερό δοντάκι; Πώς προσπαθεί να το ξεγελάσει; Δραματοποίηση: Μία επίσκεψη στον οδοντίατρο. Οι μαθητές αυτοσχεδιάζουν και παίζουν την έκβαση δύο διαφορετικών σεναρίων π.χ. μια ευχάριστη και ανώδυνη προληπτική επίσκεψη και μία επώδυνη, δυσάρεστη και δύσκολη συνάντηση εξαιτίας μιας προχωρημένης ασθένειας των δοντιών. Σημείωσε με έναν σταυρό πότε βούρτσισες τα δόντια σου στη διάρκεια μιας εβδομάδας. Πρωί Μεσημέρι Βράδυ Κυριακή Δευτέρα Τρίτη Τετάρτη Πέμπτη Παρασκευή Σάββατο
Γράφουμε στιχάκια ποιήματα σχετικά με τη φροντίδα των δοντιών.
Φύλλο εργασίας 4 Ημερομηνία: Όνομα: Συμπλήρωσε: Τροφές βλαβερές για τα δόντια
(ζωγραφίζω τροφές που δε βλάπτουν τα δόντια) Τροφές που δε βλάπτουν τα δόντια * Φέρνω στην τάξη εικόνες τροφίμων που καταστρέφουν τα δόντια και εικόνες που δεν τα προκαλούν φθορά.
Φύλλο εργασίας 5 Ημερομηνία: Όνομα: Συζήτηση στην τάξη: Τι έφαγα το πρωί; Τι θα φάω στο διάλειμμα του σχολείου;
Συμπληρώνω τον πίνακα: Γράφω τα τρόφιμα που έφαγα για πρωινό, δεκατιανό και απογευματινό κατά τη διάρκεια μιας εβδομάδας. Κυριακή Δευτέρα Τρίτη Τετάρτη Πέμπτη Παρασκευή Σάββατο Πρωινό Δεκατιανό
Απόγευματινό Φύλλο εργασίας 6 Ημερομηνία: Όνομα: Σκέφτομαι και γράφω: «Τι θα γινόταν αν μια μέρα ξυπνούσα χωρίς δόντια;» (τι θα έτρωγα; πώς θα μιλούσα; πώς θα χαμογελούσα; πώς θα αισθανόμουν; πώς θα ήταν οι σχέσεις μου με τους άλλους;)
Φύλλο εργασίας 7 Ημερομηνία: Όνομα: Άκου και δες προσεκτικά τις πληροφορίες και στη συνέχεια συμπλήρωσε την ακροστιχίδα: Τα πιο δυνατά δόντια στον άνθρωπο, για να σπάνε κ Η πιο διαδεδομένη αρρώστια του στόματος τ Όταν πάσχουμε από αυτήν, τα ούλα φουσκώνουν, το χρώμα τους είναι ζωηρό κόκκινο και συχνά αιμορραγούν. ο Ειδικό υγρό που περιέχει φθόριο ή κάποιες άλλες ουσίες που καταπολεμούν την τερηδόνα και την ουλίτιδα. σ
δ Τροφή που χαλάει τα δόντια κ Τα φοράω για να ισιώσουν τα στραβά δόντια σ Φωτογραφικό υλικό
(Επίσκεψη παιδοδοντιάτρου) (ζωγραφιές από το παραμύθι Δόνα Τερηδόνα)
(κολάζ παιδιών)
Υποστηρικτικό υλικό: Ελληνική Οδοντιατρική Ομοσπονδία: Γερά δόντια Καλύτερη υγεία, Εκπαιδευτικό υλικό αγωγής υγείας, Αθήνα, 2009