ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 17/07/2009 C(2009)5863 SG-Greffe (2009) D/4332 Προς την Ελληνική Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδροµείων Λεωφ. Κηφισιάς 60 GR 15125 Μαρούσι Αθήνα, Ελλάδα υπόψη κου Νικήτα Αλεξανδρίδη Προέδρου αρ.τηλεοµ.: +30 21 06 151 113 Αγαπητέ κε Αλεξανδρίδη, Θέµα: Υπόθεση EL/2009/0934: Χονδρική (φυσική) πρόσβαση σε υποδοµή δικτύου (συµπεριλαµβανόµενης µεριζόµενης ή πλήρως αποδεσµοποιηµένης πρόσβασης) σε σταθερή θέση στην Ελλάδα Υπόθεση EL/2009/0935: Χονδρική ευρυζωνική πρόσβαση στην Ελλάδα Σχολιασµός κατ εφαρµογή του άρθρου 7 παράγραφος 3 της οδηγίας 2002/21/EΚ 1 I. ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ Στις 18 Ιουνίου 2009, η Επιτροπή καταχώρισε δύο κοινοποιήσεις από την ελληνική εθνική ρυθµιστική αρχή, την Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών & Ταχυδροµείων (ΕΕΤΤ). Πρόκειται για µια δεύτερη επισκόπηση της αγοράς χονδρικής (φυσικής) πρόσβασης σε υποδοµή δικτύου (συµπεριλαµβανόµενης µεριζόµενης ή πλήρως αποδεσµοποιηµένης πρόσβασης) σε σταθερή θέση και της χονδρικής ευρυζωνικής πρόσβασης στην Ελλάδα 2. 1 2 Οδηγία 2002/21/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου, της 7ης Μαρτίου 2002, σχετικά µε κοινό κανονιστικό πλαίσιο για δίκτυα και υπηρεσίες ηλεκτρονικών επικοινωνιών, ΕΕ L 108 της 24.4.2002, σ. 33, (οδηγία πλαίσιο). Οι δύο αγορές απαριθµούνται ως αγορές 4 και 5 στη σύσταση 2007/879/EΚ της Επιτροπής, της 17 ης εκεµβρίου 2007 αναφορικά µε σχετικές αγορές προϊόντων και υπηρεσιών στον τοµέα των Commission européenne, B-1049 Bruxelles / Europese Commissie, B-1049 Brussel - Belgium. Telephone: (32-2) 299 11 11.
Και για τις δύο αγορές, δροµολογήθηκε εθνική διαβούλευση 3 στις 17 εκεµβρίου 2008 η οποία και έληξε στις 13 Φεβρουαρίου 2009. Επιπλέον, η ΕΕΤΤ διεξήγαγε πρόσθετη δηµόσια διαβούλευση, από τις 17 Φεβρουαρίου έως τις 17 Μαρτίου 2009, ειδικά σχετικά µε τον αντίκτυπο της λιανικής προσφοράς του ΟΤΕ για την IPTV στις αγορές 4 και 5. Η καταληκτική ηµεροµηνία για την κοινοτική διαβούλευση βάσει του άρθρου 7 της οδηγίας πλαίσιο είναι η 20η Ιουλίου 2009. Την 1η Ιουλίου απεστάλη στην ΕΕΤΤ αίτηµα παροχής πληροφοριών και η απάντηση παρελήφθη στις 6 Ιουλίου 2009. II. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΣΧΕ ΙΟΥ ΜΕΤΡΟΥ II.1. Κοινοποίηση πρώτου γύρου Η πρώτη ανασκόπηση των εν λόγω αγορών, κοινοποιήθηκε προηγουµένως και αξιολογήθηκε από την Επιτροπή στις υποθέσεις EL/2006/0353, σχετικά µε την αγορά για την αποδεσµοποίηση του τοπικού βρόχου, και EL/2006/0372, σχετικά µε την αγορά χονδρικής ευρυζωνικής πρόσβασης (WBA) 4. Η ΕΕΤΤ όρισε τότε τον ΟΤΕ ως διαθέτοντα σηµαντική ισχύ στην αγορά (ΣΙΑ) και στις δύο αγορές και επέβαλε τις υποχρεώσεις πρόσβασης, αµεροληψίας, διαφάνειας, λογιστικού διαχωρισµού, ελέγχου τιµών και λογιστικής κόστους. Η Επιτροπή δεν είχε κανένα σχολιασµό σχετικά µε την αγορά για την αποδεσµοποίηση του τοπικού βρόχου. Όσον αφορά την αγορά WBA, η Επιτροπή είχε σχολιασµούς σχετικά µε την προτεινόµενη δοκιµή συµπίεσης των περιθωρίων κέρδους µε βάση µια µεθοδολογία προεξοφληµένων ταµειακών ροών και κάλεσε την ΕΕΤΤ να διασφαλίσει ότι το µοντέλο retail minus (λιανική τιµή µείον ένα προκαθορισµένο ποσοστό) δεν θα επιτρέψει στον ΟΤΕ να διατηρήσει τις τιµές πάνω από το επίπεδο του ανταγωνισµού. II.2. Ορισµός της αγοράς II.2.1. Αγορά 4: Χονδρική αγορά πρόσβασης σε υποδοµή δικτύου σε σταθερή θέση Το κοινοποιηµένο σχέδιο µέτρου αφορά την αγορά χονδρικής αδεσµοποίητης πρόσβασης (συµπεριλαµβανοµένης µεριζόµενης και πλήρους πρόσβασης) σε µεταλλικούς βρόχους και υποβρόχους για σκοπό παροχής ευρυζωνικών και φωνητικών υπηρεσιών στην Ελλάδα. Η ΕΕΤΤ πρώτα αξιολογεί τη δυνατότητα υποκατάστασης των σταθερών ευρυζωνικών υπηρεσιών πρόσβασης µε πρόσβαση επιλογής (dial up), ευρυζωνικής πρόσβασης µέσω κινητών συνδέσεων, συµµετρικής ευρυζωνικής πρόσβασης στο ιαδίκτυο (συµπεριλαµβανοµένων των µισθωµένων γραµµών), 3 4 ηλεκτρονικών επικοινωνιών, οι οποίες επιδέχονται εκ των προτέρων κανονιστική ρύθµιση, σύµφωνα µε την οδηγία 2002/21/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου σχετικά µε κοινό κανονιστικό πλαίσιο για δίκτυα και υπηρεσίες ηλεκτρονικών επικοινωνιών, ΕΕ L 344 της 28.12.2007, σ. 65, (η σύσταση). Σύµφωνα µε το άρθρο 6 της οδηγίας 2002/21/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου, της 7 ης Μαρτίου 2002, σχετικά µε κοινό κανονιστικό πλαίσιο για δίκτυα και υπηρεσίες ηλεκτρονικών επικοινωνιών (οδηγία πλαίσιο). Αρχικά αναφέρονται ως αγορές 11 και 12 της σύστασης 2003/311/ΕΚ της Επιτροπής σχετικά µε τις αγορές προϊόντων και υπηρεσιών στον τοµέα των ηλεκτρονικών επικοινωνιών που επιδέχονται εκ των προτέρων ρύθµιση σύµφωνα µε την οδηγία 2002/21/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου σχετικά µε τις µε κοινό κανονιστικό πλαίσιο για δίκτυα και υπηρεσίες ηλεκτρονικών επικοινωνιών (η σύσταση του 2003). 2
ευρυζωνικής πρόσβασης µέσω οπτικών ινών και ευρυζωνικής πρόσβασης στο ιαδίκτυο µέσω ασύρµατης πρόσβασης, και καταλήγει στο συµπέρασµα ότι ανήκουν σε διαφορετικές σχετικές αγορές σε επίπεδο λιανικής πώλησης. Η ΕΕΤΤ συµπεραίνει στη συνέχεια ότι η αγορά χονδρικής πρόσβασης σε υποδοµή δικτύου σε σταθερή θέση περιλαµβάνει αποκλειστικά βρόχους χαλκού και αποκλείει από τη σχετική αγορά δυφιορρευµατική πρόσβαση και πρόσβαση µέσω εναλλακτικών τεχνολογιών, δηλαδή οµοαξονικό καλώδιο 5, σταθερά ασύρµατα δίκτυα 6, δίκτυα κινητών επικοινωνιών 7, και οπτικές ίνες. Ως προς τον αποκλεισµό της οπτικής ίνας, η EETT εξηγεί ότι, δεδοµένων των σηµερινών συνθηκών στην ελληνική αγορά (αριθµός γραµµών, γεωγραφική κάλυψη, διείσδυση κ.λπ.), η ευρυζωνική πρόσβαση µέσω βροχών χαλκού δεν είναι δυνατόν να υποκατασταθεί από ενεργές γραµµές οπτικών ινών. Υπάρχουν µόνο περίπου 1.800 γραµµές (στο τέλος του 2008) 8 τις οποίες προσφέρουν εναλλακτικοί φορείς εκµετάλλευσης (ForthNet, HOL, ON Telecoms, Vodafone, Wind) και καµία από τον OTE. Στην απάντησή της στο αίτηµα παροχής πληροφοριών, η EETT υπογραµµίζει ότι οι εν λόγω συνδέσεις FTTB ή FTTH είναι οι ειδικές λύσεις για επαγγελµατικούς πελάτες, εγκατεστηµένες ως µέρος εταιρικών δικτύων. Όσον αφορά τη δυνατότητα υποκατάστασης από την πλευρά της ζήτησης, οι γραµµές οπτικών ινών περιορίζονται σχεδόν αποκλειστικά σε χρήστες «µεγάλης χωρητικότητας» και το κόστος αυτών των συνδέσεων πρόσβασης οπτικής ίνας είναι πολύ υψηλότερο από το κόστος της παραδοσιακής ευρυζωνικής πρόσβασης µέσω βρόχων χαλκού. Η EETT θεωρεί απίθανο πελάτες DSL να περάσουν στις παραπάνω υπηρεσίες ευρυζωνικής πρόσβασης µέσω οπτικής ίνας µε αύξηση τιµών της τάξης του 5-10%. Όσον αφορά τη δυνατότητα υποκατάστασης από την πλευρά της προσφοράς, οι υποδοµές πρόσβασης οπτικής ίνας έχουν εγκατασταθεί «ad hoc» σε επαγγελµατικούς πελάτες και σε περιορισµένη κλίµακα (όχι σε µια ολόκληρη περιοχή). Ως αποτέλεσµα, το κόστος παροχής αυτών των «ad hoc» συνδέσεων οπτικής ίνας είναι σηµαντικό για τον φορέα εκµετάλλευσης, καθώς το συνεπαγόµενο κόστος δεν καταµερίζεται σε διάφορους πελάτες. Κατά συνέπεια, η EETT θεωρεί ότι οι ανταγωνιστές DSL δεν πρόκειται να αρχίσουν να προσφέρουν διαδικτυακή πρόσβαση µέσω οπτικής ίνας µε αύξηση τιµών της τάξης του 5-10 %. Η EETT θεωρεί κατά συνέπεια ότι η διαδικτυακή ευρυζωνική πρόσβαση µέσω οπτικής ίνας δεν είναι υποκαταστήσιµη σε επίπεδο λιανικής από διαδικτυακή ευρυζωνική πρόσβαση µέσω DSL. Η EETT συµπεραίνει ότι οι εν λόγω συνδέσεις οπτικής ίνας δεν εµπίπτουν στο πεδίο εφαρµογής των αγορών 4 και 5. Επιπλέον, η EETT εξηγεί ότι, βάσει του µέτρου 4.2 9 του κρατικού προγράµµατος που 5 6 7 8 9 Στην Ελλάδα δεν υπάρχει πρόβλεψη για ευρυζωνικές υπηρεσίες µέσω υποδοµής οµοαξονικού καλωδίου, ούτε προοπτική ανάπτυξης τέτοιας υποδοµής στο άµεσο µέλλον. ιάφορες επιχειρήσεις που διαθέτουν άδεια λειτουργίας στη ζώνη των 3,5 και των 25 GHz παρέχουν ευρυζωνική πρόσβαση στο ιαδίκτυο. Ωστόσο η ΕΕΤΤ θεωρεί ότι οι εν λόγω φορείς εκµετάλλευσης δεν είναι σε θέση να αναπτύξουν δίκτυο υποδοµής σε σηµαντικό τµήµα της ελληνικής επικράτειας. Οι λειτουργικές δυνατότητες και οι τιµές για ευρυζωνική πρόσβαση µέσω του δικτύου κινητής τηλεφωνίας δεν µπορούν να συγκριθούν µε τις υπηρεσίες ευρυζωνικής πρόσβασης DSL. Κατά την EETT, ο αριθµός αυτός είναι εξαιρετικά χαµηλός (περίπου 0,03%) σε σύγκριση µε τον συνολικό αριθµό χάλκινων γραµµών (όπου περιλαµβάνονται τόσο γραµµές του OTE όσο και γραµµές LLU). Μέτρο 4.2. - Ανάπτυξη της υποδοµής δικτύων τοπικής πρόσβασης - από το Επιχειρησιακό Πρόγραµµα «Κοινωνία της Πληροφορίας». Το πρόγραµµα αποσκοπεί στη χρηµατοδότηση επιχειρήσεων για την ανάπτυξη της ευρυζωνικής πρόσβασης σε ορισµένες περιφέρειες της Ελλάδας. 3
εφαρµόζεται στην Ελλάδα, δύο κυρίαρχα έργα αφορούν την ανάπτυξη ευρυζωνικών δικτύων οπτικής ίνας σε µητροπολιτικές 10 και σε µη µητροπολιτικές 11 περιοχές. Ωστόσο, η EETT διευκρινίζει ότι το µητροπολιτικό έργο εστιάζει στην δηµιουργία δικτύων σε βασικές διαδροµές πόλεων, αλλά ότι δεν αφορά δίκτυα πρόσβασης (από ένα κεντρικό σηµείο παρουσίας στο χώρο του τελικού χρήστη). Για το λόγο αυτό η EETT θεωρεί ότι το συγκεκριµένο έργο κρατικής ενίσχυσης δεν έχει επίπτωση στον ορισµό της αγοράς 4. Όσον αφορά το µη µητροπολιτικό έργο, σύµφωνα µε την EETT, οι εναλλακτικοί φορείς εκµετάλλευσης που ωφελούνται από το πρόγραµµα κατασκευάζουν, επί του παρόντος, τα δικά τους δίκτυα πυρήνα ώστε να φτάνουν σε αποµακρυσµένες περιοχές και βασίζονται στο δίκτυο πρόσβασης του κατεστηµένου φορέα για το τελευταίο τµήµα του δικτύου στον τελικό πελάτη µέσω αδεσµοποίητης πρόσβασης στον τοπικό βρόχο, LLU (ο OTE κατέχει το 100% του χάλκινου δικτύου τοπικής πρόσβασης) 12. Κατά συνέπεια, η EETT θεωρεί ότι υποδοµές οπτικής ίνας που έχουν εγκατασταθεί στο πλαίσιο του µέτρου 4.2 δεν είναι προϊόντα πρόσβασης και εποµένως δεν ανήκουν στη σχετική αγορά. Εξάλλου, η Ελληνική κυβέρνηση ανακοίνωσε πρόσφατα µια εθνική στρατηγική για την ανάπτυξη της επόµενης γενιάς υποδοµών πρόσβασης 13 και για την ανάπτυξη της υποδοµής οπτικών ινών σε περίπου πενήντα µεγάλες πόλεις της Ελλάδας για την επόµενη επταετία. εδοµένου ότι οι λεπτοµέρειες του σχεδίου αυτού δεν είναι ακόµη γνωστές και ότι, σε κάθε περίπτωση, η προβλεπόµενη εγκατάσταση της υποδοµής οπτικών ινών δεν θα επιτευχθεί εντός του χρονικού πλαισίου της παρούσας ανάλυσης της αγοράς 14, η ΕΕΤΤ είναι πεπεισµένη ότι δεν θα έχει αντίκτυπο στην τρέχουσα κατάσταση της αγοράς εντός του χρονικού ορίζοντα της παρούσας ανασκόπησης της αγοράς. Επιπλέον, η ΕΕΤΤ διευκρινίζει ότι ο ΟΤΕ έχει αρχίσει πρόσφατα ένα πιλοτικό πρόγραµµα VDSL, αλλά ότι δεν θεωρεί ότι το πρόγραµµα αυτό θα έχει αντίκτυπο στις σχετικές αγορές 15. 10 11 12 13 14 15 Το πρόγραµµα αυτό έχει εγκριθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (απόφαση 201/2006 - Ελλάδα, Ανάπτυξη ευρυζωνικής πρόσβασης σε υποεξυπηρετούµενες περιοχές) και συνεπάγεται την ενίσχυση των υποδοµών ευρυζωνικών δικτύων σε 7 περιοχές (εκτός από Αθήνα και Θεσσαλονίκη). Σε 80 δήµους της περιφέρειας, δηλ. εκτός από Αττική και Θεσσαλονίκη. Το πρόγραµµα αυτό δεν έχει ακόµη ολοκληρωθεί σε όλους τους δήµους. Ωστόσο, η ΕΕΤΤ υπογραµµίζει ότι η αρµόδια αρχή για τη διαχείριση του προγράµµατος και ιδίως του µέτρου 4.2 έχει αποφασίσει (έπειτα από τη δηµόσια διαβούλευση που διεξήχθη για τις κοινοποιηµένες αγορές 4 και 5) την επέκταση των δικτύων οπτικών ινών πλησιέστερα προς τον τελικό χρήστη. Στρατηγική για τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες και τις νέες τεχνολογίες για την περίοδο 2008-2013: Ανάπτυξη υποδοµών ίκτυα πρόσβασης νέας γενιάς. Η ΕΕΤΤ σηµειώνει ότι, σύµφωνα µε το χρονοδιάγραµµα που ανακοίνωσε για την ανάπτυξη του έργου, η διαδικασία υποβολής προσφορών προβλέπεται για το δεύτερο εξάµηνο του 2009. Ωστόσο, για την ολοκλήρωση της διαδικασίας υποβολής προσφορών, την εξέταση των προτάσεων, την ανάθεση, την ανάπτυξη του δικτύου και την έναρξη παροχής των υπηρεσιών θα απαιτηθεί περισσότερος χρόνος. Σύµφωνα µε την ΕΕΤΤ, το έργο βρίσκεται σε πολύ πρώιµο στάδιο ανάπτυξης (αφορά περιορισµένο αριθµό σηµείων σε 8 κέντρα πόλεων µέχρι στιγµής). Τον Ιούλιο του 2009 ο ΟΤΕ ανακοίνωσε δηµοσίως την πρόθεσή του να προχωρήσει στην τεχνολογία VDSL το συντοµότερο δυνατόν, ώστε να ξεπεραστούν οι καθυστερήσεις στο σχέδιο οπτικών ινών που υποστηρίζεται από την κυβέρνηση. Σε κάθε περίπτωση, η ΕΕΤΤ επιβάλλει στον ΟΤΕ υποχρέωση να κοινοποιεί κάθε 6 µήνες λεπτοµερείς πληροφορίες σχετικά µε την πρόοδο του πιλοτικού έργου µε σκοπό να εκτιµήσει τον τρόπο µε τον οποίο τα σχέδια του ΟΤΕ µπορεί να επηρεάσουν τον ορισµό των αγορών 4 και 5 και να παρέµβει, εάν χρειαστεί. 4
Η ΕΕΤΤ ορίζει ως σχετική γεωγραφική αγορά την εθνική επικράτεια της Ελλάδας. II.2.2. Αγορά 5: Αγορά χονδρικής ευρυζωνικής πρόσβασης Η σχετική χονδρική αγορά ευρυζωνικής πρόσβασης, όπως ορίζεται από την ΕΕΤΤ περιλαµβάνει αυτοεφοδιασµό σε δυφιορευµατικές υπηρεσίες που παρέχονται από τον κατεστηµένο φορέα, καθώς και παροχή των υπηρεσιών αυτών σε τρίτους. Η πρόσβαση µέσω επιλογής, η αποδεσµοποίηση του τοπικού βρόχου και η πρόσβαση µέσω εναλλακτικών τεχνολογιών (δηλ. οµοαξονικό καλώδιο, σταθερά ασύρµατα δίκτυα, δίκτυα κινητών επικοινωνιών και δίκτυα οπτικών ινών) δεν ανήκουν στη σχετική αγορά, για τους ίδιους λόγους που εκτέθηκαν στην ανάλυση της αγοράς 4. Η ΕΕΤΤ ορίζει ως σχετική γεωγραφική αγορά την εθνική επικράτεια της Ελλάδας. II.3. ιαπίστωση σηµαντικής ισχύος στην αγορά (ΣIA) Η EETT προτίθεται να προσδιορίσει τον OTE, τον κατεστηµένο φορέα εκµετάλλευσης, ως διαθέτοντα ΣΙΑ στη σχετική αγορά χονδρικής (φυσικής) πρόσβασης σε υποδοµή δικτύου, καθώς και στην αγορά χονδρικής ευρυζωνικής πρόσβασης στην Ευρώπη. Στα κριτήρια που χρησιµοποιεί η EETT για τη διαπίστωση ΣΙΑ στις εν λόγω αγορές περιλαµβάνονται: µερίδια αγοράς 16, φραγµοί εισόδου και απουσία δυνητικού ανταγωνισµού 17, απουσία αντισταθµιστικής αγοραστικής ισχύος και εφαρµογή εκ µέρους του ΟΤΕ πολυάριθµων πρακτικών που αντιβαίνουν στον ανταγωνισµό. 18 II.4 Κανονιστικά επανορθωτικά µέτρα II.4.1. Αγορά 4: Χονδρική αγορά πρόσβασης σε υποδοµή δικτύου σε σταθερή θέση Η EETT προτίθεται να επιβάλει στον ΟΤΕ τις ακόλουθες κανονιστικές υποχρεώσεις: (i) Πρόσβαση: Η EETT προτείνει να διατηρηθούν οι υποχρεώσεις πρόσβασης και χρήσης επιµέρους ευκολιών δικτύου, όπως πλήρης και µεριζόµενη πρόσβαση σε µεταλλικούς βρόχους και υποβρόχους. Η ΕΕΤΤ προτείνει, επιπλέον, να επιβληθεί υποχρέωση παροχής πρόσβασης σε πρόσθετες ευκολίες, όπως συντοπισµός και πρόσβαση σε αγωγούς, ιδίως από το οδικό κυτίο σύνδεσης έως τον κεντρικό κατανεµητή (MDF) του κατεστηµένου φορέα. Σε περίπτωση αποδεσµοποίησης υποβρόχου και αν η πρόσβαση σε αγωγούς του ΟΤΕ δεν είναι τεχνικά εφικτή - επειδή δεν υπάρχουν διαθέσιµοι αγωγοί ή δεν υπάρχει διαθέσιµη χωρητικότητα στους υφιστάµενους - ο ΟΤΕ θα υποχρεωθεί να παράσχει πρόσβαση σε ανενεργές ίνες. Γενικά, ο ΟΤΕ θα υποχρεωθεί να παράσχει πρόσβαση στους 16 17 18 Το µερίδιο αγοράς του ΟΤΕ είναι 100% στην αγορά αδεσµοποίητης πρόσβασης στον τοπικό βρόχο (αγορά 4) και 96,6% στην αγορά χονδρικής ευρυζωνικής πρόσβασης (αγορά 5). Στην αγορά 4 ο αριθµός των µεριζόµενων και των γραµµών πλήρως αδεσµοποίητης πρόσβασης εξακολουθεί να παραµένει σχετικά µικρό ποσοστό (περίπου 20%) σε σύγκριση µε τις εν ενεργεία γραµµές PSTN και ISDN του ΟΤΕ. Η ΕΕΤΤ θεωρεί ότι η υποδοµή πρόσβασης βάσει οπτικών ινών είναι απίθανο να αναπτυχθεί σηµαντικά κατά το χρονικό πλαίσιο της τρέχουσας ανασκόπησης (βλέπε σηµείο ΙΙ.2.1). Σε κάθε περίπτωση, η ΕΕΤΤ θα παρακολουθεί στενά την ανάπτυξη της ευρυζωνικής πρόσβασης στο ιαδίκτυο µέσω οπτικών ινών, ώστε να εντοπίζει τυχόν σηµαντικές και απρόβλεπτες αλλαγές και, εάν χρειαστεί, θα διεξαγάγει νέα ανάλυση της αγοράς Ο ΟΤΕ δεν συµµορφώθηκε µε τις υποχρεώσεις του που έχουν επιβληθεί ως αποτέλεσµα της πρώτης ανάλυσης της αγοράς, η οποία οδήγησε σε σειρά αποφάσεων της ΕΕΤΤ στην αγορά 4 (π.χ. αποφάσεις 447/092/2007, 455/75/2007, 497/098/03, 491/51/25), καθώς και στην αγορά 5 (π.χ. απόφαση 493/039/2008, 447/01/2007). 5
αγωγούς του έπειτα από εύλογα αιτήµατα εναλλακτικών φορέων. Επιπλέον, ο ΟΤΕ πρέπει να ανταποκρίνεται σε αιτήµατα µετανάστευσης µεταξύ των διαφόρων προϊόντων WBA και LLU (ii) Αµεροληψία: Ο OTE θα υποχρεωθεί να εφαρµόζει ισοδύναµες συνθήκες (συµπεριλαµβανοµένων των τεχνικών και οικονοµικών) σε ισοδύναµες περιστάσεις έναντι άλλων επιχειρήσεων που παρέχουν ισοδύναµες υπηρεσίες, καθώς και να τους παρέχουν υπηρεσίες και πληροφορίες, υπό τους ίδιους όρους και µε την ίδια ποιότητα που παρέχει στις δικές του υπηρεσίες ή στις θυγατρικές ή τους εταίρους του (iii) ιαφάνεια: ο OTE πρέπει να δηµοσιεύσει προσφορά αναφοράς για την αποδεσµοποίηση, προς έγκριση από την ΕΕΤΤ, η οποία θα περιλαµβάνει συµφωνίες επιπέδου υπηρεσιών (SLA), καθώς και βασικούς δείκτες απόδοσης (KPI). Επιπλέον, ο ΟΤΕ υποχρεούται να υποβάλει κάθε 6 µήνες πληροφορίες σχετικά µε την ανάπτυξη του δικτύου πρόσβασης νέας γενιάς (iv) Λογιστικός διαχωρισµός: ο OTE απαιτείται να παρέχει οικονοµικές πληροφορίες για κάθε διαχωρισµένο λογαριασµό και (v) Λογιστική κόστους και έλεγχος τιµών (βάσει κοστοστρέφειας µε χρήση της µεθόδου LRAIC/τρεχουσών δαπανών). II.4.2. Αγορά 5: Αγορά χονδρικής ευρυζωνικής πρόσβασης Η EETT προτίθεται να επιβάλει στον ΟΤΕ τις ακόλουθες κανονιστικές υποχρεώσεις: (i) Πρόσβαση: Η EETT προτείνει να διατηρηθεί η εθνική προσφορά δυφιορεύµατος (τύπος A) 19 και η περιφερειακή προσφορά δυφιορεύµατος (τύπος B) 20 και να εισαχθεί ένας νέος τύπος C για υποχρεωτική προσφορά δυφιορεύµατος 21. Επίσης, αναµένεται ότι ο OTE θα ικανοποιήσει κάθε εύλογο αίτηµα για πρόσβαση και χρήση άλλων (πρόσθετων) προϊόντων χονδρικής ευρυζωνικής πρόσβασης. Επιπλέον, ο OTE θα υπόκειται σε υποχρέωση πρόσβασης σε ειδικά στοιχεία του δικτύου ή/και ευκολίες, συντοπισµό, τεχνικές διεπαφές, πρωτόκολλα ή άλλες βασικές τεχνολογίες, συστήµατα επιχειρησιακής υποστήριξης ή συστήµατα λογισµικού, απαραίτητα για την εξασφάλιση ισότιµου ανταγωνισµού στην παροχή των υπηρεσιών (ii) Αµεροληψία: Η EETT σηµειώνει ότι οι υπηρεσίες λιανικής των εναλλακτικών φορέων εκµετάλλευσης εξαρτώνται σε µεγάλο βαθµό από το υποκείµενο δίκτυο πρόσβασης και τις χονδρικές υπηρεσίες του ΟΤΕ. Ο ΟΤΕ απαιτείται ως εκ τούτου να εφαρµόζει ισοδύναµους όρους (τεχνικούς και οικονοµικούς) σε ισοδύναµες περιστάσεις, σε άλλες επιχειρήσεις που παρέχουν ισοδύναµες υπηρεσίες. Ειδικότερα, η ΕΕΤΤ προτείνει να επιβληθεί στον ΟΤΕ υποχρέωση να προσφέρει την ίδια «ποιότητα δικτύου» σε επίπεδο χονδρικής που εφαρµόζει και για τις δικές του λιανικές προσφορές (π.χ. διαχείριση VoiP µέσω DSL ή IP TV µέσω DSL) 22 19 20 21 22 Χονδρική διφυορευµατική πρόσβαση σε εθνικά σηµεία µεταποµπής ATM/IP. Χονδρική διφυορευµατική πρόσβαση σε περιφερειακά σηµεία µεταποµπής ATM/IP σε επίπεδο BBRAS. Χονδρική διφυορευµατική πρόσβαση σε επίπεδο DSLAM (ή κόµβο πολυπλεξίας του OTE). Στην απάντησή της στο αίτηµα παροχής πληροφοριών, η ΕΕΤΤ διευκρινίζει ότι δεν έχει πρόθεση να ρυθµίσει την τροφοδότηση της χονδρικής δυφιορευµατικής πρόσβασης εκ µέρους του ΟΤΕ µε 6
(iii) ιαφάνεια: Η EETT προτείνει να διατηρηθεί η υποχρέωση του OTE να δηµοσιεύει προσφορά αναφοράς για δυφιορευµατική πρόσβαση (προς έγκριση από την EETT) (iv) Λογιστικός διαχωρισµός (εφαρµοστέος σε ολόκληρη τη σχετική αγορά) και (v) Λογιστική κόστους και έλεγχος τιµών (βάσει κοστοστρέφειας µε χρήση της µεθόδου LRAIC/τρεχουσών δαπανών). Όσον αφορά την υποχρέωση ελέγχου των τιµών, στον πρώτο γύρο του ελέγχου της αγοράς, οι αγορές λιανικού εµπορίου καθώς και οι αγορές χονδρικής ευρυζωνικής πρόσβασης βρίσκονταν σε στάδιο ανάπτυξης, ενώ συνεχιζόταν η εγκατάσταση των ευρυζωνικών υποδοµών του ΟΤΕ. Η ΕΕΤΤ στη συνέχεια επέλεξε να επιβάλει µέθοδο προεξοφληµένων ταµειακών ροών retail minus (λιανική τιµή µείον ένα προκαθορισµένο ποσοστό), ώστε οι νεοεισερχόµενοι να έχουν τη δυνατότητα να δηµιουργήσουν σηµαντική πελατειακή βάση και να επενδύσουν σε ιδιόκτητες υποδοµές. εδοµένου ότι η ευρυζωνική αγορά λιανικής στην Ελλάδα είναι πλέον πραγµατικότητα και ότι ο ΟΤΕ έχει ήδη πραγµατοποιήσει το µεγαλύτερο µέρος των επενδύσεών του στην υποδοµή του για ευρυζωνική πρόσβαση (εξαιρουµένων των ινών), η ΕΕΤΤ εκτιµά ότι απαιτείται πλέον να επιβληθεί υποχρέωση κοστοστρέφειας τιµών βάσει του LRAIC. III. ΣΧΟΛΙΑ Με βάση την κοινοποίηση και τις συµπληρωµατικές πληροφορίες που παρέχονται από την ΕΕΤΤ, η Επιτροπή διατυπώνει τους ακόλουθους σχολιασµούς 23 : Αποκλεισµός των οπτικών ινών από τον ορισµό της αγοράς Στη σύσταση, η αγορά χονδρικής πρόσβασης στην υποδοµή (συµπεριλαµβανοµένης της µεριζόµενης ή της πλήρως αποδεσµοποιηµένης πρόσβασης), έχει οριστεί σε µελλοντοστρεφή, τεχνολογικά ουδέτερη βάση και συνήθως περιλαµβάνει όλες τις σχετικές φυσικές υποδοµές που είναι αναγκαίες για την προσέγγιση έως τον τελικό καταναλωτή ανεξάρτητα από τις τεχνολογίες που χρησιµοποιούνται 24, λαµβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι µια σχετική αγορά προϊόντων περιλαµβάνει όλα τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες που είναι επαρκώς εναλλάξιµα ή υποκαταστήσιµα 25. Καθώς εξελίσσονται τα δίκτυα στα περισσότερα κράτη µέλη και οι υφιστάµενοι µεταλλικοί βρόχοι αντικαθίστανται από οπτικές ίνες, ο υφιστάµενος τοπικός βρόχος µπορεί να γίνει σηµαντικά µικρότερος από τους σηµερινούς τοπικούς βρόχους ή ακόµη και να εξαφανιστεί εντελώς. Αυτή η τεχνολογική αλλαγή, καθώς και το γεγονός ότι τα προϊόντα που διανέµονται µέσω οπτικών ινών και βρόχων χαλκού είναι συνήθως υποκαταστήσιµα, συνεπάγεται την συµπερίληψη στις σχετικές αγορές όλων των φυσικών υποδοµών που είναι αναγκαίες για την προσέγγιση έως τον τελικό καταναλωτή, σε αντίθεση µε τον αυστηρό περιορισµό στο µεταλλικό βρόχο ή 23 24 25 λειτουργική δυνατότητα IPTV. Κατ εφαρµογή του άρθρου 7 παράγραφος 3 της οδηγίας πλαίσιο. Βλ. π.χ. FR/2008/0780, IT/2009/0891. Βλ. ιδίως τις κατευθυντήριες γραµµές της Επιτροπής για την ανάλυση αγοράς και την εκτίµηση της σηµαντικής ισχύος στην αγορά βάσει του κοινοτικού πλαισίου κανονιστικών ρυθµίσεων για δίκτυα και υπηρεσίες ηλεκτρονικών επικοινωνιών, και την ανακοίνωση της Επιτροπής για τον ορισµό της σχετικής αγοράς για τους σκοπούς του κοινοτικού δικαίου του ανταγωνισµού, σηµ. 13 κ.ε. 7
υποβρόχους. 26 Η Επιτροπή λαµβάνει υπόψη της τη συλλογιστική της ΕΕΤΤ όσον αφορά τον αποκλεισµό της πρόσβασης των οπτικών ινών από τις σχετικές αγορές. Ειδικότερα, η ΕΕΤΤ διευκρινίζει (i) ότι οι λίγες υπάρχουσες γραµµές οπτικών ινών στην Ελλάδα, οι οποίες προσφέρονται από εναλλακτικούς φορείς εκµετάλλευσης, θεωρούνται ότι δεν εµπίπτουν στο πεδίο εφαρµογής των σχετικών αγορών, δεδοµένου ότι έχουν εγκατασταθεί ως µέρος εταιρικών δικτύων που παρέχονται σε χρήστες «υψηλής χωρητικότητας», σε κόστος πολύ υψηλότερο από το κόστος της παραδοσιακής ευρυζωνικής πρόσβασης (ii) ότι τα δηµόσια προγράµµατα που εφαρµόζονται σήµερα στην Ελλάδα για την εγκατάσταση δικτύων οπτικών ινών δεν αφορούν προϊόντα πρόσβασης, και (iii) ότι το έργο VDSL του ΟΤΕ βρίσκεται σε πολύ πρώιµο στάδιο ανάπτυξης, χωρίς συνέπειες στις σχετικές αγορές. Ωστόσο, η Επιτροπή θα ήθελε να επισηµάνει ότι η επέκταση των δικτύων οπτικών ινών πλησιέστερα προς τον τελικό χρήστη έχει αποφασιστεί στο πλαίσιο του κρατικού προγράµµατος µέτρο 4.2 27 και ότι ο ΟΤΕ έχει ανακοινώσει δηµοσίως ότι θα προωθήσει την οικεία τεχνολογία VDSL ως µέσο για τη βελτίωση των ευρυζωνικών υπηρεσιών του. Κατά συνέπεια, τα όρια των σχετικών αγορών ενδέχεται στο προβλέψιµο µέλλον να µεταβληθούν. εδοµένης της πολύ περιορισµένης εγκατάστασης και κάλυψης γραµµών πρόσβασης οπτικών ινών στην Ελλάδα και δεδοµένου ότι οι λεπτοµέρειες και το χρονοδιάγραµµα της µελλοντικής τους ανάπτυξης και εγκατάστασης δεν είναι ακόµη γνωστά, η Επιτροπή δεν θα αντιταχθεί σε αυτή τη φάση στον αποκλεισµό των οπτικών ινών από τις σχετικές αγορές που, σε κάθε περίπτωση, δεν έχουν επιπτώσεις στο τρέχον ρυθµιστικό αποτέλεσµα και στη θέση ΣΙΑ του ΟΤΕ 28. Η Επιτροπή χαιρετίζει τη δέσµευση της ΕΕΤΤ να παρακολουθεί τις µελλοντικές εξελίξεις στον τοµέα των δικτύων πρόσβασης οπτικών ινών στην Ελλάδα ανά εξάµηνο και την καλεί να διεξαγάγει νέα επανεξέταση της αγοράς και στις δύο σχετικές αγορές αµέσως µόλις προκύψουν σηµαντικές νέες εξελίξεις στην αγορά. Το πεδίο εφαρµογής της υποχρέωσης αµεροληψίας στην αγορά 5 Η ΕΤΤΤ προτείνει την επέκταση του πεδίου εφαρµογής της υποχρέωσης αµεροληψίας που έχει επιβληθεί στον ΟΤΕ στο πλαίσιο του πρώτου γύρου του ελέγχου της αγοράς. Η ΕΕΤΤ σηµειώνει ότι οι υπηρεσίες λιανικής των εναλλακτικών φορέων εκµετάλλευσης εξαρτώνται σε µεγάλο βαθµό από το υποκείµενο δίκτυο πρόσβασης και τις χονδρικές υπηρεσίες του ΟΤΕ. Ειδικότερα, η ΕΕΤΤ προτείνει την επιβολή στον ΟΤΕ υποχρέωσης για να προσφέρει την ίδια «ποιότητα δικτύου» σε επίπεδο χονδρικής που εφαρµόζει και για τις δικές της προσφορές λιανικής (π.χ. διαχείριση VoIP µέσω DSL ή IP TV µέσω DSL). Η Επιτροπή διαπιστώνει ότι η ΕΕΤΤ απορρίπτει ρητά την υποχρέωση πρόσβασης που θα επέτρεπε αντιγραφή των λιανικών προσφορών του ΟΤΕ και ως εκ τούτου 26 27 28 Βλ. επίσης σ. 32 του επεξηγηµατικού σηµειώµατος στη σύσταση. Η ΕΕΤΤ υπογραµµίζει ότι το κύριο µέρος της εγκατάστασης οπτικών ινών από τον ΟΤΕ και τους εναλλακτικούς φορείς πραγµατοποιήθηκε σε µεγάλες αστικές περιοχές. Τα όρια της αγοράς 4, καθώς και της αγοράς 5 θα πρέπει να βελτιωθούν καθώς οι υποδοµές FTTx µπορούν γρήγορα να καλύψουν σηµαντικό µέρος των ελληνικών νοικοκυριών. Η EETT επισηµαίνει ότι οι γραµµές οπτικών ινών αντιστοιχούν µέχρι στιγµής σε ποσοστό 0,03% του συνολικού αριθµού γραµµών χαλκού (συµπεριλαµβανοµένων των γραµµών OTE και LLU). 8
δεν προτίθεται να επιβάλει χονδρική διφυορευµατική πρόσβαση µε λειτουργικότητα IP TV. Στο πλαίσιο αυτό δεν είναι σαφές γιατί η ΕΕΤΤ θεωρεί ότι είναι αναλογικό και δικαιολογηµένο να επεκταθεί το πεδίο εφαρµογής της υποχρέωσης αµεροληψίας ώστε να περιλάβει επίσης τις υπηρεσίες IP TV. Σε κάθε περίπτωση, φαίνεται αµφίβολο αν η υποχρέωση αµεροληψίας µπορεί να είναι αποτελεσµατική εν προκειµένω. Η Επιτροπή καλεί την ΕΕΤΤ να τεκµηριώσει στο τελικό µέτρο της τους λόγους για τους οποίους θεωρεί δικαιολογηµένη και αναλογική την επιβολή της υποχρέωσης αµεροληψίας όσον αφορά προσφορές λιανικής για IPTV. Κατ εφαρµογή του άρθρου 7 παράγραφος 5 της οδηγίας πλαίσιο, η EETT λαµβάνει υπόψη στο µέγιστο βαθµό τις παρατηρήσεις των άλλων ΕΡΑ και της Επιτροπής και µπορεί να θεσπίζει το προκύπτον σχέδιο µέτρου εφόσον το πράξει, το γνωστοποιεί στην Επιτροπή. Η θέση της Επιτροπής σχετικά µε τη συγκεκριµένη κοινοποίηση δεν προδικάζει οποιαδήποτε θέση µπορεί να λάβει έναντι των άλλων κοινοποιηµένων σχεδίων µέτρων. Κατ εφαρµογή του σηµείου 15 της σύστασης 2008/850/EΚ 29, η Επιτροπή δηµοσιεύει το εν λόγω έγγραφο στον δικτυακό της τόπο. Η Επιτροπή δεν θεωρεί εµπιστευτικού χαρακτήρα τις πληροφορίες που περιέχονται σε αυτό. Καλείστε να ενηµερώσετε την Επιτροπή 30 εντός τριηµέρου από την παραλαβή εάν θεωρείτε ότι, σύµφωνα µε τους κοινοτικούς και εθνικούς κανόνες περί επαγγελµατικού απορρήτου, το εν λόγω έγγραφο περιέχει πληροφορίες εµπιστευτικού χαρακτήρα που επιθυµείτε να απαλειφθούν πριν από τη δηµοσίευση 31. Κάθε ανάλογο αίτηµα πρέπει να είναι αιτιολογηµένο. Με τιµή, εξ ονόµατος της Επιτροπής, Fabio Colasanti Γενικός ιευθυντής 29 30 31 Σύσταση 2008/850/EΚ της Επιτροπής, της 15ης Οκτωβρίου 2008, για τις κοινοποιήσεις, τις προθεσµίες και τις διαβουλεύσεις που προβλέπονται στο άρθρο 7 της οδηγίας πλαίσιο, ΕΕ L 301, 12.11.2008, σ. 23. Το αίτηµά σας πρέπει να αποσταλεί είτε µε ηλε-µήνυµα: INFSO-COMP-ARTICLE7@ec.europa.eu είτε τηλεοµοιοτυπικά: +32 2 298 87 82. Η Επιτροπή µπορεί να ενηµερώσει το κοινό σχετικά µε τα αποτελέσµατα της αξιολόγησής της πριν από το τέλος της εν λόγω τριήµερης χρονικής περιόδου. 9