Κοινυνική δικηύυζη Επεςνώνηαρ έναν νέο ηπόπο επικοινυνίαρ Η παξνύζα εξεπλεηηθή εξγαζία ηνπ 2 νπ ΓΔΛ Διεπζίλαο είρε σο βαζηθό ζέκα ηελ θνηλσληθή δηθηύσζε, σο κία κνξθή ειεθηξνληθήο επηθνηλσλίαο ηνπ 21 νπ αηώλα. Δπηθεληξώζεθε ζηε ιεηηνπξγία ηνπ facebook, θαζώο θαη ζηηο αξλεηηθέο ζπλέπεηεο ηεο θαθήο ρξήζεο ηνπ. ΥΠΔΥΘΥΝΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΔΣ Μαζηξνδεκήηξε Αγγειηθή Παξάζρε Βαζηιηθή ΜΑΘΗΤΔΣ Αζιαλίδε Βεξόληθα Βάζηνο Σπύξνο Γεκεηξνπνύινπ Άληδπ Γξάγε Νάζηα Γξνύιηα Μαξία Διεπζεξηάδε Δηξήλε Ηιία Καηεξίλα Καξαζαββίδεο Γηώξγνο Κνληνπνύινπ Γηώηα Κνξνπνύιε Αζαλαζία Μαξνύγθαο Αληώλεο Μαξνύγθαο Παλαγηώηεο Μαπξνκκάηε Θενδώξα Μπαιάζθα Γήκεηξα Νέδεο Παλαγηώηεο Παηξίθεο Σσηήξεο Σπξνπνύινπ Γώξα Τξηαληαθπιιάθε Φσηεηλή 2
Πεπιεσόμενα Πξόινγνο (ε ηζηνξία ηνπ facebook)...ζει. 5 Kίλδπλνη Δπηπηώζεηο...ζει.6 Παξελόριεζε (cyber bullying)...ζει. 6 Aπνπιάλεζε αλειίθνπ (child grooming)...ζει. 7 Καηάζιηςε...ζει. 8 Ναξθηζζηζκόο...ζει. 9 Δζηζκόο Δμάξηεζε...ζει. 10 Δθδήισζε επηζεηηθώλ ζπκπεξηθνξώλ...ζει. 13 Πξόιεςε-παξέκβαζε απηνθηνλίαο...ζει. 13 Σηνρεπκέλε δηαθήκηζε...ζει. 14 Τξόπνη πξνζηαζίαο...ζει. 14 Δπίινγνο...ζει. 16 Links...ζει. 16 3
Ειζαγυγή Ο βαζηθόο ιόγνο επηινγήο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ζέκαηνο είλαη ε ηαρύηαηε εμάπισζε ηεο δηαδηθηπαθήο επηθνηλσλίαο ζε όινπο ηνπο ηνκείο ηεο θνηλσληθήο δσήο κεηαμύ ησλ λέσλ ζήκεξα, γεγνλόο πνπ θαζηζηά ηε ζσζηή ρξήζε ηεο, δεηνύκελν. Πλαίζιο Σηόσοι Βαζηθόο ζηόρνο ππήξμε ε πιεξνθόξεζε θαη ε επαηζζεηνπνίεζε ησλ καζεηώλ γηα ηνπο θηλδύλνπο πνπ θξύβεη ε θαθή ρξήζε ησλ θνηλσληθώλ δηθηύσλ. Σην πιαίζην απηό, ε εξγαζία βαζίζηεθε ζηελ πξνζσπηθή έξεπλα θαη δηαπίζησζε αιιά θαη ζηελ αληαιιαγή εκπεηξηώλ αλάκεζα ζηνπο καζεηέο. Μεθοδολογία Κπιηήπια αξιολόγηζηρ Η κεζνδνινγία πνπ αθνινπζήζεθε ζηελ εξεπλεηηθή εξγαζία είλαη ε νκαδνζπλεξγαηηθή. Κξηηήξηα αμηνιόγεζεο ησλ καζεηώλ ππήξμαλ: α) Η πξνζσπηθή πξνζπάζεηα-έξεπλα. β) Η απνηειεζκαηηθή ρξήζε ησλ πεγώλ. γ) Η ζπλζεηηθή θαη αθνκνησηηθή ηθαλόηεηα. δ) Η πξνώζεζε ηνπ νκαδηθνύ πλεύκαηνο-ζπλεξγαζίαο. ε) Η ζπλέπεηα ζηελ ηήξεζε ησλ αηνκηθώλ εκεξνινγίσλ. ζη) Οη θαηλνηόκεο πξνηάζεηο θαη ηδέεο γηα ηελ πξνώζεζε ηεο εξγαζίαο. Εςπήμαηα Αποηελέζμαηα Καηά ηε δηάξθεηα ηεο εξεπλεηηθήο εξγαζίαο ρξεζηκνπνηήζεθαλ νπηηθναθνπζηηθά κέζα θαζώο θαη πιεζώξα ζρεηηθώλ άξζξσλ, πξνθεηκέλνπ νη καζεηέο λα εξεπλήζνπλ ηηο ζεκαληηθόηεξεο παξακέηξνπο ηνπ ζέκαηνο. Πην ζπγθεθξηκέλα: α) Έγηλε πξνβνιή ηνπ ληνθηκαληέξ κε ζέκα ην facebook από ηελ εθπνκπή «Τν θνπηί ηεο Παλδώξαο», θαζώο θαη άιισλ ζρεηηθώλ βίληεν κε ην ζέκα. 4
β) Έγηλε ηειεδηάζθεςε κε εθπξόζσπν ηεο Υπεξεζίαο Οηθνλνκηθήο Αζηπλνκίαο θαη Γίσμεο Ηιεθηξνληθνύ Δγθιήκαηνο, όπνπ ηα παηδηά ελεκεξώζεθαλ γηα ηελ έθηαζε θαη ηηο κνξθέο ηνπ ειεθηξνληθνύ εγθιήκαηνο ζηε ρώξα καο θαη είραλ ηελ επθαηξία λα ζέζνπλ ηα εξσηήκαηά ηνπο θαη λα απνζαθελίζνπλ απνξίεο ζρεηηθά κε ηνπο ηξόπνπο πξνζηαζίαο. γ) Πξαγκαηνπνηήζεθε επίζθεςε ζε επίζεκεο ηζηνζειίδεο πνπ παξέρνπλ πιεξνθνξίεο γηα ηνπο θηλδύλνπο θαη ηηο παγίδεο ηνπ facebook θαζώο θαη ηνπο ηξόπνπο αζθαινύο ρξήζεο ηνπ δηαδηθηύνπ γεληθόηεξα. δ) Έγηλε έξεπλα ηεο ζρεηηθήο αξζξνγξαθίαο (από ην δηαδίθηπν) θη έηζη ε θάζε νκάδα κπόξεζε λα εκβαζύλεη ηε γλώζε ηεο θαη λα αληιήζεη ρξήζηκεο πιεξνθνξίεο γηα ην ζέκα επηινγήο ηεο. ε) Πξαγκαηνπνηήζεθε ηέρλεκα (κνξθήο θνιάδ), ην νπνίν εθηέζεθε ζε θεληξηθό ζεκείν ηνπ ζρνιείνπ. Τα παηδηά ρξεζηκνπνίεζαλ όιε ηνπο ηε θαληαζία θαη ην κεξάθη, παξνπζηάδνληαο όιεο ηηο πηπρέο ηεο έξεπλαο κέζα από θσηνγξαθηθό πιηθό θαη ζρόιηα. Καηά ηε δηαδηθαζία ηεο έξεπλαο νη καζεηέο άξρηζαλ ζηαδηαθά λα απνθαιύπηνπλ πιεπξέο ηνπ facebook θαη παγίδεο ηεο ρξήζεο ηνπ πνπ είηε είραλ αληηκεησπίζεη ρσξίο λα δώζνπλ ηελ απαξαίηεηε ζεκαζία είηε ζα κπνξνύζαλ λα ζπλαληήζνπλ ζην κέιινλ. Η αίζζεζε ηεο πξνζσπηθήο αλαθάιπςεο, αιιά θαη απηή πνπ ήξζε κέζα από ηε ζπλεξγαζία ησλ καζεηώλ θαη ηελ αληαιιαγή πιεξνθνξηώλ έθεξε ελζνπζηαζκό, θάπνηεο θνξέο θόβν θαη έδσζε λέα όπια ζηνπο ζπκκεηέρνληεο γηα ηε κειινληηθή ρξήζε ησλ θνηλσληθώλ δηθηύσλ. Σςμπεπάζμαηα Βαζηθό ζπκπέξαζκα ηεο εξγαζίαο ήηαλ όηη ηα θνηλσληθά δίθηπα πέξα από ηελ επράξηζηε θαη ρξήζηκε πιεπξά ηνπο είλαη γεκάηα θηλδύλνπο, ηδηαίηεξα γηα ηα λεαξά άηνκα πνπ κπαίλνπλ άδνια θαη ρσξίο αλαζηνιέο ζηνλ θόζκν ηνπ δηαδηθηύνπ, νη νπνίνη κπνξνύλ λα απνβνύλ κνηξαίνη γηα ηελ αζθάιεηα θαη ηελ ςπρηθή πγεία ησλ ζπκκεηερόλησλ. Έγηλε θαλεξό γηα όινπο ηνπο καζεηέο όηη ε ζσζηή ελεκέξσζε θαη ε ιήςε ησλ απαξαίηεησλ κέηξσλ είλαη απαξαίηεηε γηα ηελ αζθαιή ρξήζε ηνπ facebook. Αναζηοσαζμόρ Σην πιαίζην ηνπ αλαζηνραζκνύ βαζηθή παξαηήξεζε είλαη ε έιιεηςε εκπεηξίαο ησλ ζύγρξνλσλ καζεηώλ ζηελ πξαγκαηνπνίεζε νκαδηθώλ εξγαζηώλ θαη ζηα ζεηηθά απνηειέζκαηα ηεο ζπλεξγαζίαο. Γηα ηελ αλάπηπμε ηεο ζπγθεθξηκέλεο λννηξνπίαο θαη ζηάζεο αζθαιώο ρξεηάδεηαη πεξηζζόηεξνο ρξόλνο θαη πεηξακαηηζκόο, έηζη, ώζηε νη καζεηέο (αιιά θαη νη θαζεγεηέο) λα αλαθαιύςνπλ θαη λα απνθηήζνπλ ην πλεύκα ηεο νκαδηθόηεηαο θαη ηεο επραξίζηεζεο πνπ κπνξεί λα απνθέξεη ε νκαδηθή δνπιεηά θαη ε θαηάθηεζε νκαδηθώλ ζηόρσλ. 5
Η ζπγθεθξηκέλε εξγαζία λνκίδνπκε όηη έδσζε κία γεύζε ησλ παξαπάλσ ζηνπο ζπκκεηέρνληεο καζεηέο θαη έλαπζκα γηα λα δηαλύζνπλ ην ππόινηπν ηεο δηαδξνκήο! Ππόλογορ Η ιζηοπία ηος facebook Τν facebook ή όπσο νλνκαδόηαλ ηόηε ην «thefacebook.com» ηδξύζεθε ζηηο 4 Φεβξνπαξίνπ ηνπ 2004 από ηνλ θνηηεηή ηνπ Harvard Mark Zuckerberg, ώζηε λα ζπλδέεη «ζπκκαζεηέο» από ζρνιεία θαη παλεπηζηήκηα θαη θπξίσο ηνπ παλεπηζηήκηνπ Harvard. Από ηόηε κέρξη θαη ζήκεξα ην facebook έρεη δερζεί εθαηνληάδεο κελύζεηο, αξρηθά κελύζεηο θαηά ηνπ Zuckerberg από ηξεηο ζπκθνηηεηέο ηνπ, νη νπνίνη ηζρπξίδνληαλ πσο ηνπο έθιεςε ηελ ηδέα. Ο πξώηνο επίζεκνο επελδπηήο ηνπ facebook ήηαλ ν Eduardo Saverin, έλαο εθ ησλ ηξηώλ ζπκθνηηεηώλ πνπ ηνλ κήλπζαλ. Τν 2006 ην site άλνημε γηα όιν ηνλ θόζκν θαη ην επόκελν βήκα ήηαλ λα επηηξαπεί ζηνπο πάληεο λα έρνπλ πξόζβαζε ζηελ αλάπηπμε εθαξκνγώλ ηνπ facebook. Απνδείρζεθε o αδηαθηινλίθεηνο βαζηιηάο ηεο θνηλσληθήο δηθηύσζεο. Αξγόηεξα, ηα πλεπκαηηθά δηθαηώκαηα ηνπ facebook πνπιήζεθαλ ζηε Microsoft (ρξεκαηνδόηεο). Οη λέεο ηερλνινγίεο απνηεινύλ αλαπόζπαζην θνκκάηη ηεο θαζεκεξηλόηεηαο εθαηνκκπξίσλ αηόκσλ ζε όιν ηνλ θόζκν. Τν internet αλνίγεη δηαύινπο νπζηαζηηθήο επηθνηλσλίαο κε ηελ πνιηηεία. Έρεη κπεη ζηε δσή κηθξώλ θαη κεγάισλ θαη απνηειεί πιένλ ην κέζνλ ζην νπνίν θαηαθεύγνπλ όιεο νη ειηθηαθέο νκάδεο γηα λα ελεκεξσζνύλ, λα δηαζθεδάζνπλ, λα αληιήζνπλ ή λα αληαιιάμνπλ πιεξνθνξίεο, λα απνθηήζνπλ γλώζεηο, λα επηθνηλσλήζνπλ. Γηα ηνπο λένπο απνηειεί ην ζύγρξνλν κέζν, εθείλν πνπ ρξεζηκνπνηείηαη κε ηόζε ζπρλόηεηα θαη γηα ηόζεο πνιιέο ώξεο όζν θαλέλα άιιν. Γεληθά, δίλεηαη ζηνπο αλζξώπνπο ε δπλαηόηεηα δεκηνπξγίαο δεζκώλ κε άηνκα, εθκεδελίδνληαο ηηο απνζηάζεηο ζε όιν ηνλ θόζκν, θάηη πνπ δε ζπκβαίλεη ζηα νξηζκέλα θαη πάληα πεξηνξηζκέλα θνηλσληθά δίθηπα ηνπ άκεζνπ πεξηβάιινληνο. Μ απηό ηνλ ηξόπν, ηα άηνκα 6
έξρνληαη ζε επαθή κε άιινπο πνιηηηζκνύο, γλσξίδνπλ ηηο ηδηαηηεξόηεηεο θαη ηε λννηξνπία ηνπο. Δμίζνπ, όκσο, ζεκαληηθή είλαη θαη ε δπλαηόηεηα άκεζεο θαη από πξώην ρέξη ελεκέξσζεο γηα νηηδήπνηε ζπκβαίλεη ζηνλ θόζκν. Τν internet έρεη ζίγνπξα αιιάμεη ηνλ ραξαθηήξα θαη ηνλ ηξόπν επηθνηλσλίαο εθαηνκκπξίσλ αλζξώπσλ, θπξίσο λέσλ ειηθίαο 18-30 πνπ επηδόζεθαλ ζ απηό ην ειεθηξνληθό «παηρλίδη». Τα ζεηηθά ηνπ είλαη αλεθηίκεηα, σζηόζν ππάξρεη θαη ε αξλεηηθή πιεπξά ηνπ, θπξίσο ζηε δηακόξθσζε ηεο πξνζσπηθόηεηαο ησλ λέσλ. Τν internet έρεη ηελ ηθαλόηεηα λα θαιύςεη ζπγθεθξηκέλεο ςπρνινγηθέο αλάγθεο ελόο αηόκνπ. Έλα από ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ κέζνπ, πνπ πξνθύπηεη από ηε θύζε ηνπ, είλαη όηη κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη κηα «ηδαληθή θαηάζηαζε εαπηνύ», όπνπ ην άηνκν κπνξεί λα εμεξεπλήζεη δηάθνξεο πηπρέο ηεο πξνζσπηθόηεηάο ηνπ ρσξίο λα έρεη πεξηνξηζκνύο θαη ζπλέπεηεο. Σην δηαδίθηπν δελ ππάξρνπλ άκεζεο ζπλέπεηεο ησλ πξάμεσλ, ν ρξήζηεο κπνξεί λα κπεη θαη λα βγεη όπνηε ζέιεη, ελώ κπνξεί λα θξύςεη ηελ όπνηα εμσηεξηθή εκθάληζε, αθνύ δελ ππάξρεη, πνιιέο θνξέο, νπηηθή επαθή. Ταπηόρξνλα, ν έθεβνο κπνξεί λα ελζαξθώζεη δηαθνξεηηθνύο ξόινπο ή λα πηνζεηήζεη δηαθνξεηηθέο ηαπηόηεηεο, αλάινγα κε ηελ εθάζηνηε δηαδηθηπαθή εκπεηξία, εμαηηίαο ηεο αλσλπκίαο, πνπ ζπληζηά θαηεμνρήλ ραξαθηεξηζηηθό ηνπ δηαδηθηύνπ. Κίνδςνοι-Επιπηώζειρ Παπενόσληζη μέζυ διαδικηύος (cyber bullying) Bullying είλαη ε επηζεηηθή ζπκπεξηθνξά από πξόζεζε, πνπ επαλαιακβάλεηαη κε ζθνπό ηνλ θνηλσληθό απνθιεηζκό, ηελ αξπαγή πεξηνπζηαθώλ ζηνηρείσλ ή απιώο ηελ επίδεημε δύλακεο. Η παξελόριεζε απηή κπνξεί λα ζπκβαίλεη είηε κε ιεθηηθό (ή γξαπηό) ηξόπν (εηξσληθά ζρόιηα, απεηιέο, ύβξεηο, απεηιεηηθά ηειεθσλήκαηα θ.ά.) είηε κε ηε θζνξά ή θινπή πξνζσπηθώλ αληηθεηκέλσλ είηε κε ηε ρξήζε ζσκαηηθήο βίαο, πξνθεηκέλνπ ην ζύκα λα γίλεη αληηθείκελν ριεπαζκνύ ή λα θάλεη πξάγκαηα παξά ηε ζέιεζή ηνπ. Τν cyber bullying αθνξά πεξηζηαηηθά παξελόριεζεο κεηαμύ παηδηώλ θαη εθήβσλ ζηνλ θπβεξλνρώξν, ηα νπνία εθδειώλνληαη κε ηε δηαζπνξά ςεπδώλ θεκώλ, ηελ απνζηνιή κελπκάησλ κε πεξηπαηθηηθά ζρόιηα, ύβξεηο, εθβηαζκνύο θ.ά., κε απώηεξν ζθνπό ηνλ εθθνβηζκό ή ηελ απνκόλσζε ηνπ ζύκαηνο από ηνπο θίινπο ηνπ. Τα παηδηά πνπ γίλνληαη αληηθείκελν cyber bullying αληηκεησπίδνπλ κεγάιε δπζθνιία ζην λα ππεξαζπηζηνύλ ηνλ εαπηό ηνπο. 7
Αλάινγε πεξίπησζε παξελόριεζεο ζεσξείηαη όηαλ θάπνηα άηνκα ινηδνξνύληαη εμαηηίαο ηεο θπιήο, ηεο θνπιηνύξαο, ηεο ζξεζθεπηηθήο ηνπο πίζηεο ή αθόκε θαη ιόγσ θάπνηαο ηδηαηηεξόηεηάο ηνπο. Τη πξέπεη λα θάλεη θάπνηνο αλ είλαη ζύκα cyber bullying; λα απνθιείζεη ην πξόζσπν πνπ ζηέιλεη ηα κελύκαηα κε ηηο επηινγέο απνθιεηζκνύ. λα απνζεθεύζεη ηα κελπκάηα ηνπ ειεθηξνληθνύ ηαρπδξνκείνπ, ηα νπνία πεξηέρνπλ παξελνριήζεηο. λα επηθνηλσλήζεη κε ηνλ πάξνρν ππεξεζηώλ δηαδηθηύνπ. λα εηδνπνηήζεη ηελ αζηπλνκία. Σεκεηώλεηαη, επίζεο, όηη πξέπεη λα απνθεύγεηαη ε ρξήζε ειεθηξνληθνύ ππνινγηζηή από λένπο ρσξίο ηε ζπγθαηάζεζε θαη ηελ επηηήξεζε ησλ γνλέσλ. Η παξελόριεζε είλαη έγθιεκα ηόζν ζηνλ πξαγκαηηθό όζν θαη ζηνλ δηαδηθηπαθό θόζκν. Γηαδηθηπαθή επηθνηλσλία πνπ επαλεηιιεκκέλα πξνθαιεί θόβν γηα ηελ αζθάιεηα ηνπ ίδηνπ ηνπ ρξήζηε ή ηελ αζθάιεηα ησλ άιισλ απνηειεί παξάλνκε πξάμε! Απνηειεί ε παξελόριεζε κέξνο ηεο ςπρηθήο αλάπηπμεο ησλ λέσλ; Μεξηθνί πηζηεύνπλ πσο ε παξελόριεζε είλαη απιά κέξνο ηεο αλάπηπμεο θαη όηη είλαη έλαο ηξόπνο λα κάζνπλ ηα παηδηά θαη νη λένη λα ππεξαζπίδνληαη ηνλ εαπηό ηνπο. Ωζηόζν, ε παξελόριεζε κπνξεί λα γίλεη ε αηηία, ώζηε ηα λεαξά άηνκα λα ληώζνπλ κνλαρηθά, δπζηπρή θαη θνβηζκέλα. Έρεη παξαηεξεζεί, επίζεο, πσο ε παξελόριεζε κπνξεί λα θάλεη ηνπο λένπο λα ράλνπλ ηελ εκπηζηνζύλε ζηνλ εαπηό ηνπο θαη λα επηδεηθλύνπλ κηα άξλεζε γηα νκαδηθέο δξαζηεξηόηεηεο ή ην ζρνιείν, ελώ ζε νξηζκέλεο πεξηπηώζεηο, όπνπ ππάξρεη έληνλε θαη ζπλερήο παξελόριεζε, νη ζπλέπεηεο κπνξεί λα είλαη πην καθξνπξόζεζκεο, όπσο, γηα παξάδεηγκα, ε εθδήισζε θαηάζιηςεο. Αποπλάνηζη ανηλίκος (child grooming) Δίλαη ε δηαδηθαζία θαηά ηελ νπνία παηδόθηινη, πξνζπνηνύκελνη όηη είλαη έθεβνη, ρξεζηκνπνηνύλ ηα δσκάηηα αλνηρηήο επηθνηλσλίαο (chat rooms) ή ηηο ηζηνζειίδεο θνηλσληθήο δηθηύσζεο γηα λα πξνζειθύζνπλ παηδηά κε ζθνπό λα ηα θαθνπνηήζνπλ ή θαη λα ηα απαγάγνπλ. Οη παηδόθηινη μεθηλνύλ ζπδεηήζεηο κε ηα πηζαλά ζύκαηα κε ζθνπό λα αλαπηύμνπλ θηιηθή ζρέζε καδί ηνπο θαη λα απνζπάζνπλ όζν ην δπλαηόλ πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηνλ ηόπν δηακνλήο ηνπο, ηα ελδηαθέξνληα, ηα ρόκπη ηνπο, ην πξόγξακκά ηνπο, ην θάζε πόηε κέλνπλ ζπίηη κόλα ηνπο, αθόκα θαη ηηο ζεμνπαιηθέο ηνπο 8
εκπεηξίεο. Οη ζπδεηήζεηο κπνξεί λα δηαξθέζνπλ κέξεο, εβδνκάδεο, αθόκα θαη κήλεο έσο όηνπ ν παηδόθηινο αηζζαλζεί πσο ην ζύκα ηνύ έρεη απόιπηε εκπηζηνζύλε. Μέζα από απηή ηε ζρέζε, ζηγά ζηγά ν ζύηεο πξνθαιεί ζπδεηήζεηο ζεμνπαιηθήο θύζεσο, ελώ πνιιέο θνξέο ζηέιλεη ζηα ππνςήθηα ζύκαηα θσηνγξαθίεο παηδηθήο πνξλνγξαθίαο αιιά θαη πνξλνγξαθίαο ελειίθσλ, ώζηε λα δνζεί ε αίζζεζε όηη απηό είλαη θάηη απνδεθηό θαη θπζηνινγηθό. Η ηαθηηθή απηή ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα ππνλνκεύζεη ηελ απξνζπκία ηνπ παηδηνύ λα ιάβεη κέξνο ζε ζεμνπαιηθή επαθή. Φξεζηκνπνηείηαη, επίζεο, γηα λα απνηξέςεη ην ζύκα από ην λα δεηήζεη πξνζηαζία από ηνπο γνλείο θαη ηνπο δαζθάινπο ηνπ, αθνύ θαηαιήγεη λα ληώζεη θαη απηό έλνρν γηα ηελ αληαιιαγή απηώλ ησλ θσηνγξαθηώλ. Με ιίγα ιόγηα, ηνπ αζθείηαη ςπρνινγηθή βία. Σε πεξίπησζε πνπ γίλεη αληηιεπηό πσο έλα παηδί έρεη πέζεη ζύκα απνπιάλεζεο, πξέπεη άκεζα λα εηδνπνηείηαη ε αζηπλνκία θαη ε δίσμε ειεθηξνληθνύ εγθιήκαηνο, έηζη ώζηε λα πξνζηαηεπηεί ηόζν ην ίδην ην παηδί όζν θαη άιια πνπ πηζαλόλ λα είλαη ζύκαηα ηνπ ίδηνπ ζύηε. Καηάθλιτη Η ρξήζε ησλ θνηλσληθώλ δηθηύσλ είλαη πιένλ ζπρλό θαηλόκελν θαη γίλνληαη όιν θαη πεξηζζόηεξεο έξεπλεο ζρεηηθά κε ηηο επηδξάζεηο ζηελ ςπρνζύλζεζε ησλ λέσλ. Η εθηεηακέλε ρξήζε ησλ ηζηνζειίδσλ θνηλσληθήο δηθηύσζεο ελδέρεηαη λα ζπλδέεηαη κε έλα είδνο θαηάζιηςεο πνπ παξαηεξείηαη ζε πνιινύο λένπο θαη κε ηελ απμεκέλε ηάζε εζηζκνύ ζε ηζηγάξα, αιθνόι θαη λαξθσηηθά. Γελ είλαη ιίγεο νη θνξέο πνπ παξαηεξνύληαη αληαγσληζηηθέο, επηζεηηθέο ή αθόκα θαη λαξθηζζηζηηθέο ζπκπεξηθνξέο, αθνύ ν κόλνο ζηόρνο ηνπ ρξήζηε είλαη λα αγαπεζεί. Τέηνηνπ είδνπο θαηλόκελα απνδεηθλύνπλ ηελ αξλεηηθή πιεπξά ηνπ θπβεξλνρώξνπ. Έξεπλεο, κάιηζηα, από Ακεξηθαλνύο έδεημαλ πσο ην facebook ζε εθήβνπο κε ρακειή απηνεθηίκεζε, κπνξεί λα πξνθαιέζεη θαηάζιηςε. Οη επηζηήκνλεο ηεο Δηαηξείαο Παηδηαηξηθήο ησλ ΗΠΑ ηεο έδσζαλ ην όλνκα θαηάζιηςε ηνπ facebook (facebook depression). Η θαηάζιηςε απηή πξνθαιείηαη, όηαλ ν έθεβνο ληώζεη κεηνλεθηηθά βιέπνληαο ζην πξνθίι θάπνηνπ άιινπ «θίινπ» ηνπ, κεγαιύηεξν αξηζκό «θίισλ», πνιιέο αλαξηήζεηο θσηνγξαθηώλ, θαζώο θαη πιεζώξα ζρόιηα. Φξήζηεο άηνικνη ζηελ πξνζσπηθή ηνπο δσή, κε πεξίπινθεο νηθνγελεηαθέο βηνγξαθίεο, απαμησκέλνη από ην εθπαηδεπηηθό ζύζηεκα, αλαδνκνύλ ηελ απηνεθηίκεζή ηνπο κέζα από 9
ζπγθξίζεηο θαη δηαγσληζκνύο ηνπ facebook, εηζπξάηηνπλ θηινθξνλήζεηο γηα ηελ απόθξπθε θσηνγξαθία πνπ «αλέβαζαλ». Οη ζεκεξηλνί λένη, πνπ ρξεζηκνπνηνύλ ην facebook πεξηζζόηεξν από πέληε ώξεο ηελ εκέξα, απνδίδνπλ ζηηο πξαγκαηηθέο ηνπο ηαπηόηεηεο ιηγόηεξε αμία ζε ζύγθξηζε κε ηηο δηαδηθηπαθέο θαη δελ κπνξνύλ λα ιεηηνπξγήζνπλ απνηειεζκαηηθά ζηνλ αιεζηλό θόζκν. Νηώζνπλ θαηάζιηςε γηα ηελ αληθαλόηεηα απηή, αδπλαηνύλ λα αληιήζνπλ επραξίζηεζε από κε αθξαίεο θαηαζηάζεηο, όπσο απηέο ησλ ειεθηξνληθώλ παηρληδηώλ. Γηα ηνλ ιόγν απηό ηηο επηδεηνύλ θαη ζηελ πξαγκαηηθή δσή, κε απνηέιεζκα πνιιέο θνξέο λα θέξνληαη αληηθνηλσληθά. Η επηθνηλσλία ζην facebook γίλεηαη κέζσ chat room, όπνπ νη ρξήζηεο δελ κπνξνύλ λα είλαη ζίγνπξνη κε πνηνπο κηιάλε, αιιά απηό δελ ηνπο εκπνδίδεη λα αλνίμνπλ δηάινγν καδί ηνπο. Έηζη, ν ρξήζηεο «κηιά» ζε έλα «πξόζσπν» πνπ ν ίδηνο δελ γλσξίδεη. Πξνβάιιεη επάλσ ηνπ ηηο επηζπκίεο ηνπ, ηηο ειιείςεηο ηνπ, ηηο πξνζδνθίεο ηνπ θαη ηηο θαληαζηώζεηο ηνπ θαη ν «άιινο» αλάγεηαη ζε κνξθή ηδεαηή. Η απνγνήηεπζε είλαη ην θπξίαξρν ραξαθηεξηζηηθό, όζσλ απνθαζίδνπλ λα ζπλαληεζνύλ ζηελ πξαγκαηηθή δσή. Σην facebook ν θόζκνο είλαη αηαμηθόο. Οη πεξηζζόηεξνη λένη εθθξάδνπλ απνηξνπηαζκό θαη ζιίςε, όηαλ επηρεηξνύλ λα κεηαθέξνπλ απηή ηελ εκπεηξία πνπ έρνπλ από ην facebook, ζηελ πξαγκαηηθή δσή. Βπζίδνληαη έηζη αθόκα πεξηζζόηεξν ζηελ επίπιαζηε θαηάζηαζε ησλ δηαδηθηπαθώλ θνηλνηήησλ. Καη είλαη απηή ε αλαληηζηνηρία αλάκεζα ζηελ δσή θαη ηελ εηθνληθή πξαγκαηηθόηεηα πνπ ηειηθά νδεγεί ζηελ θαηάζιηςε. Ναπκιζζιζμόρ Ωο λαξθηζζηζκό νη ςπρνιόγνη νξίδνπλ ηελ «ηάζε κεγαινκαλίαο, αλάγθεο γηα ζαπκαζκό θαη απμεκέλν αίζζεκα ηνπ όηη είζαη ζεκαληηθόηεξνο από ηνπο άιινπο». Δίλαη ην θπξηόηεξν ραξαθηεξηζηηθό ησλ ρξεζηώλ ηνπ facebook, ζύκθσλα κε κειέηε ηνπ παλεπηζηεκίνπ ηνπ Υork πνπ εμέηαζε ηελ πξνζσπηθόηεηα θαη ηηο ζπλήζεηεο ησλ ηππηθώλ ρξεζηώλ θαη «θίισλ» ηνπ θνηλσληθνύ απηνύ δηθηύνπ. Σηελ έξεπλα πήξαλ κέξνο 100 θνηηεηέο, 50 άλδξεο θαη 50 γπλαίθεο, νη νπνίνη ξσηήζεθαλ γηα ηνλ ηξόπν πνπ αιιειεπηδξνύλ κεηαμύ ηνπο ζην facebook θαη απάληεζαλ ζε έλα ςπρνινγηθό ηεζη πνπ αθνξνύζε ηα επίπεδα λαξθηζζηζκνύ ηνπο. Οη ρξήζηεο ινηπόλ πνπ έκπαηλαλ πνιιέο θνξέο ηελ εκέξα ζηε ζειίδα ηνπο θαη γηα πεξηζζόηεξεο ώξεο, είραλ πςειόηεξν ζθνξ ζην ςπρνινγηθό ηεζη πνπ αθνξνύζε ην λαξθηζζηζκό. Δδώ πξέπεη λα δηεπθξηληζηεί όηη ν νξηζκόο ηνπ λαξθηζζηζκνύ, ζύκθσλα κε ηνπο ζπγθεθξηκέλνπο επηζηήκνλεο, δελ έρεη λα θάλεη αθξηβώο κε ηνλ νξηζκό πνπ δίλεη ε ςπρηαηξηθή. Σηελ έξεπλα ν λαξθηζζηζκόο 10
λνείηαη σο αλάγθε γηα ζαπκαζκό από ηνπο άιινπο, εκκνλή γηα επίδεημε ησλ ηθαλνηήησλ ηνπο θαη ππεξβνιηθή αίζζεζε όηη ην άηνκν είλαη πνιύ ζεκαληηθό γηα ηελ θνηλσλία. Σύκθσλα κε ηνπο εξεπλεηέο ηνπ York, ν ηππηθόο ρξήζηεο ηνπ facebook ελδόκπρα απνδεηά ηελ απνδνρή ελόο επξύηεξνπ ζπλόινπ θαη ηελ επαθή κε πνιιά άηνκα, θάηη ην νπνίν δελ ζπκβαίλεη ζηελ πξαγκαηηθή ηνπ δσή. Τν πόζν πνιύ ζα αθνπζηεί έλαο ρξήζηεο θαη πόζν καθξηά ζα θηάζεη ην κήλπκά ηνπ εμαξηάηαη από ηηο επαθέο ηνπ, δειαδή, από ηνπο εηθνληθνύο θίινπο. Γηα ηνλ κέζν λαξθηζζηζηή, ην facebook είλαη έλα κέζν λα εθθξάζεη όιεο απηέο ηηο ηάζεηο ηνπ θαη λα θάλεη ηνπο άιινπο λα ηνλ ζαπκάζνπλ, ελώ επηδεηά ηνλ ζαπκαζκό ησλ θίισλ θαη γλσζηώλ κε θάζε ηνπ πξάμε, είηε κε ηηο ηειεπηαίεο θσηνγξαθίεο ηνπ είηε κε «θηινζνθεκέλεο» απόςεηο θαη παξαηεξήζεηο. Σύκθσλα κε ηνπο ςπρνιόγνπο, νη λαξθηζζηζηέο ρξεζηκνπνηνύλ πεξηζζόηεξν θαη πην έληνλα ην facebook από ηνπο ππόινηπνπο αλζξώπνπο, αλαλεώλνληαο ζπρλά ηελ εηθόλα ηνπ πξνθίι ηνπο, ηηο θσηνγξαθίεο ηνπο, ην status ηνπο θαη ηηο ζεκεηώζεηο (notes). Δπίζεο, νη λαξθηζζηζηέο πεξλνύλ πεξηζζόηεξεο ώξεο ζην facebook θαη ηζεθάξνπλ ηα όζα ιέλε θαη πξάηηνπλ νη άιινη, θαζώο θαη πξνζέρνπλ ην δηθό ηνπο πξνθίι ελώ ζθέθηνληαη δηαξθώο λένπο ηξόπνπο γηα λα ηξαβήμνπλ ηα βιέκκαηα. Σύκθσλα κε ηελ έξεπλα, νη άληξεο λαξθηζζηζηέο πξνσζνύλ πεξηζζόηεξν ηνλ εαπηό ηνπο ζηελ ελόηεηα about me γξάθνληαο κεγαιεηώδεηο απηνπεξηγξαθέο ζε κηα πξνζπάζεηα λα ηνλίζνπλ ηελ εμππλάδα θαη ηελ μερσξηζηή πξνζσπηθόηεηά ηνπο. Από ηελ άιιε πιεπξά, νη γπλαίθεο κε λαξθηζζηζηηθέο ηάζεηο ρξεζηκνπνηνύλ πεξηζζόηεξν ηηο θσηνγξαθίεο γηα λα πξνσζήζνπλ ηελ πξνζσπηθόηεηά ηνπο θαη θπξίσο αξέζθνληαη ζην λα πξνβάιινπλ ηε ζέμη πιεπξά ηνπ εαπηνύ ηνπο κε όκνξθα ξνύρα θαη αμεζνπάξ. Τν δηαδίθηπν έρεη πεξάζεη από ηελ επνρή ησλ αλώλπκσλ chat θαη avatar ζηελ επνρή ησλ επώλπκσλ πξνθίι ηνπ facebook, όπνπ ε σξαία ηνπ ρσξηνύ θαη ν έμππλνο αξρνληνρσξηάηεο απηνπξνβάιινληαη ζε κηα πξνζπάζεηα λα απνζπάζνπλ ηα «κπξάβν» ησλ ππόινηπσλ γεηηόλσλ. Άιισζηε απηή δελ είλαη θαη κηα κηθξνγξαθία ηεο θνηλσλίαο καο; [Σίκνο Κνζκεηάηνο]. Εθιζμόρ Εξάπηηζη Σπρλά, σζηόζν, ην δηαδίθηπν κνλνπσιεί ηνλ ρξόλν καο θαη ε ζρέζε καο καδί ηνπ παίξλεη δηαζηάζεηο πξνβιήκαηνο. Οη πην επάισηνη από εκάο, ζύκθσλα κε ηελ Ιαηξηθή Σρνιή ηνπ Φάξβαξλη, είλαη εθείλνη πνπ είλαη κόλνη θαη βαξηεζηεκέλνη ή από νηθνγέλεηεο πνπ θαλέλαο δελ είλαη ζην ζπίηη γηα λα ζρεηίδεηαη καδί ηνπο θαη λα ζπδεηά επηζηξέθνληαο από ην ζρνιείν. Δθείλνη πνπ δελ είλαη δεκνθηιείο ή είλαη ληξνπαινί κε ηνπο 11
ζπλνκειίθνπο ειθύνληαη ζπρλά από ηε δεκηνπξγία λέαο ηαπηόηεηαο ζε online επηθνηλσλίεο. Όκσο, παξά ην γεγνλόο όηη θαίλεηαη πσο έρνπλ κηα θνηλσληθή δξαζηεξηόηεηα, γηα ηα εζσζηξεθή παηδηά ή ηνπο έθεβνπο ην ππεξβνιηθό παηρλίδη κπνξεί καθξνπξόζεζκα λα ηνπο απνκνλώζεη από ηνπο θίινπο θαη ηνπο γνλείο. Τν ελδερόκελν ηνπ εζηζκνύ ή ηεο πηζαλήο εμάξηεζεο από δηάθνξεο ςπραγσγηθέο θπξίσο αζρνιίεο πνπ πξνζθέξεη ν ππνινγηζηήο ζπδεηείηαη από ην 1987. Πήξε όκσο κεγαιύηεξεο δηαζηάζεηο κεηά ην 1996, όηαλ αξθεηνί εηδηθνί ςπρίαηξνη θαη ςπρνιόγνη ζεώξεζαλ όηη ε ππεξβνιηθή ελαζρόιεζε κε ηνλ ππνινγηζηή κπνξεί λα πξνθαιέζεη εζηζκό θαη αλαγλώξηζαλ ην ζπγθεθξηκέλν πάζνο σο απζύπαξθηε δηαηαξαρή θαη εμάξηεζε κε παξόκνηα θξηηήξηα κε απηά ησλ άιισλ εμαξηήζεσλ. Σήκεξα νη πεξηζζόηεξνη εξεπλεηέο ζηνλ ηνκέα ησλ εμαξηήζεσλ πξνηείλνπλ όηη ε δηαηαξαρή εμάξηεζεο από ην ίληεξλεη, κηα ςπρνθπζηνινγηθή δηαηαξαρή πνπ εκπεξηέρεη ηελ αλνρή, ζπκπηώκαηα απνκόλσζεο, ηηο ζπλαηζζεκαηηθέο δηαηαξαρέο θαη ηελ δηαθνπή ησλ θνηλσληθώλ ζρέζεσλ, είλαη έλα ππαξθηό πξόβιεκα πνπ γίλεηαη γλσζηό ζηε θνηλσλία όζν απμάλεηαη θαη ε ρξήζε ηνπ ππνινγηζηή. Οξηζκόο Ο εζηζκόο ζην δηαδίθηπν (internet addiction) είλαη κηα ζρεηηθά λέα κνξθή εμάξηεζεο, πνπ βξίζθεηαη ππό εμέηαζε από ηελ επηζηεκνληθή θνηλόηεηα, πξνθεηκέλνπ λα νξηνζεηεζεί θαη λα εληαρζεί ζηα ςπρηαηξηθά εγρεηξίδηα. Απηή ε κνξθή εζηζκνύ νξίδεηαη σο ηελ «ελαζρόιεζε κε ην internet γηα άληιεζε αηζζήκαηνο ηθαλνπνίεζεο πνπ ζπλνδεύεηαη κε αύμεζε ηνπ ρξόλνπ πνπ θαηαλαιώλεηαη γηα ηελ άληιεζε απηνύ ηνπ αηζζήκαηνο». Πνηεο ειηθηαθέο νκάδεο παηδηώλ εκθαλίδνπλ εμάξηεζε; Τν θαηλόκελν κπνξεί λα εκθαληζηεί ζε εθήβνπο θαηά ηελ πξώηκε εθεβεία (10-14 εηώλ) ή θαη ζε κηθξόηεξε αθόκε ειηθία. Σίγνπξα ηόηε ππάξρεη κεγαιύηεξε επίβιεςε από ηνπο γνλείο θαη δπζθνιία ζπκκεηνρήο ζε πνιύ απαηηεηηθά θαη πηζαλόλ εζηζηηθά παηρλίδηα. Μπνξεί, όκσο, έλα παηδί λα παίδεη κε ηηο ώξεο ζην play station θαη λα βξεζεί αξγόηεξα καγλεηηζκέλν από ηα εζηζηηθά παηρλίδηα. Πάλησο, πην ζπρλό είλαη ην θαηλόκελν απηό θαηά ηε κέζε εθεβεία (15-17 εηώλ), θαηά ηελ νπνία νη έθεβνη πεηξακαηίδνληαη θαη ζηαδηαθά απηνλνκνύληαη, θαζώο θαη θαηά ηελ όςηκε εθεβεία (>17 εηώλ). Οη πεξηζζόηεξνη εμαξηεκέλνη έθεβνη αζρνινύληαη κε «παηρλίδηα» ζην ζπίηη ή ηα internet cafe θαη είλαη πην δύζθνιν λα ειεγρζνύλ από ηνπο γνλείο ηνπο, ελώ βξίζθνληαη ζπλήζσο θαη ζε πξνρσξεκέλν ζηάδην εμάξηεζεο, θάηη πνπ θάλεη αθόκα πην δύζθνιε ηελ απνκάθξπλζή ηνπο από ηνλ ππνινγηζηή. Πόζνη έρνπλ εμάξηεζε; Γελ γλσξίδνπκε κε αθξίβεηα πνην είλαη ην πνζνζηό ησλ αηόκσλ κε εμάξηεζε από ην δηαδίθηπν. Πεξίπνπ ππνινγίδεηαη ζε παγθόζκην επίπεδν όηη αθνξά ην 6-10% ησλ ρξεζηώλ. Σηε ρώξα καο δελ έρεη γίλεη αθόκα επίζεκε κειέηε, ώζηε λα γλσξίδνπκε ην κέγεζνο ηνπ πξνβιήκαηνο, όκσο αλά έηνο απμάλνληαη ηα πεξηζηαηηθά αηόκσλ πνπ δεηνύλ ηε βνήζεηα ςπρνιόγνπ ή ςπρηάηξνπ γηα απηό ην ζέκα. Σηελ εθπνκπή «Πξσηαγσληζηέο» κε ζέκα ηνλ εζηζκό ζην δηαδίθηπν, αλαθέξζεθε όηη ππάξρνπλ 45 πεξηζηαηηθά εζηζκέλσλ παηδηώλ πνπ λνζειεύνληαη ζην Nνζνθνκείν Παίδσλ. 12
Πόηε κηιάκε γηα πξόβιεκα; Τν πξόβιεκα μεθηλά από ηε ζηηγκή πνπ ε ελαζρόιεζε κε ην δηαδίθηπν γίλεηαη ππεξβνιηθή. Σύκθσλα κε ηνλ Bill Gates, ε θπζηνινγηθή ελαζρόιεζε κε ηνλ ππνινγηζηή γηα δηαζθέδαζε θαη παηρλίδη νξίδεηαη έσο ηε 1,5 ώξεο απαζρόιεζε. Πάλσ από ην όξην απηό αξρίδεη λα δεκηνπξγείηαη πξόβιεκα θαη θπξίσο όηαλ ε πνιύσξε απαζρόιεζε γίλεηαη ζε θαζεκεξηλή βάζε. Υπάξρνπλ ζεκάδηα πνπ θαλεξώλνπλ όηη ε θαηάζηαζε μεθεύγεη από ηνλ έιεγρν; Αλεζπρία πξέπεη λα πξνθαιέζεη ε θαηάζηαζε ελόο εθήβνπ πνπ: μερληέηαη ζηνλ ππνινγηζηή θαη δελ έρεη ζπλαίζζεζε ηνπ ρξόλνπ πνπ αλαιώλεη ζ' απηόλ. αζρνιείηαη ζπλερώο κε ην δηαδίθηπν θαη παξακειεί ππνρξεώζεηο ηνπ ζην ζπίηη θαη ζην ζρνιείν. πξνηηκά ηα παηρλίδηα ζην δηαδίθηπν, από ην λα ζπλαληά θίινπο. ιεηηνπξγεί επηζεηηθά όηαλ θάπνηνο θέξλεη ηε ζπδήηεζε ζην ζέκα ηνπ δηαδηθηύνπ ή ην δηαθόπηεη από ηε παηρλίδη ή ηε ζπδήηεζε πνπ είρε online. μελπρηά ζπρλά γηα λα κέλεη ζπλδεδεκέλνο/-ε ζην δηαδίθηπν. θξύβεη από ηνπο γνλείο πόζεο ώξεο πεξλά ζην δηαδίθηπν θαη ζπρλά δελ ην νκνινγεί νύηε ζηνλ εαπηό ηνπ. δείρλεη άγρνο, αλεζπρία, εμάξζεηο ζπκνύ ή βίαο ή θαηαζιηπηηθή ζπκπεξηθνξά όηαλ δελ παίδεη ζην δηαδίθηπν. Τη πξνηείλνπλ νη εηδηθνί; Πξώηα απ' όια λα εθπαηδεπηνύλ νη γνλείο. Τν ζεκαληηθόηεξν πξάγκα πνπ ζα ρξεηαζηεί λα θάλνπλ νη γνλείο πξνθεηκέλνπ λα κπνξέζνπλ λα ειέγμνπλ απνηειεζκαηηθά ηε ρξήζε ηνπ δηαδηθηύνπ από ηα παηδηά ηνπο, είλαη λα γλσξίζνπλ νη ίδηνη ην κέζν. Πξνο ην παξόλ πνιινί γνλείο δελ γλσξίδνπλ ην κέζν θαη επηπιένλ δελ θαίλνληαη δηαηεζεηκέλνη λα έιζνπλ ζε επαθή κε ην δηαδίθηπν, ελώ ηαπηόρξνλα δελ ελδηαθέξνληαη γηα ηηο δξαζηεξηόηεηεο ησλ παηδηώλ ηνπο ζην internet. Οη γνλείο ζα πξέπεη θάπνηεο θνξέο λα ρξεζηκνπνηνύλ ην δηαδίθηπν καδί κε ην παηδί, ώζηε λα ηνπ δίλνπλ ηηο απαξαίηεηεο θαηεπζύλζεηο, ελώ ε εγθαηάζηαζε θάπνησλ θίιηξσλ ζηνλ ππνινγηζηή κπνξεί λα απνηξέςεη ηελ εκθάληζε αθαηάιιεισλ γηα ην παηδί ηζηνζειίδσλ. Δπηπιένλ, είλαη απαξαίηεην λα έρνπλ ηεζεί θάπνηεο βάζεηο όηαλ ην παηδί θηάλεη ζηελ εθεβεία, λα ππάξρνπλ δειαδή όξηα. Γηα λα ππάξμνπλ σζηόζν όξηα, ζα πξέπεη νη γνλείο λα κπνξνύλ λα δηαζέζνπλ ηνλ απαξαίηεην ρξόλν, αθνύ είλαη δύζθνιν γηα ελνρηθνύο γνλείο λα ζέζνπλ όξηα. Σε πην πξαθηηθό επίπεδν, ν ππνινγηζηήο είλαη θαιό λα βξίζθεηαη ζε θνηλόρξεζην ρώξν θαη όρη ζην δσκάηην ηνπ παηδηνύ, ώζηε λα ειέγρεηαη δηαθξηηηθά ε δξαζηεξηόηεηα ηνπ παηδηνύ ζην ίληεξλεη. Δλώ, ηέινο, νη γνλείο ζα πξέπεη λα ζπδεηνύλ γηα ηηο δηαδηθηπαθέο δηαδξνκέο ηνπ παηδηνύ ηνπο, ώζηε λα έρνπλ πάληνηε ελεκέξσζε γηα ηηο ηζηνζειίδεο πνπ επηζθέπηεηαη, ηα άηνκα κε ηα νπνία ζπλνκηιεί θαη ηηο πιεξνθνξίεο πνπ αληαιιάζεη κε άιια άηνκα. Όπσο όια δείρλνπλ, ην δηαδηθηπαθό κέιινλ δηαγξάθεηαη αθόκε πην... εζηζηηθό θαη γηα ηνλ ιόγν απηό, ζύκθσλα κε ηνλ θ. Σηώκν, πξόεδξν ηεο ειιεληθήο εηαηξείαο κειέηεο ηεο δηαηαξαρήο εζηζκνύ ζην δηαδίθηπν, πξέπεη λα ππάξμεη ηαρεία αληίδξαζε ηεο πνιηηείαο ώζηε λα πξνιάβεη απηά πνπ έξρνληαη. «Δίλαη ζεκαληηθό λα ππάξμεη επαηζζεηνπνίεζε ηνπ θνηλνύ θαη ηεο πνιηηείαο ζρεηηθά κε ην δήηεκα. Η Διιάδα έρεη απηή ηε ζηηγκή ρακειό 13
πνζνζηό ρξήζεο ηνπ δηαδηθηύνπ, σζηόζν ηα επόκελα ρξόληα ην πνζνζηό ζα εμηζσζεί κε εθείλν ησλ άιισλ επξσπατθώλ ρσξώλ όπσο ε Ννξβεγία, άξα ζα απμεζεί θαη ν εζηζκόο ζην δηαδίθηπν. Τν πξόβιεκα αλακέλεηαη λα πιήμεη όρη κόλν ηηο κηθξέο ειηθίεο, αιιά θαη ηνπο ελειίθνπο». Εκδήλυζη επιθεηικών ζςμπεπιθοπών Σύκθσλα κε ηελ ςπρνκεηξία, νη έθεβνη κε ζπκπεξηθνξέο εμάξηεζεο παξνπζηάδνπλ επίζεο ηάζεηο επηζεηηθόηεηαο θαη παξαβαηηθέο ζπκπεξηθνξέο. Οη εξεπλεηέο, κειεηώληαο δείγκα 9.400 εθήβσλ, δηαπίζησζαλ όηη όζν πεξηζζόηεξν νη λένη πεξλάλε ηνλ ρξόλν ηνπο ζην δηαδίθηπν, απνθηώληαο εζηζκό κε απηό, ηόζν ζπρλόηεξν είλαη ην θαηλόκελν λα θέξλνληαη επηζεηηθά ζε άιινπο λένπο ή ζηελ νηθνγέλεηά ηνπο. Πάλησο, νη εξεπλεηέο δελ απέθιεηζαλ λα ηζρύεη θαη ε αληίζηξνθε ζρέζε, δειαδή ηα πην βίαηα παηδηά λα ρξεζηκνπνηνύλ πεξηζζόηεξν ην δηαδίθηπν. Παξ όια απηά ε έξεπλα πξνζθέξεη λέα ζηνηρεία ζε πξνεγνύκελεο έξεπλεο, πνπ επίζεο είραλ δείμεη όηη ην δηαδίθηπν επεξεάδεη ηε ζπκπεξηθνξά ησλ λέσλ. Γη απηό νη Τατβαλέδνη γηαηξνί ζπληζηνύλ ζηνπο γνλείο λα πξνζέρνπλ πνιύ ηη είδνπο ρξήζε ηνπ δηαδηθηύνπ θάλνπλ ηα παηδηά ηνπο θαη γηα πόζε ώξα, εηδηθά όηαλ δηαπηζηώλνπλ ζπκπηώκαηα απνκάθξπλζεο θαη απνκόλσζεο ησλ παηδηώλ, επεξεζηζηόηεηαο, απνθπγήο άιισλ δξαζηεξηνηήησλ γηα ράξε ιίγεο αθόκα ώξαο ζην δηαδίθηπν θ.ά. Η αύμεζεο ηεο λεαληθήο επηζεηηθόηεηαο ζπλδέεηαη ηδηαίηεξα κε ην πεξηερόκελν πνπ βιέπεη ν λένο ζην δηαδίθηπν. Η on-line «θνπβεληνύια» (chatting), ην παίμηκν on-line ηπρεξώλ παηγληδηώλ θαη ε πνξλνγξαθία θαη' εμνρήλ ζπλδένληαη κε ηελ απμεκέλε επηζεηηθόηεηα. Σρεηηθά «αζώα» είλαη ε on-line αλαδήηεζε θαη κειέηε. Ππόλητη-παπέμβαζη αςηοκηονίαρ Η «παξέκβαζε απηνθηνλίαο» είλαη ε πξνζπάζεηα γηα άκεζε δξάζε, ώζηε ην άηνκν κε ηάζεηο απηνθηνλίαο λα εκπνδηζηεί λα ζέζεη ηέξκα ζηε δσή ηνπ ή λα βιάςεη ηνλ εαπηό ηνπ. Άηνκα πνπ πάζρνπλ από θαηάζιηςε ζεσξνύληαη νκάδα πςεινύ θηλδύλνπ. Ιαηξηθνί επαγγεικαηίεο ζπκβνπιεύνπλ πσο νη άλζξσπνη πνπ έρνπλ εθθξάζεη πσο ζρεδηάδνπλ λα ζέζνπλ ηέξκα ζηελ δσή ηνπο πξέπεη λα ελζαξξύλνληαη λα δεηνύλ άκεζα ηαηξηθή ζπκβνπιή. Απηό είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθό ζε πεξηπηώζεηο πνπ ηα κέζα (όπια,λαξθσηηθά ή άιιεο κέζνδνη) είλαη δηαζέζηκα. Αμίδεη λα ζεκεησζεί όηη έρνπλ δεκηνπξγεζεί πνιινί δηαδηθηπαθνί ηόπνη απνηξνπήο 14
απηνθηνληώλ. Τόπνη πνπ πξνζθέξνπλ ηε βνήζεηα εηδηθώλ, αιιά θαη νκάδεο ζπλνκηιίαο κε άιινπο ρξήζηεο πνπ είραλ πεξάζεη από αλάινγε θαηάζηαζε. Τν Τκήκα Γίσμεο Ηιεθηξνληθνύ Δγθιήκαηνο έρεη εληνπίζεη κελύκαηα παηδηώλ ζην ίληεξλεη θαη πξνέβε ζηελ άκεζε ελεκέξσζε ησλ νηθνγελεηώλ ηνπο. Σπγθεθξηκέλα, έλαο 15ρξνλνο έγξαθε όηη ήζειε λα απηνθηνλήζεη, γηαηί ζεσξνύζε ηε δσή άδηθε απέλαληί ηνπ, ελώ έλα λεαξό δεπγάξη, επεηδή νη γνλείο δελ άθελαλ λα ραξεί ηνλ έξσηά ηνπ. Η πην επάισηε ειηθηαθή νκάδα είλαη ηα παηδηά θαη νη έθεβνη. Καη αλ νη γνλείο ηνπο έρνπλ άγλνηα θηλδύλνπ, είλαη δύζθνιν λα ηα πξνζηαηεύζεη θάπνηνο ηξίηνο. Πνιιά είλαη θαη ηα πεξηζηαηηθά παξαβίαζεο πξνζσπηθώλ δεδνκέλσλ, απεηιώλ, ζπθνθαληηθώλ δπζθεκίζεσλ θαη δπζηπρώο δνινθνληώλ. Πξόζθαηα, δηαπξάρζεθε κία δνινθνλία κε αθνξκή ηνλ δεκνθηιή ρώξν θνηλσληθήο δηθηύσζεο. Κάπνηνο «πείξαμε» κία θνπέια κέζα από ην facebook θαη ε δνινθνλία ήξζε σο απνηέιεζκα απηνύ ηνπ πεξηζηαηηθνύ. Τέινο, ηξαγηθό παξάδεηγκα απνηειεί ε πεξίπησζε κηαο 43ρξνλεο βξεηαλίδαο, ηεο Σηκόλ Μπαθ, ε νπνία απηνθηόλεζε ηα Φξηζηνύγελλα ηνπ 2010 από ππεξβνιηθή θαηαλάισζε ππλσηηθώλ ραπηώλ, έρνληαο πξναλαγγείιεη ηελ απνλελλνεκέλε πξάμε ηεο ζην profile ηεο. Σηοσεςμένη διαθήμιζη Δίλαη θνηλό κπζηηθό όηη ζην facebook βξηζθόκαζηε όινη γηα λα παξαθνινπζνύκε (εληόο ή εθηόο εηζαγσγηθώλ) ηνπο θίινπο καο θαη λα βιέπνπκε ηελ θαζεκεξηλόηεηά ηνπο. Οη engineers θαη νη marketers ηνπ facebook ην γλσξίδνπλ απηό θαη ςάρλνπλ ζπλερώο λένπο ηξόπνπο γηα λα ην εθκεηαιιεύνληαη. Τα θαηλνύξηα profiles, απνηεινύλ ηελ θαιύηεξε απόδεημε απηνύ. Τα «πξνζσπηθά» ζηνηρεία πνπ έρεηο ζπιιέμεη ζην facebook, απνηεινύλ βαζηθό πόιν έιμεο γηα ηηο δηαθεκηζηηθέο εηαηξείεο, κηαο θαη παξέρνπλ πνιύηηκεο πιεξνθνξίεο, ώζηε λα θαζνξίζνπλ ην target group θαη λα νξίζνπλ ηε δηαθεκηζηηθή ζηξαηεγηθή ηνπο. Τπόποι πποζηαζίαρ Πξνζηαηέςηε ηα πξνζσπηθά ζαο δεδνκέλα! Τν facebook αλαπηύζζεηαη ιόγσ ηεο πιεξόηεηαο ησλ ζέζεσλ πνπ θαηαιακβάλνπλ νη ρξήζηεο ηνπ. Απηό πνπ πξέπεη, όκσο, λα γλσξίδνπκε είλαη όηη, αλαξηώληαο νπνηνδήπνηε πεξηερόκελν, δίλνπκε ζην facebook ηελ άδεηα λα ην ρξεζηκνπνηήζεη κε όπνηνλ ηξόπν 15
ζέιεη, δειαδή, απνπνηνύκαζηε ηα πλεπκαηηθά καο δηθαηώκαηα. Πξηλ δώζεηε ηα πξαγκαηηθά ζαο ζηνηρεία, από νλνκαηεπώλπκν, δηεύζπλζε, ηζηνξηθό, κέρξη θαη θηλεηό ηειέθσλν, ζα πξέπεη λα γλσξίδεηε όηη ην facebook δελ εγγπάηαη ηε κπζηηθόηεηά ηνπο. Σπγθεθξηκέλα, ην facebook δελ είλαη αξκόδην γηα ηελ θαηαζηξαηήγεζε νπνηνλδήπνηε ξπζκίζεσλ απνξξήηνπ (privacy settings) ή κέηξσλ αζθαιείαο πνπ εκπεξηέρνληαη ζηνλ ηζηνρώξν. Απηό ζεκαίλεη όηη, εάλ έλαο hacker θιέςεη ηα πξνζσπηθά ζαο δεδνκέλα κέζα από ην facebook, απηό δε θέξεη θακία επζύλε, νύηε κπνξεί λα θαηεγνξεζεί γηα ηα κέηξα αζθαιείαο ηνπ. Πείηε όρη ζηνλ εζηζκό! Όηαλ ην facebook κπεη ζηε δσή καο, είλαη δπλαηόλ λα αλαπηύμνπκε έλα είδνο εζηζκνύ ζην δηαδίθηπν.οη ηζηόηνπνη θνηλσληθήο δηθηύσζεο κπνξεί λα είλαη δηαζθεδαζηηθνί, αιιά ε ζπλάληεζε κε λέα πξόζσπα θαη νη επηζθέςεηο ζε ελδηαθέξνληα πξνθίι κπνξεί λα δηαξθέζεη αθόκε θαη ώξεο ζε θαζεκεξηλή βάζε. Όηαλ δηαπηζηώζεηε όηη ε απόδνζε ζηελ εξγαζία ζαο έρεη κεησζεί ή, εάλ είζηε καζεηέο, όηη θάπνηεο θνξέο αθηεξώλεηε πεξηζζόηεξν ρξόλν ζην facebook απ ό,ηη ζηε κειέηε, ηόηε είλαη θαηξόο λα πάξεηε δξαζηηθά κέηξα! Σε θάζε πεξίπησζε θξαηήζηε ηνλ εαπηό ζαο ππό έιεγρν. Κάληε ζπρλά δηαιείκκαηα ή ρξεζηκνπνηείζηε ηε δηαδηθηπαθή πεξηήγεζε σο αληακνηβή, εθόζνλ νινθιεξώζεηε κηα εξγαζία. Πξνθπιαρηείηε από ηνπο ηνύο! Σύκθσλα κε ηε Red Herring - The Business of Technology, πεξίπνπ ην 83% ησλ αλζξώπσλ πνπ ρξεζηκνπνηνύλ ηηο ηζηνζειίδεο θνηλσληθήο δηθηύσζεο θαηεβάδνπλ αξρεία από ηα πξνθίι άιισλ αλζξώπσλ. Δπεηδή απηά ηα αξρεία, ζπλήζσο, πξνέξρνληαη από άγλσζηα άηνκα, θάπνηα από απηά πεξηέρνπλ ηνύο πνπ κπνξνύλ λα πξνθαιέζνπλ ζνβαξή δεκηά ζηνλ ππνινγηζηή ζαο. Τν πξώην βήκα γηα ηελ πξόιεςε είλαη λα θαηεβάδεηε αξρεία κόλν από άηνκα πνπ εκπηζηεύεζηε. Δίλαη επίζεο ζεκαληηθό λα δηαηεξείηε ην ινγηζκηθό πξνζηαζίαο από ηνύο ζαο ελεκεξσκέλν. «Φηίζηε» ην... ηδαληθό δηαδίθηπν! Αο επηθεληξσζνύκε ζε 5 βαζηθνύο άμνλεο: 1. Τελ πινπνίεζε ελόο θνπκπηνύ αλαθνξάο γηα αλάξκνζηε ζπκπεξηθνξά ζην δηαδίθηπν κε έλα κόλν θιηθ (report abuse button). 2. Τελ πξνζηαζία ηεο ηδησηηθόηεηαο ζηα πξνθίι αλειίθσλ εμ νξηζκνύ. 3. Τελ ύπαξμε εξγαιείσλ γνληθνύ έιεγρνπ ζε όιεο ηηο ζπζθεπέο πνπ ζπλδένληαη κε ην δηαδίθηπν. 4. Τνλ απνηειεζκαηηθό ειηθηαθό έιεγρν θαη ηελ απνηειεζκαηηθή θαηεγνξηνπνίεζε ηνπ δηαδηθηπαθνύ πεξηερνκέλνπ. 5. Τελ θαηαπνιέκεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ πνπ αθνξά ζηελ ζεμνπαιηθή εθκεηάιιεπζε αλειίθσλ. 16
Επίλογορ Οη δηαζηάζεηο πνπ έρεη ιάβεη ε ρξήζε θνηλσληθώλ δηθηύσλ, όπσο είλαη ην facebook, ζηε ζεκεξηλή επνρή θαη ε επηξξνή πνπ έρνπλ ζηε δσή ησλ αλζξώπσλ θαη εηδηθά ησλ εθήβσλ είλαη ηεξάζηηεο, ελώ ε θνηλσλία απνδεηθλύεηαη παζεηηθόο δέθηεο ησλ όζσλ ζπληεινύληαη ζην ίδην ηεο ην ζώκα. Η ρξήζε ηνπ θπβεξλνρώξνπ απνηειεί κία όιν έλα απμαλόκελε ηάζε πνπ εμειίζζεηαη ζε έλα αμηνζεκείσην θνκκάηη ηεο θαζεκεξηλόηεηαο ηνπ αηόκνπ. Καη ν ιόγνο; Ο εηθνληθόο θόζκνο ηαηξηάδεη ζηα θαληαζηαθά ηνπο κέηξα. Κξύβνληαη πίζσ από ηε κάζθα κίαο θαηλνκεληθά εύπιαζηεο, δηαδηθηπαθήο πξαγκαηηθόηεηαο θαη ππνδύνληαη ραξαθηήξεο πξνζαξκνζκέλνπο ζηα πιαίζηα πνπ έρεη ζηηβαξά ζεκειηώζεη θαηά ηα άιια απηό ην ζύζηεκα δηθηύσζεο. Δγθισβίδνληαη ινηπόλ ζ απηό ην επηθίλδπλν, δεμηνηερληθά ζηεκέλν κνλνπάηη ησλ δηαδηθηπαθώλ ζρέζεσλ θαη ράλνληαο ζηαδηαθά ηνλ πξνζαλαηνιηζκό ηνπο, θαηαιήγνπλ απνκνλσκέλνη, θιεηζκέλνη ζε κηζνζθόηεηλα δσκάηηα, πεηζκέλνη πηα όηη όινο ν θόζκνο είλαη εθεί. Ο «θόζκνο ηνπο», γηα ηελ αθξίβεηα. Αιήζεηα, ηη ζπκβαίλεη όηαλ καο θαίλεηαη θπζηθό λα ρηππάεη ηελ πόξηα ηεο ειεθηξνληθήο καο ζειίδαο έλαο άγλσζηνο, ηελ ίδηα ζηηγκή πνπ ζεσξνύκε παξάμελν λα ρηππήζεη ηελ πόξηα καο ν γείηνλαο γηα λα δεηήζεη δάραξε; Links www.kritonperiferia.gr (Κξεηώλ Πεξηθέξεηα) 24/07/2011 Τν «ζεξθάξηζκα» ζην δηαδίθηπν θξύβεη θηλδύλνπο -Μ. Σθαθηαλάθεο Link: http://kritonperiferia.gr/lang/gr/archives/24242 www.youth-health.gr (Mνλάδα Δθεβηθήο Υγείαο) Φξήζε θαη θαηάρξεζε ηνπ δηαδηθηύνπ:ζπζρεηίζεηο κε ςπρνθνηλσληθνύο παξάγνληεο πνπ αθνξνύλ ηνπο ρξήζηεο Link: http://youth-health.gr/gr/index.prhp?i=5&j=2&k=7 www.vodafone.gr Υπεξβνιηθή ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο Δζηζκόο Link: http://www.vodafone.gr/portal/client/cms/viewcmspage.action?pageid=10631 www.e-yliko.gr Η δηθηπαθή εθπαηδεπηηθή ύιε ηνπ Υπνπξγείνπ Παηδείαο. Υιηθό αζθαινύο πινήγεζεο γηα καζεηέο, εθπαηδεπηηθνύο, γνλείο θαη θεδεκόλεο Link: http://www.e-yliko.gr/htmls/pc_use/srules.aspx 17
www.wikipedia.org http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=%ce%95%ce%b8%ce%b9%cf%83%ce%bc%cf%8c%c F%82_%CF%83%CF%84%CE%BF_%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CE%B4%CE%AF%CE%BA%CF%84% CF%85%CE%BF&oldid=2994988 www.tovima.gr (Δθεκεξίδα «Τν Βήκα» - Science) Δζηζκόο ζην Ιnternet: κηα ππαξθηή απεηιή - Θενδώξα Τζώιε Link: http://www.tovima.gr/science/article/?aid=244780 www.drteddy.gr (Γηαδίθηπν θαη εζηζκόο: ε ειιεληθή πξαγκαηηθόηεηα) Link: http://www.drteddy.gr/%ce%b4%ce%b9%ce%b1%ce%b4%ce%af%ce%ba%cf%84%cf%85%c E%BF-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%B5%CE%B8%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82- %CE%B7-%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE- %CF%80%CF%81%CE%B1%CE%B3/ www.internetandsuicide.blogspot.com (Πξόιεςε-παξέκβαζε απηνθηνλίαο) Link: http://www.astynomia.gr/index.php?option=ozo_content&perform=view&id=1763&itemid=378&lan g=file:///f:/social_networking_project/o%20πόιεκνο%20πεξλάεη%20από%20ην%20ιληεξλεη%20% 20Κόζκνο.webarchive Δζηζκόο ζην δηαδίθηπν - νδεγίεο ζηνπο γνλείο. Οκηιία ηεο Αιεμάλδξαο Καππάηνπ, Χπρνιόγνπ Παηδνςπρνιόγνπ Link: http://www.5sek.gr/attachments/214_alexandra_kappatou.pdf Πξνζεγγίδνληαο ηνλ εζηζκό ζην δηαδίθηπν. Κσλζηαληίλνο Σηώκνο, Πξόεδξνο ηεο ειιεληθήο εηαηξείαο κειέηεο ηεο δηαηαξαρήο εζηζκνύ ζην δηαδίθηπν Link: http://oem.gr/main/index.php/epikairotita/507-tou-kivernoxorou-oi-koinotites?start=5 Σπλέληεπμε: θ. Ίιηα Θενηνθά (θιηληθή ςπρνιόγνο θαη παηδνςπρνιόγνο), θ. Άξηεκηο Τζίηζηθα (Παηδίαηξνο, επηζηεκνληθή ππεύζπλνο ηεο Μ.Δ.Υ.) 18