ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΕΛΛΑΔΑΣ - ΒΟΥΛΓΑΡΙΑΣ ΜΕ ΕΜΦΑΣΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ - ΘΡΑΚΗ ΚΑΠΑΜΑ ΚΥΡΙΑΚΗ ΑΕΜ:8109

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΕΛΛΑΔΑΣ - ΒΟΥΛΓΑΡΙΑΣ ΜΕ ΕΜΦΑΣΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ - ΘΡΑΚΗ ΚΑΠΑΜΑ ΚΥΡΙΑΚΗ ΑΕΜ:8109 Υποβληθείσα στην καθηγήτρια Περσεφόνη Πολυχρονίδου Καβάλα, Οκτώβριος 2011

Πίνακας περιεχομένων Κατάλογος Συντομογραφιών... 4 Κατάλογος Εικόνων...5 Κατάλογος Πινάκων...5 Εισαγωγή...6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο: Η ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ... 8 1.1. Οικονομική και πολιτική επισκόπηση της Βουλγαρίας...8 1.1.1. Γενικές πληροφορίες... 8 1.2. Ιστορική αναδρομή...9 1.3. Η οικονομική κρίση...10 1.4. Οικονομική κατάσταση...13 1.5. Επενδύσεις...13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Ο: ΔΙΜΕΡΕΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ... 15 2.1. Διπλωματικές σχέσεις...15 2.2. Συμβατικό πλαίσιο...15 2.3. Πολιτικές σχέσεις... 16 2.3.1. Διμερής Συνεργασία - Επισκέψεις... 16 2.3.2. Πετρελαιαγωγός Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη...16 2.3.3. Μεθοριακές διαβάσεις...17 2.3.4. Οικονομικές Σχέσεις...17 2.3.5. Τουρισμός...18 2.3.6. Πολιτιστικές σχέσεις... 18 2.3.7. Ομογένεια... 19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ3Ο: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ... 20 3.1. Εφαρμογή του προγράμματος INTERREG II...20 3.1.1. Σύντομο ιστορικό... 20 3.1.2. Προγράμματα INTERREG II - PHARE CBC (1994-1999)... 21 Συμπεράσματα... 28 3.2. Εφαρμογή του προγράμματος INTERREG IIIA/ PHARE CBC Ελλάδας - Βουλγαρίας (2000-2004)... 29 Σελίδα 1 από 89

3.2.1. Σύντομο ιστορικό... 29 3.3. Διασυνοριακή Εμπειρία από την Υλοποίηση του ΠΚΠ Interreg IIIA / Phare CBC Ελλάδα-Βουλγαρία 2000-2006...33 3.3.1. Καλές Πρακτικές...35 Συμπεράσματα...37 3.4. Το Πρόγραμμα Ελλάδα-Βουλγαρία INTERREG IVA 2007-2013...38 3.4.1. Εισαγωγή...38 3.4.2. Περίληψη Προγράμματος... 39 3.4.3. Παρακείμενη Περιοχή... 40 3.5. Ανάλυση της Υφιστάμενης Κατάστασης στην Περιοχή του Προγράμματος... 43 3.5.1. Γεωγραφικά Χαρακτηριστικά & Περιβάλλον...44 3.5.1.1. Γεωγραφία...44 3.5.2. Φυσικό Περιβάλλον... 45 3.5.3. Ρύπανση & Περιβαλλοντικοί Κίνδυνοι...47 3.6. Κοινωνικά και δημογραφικά δεδομένα...48 3.7. Οικονομικά Δεδομένα... 50 3.7.1. Πρωτογενής τομέας... 50 3.7.2. Δευτερογενής τομέας... 51 3.7.3. Τριτογενής τομέας... 52 3.7.4. Τουρισμός... 53 3.8. Απασχόληση - Ανεργία... 56 3.8.1. Απασχόληση... 56 3.8.2. Ανεργία...57 3.9. Εκπαίδευση - Πολιτισμός - Έρευνα... 59 3.9.1. Εκπαίδευση...59 3.9.2. Πολιτισμός... 61 3.9.3. Έρευνα... 61 3.10. Υγεία...63 3.11. Υποδομές...64 3.12. Ενέργεια...73 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4Ο : ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ Σελίδα 2 από 89

ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΘΡΑΚΗΣ ΤΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΩΝ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΕΛΛΑΔΑΣ - ΒΟΥΛΓΑΡΙΑΣ - ΤΟΥΡΚΙΑΣ... 74 4.1. Θεματική Συνάντηση Ορεστιάδα 17-1-2005...74 4.2. Θεματική Συνάντηση Σμόλιαν 21-3-2005...75 4.3. Θεματική Συνάντηση Κομοτηνή 11-4-2005...76 4.4. Θεματική συνάντηση εργασίας για την γρίπη των πτηνών - Διδυμότειχο 24-10-05...77 4.5. Θεματική συνάντηση για την γρίπη των πτηνών - Ξάνθη 9-11-2005.. 78 4.6. Θεματική Συνάντηση Ξάνθη 11-4-2008...79 4.7. Θεματική Συνάντηση Καβάλα 10-5-2008...81 4.8. Συνάντηση Δικτύου Νομαρχιών στην Ξάνθη 30-11 - 2009... 82 Συμπεράσματα... 85 Βιβλιογραφία...88 Πηγές στο διαδίκτυο...88 Σελίδα 3 από 89

Κατάλογος Συντομογραφιών ΕΑ ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΑΠ ΑΡΧΗ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΠ ΚΟΙΝΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ CBC ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΗΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ (CROSS- BORDERCOOPERATION) ΚΠ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΕΕΠ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΤΠΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΕΚΤ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΕΕ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΈΝΩΣΗ ΑΕΠ ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΕΓΧΩΡΙΟ ΠΡΟΪΟΝ IT ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΕΠ ΚΟΙΝΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟ ΈΓΓΡΑΦΟ ΔΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΚΜ ΚΡΑΤΗ-ΜΕΛΗ ΜΚΟ ΜΗ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΣΠΑ ΕΘΝΙΚΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ NUTS ΟΝΟΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΕΔΑΦΙΚΩΝ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ (ΟΕΣΜ) ΕΠ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΠΡ ΆΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΛΛΑΔΑ-ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ 2007-2013 ΠΠ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΜΜΕ ΜΙΚΡΕΣ ΚΑΙ ΜΕΣΑΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ SWOT ΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ, ΑΔΥΝΑΜΑ ΣΗΜΕΙΑ, ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ, ΑΠΕΙΛΕΣ ΤΒ ΤΕΧΝΙΚΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΦΠΑ ΦΟΡΟΣ ΠΡΟΣΤΙΘΕΜΕΝΗΣ ΑΞΙΑΣ Σελίδα 4 από 89

Κατάλογος Εικόνων Εικόνα 1 - Διοικητικός - Εδαφικός διαχωρισμός της επιλέξιμης περιοχής Ελλάδα-Βουλγαρία...42 Εικόνα 2 - Προστατευόμενες Φυσικές Τοποθεσίες...46 Εικόνα 3 - Αστικές δομές σύμφωνα με τον πληθυσμό...49 Εικόνα 4 - Πανεπιστήμια & Ακαδημαϊκά Ιδρύματα στη Διασυνοριακή Περιοχή...60 Εικόνα 5 - Πανεπιστήμια & Ακαδημαϊκά Ιδρύματα στη Διασυνοριακή Περιοχή...61 Εικόνα 6 - Εγνατία Οδός & Κάθετοι Άξονες στην επιλέξιμη περιοχή...66 Εικόνα 7 - Οι πανευρωπαϊκοί διάδρομοι μεταφορών IV & IX στη Νότιο- Ανατολική Ευρώπη...67 Εικόνα 8 - Πανευρωπαϊκοί Διάδρομοι Μεταφορών στη Νότιο-Ανατολική Ευρώπη...68 Εικόνα 9 - Πυκνότητα Οδικού Δικτύου στην επιλέξιμη περιοχή...69 Κατάλογος Πινάκων Πίνακας 1 - Πληθυσμός ανά πόλη... 9 Πίνακας 2 - Γενικά δεδομένα της Επιλέξιμης Περιοχής...43 Σελίδα 5 από 89

Εισαγωγή Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αύξηση του επιχειρηματικού ενδιαφέροντος των ελληνικών επιχειρήσεων προς την χώρα της Βουλγαρίας. Σε συνδυασμό με την κρίση που επήλθε στην χώρα μας η μετεγκατάσταση επιχειρήσεων στην γείτονα χώρα έγινε μονόδρομος για αρκετές επιχειρήσεις. Πέραν όμως του κόσμου των επιχειρήσεων οι υψηλές και λειτουργικές διασυνοριακές σχέσεις μπορούν να δώσουν λύσεις σε πολλά προβλήματα, να προσφέρουν γνώση και τεχνογνωσία σε διάφορα επίπεδα. Από την νόσο των πουλερικών μέχρι την συνεργασία των πανεπιστημίων, η ανταλλαγή γνώσεων, ιδεών αλλά και η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των δύο χωρών και ειδικότερα των αρμόδιων νομαρχιών είναι πραγματικά πολύτιμη. Στην παρούσα πτυχιακή εργασία σκοπός είναι να παρουσιαστεί η υφιστάμενη κατάσταση των πολυεπίπεδων διασυνοριακών αυτών σχέσεων μεταξύ της Ελλάδας και της Βουλγαρίας με ιδιαίτερη βαρύτητα όμως στην περιοχή της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Στο πρώτο κεφάλαιο πραγματοποιείται μία πρώτη γνωριμία με το κράτος της Βουλγαρίας. Γίνεται μία οικονομική, πολιτική και ιστορική παρουσίαση τους Βουλγάρικου κράτους. Στην συνέχεια, στο δεύτερο κεφάλαιο της εργασίας παρουσιάζονται οι διμερείς σχέσεις των δύο χωρών - Ελλάδα και Βουλγαρία. Επιμέρους αναφορές πραγματοποιούνται στις οικονομικές, τουριστικές σχέσεις, στις τουριστικές διαβάσεις καθώς και στο θέμα της ενέργειας με αφορμή την πραγματοποίηση του αγωγού Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολη. Στην συνέχεια, στο τρίτο κεφάλαιο πραγματοποιείται μια λεπτομερής παρουσίαση των διάφορων προγραμμάτων που έχουν αναπτυχθεί και εφαρμοστεί για την ανάπτυξη των διασυνοριακών σχέσεων των δύο χωρών. Επίσης γίνεται λεπτομερής παρουσίαση της υφιστάμενης κατάστασης στην περιοχή των προγραμμάτων. Στο τέταρτο κεφάλαιο, στο οποίο παρουσιάζονται οι θεματικές συναντήσεις Σελίδα 6 από 89

που έχουν πραγματοποιηθεί με στόχο την επίτευξη καλύτερων σχέσεων αλλά και τη λύση και αντιμετώπιση ουσιαστικών προβλημάτων από κοινού. Τέλος, στο πέμπτο κεφάλαιο παραθέτονται τα συμπεράσματα της παρούσας εργασίας. Σελίδα 7 από 89

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο : Η ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ 1.1. Οικονομική και πολιτική επισκόπηση της Βουλγαρίας 1.1.1. Γενικές πληροφορίες Η Βουλγαρία βρίσκεται στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, στη Βαλκανική χερσόνησο και έχει εμβαδόν περίπου 110.940 τετραγωνικά χιλιόμετρα, δηλαδή το 1/3 της Γερμανίας. Στα νότια συνορεύει με την Τουρκία και την Ελλάδα και στη δύση με τη Σερβία και το F.Y.R.O.M.. Βόρεια, ο Δούναβης είναι το φυσικό σύνορο με τη Ρουμανία, ενώ το ανατολικό σύνορο είναι η Μαύρη Θάλασσα. Η Βουλγαρία έχει περίπου 7,7 εκατομμύρια κατοίκους, από τους οποίους το 83,9% Βούλγαροι, το 9,4% Τούρκοι, το 4,7% Ρουμάνοι, το 2% Αρμένιοι, Σέρβοι και άλλοι. Η πυκνότητα του πληθυσμού ανέρχεται σε 69,93 κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο. Τα τελευταία χρόνια ο πληθυσμός της Βουλγαρίας έχει πτωτικές τάσεις. Οι αιτίες για την αρνητική πληθυσμιακή ανάπτυξη είναι οι μετανάστες, ο μειωμένος μέσος όρος ζωής και η πτώση του ποσοστού των γεννήσεων. Ο μέσος όρος ζωής είναι 72,6 χρόνια με τους άνδρες στα 69,1 χρόνια και τις γυναίκες στα 76,3 χρόνια (http://el.wikipedia.org/wiki/%ce%92%ce%bf%cf%85%ce%bb%ce%b3 %CE%B1%CF%81 %CE%AF%CE%B1). Η πλειοψηφία του πληθυσμού (85,7%) είναι Χριστιανοί Ορθόδοξοι, το 13,1% είναι Μουσουλμάνοι και οι υπόλοιποι Καθολικοί, Προτεστάντες και Εβραίοι. Η Βουλγαρία έχει 28 περιφέρειες και 278 δήμους. Οι περιφέρειες διοικούνται από κυβερνήτες που τους διορίζει το κράτος. Οι δήμαρχοι εκλέγονται από το λαό και ελέγχουν τους δήμους. Η πρωτεύουσα είναι η Σόφια με 1,2 εκατ. πληθυσμό, ενώ μεγάλες πόλεις είναι η Plovdiv, η VarnaRusse και το Borgas (Παξιμαδοπούλου, 1997). Σελίδα 8 από 89

Πίνακας 1 - Πληθυσμός ανά πόλη ΠΟΛΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΣΟΦΙΑ 1.241.321 PLOVDIV 347.374 VARNA 329.470 BURGAS 206.943 RUSSE 175.426 STΑRA ZAGORA 163.050 Πηγή:Μ1ρ://β!^ΙΚΙρβϋΙβ.θΓ9^ΙΚΙ/%ΟΕ%92%ΟΕ%ΒΡ%ΟΡ%85%ΟΕ%ΒΒ%ΟΕ%Β3%ΟΕ% Β1 %0Ρ%81%0Ε%ΆΡ%0Ε%Β1 Το εθνικό νόμισμα είναι το Λέβα και χωρίζεται σε 100 Στοτίνκι. Η ισοτιμία του βουλγαρικού Λέβα έχει κλειδώσει από το 1997 σε σχέση με το γερμανικό μάρκο 1:1 και από το 2001 με το euro ( ) 1 =1/95583 Λέβα. Η ισοτιμία αυτή παραμένει μέχρι να ενταχθεί το 2010 στη Νομισματική Ένωση (http://el.wikipedia.org/wiki/%ce%92%ce%bf%cf%85%ce%bb%ce%b3 %CE%B1%CF%81 %CE%AF%CE%B1). 1.2. Ιστορική αναδρομή Η Βουλγαρία ιδρύθηκε το 681 μ.χ. Κατά την πορεία των χρόνων δύο βουλγαρικές αυτοκρατορίες άκμασαν, ενώ μετά τον εκχριστιανισμό του κράτους τον 9ο αιώνα, γνώρισε μεγάλη ακμή, κυρίως στα χρόνια του Μεσαίωνα. Το 1879, μετά την απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό, υπό τον οποίο βρισκόταν για περίπου 500 χρόνια, ψηφίστηκε το πρώτο Σύνταγμα, με τη βοήθεια της Ρωσίας, το οποίο και ίσχυσε έως το 1947, οπότε και υιοθετήθηκε το δεύτερο Σύνταγμα. Μετά το δημοψήφισμα του Σεπτεμβρίου του 1946 εξορίστηκε ο Βασιλιάς ZarSimeon και τερματίστηκε η μοναρχία. Το γεγονός αυτό αποτέλεσε και την έναρξη της κομμουνιστικής εξουσίας, η οποία τερματίστηκε μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου, έπειτα από 45 Σελίδα 9 από 89

χρόνια (Βαλντέν Σ., 2004). Το 1990 το πολίτευμα της χώρας από Λαϊκή Δημοκρατία έγινε Κοινοβουλευτική Δημοκρατία της Βουλγαρίας, όπως θεσμοθετείται στο Σύνταγμα του 1991, σύμφωνα με το οποίο το πολίτευμα της Βουλγαρίας είναι η Δημοκρατία με κοινοβουλευτική διακυβέρνηση. Αρχηγός του κράτους είναι ο εκλεγμένος από το λαό για μία πενταετία Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ενώ νομοθετική εξουσία ασκεί το Κοινοβούλιο, το οποίο πραγματοποιεί και τον κοινοβουλευτικό έλεγχο. Τα μέλη του εκλέγονται κάθε τέσσερα χρόνια. Την εκτελεστική εξουσία ασκεί το Υπουργικό Συμβούλιο, το οποίο και ορίζει την εσωτερική και εξωτερική πολιτική της χώρας, είναι υπεύθυνο για την κατάρτιση του κρατικού προϋπολογισμού και τη διαχείριση και διανομή του κρατικού πλούτου. 1.3. Η οικονομική κρίση Το 1989 η πτώση του κομμουνιστικού καθεστώτος, επέφερε πολλές αλλαγές στο πολιτικό προσκήνιο και αποτέλεσε την απαρχή για την εδραίωση του δημοκρατικού πολιτεύματος. (Παξιμαδοπούλου - Σταυρινού, Μιράντα, 1997) Το 1991 ψηφίστηκε το Σύνταγμα της Βουλγαρίας, το οποίο ισχύει μέχρι σήμερα. Όμως δεν πέρασαν παρά λίγοι μήνες που η οικονομική κρίση και η απογοήτευση του κόσμου ανάγκασαν τη νέα κυβέρνηση να παραιτηθεί. Από το 1989 μέχρι και το 1997 συγκροτήθηκαν οκτώ κυβερνήσεις. Οι πολιτικές αναταραχές προκάλεσαν δραματική επιδείνωση της οικονομίας. Πλέον η Βουλγαρία δεν αποτελούσε ενδιαφέρον για αλλοδαπούς επενδυτές. Η βιομηχανική παραγωγή της χώρας από το 1989 έως το 1993 έπεσε κατά 30,6% Το τέλος της κομμουνιστικής περιόδου άφησε τη Βουλγαρία με υψηλό ποσοστό ανεργίας, χαμηλή παραγωγικότητα και ανεπαρκή ανταγωνιστικότητα στη βιομηχανία και τη γεωργία. Σε όλα αυτά ήρθε να προστεθεί και η αποτυχία της να πετύχει το 1990 μεγάλη αγορά των βιομηχανικών προϊόντων της εκ μέρους της Ρωσίας. Αυτή η αρνητική οικονομική εξέλιξη, αλλά και η αλλαγή της οικονομίας από οικονομία Σελίδα 10 από 89

κεντρικού σχεδιασμού σε οικονομία της αγοράς (ελεύθερη), οδηγούσε σε μεγάλη κρίση. Η μεγαλύτερη οικονομική κρίση σημειώθηκε την περίοδο 1996-1997, όπου το Α.Ε.Π. έχασε μέχρι και 17%. Οικονομική άνοδος επιτεύχθηκε το 1998, όμως παρόλο που υπήρξε άνοδος του Α.Ε.Π. κατά 3,4%, η παγκόσμια οικονομική κρίση είχε αρνητικά αποτελέσματα στη βιομηχανική παραγωγή. Από το 1946 μέχρι το 1989 η Βουλγαρία ήταν μία βιομηχανική - αγροτική χώρα με ελεγχομένη από το κέντρο οικονομίας κεντρικού σχεδιασμού. Προκειμένου να επιτευχθεί αυτό έγιναν εκτενείς αναδιαρθρώσεις και μεταρρυθμίσεις. Όπως αναφέρθηκε, η πρώτη μη κομμουνιστική κυβέρνηση προσπάθησε να επιτύχει τη σταθεροποίηση εισάγοντας το Νόμο για την ιδιωτικοποίηση των κρατικών επιχειρήσεων και βιομηχανιών, με τον οποίο δόθηκε η δυνατότητα σε αλλοδαπές εταιρείες να συνεταιριστούν με τις βουλγαρικές, σε εκείνη όμως τη φάση δεν μπορούσαν να αγοράσουν ακόμη μετοχές (Κολιόπουλος - Χατζηκωνσταντίνου, 2008). Η ιδιωτικοποίηση, σαν νομικό φαινόμενο, σημαίνει τη μεταβίβαση κρατικής περιουσίας σε φυσικά ή νομικά πρόσωπα. Γενικά, είναι μία διαδικασία κατά την οποία κρατική περιουσία μετατρέπεται σε ιδιωτική, υπό την προϋπόθεση τήρησης ορισμένων νόμων. Η εισαγωγή του θεσμού των ιδιωτικοποιήσεων ήταν αναγκαία προϋπόθεση για τη ριζική οικονομική μεταρρύθμιση, θα συρρίκνωνε την κρατική περιουσία και θα βοηθούσε στην κοινωνική ανοικοδόμηση και τη λύση θεμελιωδών κοινωνικών, πολιτικών και οικονομικών προβλημάτων. Η βελτίωση του θεσμού των ιδιωτικοποιήσεων ήταν και ο στόχος των επόμενων κυβερνήσεων της Βουλγαρίας. Τον Νοέμβριο του 2000 ψηφίστηκαν πρόσθετες διατάξεις στον νόμο περί ιδιωτικοποιήσεων, προκειμένου να διευκολυνθούν περαιτέρω ενέργειες ιδιωτικοποιήσεως. Οι προσθήκες αυτές σκοπό είχαν τη βελτίωση της όλης διαδικασίας και την ενδυνάμωση του κοινοβουλευτικού ελέγχου (Κολιόπουλος - Χατζηκωνσταντίνου, 2008). Πρώτο μέλημα ήταν η μεταρρύθμιση του ενεργειακού τομέα. Μετά τον Σελίδα 11 από 89

διαχωρισμό της Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού (\Λ/ΕΚ) σε τρεις αυτόνομους τομείς, εφαρμόστηκε μία νέα στρατηγική για την ιδιωτικοποίηση των εταιρειών διανομής. Με την αλλαγή του Νόμου περί ενέργειας δόθηκε η δυνατότητα σε μεγάλες εταιρείες να προμηθεύονται ρεύμα και εκτός της Επιχείρησης Ηλεκτρισμού. Με αυτόν τον τρόπο ξύπνησε το ενδιαφέρον νέων επενδυτών (Κολιόπουλος - Χατζηκωνσταντίνου, 2008). Το 2001 περίπου 600 ιδιωτικοποιήσεις ολοκληρώθηκαν. Έτσι το 87,5% των προϋπολογισθέντων ιδιωτικοποιήσεων του βουλγαρικού κράτους είχε πραγματοποιηθεί. Οι ιδιωτικοποιήσεις περιείχαν 160 περιουσιακά στοιχεία και 429 πακέτα μετοχών. Πάνω από το 40% αφορούσε τον κλάδο της βιομηχανίας, 17% τη γεωργία, 14% τον κλάδο των ακινήτων, 8% το εμπόριο και τον κλάδο των μεταφορών. Το 2002 οι ιδιωτικοποιήσεις βρίσκονταν σε μεγάλη έξαρση. Στον τομέα της ενέργειας είκοσι δύο μεγάλοι υδροηλεκτρικοί σταθμοί και σαράντα ένας πωλήθηκαν. Ακόμη οι θερμοηλεκτρικοί σταθμοί Mariza - 3, Bobovdol και Russe ιδιωτικοποιήθηκαν. Όμως και στη βουλγαρική ναυσιπλοΐα σημειώθηκαν μεγάλες αλλαγές, όπου τα μεγαλύτερα ναυπηγία της χώρας είχαν αποκρατικοποιηθεί. Το 2003 η μεγαλύτερη κρατική τράπεζα, η DSK πωλήθηκε σε ιδιώτες και το 2004 επτά επιχειρήσεις παροχής ρεύματος ιδιωτικοποιήθηκαν. Το 2005 οι εκλογές και η αλλαγή κυβέρνησης, όπως και ορισμένα διαδικαστικά λάθη που είχαν σημειωθεί και κάποιες δικαστικές αποφάσεις, σταμάτησαν την πρόοδο της ιδιωτικοποίησης. Το 2006 ολοκληρώθηκε η αποκρατικοποίηση της εταιρείας βουλγαρικών τηλεπικοινωνιών (ΒΤΚ), ενώ τον Ιανουάριο του 2007 ο εθνικός αερομεταφορέας Bulgarian Air αγοράστηκε κατά 99,9% από ιδιώτες. Έτσι, μετά από σχεδόν είκοσι χρόνια, η διαδικασία ιδιωτικοποίησης στη Βουλγαρία ολοκληρώνεται, αν και υπάρχουν ακόμη ορισμένες κρατικές εταιρείες (π.χ. καπνοβιομηχανίες Bulgartabak, φυσικό αέριο Μπουργκάς και πολλά νοσοκομεία), οι οποίες αναμένεται να ιδιωτικοποιηθούν έως το 2010. Σελίδα 12 από 89

Η εισαγωγή της ιδιωτικοποίησης ήταν ένα σωστό βήμα για την αλλαγή της βουλγαρικής οικονομίας. Η πρόοδος της ιδιωτικοποίησης επέφερε πολλές επιτυχίες στη σταθεροποίηση της γενικότερης οικονομικής κατάστασης, καθώς οι σημαντικότεροι οικονομικοί δείκτες βελτιώθηκαν και το ενδιαφέρον αλλοδαπών επενδυτών αφυπνίστηκε. 1.4. Οικονομική κατάσταση Η Βουλγαρία σήμερα διαθέτει ένα υψηλό ποσοστό μακροοικονομικής σταθερότητας. Το σταθερό νόμισμα, η υψηλή βιομηχανική ανάπτυξη σε σχέση με τους 25 Ευρωπαίους εταίρους, η μειωμένη ανεργία και η αυξημένη εμπιστοσύνη αλλοδαπών επενδυτών, είναι η απόδειξη για την επιτυχία της Βουλγαρίας όσον αφορά την οικονομική πολιτική της. Από κει και πέρα, η μεγάλη ταχύτητα ανάπτυξης, η πίεση να αντεπεξέλθει στα κριτήρια που θέτει η Ε.Ε., καθώς και οι επιχορηγήσεις που λαμβάνει η χώρα από την Ε.Ε. από το 2007, αποτελούν τη βάση για περαιτέρω επενδύσεις και πηγή για την άνοδο του εμπορίου. Έτσι, αποτελεί μία από τις πιο αναπτυσσόμενες χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, γεγονός που την κάνει αρκετά ελκυστική αγορά για τη γερμανική οικονομία (Καραφωτάκης, Ευάγγελος Ι., 2001). 1.5. Επενδύσεις Τα τελευταία χρόνια η Βουλγαρία εξελίχθηκε σε έναν ελκυστικό προορισμό για αλλοδαπούς επενδυτές στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Επενδυτικά κίνητρα τα οποία ελκύουν ξένες επενδύσεις αποτελούν η σταθερή οικονομική και πολιτική κατάσταση της χώρας, η μείωση των φόρων και η προβλέψιμη πλευρά της οικονομίας. Οι τομείς που επενδύουν τα τελευταία χρόνια ξένοι επενδυτές είναι οι χρηματοοικονομικές παροχές, εμπόριο και service, ο τομέας των ακινήτων, ο τομέας παροχής υπηρεσιών, οι τηλεπικοινωνίες, ο τομέας ηλεκτρισμού και νερού και ο τομέας της χημείας. Οι ακαθάριστες επενδύσεις αυξήθηκαν στο δεύτερο εξάμηνο του 2005 και στο πρώτο εξάμηνο του 2006 κατά 20%. Οι πιο μεγάλες επενδύσεις έγιναν στον παρασκευαστικό τομέα (και μάλιστα στο πρώτο εξάμηνο του 2006 το ποσό αφορούσε 655 εκατομμύρια ), έπειτα στο μεταφορικό και Σελίδα 13 από 89

τηλεπικοινωνιακό τομέα (586 εκατομμύρια ). Άλλοι επενδυτικοί στόχοι είναι το εμπόριο, ο τομέας της συντήρησης και της επισκευής οχημάτων και ο τομέας παραγωγής καταναλωτικών αγαθών (401 εκατομμύρια ), όπως και ο ενεργειακός τομέας και ο τομέας ύδρευσης (265 εκατομμύρια ). Οι ξένες άμεσες επενδύσεις στη Βουλγαρία αποτελούν την κύρια δύναμη στην άνοδο των επενδύσεων κατά το 2006. Μέχρι τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους οι ξένες άμεσες επενδύσεις ανέρχονταν στα 2,8 δισεκατομμύρια, ποσό που ξεπέρασε τα 2,3 δισεκατομμύρια του 2005 και που αποτελούσε το 11,8% του Α.Ε.Π. Το ποσό αυτό αναλογεί σε αύξηση 70% σε σχέση με το χρονικό διάστημα του περασμένου έτους. Στο πρώτο τετράμηνο του 2007 οι ξένες άμεσες επενδύσεις ανέρχονταν στα 770,8 εκατομμύρια, δηλαδή περίπου στο ίδιο επίπεδο με τους τρεις πρώτους μήνες του προηγούμενου έτους. Τα2/3 των άμεσων ξένων επενδύσεων είναι συγκεντρωμένα στην οικονομικά αναπτυσσόμενη Σόφια. Μερικές από τις μεταρρυθμίσεις της βουλγαρικής πολιτικής είναι η μείωση του φόρου εισοδήματος νομικών προσώπων από 01-01-2006 σε 10%, γεγονός που καθιστά τη Βουλγαρία στον επενδυτικό κόσμο ακόμη πιο ελκυστική (Καραφωτάκης, Ευάγγελος Ι., 2001). Σε αυτό ασφαλώς συμβάλει και το γεγονός ότι η Βουλγαρία βρίσκεται στην τελική φάση της ιδιωτικοποίησης, θεσμός που εισαγάγει «νέο χρήμα» στη χώρα, αλλά μπορεί μόνο βραχυπρόθεσμα να επηρεάσει την τάση των άμεσων ξένων επενδύσεων. Εάν η χώρα επιθυμεί να έχει μακροπρόθεσμα επιτυχία, να κρατήσει σε υψηλό επίπεδο τον ρυθμό ανάπτυξης και να πληρώνει το έλλειμμα του ισολογισμού, θα πρέπει να εκμεταλλευτεί τα δεδομένα πλεονεκτήματα που διαθέτει, όπως π.χ. το εργατικό δυναμικό και το περιβάλλον, ώστε να εισαγάγει περισσότερα projects. Ο ρυθμός αύξησης των επενδύσεων στη Βουλγαρία, λόγω της επιχορήγησης από την Ε.Ε. και των εισροών ξένων επενδύσεων, θα παραμείνει διψήφιος. Σελίδα 14 από 89

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Ο : ΔΙΜΕΡΕΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ 2.1. Διπλωματικές σχέσεις Οι διπλωματικές σχέσεις Ελλάδος - Βουλγαρίας, που συνήφθησαν το 1880, είναι εξαίρετες και αναπτύσσονται συνεχώς, παρουσιάζοντας ανοδική πορεία σε όλους τους τομείς, ιδίως μάλιστα μετά την ενσωμάτωση της γείτονος χώρας στην Βορειοατλαντική Συμμαχία (Μάρτιος 2004) και την ένταξή της στην ΕΕ (1/1/2007). Σημειώνεται ότι στο πλαίσιο της 4ης Τριμερούς Συνόδου Κορυφής Ελλάδος - Ρουμανίας - Βουλγαρίας (Αθήνα, 2 Νοεμβρίου 2005), έλαβε χώρα πανηγυρική τελετή κύρωσης της Συνθήκης Προσχώρησης της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας στην ΕΕ από την ολομέλεια του Ελληνικού Κοινοβουλίου, παρουσία του Πρωθυπουργού της Ελλάδος κ. Κώστα Καραμανλή και των Προέδρων Βουλγαρίας και Ρουμανίας. Εκτός της Ελληνικής Πρεσβείας στη Σόφια, λειτουργούν επίσης Γενικά Προξενεία στην Σόφια και στη Φιλιππούπολη (Καρπουζά Ε., 2010). 2.2. Συμβατικό πλαίσιο Το 1964 υπεγράφησαν οι 12 συμφωνίες που εγκαινίασαν τη νέα εποχή στις διμερείς οικονομικές και πολιτικές σχέσεις. Οι κυριότερες διακρατικές συμφωνίες που υπεγράφησαν κατά την τελευταία δεκαπενταετία είναι οι εξής: Συμφωνία για την αποφυγή της διπλής φορολογίας ως προς τους φόρους εισοδήματος και κεφαλαίου (Αθήνα, 15/2/1991) Συμφωνία Αστυνομικής Συνεργασίας στους τομείς της λαθρομετανάστευσης, τρομοκρατίας, οργανωμένου εγκλήματος και εκπαίδευσης αστυνομικού προσωπικού (Αθήνα, 8/7/1991) Συμφωνία Συνεργασίας μεταξύ Υπουργείων Άμυνας και Ε.Δ. δύο χωρών (Αθήνα, 28/11/1991) Συμφωνία εποχιακής απασχόλησης εργατικού δυναμικού (Αθήνα, 15/12/1995) Συμφωνία για τα ύδατα του Νέστου (Σόφια, 22/12/1995) Συμφωνία για τη διάνοιξη τριών νέων συνοριακών διόδων και συνδετικών Σελίδα 15 από 89

οδικών αρτηριών μεταξύ των δύο χωρών (Σόφια, 22/12/1995) Συμφωνία στρατιωτικό - τεχνικής συνεργασίας (Μάρτιος, 1998) Πρόγραμμα Επιστημονικής, Εκπαιδευτικής και Μορφωτικής Συνεργασίας (Σόφια, 12/6/2002) κατά εφαρμογή του αρθρ. 13 της Διμερούς Μορφωτικής Συμφωνίας (Αθήνα, 31/05/1973) Διμερής Συμφωνία στον τομέα προστασίας του περιβάλλοντος (Αθήνα, 01/11/2002) Αεροπορική Συμφωνία (Αθήνα, 01/11/2002) Πρωτόκολλο Επιστημονικής και Τεχνολογικής Συνεργασίας (Αθήνα, Δεκέμβριος 2002) 2.3. Πολιτικές σχέσεις 2.3.1. Διμερής Συνεργασία - Επισκέψεις Οι παραδοσιακά άριστες πολιτικές σχέσεις των δυο χωρών γνωρίζουν ποιοτική αναβάθμιση μέσα από τακτικές ανταλλαγές επισκέψεων σε υψηλό πολιτικό επίπεδο. Σημειώνουμε την επίσημη επίσκεψη του κ. Προέδρου της Δημοκρατίας στην Βουλγαρία (12-14.02.2007) και την προγενέστερη Συνάντηση των δύο ανδρών στην Θεσσαλονίκη (11.04.2005), την επίσημη επίσκεψη του κ. Πρωθυπουργού στην Σόφια, (13-14.4. 06) και την επίσημη επίσκεψη στην Ελλάδα του Προέδρου της Βουλγαρικής Εθνοσυνελεύσεως κ. Pirinski (17&18.03.08). Σε επίπεδο ΥΠΕΞ, η Τριμερής Συνάντηση Ελλάδος- Βουλγαρίας-Ρουμανίας (Αθήνα, 22.12.07) και η Συνάντηση Εργασίας της κας Υπουργού με τον κ. Kalfin (Αθήνα, 09.04.08), στο περιθώριο Συνεδρίου του Economist (Καρπουζά Ε., 2010). 2.3.2. Πετρελαιαγωγός Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη. Πολιτικό Μνημόνιο Κατανοήσεως για την υλοποίηση του π/αγωγού υπεγράφη στη Σόφια, στις 12 Απριλίου 2005 υπογραμμίζοντας την πολιτική βούληση τριών κυβερνήσεων για την κατασκευή του αγωγού. Εν συνεχεία, υπεγράφη στην Αθήνα (15.03.2007), παρουσία του Ρώσου Προέδρου Putin και του Βούλγαρου Πρωθυπουργού Σελίδα 16 από 89

Stanishev, η Διακρατική Συμφωνία για τη συνεργασία στην κατασκευή και εκμετάλλευση του Αγωγού Πετρελαίου «Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολη». Τέλος, υπεγράφη στην Σόφια (17.01.2008), Τριμερής Καταστατική Συμφωνία Μετόχων της Διεθνούς Εταιρείας του έργου. 2.3.3. Μεθοριακές διαβάσεις Πρόκειται για τις τρεις οδικές συνδέσεις της ελληνο-βουλγαρικής μεθορίου, η διάνοιξη των οποίων προβλέπεται από τη σχετική διμερή συμφωνία (22.12.1995) (Υπουργείο Οικονομικών Ελλάδας, 2008): α) Δράμα - Νευροκόπι - Εξοχή-Ελληνοβουλγαρικά σύνορα-gotsedelchev β) Ξάνθη - Εχίνος-Ελληνοβουλγαρικά σύνορα-roudozem, γ) Κομοτηνή - Νυμφαία- Ελληνοβουλγαρικά σύνορα-(μάκαζα) Kurdjali. Συμφωνία λειτουργίας της διόδου GotseDelchev-Εξοχή - Νευροκόπι-Δράμα (09.12.2005) υπεγράφη (από κ. Στυλιανίδη και τον κ. Kyuchukov), ενώ στην τελετή των εγκαινίων της διόδου παρέστησαν οι Πρόεδροι Παπούλιας και Purvanov. Κατά την διάρκεια της επίσημης επισκέψεως του κ. Πρωθυπουργού στην Σόφια (14.04.06), υπεγράφη, από τους αρμόδιους Υφυπουργούς, Συμφωνία για την διάνοιξη 4ης διόδου Κυπρίνος - Ivailovgrad, χαμηλού κόστους, για την διέλευση πεζών και επιβατηγών οχημάτων (http://www2.mfa.gr/www.mfa.gr/gotoprintable.aspx?uiculture=el- GR&GUID=%7B2ED5C8AE-51C0-4D8F-8229-E40B62D96D19%7D). 2.3.4. Οικονομικές Σχέσεις Όγκος εμπορικών συναλλαγών Η Βουλγαρία είναι η 4η σημαντικότερη χώρα προορισμού των ελληνικών εξαγωγών, ενώ είναι μια από τις χώρες, με τις οποίες η Ελλάδα έχει συνεχές θετικό εμπορικό ισοζύγιο. (1,83 δις ευρώ, κατά το α 8μηνο του 2008) Επενδύσεις: Η Ελλάδα συγκαταλέγεται ανάμεσα στους 4 μεγαλύτερους Σελίδα 17 από 89

ξένους επενδυτές στη Βουλγαρία: επενδεδυμένο κεφάλαιο 2,4 δις ευρώ καλύπτει το 10% των συνολικών επενδύσεων στη Βουλγαρία (ιδίως στην Νότια Βουλγαρία.) Ιδιαίτερα δυναμική ελληνική παρουσία στους τομείς τροφίμων, ποτών, κατασκευών, υπηρεσιών (τράπεζες, ασφάλειες, τομέας υγείας) και παραγωγής ενδυμάτων. Στον τραπεζικό τομέα έχουν υποκαταστήματα οι Τράπεζα Πειραιώς, η Εθνική και η ALFA Bank (http://www2.mfa.gr/www.mfa.gr/gotoprintable.aspx?uiculture=el- GR&GUID=%7B2ED5C8AE-51 C0-4D8F-8229-E40B62D96D19%7D). 2.3.5. Τουρισμός Αύξηση του τουριστικού ρεύματος από την Ελλάδα προς την Βουλγαρία σημειώθηκε κατά τα τελευταία χρόνια, ενώ ενισχύεται σημαντικά και η τουριστική βιομηχανία, κατά κύριο λόγο της Βορείου Ελλάδος, από τον διαρκώς αυξανόμενο αριθμό Βουλγάρων τουριστών (http://www2.mfa.gr/www.mfa.gr/gotoprintable.aspx?uiculture=el- GR&GUID=%7B2ED5C8AE-51 C0-4D8F-8229-E40B62D96D19%7D). 2.3.6. Πολιτιστικές σχέσεις Το τελευταίο Μορφωτικό Πρόγραμμα (Αθήνα, 13.07.2005) υπογράφηκε κατ εφαρμογή της Διμερούς Μορφωτικής Συμφωνίας (31.05.1976) και καλύπτει την περίοδο 2005-2007. Προβλέπει συνεργασία στους τομείς της επιστήμης, της εκπαιδεύσεως, του πολιτισμού, των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, του Αθλητισμού, τη χορήγηση υποτροφιών εκατέρωθεν καθώς και ανταλλαγές καθηγητών. Εκκρεμεί η υπογραφή του Μορφωτικού Προγράμματος για την περίοδο 2008-10 (http://www2.mfa.gr/www.mfa.gr/gotoprintable.aspx?uiculture=el- GR&GUID=%7B2ED5C8AE-51 C0-4D8F-8229-E40B62D96D19%7D). Πρόσφατα (17.11.2008) πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια του παραρτήματος του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού στην Σόφια τη παρουσία του Υπουργού Πολιτισμού κ. Λιάπη. Πολιτιστικοί φορείς ελληνικού ενδιαφέροντος : Σελίδα 18 από 89

Στη Βουλγαρία δραστηριοποιείται ο «Ελληνικός Εκπαιδευτικός Σύλλογος Σόφιας» καθώς και σύλλογοι Ε/Β Φιλίας (Ομοσπονδία Ε/Β Συλλόγων Μαύρης Θάλασσας), η «Ομοσπονδία Πολιτιστικών και Εκπαιδευτικών Συλλόγων Σαρακατσάνων Βουλγαρίας», πολιτιστικοί σύλλογοι (Σύλλογος Νεοελληνιστών Βουλγαρίας «Κωστής Παλαμάς», «Ομάδα Φίλων Στέφαν Γκέτσεφ», το βουλγαρικό τμήμα της «Διεθνούς Εταιρείας Φίλων Νίκου Καζαντζάκη»). 2.3.7. Ομογένεια Ο αριθμός των ατόμων ελληνικής καταγωγής και ιθαγένειας στη Βουλγαρία ανέρχεται σε περίπου 28.500. Ο αριθμός περιλαμβάνει κατά προσέγγιση 15.000 Σαρακατσάνους, 2.500 πρώην πολιτικούς πρόσφυγες, 8.000 «Παλαιούς Έλληνες», 2.000 φοιτητές και 1.000 επιχειρηματίες και μέλη των οικογενειών τους (http://www2.mfa.gr/www.mfa.gr/gotoprintable.aspx?uiculture=el- ΟΡ&Οϋ!ϋ=%7Β2Εϋ5Ο8ΔΕ-51Οϋ-4ϋ8Ρ-8229-Ε4ϋΒ62ϋ96ϋ19%7ϋ). Σελίδα 19 από 89

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3Ο: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ 3.1. Εφαρμογή του προγράμματος INTERREG II 3.1.1. Σύντομο ιστορικό Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα για την Ελλάδα στο πλαίσιο της Κοινοτικής Πρωτοβουλίας INTERREG II - ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΣΥΝΟΡΑ εγκρίθηκε με την Ε (94) 5/ 5-1-95 Απόφαση Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα αυτό είναι πολυταμειακό και αποτελείται από ένα σύνολο πολυετών μέτρων με βάση τους άξονες προτεραιότητας που είχαν καθοριστεί από την Ελλάδα στο υποβληθέν Σχέδιο Προγράμματος (Νοέμβριος 1994). Το πρόγραμμα διαιρείται σε τέσσερα (4) επιμέρους προγράμματα ανά χώρα διασυνοριακής συνεργασίας και στο πρόγραμμα INTERREG II Ελλάδα- Βουλγαρία κατανεμήθηκε το μεγαλύτερο ποσοστό σε σχέση με τις άλλες χώρες συνεργασίας αντιπροσωπεύοντας το 33,66% των συνολικών πόρων του προγράμματος (http://www.interreg.gr/inst/interreg/ganery/file/programmes/greece%20%20 Albania/Koino%20Programmatiko%20Eggrafo/04.%20%CE%94%CE%B9% CE%B1%CF%83%CF%85 %CE%BD%CE % BF%CF%81 %CE%B9%CE% B1 %CE%BA%CE%AE%20%CE%B5%CE%BC%CF%80%CE%B5%CE%B9% CF%81 %CE%AF%CE%B1.pdf). Οι ομαλές διμερείς σχέσεις μεταξύ των δύο κρατών από την αρχή υλοποίησης του Προγράμματος και ο μεγάλος αριθμός επενδύσεων από Ελληνικές επιχειρήσεις στην όμορη χώρα έθεσαν τις βάσεις για την δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών διασυνοριακής συνεργασίας. Επισημαίνεται ότι το Πρόγραμμα Ελλάδα-Βουλγαρία κατένειμε τους πόρους στα ακόλουθα υποπρογράμματα. Υποπρόγραμμα 1-Βασικές υποδομές. Υποπρόγραμμα 3-Ανάπτυξη αγροτικού χώρου. Σελίδα 20 από 89

Υποπρόγραμμα 4 - Ενίσχυση οικονομικής βάσης Υποπρόγραμμα 5- Ποιότητα ζωής-περιβάλλον Υποπρόγραμμα 6 - Ανθρώπινο δυναμικό. 3.1.2. Προγράμματα INTERREG II - PHARE CBC (1994-1999) Τα προγράμματα INTERREG II (1994-1999) και PHARE CBC αποτέλεσαν για την Ελλάδα και τη Βουλγαρία μια πρώτη σημαντική ευκαιρία για θεσμοθετημένη, προγραμματική συνεργασία με στόχο την από κοινού λήψη αποφάσεων για την ανάπτυξη των παραμεθόριων περιοχών Ελλάδας - Βουλγαρίας που χαρακτηρίζονταν από: Αναπτυξιακή υστέρηση λόγω της διπλού περιφερειακού χαρακτήρα των περιοχών αυτών, Σημαντικές κοινωνικοοικονομικές ανισότητες Μειωμένης αποτελεσματικότητας παρεμβάσεις λόγω ανύπαρκτης ή μειωμένης συνεργασίας στον επιχειρηματικό τομέα, τον ερευνητικό, καθώς και στους τομείς των μεταφορών, του περιβάλλοντος, της υγείας και του πολιτισμού. Για πρώτη φορά εκπρόσωποι των δύο Χωρών μέσω κοινών θεσμοθετημένων δομών επικεντρώθηκαν στα κοινά προβλήματα και επιδίωξαν τη σύγκλιση των εθνικών προτεραιοτήτων ώστε οι λαμβανόμενες αποφάσεις να οδηγούν σε ολοκλήρωση των επιλογών εκατέρωθεν των συνόρων. Η λειτουργία της Κοινής Επιτροπής Σχεδιασμού και Παρακολούθησης, της Κοινής Γραμματείας και των Κοινών Ομάδων Εργασίας που δημιουργήθηκαν για θέματα Μεταφορών και Περιβάλλοντος δημιούργησαν από μόνες τους μια καθαρή προστιθέμενη αξία, γιατί αποτέλεσαν βάση για κατανόηση των υφιστάμενων εκατέρωθεν των συνόρων μηχανισμών της διοίκησης για σχεδιασμούς καθώς και των θεσμικών πλαισίων μέσω των οποίων αυτές υλοποιούνται. Έτσι θέματα για τα οποία οι επιλογές ήταν επί σειρά ετών αποκλίνουσες, με συνέπεια την αναποτελεσματικότητα, παραχώρησαν τη θέση τους, μέσω της Σελίδα 21 από 89

συνολικότερης θεώρησης της περιοχής που καλύπτουν οι συνοριακές περιφέρειες των δύο Χωρών, σε κοινά στηριζόμενες επιλογές και σε ολοκληρωμένα έργα. Ειδικότερα στα πλαίσια των επιμέρους αξόνων του προγράμματος επιτεύχθηκαν οι πιο κάτω διασυνοριακές επιλογές, οι οποίες δημιουργούν τη βάση για περαιτέρω ενίσχυση από το INTERREG III και PHARE CBC της νέας προγραμματικής περιόδου (www.interreg.gr). i. Στα πλαίσια του άξονα βασικών υποδομών υπήρξε μια σαφής και συνεκτική μεταξύ των επί μέρους μέτρων στρατηγική που στήριξε την επικέντρωση των πόρων στους βασικούς κάθετους οδικούς και σιδηροδρομικούς άξονες καθώς και στα αντίστοιχα σημεία απόληξης τους (μεθοριακοί σταθμοί, λιμάνια). Η επικέντρωση έγινε κυρίως στους δύο βασικούς κάθετους οδικούς άξονες σύνδεσης των Χωρών, τον άξονα Σόφια - Κούλατα - Προμαχώνα-Θεσσαλονίκη (Ε79) και το τμήμα του Διευρωπαϊκού Διαδρόμου ΙΧ Haskovo-NovoSelo - Ορμένιο-Αλεξανδρούπολη. Από Ελληνικής πλευράς οι πόροι που διατέθηκαν στα πλαίσια του INTERREG II, ήταν συμπληρωματικοί εκείνων του ΚΠΣ όμως δεν ήταν επαρκείς ώστε να καλυφθεί το σύνολο των απαιτούμενων ενεργειών. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι, από Βουλγαρικής πλευράς, χρηματοδοτήθηκε μελέτη για την αναβάθμιση σε αυτοκινητόδρομο ολόκληρου του άξονα Culata-Sofia, ώστε να υπάρχει ωριμότητα και με πόρους του PHARE CBC & ISPA, ολόκληρος ο άξονας από τη Θεσσαλονίκη νίκη μέχρι τη Σόφια να αποκτήσει ενιαία χαρακτηριστικά. Με τους περιορισμένους πόρους του PHARE CBC απέκτησε χαρακτηριστικά αυτοκινητοδρόμου επίσης, εντός της Βουλγαρίας, ένα μικρό τμήμα του άξονα Haskovo-Novoselo, ενώ απαιτείται η συνολική αναβάθμισή του. Οι επιλογές αυτές οι οποίες συγκέντρωσαν πόρους και από άλλες χρηματοδοτικές πηγές εκτός INTERREG & PHARE CBC θα πρέπει να προωθηθούν και στην επόμενη προγραμματική περίοδο. Σελίδα 22 από 89

Λόγω της ύπαρξης μειωμένων σημείων διέλευσης στο εκτεταμένο σύνορο Ελλάδας-Βουλγαρίας αποφασίστηκε το Δεκέμβρη 1995 με υπογραφή επίσημης διμερούς συμφωνίας, η διάνοιξη τριών νέων σημείων διέλευσης στο Εξοχή-Hliden, Νυμφαία-Μakaza& Εχίνος- Roudozen. Οι τρεις νέες διελεύσεις θα επιτρέψουν την περαιτέρω ανάπτυξη συνεργασιών δημιουργούν όμως ανάγκες για μελέτη των νέων οδικών συνδέσεων Δράμα-Εξοχή- Uliden-GoceDelcev, Κομοτηνή - Νυμφαία - Makaza-Kardjali και Ξάνθη - Εχίνος- Roudozem, καθώς και των αντίστοιχων Μεθοριακών Σταθμών. Η ανωριμότητα των έργων στις νέες διόδους και η έλλειψη πόρων οδήγησε στο να καλυφθούν μικρά τμήματα των απαιτούμενων επενδύσεων. Κυρίως χρηματοδοτήθηκαν τμήματα των μελετών ώστε να υπάρχει ωριμότητα για κατασκευή οδικών τμημάτων στην επόμενη περίοδο, ενώ προωθήθηκε η κατασκευή τμημάτων των αξόνων Δράμα-Εξοχή - Illiden-GoceDelcev από τις δύο πλευρές και κατασκευή τμήματος του άξονα Κομοτηνή - Νυμφαία - Makaza- Kartzali στο Βουλγαρικό κυρίως έδαφος από το PHARE CBC. Δεδομένου του προβλήματος της λαθρομετανάστευσης, του λαθρεμπορίου και της μετάδοσης ζωικών νόσων με τη μετακίνηση των ζώων, δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση για βελτίωση των εγκαταστάσεων και των εξοπλισμών στους Μεθοριακούς σταθμούς Ορμενίου και Προμαχώνα καθώς και στους Σταθμούς Υγειονομικού και Κτηνιατρικού Ελέγχου (ΣΥΚΕ) των ίδιων μεθοριακών σταθμών. Οι παρεμβάσεις στους μεθοριακούς σταθμούς συμπληρώθηκαν με δράσεις κατάρτισης ώστε να υπάρξει καλύτερη συνεργασία μεταξύ των υπηρεσιών των μεθοριακών σταθμών. Τα κονδύλια που διατέθηκαν δεν έχουν καλύψει τις ανάγκες εξοπλισμού στους δύο βασικούς Μεθοριακούς Σταθμούς (Ορμένιο- Προμαχώνα), όπου θα πρέπει να διατεθούν πρόσθετοι πόροι από το νέο INTERREG & PHARE CBC, ενώ για τους νέους σταθμούς (Δράμα/INiden, Νυμφαίο/Makaza, Εχίνος-Roudozen) δεν έχει γίνει ακόμα καμία άλλη επένδυση εκτός από κτιριακές εγκαταστάσεις στο Σελίδα 23 από 89

Illiden, από το βουλγαρικό PHARE-CBC. Στη δημιουργία καλύτερων υποδομών σύνδεσης εντάσσεται και η αναβάθμιση της σιδηροδρομικής σύνδεσης της γραμμής Σόφια- Θεσσαλονίκη. Για αναβάθμιση της τηλεπικοινωνιακής σύνδεσης κατασκευάστηκε το δίκτυο οπτικών ινών Καβάλας-Haskovo. Και για τα δύο αυτά σημαντικά έργα υπήρξε παράλληλη χρηματοδότηση από πόρους του INTERREG & του PHARE CBC. ii. Στον τομέα της επιχειρηματικής συνεργασίας που κινήθηκε παράλληλα με τον τομέα των βασικών υποδομών μεταφορών και επικοινωνιών υπήρξε η ιδιομορφία της μη χρηματοδοτικής κάλυψης από τη βουλγαρική πλευρά, λόγω περιορισμένων πόρων, αυξημένων αναγκών στις υποδομές μεταφορών-επικοινωνιών και στον τομέα του περιβάλλοντος, καθώς και σε ιδιαιτερότητες του κανονισμού PHARE CBC ως προς τις διαδικασίες χρηματοδότησης για τις οποίες υπήρχε πλήρης έλλειψης σχετικής εμπειρίας (http://www.mne.gr/, INTERREG II, Greece-Bulgaria, Nestos-Mesta Euroregion, Δεκέμβριος 2006). Από ελληνικής πλευράς το ανωτέρω μειονέκτημα έγινε προσπάθεια να καλυφθεί είτε με ανάπτυξη περιορισμένης συνεργασίας με φορείς της Βουλγαρίας που εισέφεραν σε είδος είτε με δημιουργία αντενών των ελληνικών φορέων στη Βουλγαρία. Έγινε προσπάθεια μέσω του INTERREG II ώστε η στήριξη των ΜΜΕ για συνεργασία αντιπροσωπευτικών φορέων να προωθηθεί στοχευμένα και συντονισμένα. Έτσι δόθηκε έμφαση στη δημιουργία ενός φορέα/πυρήνα στη Θεσσαλονίκη του Διαβαλκανικού και Παρευξείνιου Επιχειρηματικού Κέντρου (ΔΙΠΕΚ) που προήλθε από συνεργασία του Συνδέσμου Εξαγωγέων Β. Ελλάδος, του Συνδέσμου Βιομηχάνων Β. Ελλάδος, της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης, του ΕΟΜΜΕΧ, και του ΟΠΕ, που, βάσει συγκεκριμένου businessplan, προέβη σε συγκέντρωση πληροφοριών για την περιοχή, δημιούργησε κεραίες / antennes στις βαλκανικές χώρες, συγκεντρώνει τις απαιτούμενες για επιχειρηματική συνεργασία πληροφορίες και Σελίδα 24 από 89

προωθεί βασικές ενέργειες συνεργασίας. Σ' αυτό το πλαίσιο στρατηγικής, το ΔΙΠΕΚ δημιούργησε στη Βουλγαρία κεραία στο Plovdiv, εκδίδει έκθεση συγκυρίας ανά 6μηνο και επιχειρηματικό οδηγό ανά έτος, κατάρτισε μελέτες, οργάνωσε επιχειρηματικές επαφές και συνεργάστηκε με επιμελητήρια της Σόφιας και του Plovdiv. Προκειμένου να υπάρξει στήριξη της συνεργασίας σε χαμηλότερο περιφερειακό επίπεδο, δόθηκε η δυνατότητα σε ενώσεις επιμελητηρίων οι οποίες είχαν καλύτερη πρόσβαση στο τοπικό δυναμικό και καλύτερη γνώση των δυνατοτήτων προώθησης της συνεργασίας, να ενεργοποιήσουν κατάλληλα τις επιχειρήσεις του χώρου ευθύνης τους. Τέλος ενισχύθηκαν για περιορισμένες δράσεις συνεργασίας κλαδικοί φορείς. Σε περιφερειακό επίπεδο, δίδοντας έμφαση σε επιχειρηματικές επαφές, συμμετοχή σε εκθέσεις κλπ., ενεργοποιήθηκαν κυρίως Δίκτυο Επιμελητηρίων Θράκης, Δίκτυο Επιμελητηρίων Δράμας-Καβάλας, Επιμελητήριο Θεσσαλονίκης, Ένωση Βιοτεχνικών Επιμελητηρίων Κεντρικής Μακεδονίας (ΕΚΕΜ) κλπ, ενώ σε κλαδικό επίπεδο ενεργοποιήθηκαν Σύνδεσμος Επιχειρήσεων Πληροφορικής, Μαρμάρου, Δημοσιογράφων, Τεχνικό Επιμελητήριο. Το ΔΙΠΕΚ θα μπορούσε σ' επόμενη φάση να δικτυωθεί με τις ενώσεις των επιμελητηρίων ώστε να λειτουργήσουν συμπληρωματικά και να προωθήσουν περαιτέρω τη συνεργασία στον τομέα αυτό. Στον τομέα της ενέργειας υπήρξε συνεργασία μεταξύ των αντίστοιχων επιχειρήσεων ηλεκτρισμού για την μελέτη (χρηματοδοτήθηκε και από τις δύο πλευρές) λειτουργικής συνεργασίας των συστημάτων ηλεκτρικής ενέργειας Ελλάδας-Βουλγαρίας καθώς και συνεργασία για την εκπόνηση μελέτης μεταφοράς πετρελαίου Bourgas - Αλεξανδρούπολης, η οποία καλύφθηκε από πόρους του INTERREG. Δράσεις αναλήφθηκαν επίσης στα πλαίσια του INTERREG για προώθηση πολιτιστικών δραστηριοτήτων ευρύτερου ενδιαφέροντος, όπως πολιτιστικές διαδρομές (Δρόμοι Ορθόδοξου Μοναχισμού) ή εκδηλώσεις πολιτιστικών φορέων που έφεραν σε επαφή τους Σελίδα 25 από 89

πληθυσμούς εκατέρωθεν των συνόρων ευαισθητοποιώντας σε πολιτικά θέματα. ίίί. Στον τομέα του περιβάλλοντος υπήρξε σαφής στρατηγική στοχευμένη κατά προτεραιότητα σε θέματα ποιότητας και διαχείρισης κοινών υδατικών πόρων, και δευτερευόντως σε θέματα εναέριας ρύπανσης. Η συνεργασία σε θέματα υδατικών πόρων οδήγησε (http://www.mne.gr/, INTERREG II, Greece-Bulgaria, Nestos-Mesta Euroregion, Δεκέμβριος 2006): ^ Σε προμήθεια και εγκατάσταση σταθμών μέτρησης ρύπανσης στο Βουλγαρικό τμήμα των 3 κοινών ποταμών Νέστο, Στρυμόνα και Έβρο. ^ Οι προδιαγραφές των σταθμών εναρμονίστηκαν με εκείνες αντίστοιχων επί Ελληνικού εδάφους οι οποίες χρηματοδοτήθηκαν από το ΚΠΣ ΙΙ. ^ Επειδή η Ελλάδα ως κατάντι χώρα δέχεται τις επιβαρύνσεις των υδάτων αποφασίστηκε με πόρους του PHARE-CBC η κατασκευή βιολογικών σταθμών καθορισμού ώστε να μην επιβαρύνονται οι ποταμοί με τα αστικά απόβλητα των πόλεων Haskovo, Dimitrovgrad & Stara Zagora. ^ Επίσης μέτρα για μείωση των επιβαρύνσεων από παλαιά ορυχεία ουρανίου στην Elesnitsa. Για τον ποταμό Στρυμόνα και ειδικότερα για την προστασία της εύφορης πεδιάδας των Σερρών από υπερχείλιση της λίμνης Κερκίνης που ενεργεί ως ρυθμιστής αντιπλημμυρικής προστασίας, ενώ παράλληλα αποτελεί ένα σημαντικό υγροβιότοπο, στα πλαίσια στενής συνεργασίας πανεπιστημιακών φορέων καταρτίστηκαν προδιαγραφές για προηγμένο τηλεματικό σύστημα πρόγνωσης και προειδοποίησης πλημμύρων ενώ προωθήθηκε η εγκατάσταση του απαιτούμενου από βουλγαρικής πλευράς εξοπλισμού αυτόματων τηλεμετρικών σταθμών. Το ερευνητικό έργο που απαιτείται για τη δημιουργία του μοντέλου δεν πρόλαβε να υλοποιηθεί στα πλαίσια του INTERREG II και θα πρέπει Σελίδα 26 από 89

στη νέα περίοδο να συνεχιστεί καθώς και δράσεις αντιπλημμυρικών έργων παροχετευτικότητα των υδάτων. Για τον ποταμό Νέστο η συνεργασία μεταξύ Ερευνητικών Φορέων των δύο χωρών υπήρξε πρωτόγνωρη για τα ελληνικά δεδομένα και οδήγησε σε πλήρης προδιαγραφές μελέτης ολοκληρωμένης διαχείρισης των υδατικών πόρων. Οι καθυστερήσεις που προέκυψαν από τις προβλεπόμενες διαφορετικές διαδικασίες στο PHARE & INTERREG δεν επέτρεψαν η πολύ σημαντική αυτή εργασία να ολοκληρωθεί. Όμως η σημαντική εμπειρία που αποκτήθηκε και το προϊόν της συνεργασίας καθιστούν εύκολη τη συνέχιση στην επόμενη περίοδο, και αποτελούν ίσως τη μόνη περίπτωση στο σύνορο με Βουλγαρία όπου υπάρχει το υπόβαθρο για μια διαχείριση απόλυτα συντονισμένη από τις δύο πλευρές. Θα πρέπει να παρατηρήσουμε ότι στις ανωτέρω παρεμβάσεις στους τομείς υγείας και συνεργασίας φορέων στήριξης ΜΜΕ δεν υπήρξε συμμετοχή από Βουλγαρικής πλευράς και δεν διατέθηκαν αντίστοιχοι πόροι ώστε να επιτευχθεί ικανοποιητικός βαθμός συνεργασίας. Εντούτοις η ελληνική πλευρά με διενέργεια συνεδρίων, συναντήσεων εργασίας και κυρίως δημιουργίας κεραιών (antennes) ή υποκαταστημάτων εντός τους βουλγαρικού εδάφους προώθησε κατά το δυνατόν το σκέλος της απαιτούμενης συνεργασίας στις δράσεις. Επίσης υπήρξε συνεργασία για τη ραδιενεργό ρύπανση με την ανάπτυξη από την Ελληνική πλευρά τηλεματικών συστημάτων μέτρησης ραδιενεργών ρύπων, ενώ παράλληλα από τη Βουλγαρική πλευρά με πόρους του PHARE ενισχύθηκε η ασφάλεια πεπαλαιωμένης τεχνολογίας αντιδραστήρων του εργοστασίου παραγωγής πυρηνικής ενέργειας στο Κοζλοντούνι. iv. Στον τομέα υγείας οι μετακινήσεις των πληθυσμών εκατέρωθεν, καθώς και η ύπαρξη μειωμένου πλέγματος υπηρεσιών υγείας στους κατοίκους των απομακρυσμένων παραμεθόριων περιοχών οδήγησε σε δημιουργία Διασυνοριακών Κέντρων Δημόσιας Υγείας ΔΙΚΕΔΥ, Σελίδα 27 από 89

κοντά στα σημεία διέλευσης ένα στις Σέρρες, ένα στην Καβάλα και ένα στην Αλεξανδρούπολη. Τα ΔΙΚΕΔΥ για πρώτη φορά προέβησαν σε αναγνώριση και ταυτοποίηση υγειονομικών αναγκών για τη διασυνοριακή ελληνική ζώνη με παράλληλη συνεργασία ώστε να διατυπωθούν αντίστοιχες ανάγκες της Βουλγαρικής πλευράς. Ενημέρωση πληθυσμού και επαγγελματιών υγείας για την προστασία του πληθυσμού από υπαρκτούς κινδύνους. Η Βουλγαρική πλευρά λόγω μη ύπαρξης σχετικών πόρων που παρακολούθησε μόνο τις εργασίες της Ελληνικής Πλευράς και συμμετείχε εκπονώντας σχετικές εργασίες. Η περαιτέρω εξειδίκευση σε χωρικό επίπεδο, ώστε να προκύψουν τα μεθοδολογικά εργαλεία παρέμβασης, καθώς και η περαιτέρω εδαφική κάλυψη θα πρέπει να καλυφθούν στη νέα προγραμματική περίοδο. ν. Στον τομέα ανθρώπινου δυναμικού προωθήθηκαν προγράμματα κατάρτισης προσωπικού επιχειρήσεων που διαθέτουν υποκαταστήματα ή παραρτήματα στην Βουλγαρία ή αναπτύσσουν σημαντική οικονομική δραστηριότητα με τη χώρα αυτή, προσωπικού δημοσίων επιχειρήσεων και οργανισμών που συνεργάζονται εκατέρωθεν των συνόρων, κατάρτιση άνεργων επιστημόνων, που τους παρέχει γνώσεις για πιθανή απασχόλησή στη γειτονική χώρα καθώς και συνεργασία μεταξύ πανεπιστημίων για παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού. Συμπεράσματα Από την αποκομισθείσα εμπειρία της υλοποίησης του προγράμματος INTERREG II και του PHARE CBC προκύπτει ότι: i. Παρά την έλλειψη εμπειρίας στον κοινό σχεδιασμό και την παρακολούθηση, τις σημαντικές διαφορές στους κανονισμούς των χρηματοδοτικών μέσων INTERREG & PHARE CBC και τη μη ύπαρξη ενιαίου προγραμματικού εγγράφου, όπως στην παρούσα περίοδο, οι Σελίδα 28 από 89

προσπάθειες που καταβλήθησαν εκατέρωθεν οδήγησαν σε απόλυτα θετικά αποτελέσματα και κοινούς σχεδιασμούς. ii. Υπάρχει αναγκαιότητα ολοκλήρωσης των επιλογών που δεν ολοκληρώθηκαν λόγω έλλειψης πόρων ή απαιτούμενου χρόνου, με τους πόρους των χρηματοδοτικών μέσω για τη νέα προγραμματική περίοδο. iii. Προέχει να καλυφθεί η υλοποίηση έργων στους κάθετους άξονες τα έργα επί των οποίων τα έργα είχαν χαρακτηριστεί στην τελευταία Επιτροπή Παρακολούθησης ως έργα γέφυρες. iv. Υπάρχει αναγκαιότητα συντονισμού των κανονισμών των δύο χρηματοδοτικών μέσων INTERREG και PHARE CBC κυρίως όσον αφορά τις διαδικασίες επιλογής και χρηματοδότησης έργων και εξέτασης της συμπληρωματικότητάς τους στα πλαίσια των Επιτροπών Παρακολούθησης και με άλλα χρηματοδοτικά μέσα. 3.2. Εφαρμογή του προγράμματος INTERREG IIIA/ PHARE CBC Ελλάδας - Βουλγαρίας (2000-2004) 3.2.1. Σύντομο ιστορικό To ΠΚΠ INTERREG ΠΊΑ/PHARE CBC Ελλάδα - Βουλγαρία 2000-2006, εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με την απόφαση Ε (2001) 4076 /27-12-2001. Με την απόφαση Ε (2002) 1703 / 26-07-2002 χορηγήθηκε επιπλέον ενίσχυση ύψους 7.248.000 που αφορά στην Ειδική Ενίσχυση για τις περιοχές που συνορεύουν με τις υποψήφιες χώρες. Οι επιλέξιμες περιοχές εφαρμογής του Προγράμματος είναι : Για την Ελλάδα: Οι Περιφέρειες Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης (Νομοί Δράμας, Καβάλας, Ξάνθης, Ροδόπης, Έβρου) και Κεντρικής Μακεδονίας (Νομοί Θεσσαλονίκης και Σερρών). Για την Βουλγαρία: Οι επαρχίες: Blagoevgrad, Smolian, Kardjali, Khaskovo Η κύρια ιδέα του Προγράμματος INTERREG IIIA/ PHARE CBC Ελλάδα - Σελίδα 29 από 89

Βουλγαρία ήταν η ενίσχυση της διασυνοριακής συνεργασίας και η παροχή της δυνατότητας για εφαρμογή και χρηματοδότηση έργων που υποστηρίζουν κοινούς σκοπούς. Παρόλα αυτά παρουσιάστηκαν προβλήματα κατά τα πρώτα χρόνια της εφαρμογής του Προγράμματος που σχετίζονται τόσο με την πορεία της ενεργοποίησης του Προγράμματος, όσο και με δυσχέρειες που παρουσιάστηκαν στον κοινό σχεδιασμό των έργων και που οφείλονται στις διαφορές των κανονισμών των δύο χρηματοδοτικών μέσων. «Βασικό πρόβλημα αποτελεί επίσης η μη ύπαρξη πολυετούς προγραμματισμού από την πλευρά των Βουλγάρων.» Ειδικότερα για τη Βουλγαρική πλευρά, η προσέγγιση της επιλογής έργων για το πρόγραμμα Phare CBC υλοποιείται μέσω του Εθνικού Προγράμματος Περιφερειακής Ανάπτυξης (που βασίζεται σε στρατηγικές επιπέδου περιφέρειας και νομού) παράλληλα με μία «εκ των άνω» προσέγγιση μέσω του Εθνικού Σχεδίου Οικονομικής Ανάπτυξης, του οποίου η επεξεργασία γίνεται κυρίως σε κεντρικό επίπεδο. Σύμφωνα με την πρακτική αυτή: Όλα τα έργα αντιστοιχούν στις προτεραιότητες που έχουν καθορίσει το Εθνικό Σχέδιο Οικονομικής Ανάπτυξης, το NPAA και το AP. Η πλειοψηφία των προτάσεων για την υλοποίηση έργων βασίζεται στα σχέδια ανάπτυξης περιοχών, που αποτελούν μέρος του Εθνικού Προγράμματος Περιφερειακής Ανάπτυξης. Τα σχέδια ανάπτυξης των νομών βασίζονται στις δημοτικές στρατηγικές και υιοθετούνται από τα Νομαρχιακά Συμβούλια για την Περιφερειακή Ανάπτυξη, τα οποία αποτελούν τα κυριότερα όργανα συντονισμού και εταιρικής σχέσης σε επίπεδο νομών, και στα οποία έχει ανατεθεί να εξασφαλίζουν την αντιστοιχία εθνικού και τοπικού συμφέροντος σε κάθε περίπτωση, και την συμμετοχή των τοπικών αρχών (Νομοθετική Πράξη περί Περιφερειακής Ανάπτυξης του 1999, Διάταγμα Υπουργικού Συμβουλίου υπ'αρ.104/ 02.06.99) Οι Επιτροπές Οικονομικής και Κοινωνικής Συνοχής (επίπεδο NUTS II) εξετάζουν και επιλέγουν όλα τα έργα ως προς την καταλληλότητά τους για τις περιοχές υπό σχεδιασμό (και αυτά με Κοινοτική Σελίδα 30 από 89

χρηματοδότηση) και τα παρουσιάζουν στο Υπουργείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και Δημοσίων Έργων (Διάταγμα Υπουργικού Συμβουλίου αρ. 145/ 27.07.01, επιστολή του εν λόγω Υπουργείου με αρ. Πρωτ. 99-00-49/09.10.01) ^ Υπουργείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και Δημοσίων Έργων συντονίζει και παρουσιάζει όλες τις προτάσεις έργων (και αυτές από τα υπουργεία) στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή (http://www.mne.gr/, INTERREG II, Greece-Bulgaria, Nestos-Mesta Euroregion, Δεκέμβριος 2006). Παρά τα προβλήματα που παρουσιάστηκαν κατά την Προγραμματική περίοδο 2000-2004, οι δύο πλευρές συνεργάστηκαν, ενημερώνοντας η μία την άλλη για την πρόοδο του Προγράμματος, αποστέλλοντας όλα τα απαιτούμενα για το σκοπό αυτό στοιχεία, διοργάνωσαν τις ετήσιες συνεδριάσεις των Επιτροπών Παρακολούθησης και Καθοδήγησης. Η Διαχειριστική Αρχή επίσης, δρομολόγησε ενέργειες ενεργοποίησης των Μέτρων του Προγράμματος καθόσον πρωταρχικό μέλημα της Υ.Δ. ΠΚΠ INTERREG κατά το έτος 2004 αποτελεί η ενεργοποίηση των Μέτρων που παρουσίαζαν μηδενική ή μικρή ενεργοποίηση. Ειδικότερα η προσπάθεια εστιάζεται σε δράσεις που εξασφαλίζουν μεγαλύτερη απορρόφηση πόρων, προκειμένου να εξασφαλιστεί η κάλυψη των νομικών δεσμεύσεων. Βασικό σταθμό για την περαιτέρω πορεία του Προγράμματος αποτέλεσε η εκπόνηση της Ενδιάμεσης Αξιολόγησης του Προγράμματος που πραγματοποιήθηκε από ανεξάρτητο αξιολογητή, η οποία προσπάθησε να καταδείξει τα προβλήματα του Προγράμματος και να βοηθήσει τη Διαχειριστική Αρχή να λάβει τα απαραίτητα διορθωτικά μέτρα. Επιπλέον, οι καλές διμερείς σχέσεις των χωρών, η ανάπτυξη των οικονομιών των δύο χωρών, η εμπειρία που αποκτήθηκε από την υλοποίηση του Προγράμματος INTERREG II, η συνεχιζόμενη επενδυτική δραστηριότητα των Ελληνικών επιχειρήσεων και η υποψηφιότητα της Βουλγαρίας για ένταξη στην Ε.Ε. δημιουργούν ευνοϊκές συνθήκες για την συνεργασία και την Σελίδα 31 από 89

επιτυχία του Προγράμματος. Οι δύο χώρες αξιοποιώντας τις εμπειρίες του INTERREG II επικεντρώθηκαν στα κοινά προβλήματα και προοπτικές, επιδιώκοντας τη σύγκλιση των προτεραιοτήτων τους και την επίτευξη των στόχων τους. Από την μέχρι σήμερα εμπειρία της υλοποίησης του προγράμματος INTERREG III και του PHARE CBC προκύπτει ότι (Καρπουζά Ε., 2010): Παρά τα οργανωτικά προβλήματα που αντιμετώπισε το Πρόγραμμα, τις δυσχέρειες που παρουσιάζονται στον κοινό σχεδιασμό των έργων λόγω των διαφορετικών θεσμικών πλαισίων και της ιδιαιτερότητας των διασυνοριακών προγραμμάτων, την έλλειψη κοινής παρακολούθησης των υλοποιούμενων έργων, τις σημαντικές διαφορές στους κανονισμούς των χρηματοδοτικών μέσων INTERREG & PHARE CBC και τη μη ύπαρξη ενιαίου προγραμματικού εγγράφου, οι προσπάθειες που καταβλήθηκαν εκατέρωθεν οδηγούν σε θετικά αποτελέσματα και κοινούς σχεδιασμούς. Υπάρχει αναγκαιότητα ολοκλήρωσης των επιλογών που δεν ολοκληρώθηκαν λόγω έλλειψης πόρων ή απαιτούμενου χρόνου, με τους πόρους των χρηματοδοτικών μέσω για τη νέα προγραμματική περίοδο. Υπάρχει αναγκαιότητα συντονισμού των κανονισμών των δύο χρηματοδοτικών μέσων INTERREG και PHARE CBC κυρίως όσον αφορά τις διαδικασίες επιλογής και χρηματοδότησης έργων και εξέτασης της συμπληρωματικότητάς τους στα πλαίσια των Επιτροπών Παρακολούθησης και με άλλα χρηματοδοτικά μέσα. Απαιτείται η εντατικοποίηση της συνεργασίας και η εδραίωση συνεργασίας μεταξύ των μεσαίων στελεχών αρμόδιων για την υλοποίηση του Προγράμματος. Σελίδα 32 από 89

3.3. Διασυνοριακή Εμπειρία από την Υλοποίηση του ΠΚΠ Interreg IIIA / Phare CBC Ελλάδα-Βουλγαρία 2000 2006 Το Πρόγραμμα INTERREG IIIA / PHARE CBC Ελλάδα-Βουλγαρία 2000 2006 εγκρίθηκε με την απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ΕΚ) 4076 της 27/12/2001. Με την απόφαση (ΕΚ) 1703 της 26/07/2002 παραχωρήθηκε πρόσθετη χρηματοδότηση ύψους 7.248.000 Ευρώ ως ειδική ενίσχυση για τις περιοχές που γειτνιάζουν με τις υποψήφιες προς ένταξη χώρες. Η κεντρική ιδέα ήταν η ενίσχυση της διασυνοριακής συνεργασίας μέσω της χρηματοδότησης έργων κοινού ενδιαφέροντος. Κατά την περίοδο εφαρμογής προέκυψαν ορισμένα προβλήματα λόγω της καθυστέρησης στην έναρξη του προγράμματος, και ιδιαίτερα λόγω της ύπαρξης δύο χρηματοδοτικών μέσων που δυσχέραναν το σχεδιασμό κοινών έργων. Σύμφωνα με την Ενδιάμεση Αξιολόγηση του προγράμματος INTERREG IIIA / PHARE CBC ΕΛΛΑΔΑ - ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ 2000-2006 (2005) και την τελευταία Ενδιάμεση Αξιολόγηση του Phare R/BG/REG/0601 (2006), παρατηρήθηκαν καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση των έργων, οι οποίες είχαν κυρίως σχέση με τη διασυνοριακή τους φύση. Επισημαίνεται ότι το πρόγραμμα για την Ελληνική πλευρά χρηματοδοτήθηκε από το ΕΤΠΑ και για τη Βουλγαρική πλευρά από το PHARE CBC. Εξαιτίας αυτού δεν υπήρξαν πραγματικά κοινά διασυνοριακά έργα, παρά μόνο έργα «καθρέφτες». Ορισμένα εμπόδια προέκυψαν κατά την υλοποίηση που είχαν κυρίως σχέση με τη διαφορετική φύση των θεσμικών πλαισίων που διέπουν τα δύο διαφορετικά χρηματοδοτικά μέσα και αφορούσαν στα κριτήρια επιλεξιμότητας, τη διάρκεια των έργων, καθώς και την ανταλλαγή πληροφοριών. Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας υπήρξε ο μεγάλος αριθμός και η ποικιλομορφία των δυνητικών τελικών δικαιούχων, κάτι που γέννησε την ανάγκη για πρόσθετες πληροφορίες και διευκρινίσεις. Τέλος, παρατηρήθηκε ότι το προσωπικό που είχε προσληφθεί στην Υπηρεσία Διαχείρισης του Προγράμματος Κοινοτικής Πρωτοβουλίας ήταν αριθμητικά Σελίδα 33 από 89