ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΚΑ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΔΙΡΑ ΣΔΛΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ

Δ ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΚΑ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΔΙΡΑ ΣΜΗΜΑ ΓΙΑΥΔΙΡΙΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΧΝ ΤΣΗΜΑΣΧΝ ΣΔΛΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ Θέκα: Ηιεθηξνληθή ζπκκεηνρή ζηα πιαίζηα ηνπ επηρεηξεζηαθνχ πξνγξάκκαηνο Καιιηθξάηεο Δπηβιέπσλ: Σζηαβόο Πξόδξνκνο πνπδαζηήο: Παξαιίθαο Αηκηιηαλόο ΑΘΗΝΑ - 2011

ΠΔΡΙΛΗΦΗ Η ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ απνηειεί πξνυπφζεζε γηα ηελ εχξπζκε δεκνθξαηηθή ιεηηνπξγία. Η νηθνδφκεζε ζρέζεσλ εκπηζηνζχλεο πνπ βαζίδνληαη ζην δηάινγν, ζηελ αληαιιαγή απφςεσλ θαη πξνηάζεσλ εληζρχεη ηελ αίζζεζε ηεο θνηλήο δξάζεο. Η δηείζδπζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ θαη θπξίσο ηνπ Γηαδηθηχνπ άλνημε λένπο δξφκνπο δηθηχσζεο θαη ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ησλ ρξεζηψλ, νδεγψληαο ζε επαλαπξνζδηνξηζκφ ηελ αληίιεςε ηεο ζπκκεηνρηθήο δξάζεο, θάλνληαο ιφγν πιένλ γηα ειεθηξνληθή ζπκκεηνρή. Η αιιαγή αληίιεςεο είλαη εληνλφηεξε ζην ηνπηθφ επίπεδν δηαθπβέξλεζεο, ιφγσ ηεο εγγχηεηαο ηνπ πνιίηε ζην θνξέα δηαρείξηζεο ηεο εμνπζίαο θαη ησλ άκεζσλ επηπηψζεσλ πνπ νη απνθάζεηο ηνπ ηειεπηαίνπ έρνπλ ζηελ θαζεκεξηλφηεηά ηνπ. Η «Νέα Αξρηηεθηνληθή ηεο Απηνδηνίθεζεο θαη ηεο Απνθεληξσκέλεο Γηνίθεζεο», γλσζηή σο «πξφγξακκα Καιιηθξάηεο» επηρεηξεί κηα ξηδηθή αλαδηάξζξσζε ζηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο επηθέξνληαο αιιαγέο κεηαμχ άιισλ θαη ζηελ ιεηηνπξγία ηεο ηνπηθήο δεκνθξαηίαο. Μέζσ ηεο επηζθφπεζεο ηεο αθαδεκατθήο έξεπλαο θαη ησλ δηεζλψο θαιψλ πξαθηηθψλ, επηρεηξείηαη κηα ελζσκάησζε ησλ δνκηθψλ ζηνηρείσλ ηεο ειεθηξνληθήο ζπκκεηνρήο ζην επίπεδν ησλ ΟΣΑ α θαη β βαζκνχ, ζχκθσλα κε ηηο λέεο δπλαηφηεηεο πνπ πξνζθέξεη ην επηρεηξεζηαθφ πξφγξακκα Καιιηθξάηεο ζηνπο λένπο θνξείο απηνδηνίθεζεο. Λέμεηο θιεηδηά: ειεθηξνληθή ζπκκεηνρή, ηνπηθή δεκνθξαηία, πξφγξακκα Καιιηθξάηεο, απηνδηνίθεζε, ειεθηξνληθή δεκνθξαηία 2

Abstract Citizen participation in the decision-making process is a prerequisite for a proper democratic functioning. Building trusting relationships based on dialogue, discussion and proposal exchange reinforces the sense of joint action. The penetration of new technologies and especially the Internet has opened new opportunities for networking and collaboration among users, leading to a redefinition of the concept of participatory action, speaking now for online participation. Changing perception is strongest at the local level of governance, because of the proximity of citizens to the managing body of power and the direct impact that the decisions of the latter have in everyday life. The "New Architecture of Local Government and Decentralised Administration", also known as "Kallikrates plan" attempts a radical overhaul of local government s modus operandi, including local democracy. Through the review of academic research and international best practice, our purpose is to seek an embodiment of components of electronic participation at the local level of governance (both first and second degree), according to the new possibilities offered by the operational program Kallikrates. Key words: eparticipation, Local Democracy, ICT, local governance, regional governance, Kallikrates plan 3

ΠΙΝΑΚΑ ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΧΝ ΠΔΡΙΛΗΦΗ... 2 ΠΙΝΑΚΑ ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΧΝ... 4 ΠΙΝΑΚΑ ΤΝΣΟΜΔΤΔΧΝ ΚΑΙ ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΙΧΝ... 6 ΠΙΝΑΚΑ ΔΙΚΟΝΧΝ... 7 Δηζαγσγή... 8 1 Μεζνδνινγία έξεπλαο-βαζηθνί νξηζκνί... 10 1.1 Πεξηγξαθή ηεο κεζνδνινγίαο έξεπλαο αλαθνξάο... 10 1.2 Πεξηγξαθή κεζνδνινγίαο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε... 11 1.3 Βαζηθνί νξηζκνί... 13 1.4 Καηεγνξίεο Ηιεθηξνληθήο πκκεηνρήο... 14 1.5 Οξηνζέηεζε ηνπ πεξηβάιινληνο Ηιεθηξνληθήο πκκεηνρήο... 16 2 Δκπφδηα θαη πξνθιήζεηο... 19 2.1 Αλνηθηά δεκφζηα δεδνκέλα... 19 2.2 Πξνζβαζηκφηεηα... 23 2.3 Υξεζηηθφηεηα... 25 3 Ηιεθηξνληθή πκκεηνρή ζηελ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε... 26 3.1 Σν ειιεληθφ λνκνζεηηθφ πιαίζην... 26 3.1.1 Πξφηεξν λνκνζεηηθφ πιαίζην... 26 3.1.2 Πξφγξακκα Καιιηθξάηεο... 28 3.2 Γηεζλήο θαη Δγρψξηα Δκπεηξία... 31 3.2.1 Γηεζλείο Οξγαληζκνί... 31 Οξγαληζκφο Ηλσκέλσλ Δζλψλ... 31 Οξγαληζκφο γηα ηελ Οηθνλνκηθή πλεξγαζία θαη Αλάπηπμε... 33 πκβνχιην ηεο Δπξψπεο... 33 4

3.2.2 Ηλσκέλεο Πνιηηείεο Ακεξηθήο... 34 3.2.3 Κνξέα... 35 3.2.4 Δπξσπατθή Έλσζε... 36 3.2.5 Αγγιία... 37 3.2.6 Διιάδα... 39 4 Καηεγνξίεο εξγαιείσλ θαη ηερλνινγίεο Ηιεθηξνληθήο πκκεηνρήο... 44 5 Κξηηήξηα ζρεδηαζκνχ... 47 6 Κξηηήξηα αμηνιφγεζεο... 55 7 Πξνηάζεηο-Μειινληηθή έξεπλα... 58 8 πκπεξάζκαηα... 61 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 63 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ... 67 5

ΠΙΝΑΚΑ ΤΝΣΟΜΔΤΔΧΝ ΚΑΙ ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΙΧΝ ΑΜΔΑ ΔΔ Η ΗΠΑ Η/Τ ΚΑΠΗ ΚΔΠ ΜΜΔ ΝΑ ΟΗΔ ΟΟΑ ΟΣΑ ΣΠΔ ΤΑ Άηνκα κε εηδηθέο αλάγθεο Δπξσπατθή Έλσζε Ηιεθηξνληθή ζπκκεηνρή Ηλσκέλεο Πνιηηείεο Ακεξηθήο Ηιεθηξνληθφο Τπνινγηζηήο Κέληξα Αλνηρηήο Πξνζηαζίαο Ηιηθησκέλσλ Κέληξα Δμππεξέηεζεο Πνιηηψλ Μέζα Μαδηθήο Δλεκέξσζεο Ννκαξρηαθή Απηνδηνίθεζε Οξγαληζκφο Ηλσκέλσλ Δζλψλ Οξγαληζκφο Οηθνλνκηθήο πλεξγαζίαο θαη Αλάπηπμεο Οξγαληζκνί Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο Σερλνινγίεο Πιεξνθνξηθήο θαη Δπηθνηλσληψλ Τπνπξγηθή Απφθαζε CAHDE ad hoc Δπηηξνπή γηα ηελ ειεθηξνληθή δεκνθξαηία FAQ GIS RSS SMS πρλέο Δξσηήζεηο χζηεκα Γεσγξαθηθψλ Πιεξνθνξηψλ Πνιχ Απιή Γηαλνκή Τπεξεζία χληνκνπ Μελχκαηνο 6

ΠΙΝΑΚΑ ΔΙΚΟΝΧΝ Δηθφλα 1 Δπίπεδα ζπκκεηνρήο... 14 Δηθφλα 2 Δπίπεδα Η... 15 Δηθφλα 3 Γίπνιν βάζνπο/εχξνπο.... 17 Δηθφλα 4 Μνληέιν «5 ζηαδίσλ»... 18 Δηθφλα 5 Υάζκα δηαδηθηπαθνχ αιθαβεηηζκνχ Διιάδα 2007-2010... 24 Δηθφλα 6 Πξνέιεπζε εθαξκνγψλ Η ζε ηνπηθφ επίπεδν... 37 Δηθφλα 7 Η θεληξηθή ζειίδα ηνπ Γεκνηηθνχ πκβνπιίνπ ηνπ Bristol... 39 Δηθφλα 8 Γηαδξαζηηθή Πιαηθφξκα Η ΝΑ Θεζ/λίθεο... 41 Δηθφλα 9 Σα βήκαηα ηεο ειεθηξνληθήο δηαβνχιεπζεο ζηα πιαίζηα ηνπ e-dialogos... 42 Δηθφλα 10 Η πιαηθφξκα ηεο εθαξκνγήο U@Mare Nostrum... 44 Δηθφλα 11 Κξηηήξηα αμηνιφγεζεο... 55 7

Δηζαγσγή Η εγγχεζε δηαηήξεζεο ηνπ δεκνθξαηηθνχ ραξαθηήξα κηαο θνηλσλίαο είλαη ε ελεξγφο ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ ηεο. Μέζα απφ δηαδηθαζίεο πνπ πξνσζνχλ ηνλ δηάινγν, ηελ αληαιιαγή απφςεσλ θαη ηελ θαηάζεζε πξνηάζεσλ ή θαη αηηεκάησλ, εληζρχεηαη ε αίζζεζε ηεο «θνηλφηεηαο». Η δηείζδπζε ησλ Σερλνινγηψλ Πιεξνθνξηθήο θαη Δπηθνηλσληψλ(ΣΠΔ), ηδίσο κέζσ ηεο εθηεηακέλεο ρξήζεο ηνπ Γηαδηθηχνπ πξνζέθεξε λέεο δπλαηφηεηεο επηθνηλσλίαο θαη ζπλεξγαζίαο, πξνσζψληαο πιένλ έλα λέν, «ζπκκεηνρηθφ κνληέιν» ιεηηνπξγίαο, ζε φιεο ηηο ζεκαληηθέο εθθάλζεηο ηεο αλζξψπηλεο δξάζεο, κεηαμχ απηψλ θαη ηεο ειεθηξνληθήο ζπκκεηνρήο(η) ζηα θνηλά(hirst,1997). Η αίζζεζε απηή γίλεηαη εληνλφηεξε ζε ηνπηθφ επίπεδν, φπνπ ν πνιίηεο αληηιακβάλεηαη άκεζα ηηο επηπηψζεηο απφ ηελ εθαξκνγή ησλ δεκνζίσλ πνιηηηθψλ. Η ηνπηθή απηνδηνίθεζε απνηειεί ηνλ εγγχηεξν ζηνλ πνιίηε θνξέα εμνπζίαο, ν νπνίνο φκσο πάζρεη απφ κηα ζεηξά δνκηθψλ θαη ιεηηνπξγηθψλ δπζιεηηνπξγηψλ. Η «Νέα Αξρηηεθηνληθή ηεο Απηνδηνίθεζεο θαη ηεο Απνθεληξσκέλεο Γηνίθεζεο»(λ.3852/2010) γλσζηή θαη σο «Πξφγξακκα Καιιηθξάηεο» επηρεηξεί έλα ξηδηθφ αλαζρεδηαζκφ ησλ δχν βαζκψλ απηνδηνίθεζεο(γήκνη-πεξηθέξεηεο) θαη ηεο απνθεληξσκέλεο δηνίθεζεο. Μέξνο απηήο ηεο αλαδηάξζξσζεο είλαη ε εηζαγσγή λέσλ ζεζκψλ ζπκκεηνρήο, δηαβνχιεπζεο θαη δηαθάλεηαο κε ηελ ηαπηφρξνλε δηακφξθσζε ελφο κνληέινπ ειεθηξνληθήο δηαθπβέξλεζεο, πξνζδίλνληαο ηνλ ραξαθηήξα ηνπ «Φεθηαθνχ» Γήκνπ / Πεξηθέξεηαο / Απνθεληξσκέλεο Γηνίθεζεο. ε απηφ ην δηακνξθνχκελν πεξηβάιινλ κέλεη λα εξεπλεζεί πσο είλαη δπλαηή ε ελζσκάησζε δξάζεσλ Η, ηδίσο ζηνλ ηνκέα ελίζρπζεο ηεο ηνπηθήο δεκνθξαηίαο. θνπφο ηεο ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίαο είλαη ε απνηχπσζε ηνπ πεξηβάιινληνο ηεο Η θαη πνηνη νη φξνη ππφ ηνπο νπνίνπο κπνξεί απηή λα ελζσκαησζεί ζηνπο Οξγαληζκνχο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο(ΟΣΑ) α θαη β βαζκνχ, ιακβάλνληαο ππφςε ηα λέα δεδνκέλα πνπ πξνζθέξεη ην επηρεηξεζηαθφ πξφγξακκα Καιιηθξάηεο, ε δηεζλήο εκπεηξία θαη νη πξνζθεξφκελεο ηερλνινγίεο. 8

Η εξγαζία αθνινπζεί ηελ θάησζη δνκή: Μεζνδνινγία έξεπλαο. ηελ ελφηεηα απηή παξνπζηάδεηαη ε κεζνδνινγία πνπ αθνινπζήζεθε γηα ηε ζπγθέληξσζε ησλ ζηνηρείσλ θαη ηελ αλάιπζε ηνπο, ζχκθσλα κε ηνπο πξνθαζνξηζκέλνπο ζηφρνπο θαη πεξηνξηζκνχο ηεο εξγαζίαο. Βαζηθνί νξηζκνί, φπνπ γίλεηαη κηα πξψηε ζθηαγξάθεζε ηεο έλλνηαο ηεο Η ε νπνία αθνινπζείηαη απφ ηηο αληίζηνηρεο θαηεγνξίεο. Δκπφδηα θαη πξνθιήζεηο. ην θεθάιαην απηφ πεξηιακβάλνληαη κηα ζεηξά παξαγφλησλ νη νπνίνη εγγπψληαη ηελ αλάπηπμε ελφο πεξηβάιινληνο δξάζεσλ Η Ηιεθηξνληθή πκκεηνρή ζηελ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε. ηελ ελφηεηα απηή θαηαγξάθεηαη ην ειιεληθφ λνκνζεηηθφ πιαίζην θαη ε δηεζλήο εκπεηξία πξσηνβνπιηψλ θαη εθαξκνγψλ Η. Καηεγνξίεο εξγαιείσλ, φπνπ πξνζδηνξίδνληαη εξγαιεία θαη ηερλνινγίεο νη νπνίεο πξνσζνχλ ή ππνζηεξίδνπλ δξάζεηο Η. Κξηηήξηα ζρεδηαζκνχ εθαξκνγψλ Η, ηα νπνία πξνθχπηνπλ κε βάζε ηηο πξφηεξεο εκπεηξίεο θαη ηηο πξνζθεξφκελεο ιεηηνπξγηθέο θαη ηερλνινγηθέο δπλαηφηεηεο. Κξηηήξηα αμηνιφγεζεο εθαξκνγψλ Η. ηελ ελφηεηα απηή παξνπζηάδνληαη ηα θξηηήξηα ζχκθσλα κε ηα νπνία είλαη δπλαηή κηα κειινληηθή αμηνιφγεζε ησλ εθαξκνγψλ πνπ ζα αλαπηπρζνχλ απφ ηνπο ΟΣΑ ζην λέν δηνηθεηηθφ-ιεηηνπξγηθφ πιαίζην. Πξνηάζεηο-Μειινληηθή έξεπλα-πκπεξάζκαηα. ηελ ελφηεηα απηή παξνπζηάδνληαη νη πξνηάζεηο πνπ κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ απφ κειινληηθέο εξεπλεηηθέο πξνζπάζεηεο, ηδίσο ζε φηη αθνξά ηελ αμηνιφγεζε θαη αλαηξνθνδφηεζε ησλ κειινληηθψλ πξνζπαζεηψλ Η πνπ ζα γίλνπλ ζηα πιαίζηα ηνπ επηρεηξεζηαθνχ πξνγξάκκαηνο Καιιηθξάηεο. 9

1 Μεζνδνινγία έξεπλαο-βαζηθνί νξηζκνί 1.1 Πεξηγξαθή ηεο κεζνδνινγίαο έξεπλαο αλαθνξάο Η κεζνδνινγία έξεπλαο πνπ αθνινπζήζεθε γηα ηελ εθπφλεζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο βαζίζηεθε ζηηο αξρέο ηεο κεζνδνινγίαο ησλ Webster θαη Watson(2002). χκθσλα κε ηε ζπγθεθξηκέλε κέζνδν, ε επηζθφπεζε ηεο έξεπλαο ελφο ηνκέα δε ζα πξέπεη λα πεξηνξίδεηαη ζε βηβιηνγξαθία ε νπνία πξνέξρεηαη απφ πεξηνξηζκέλν ζχλνιν πεξηνδηθψλ, κηα γεσγξαθηθή πεξηνρή, ή ζπγθεθξηκέλε εξεπλεηηθή πξφηαζε. ε ζχλνςε νη γεληθέο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο πνπ πξέπεη λα αθνινπζεζνχλ είλαη: Η πεξηγξαθή ηνπ ζθνπνχ ηεο εξγαζίαο Η πεξηγξαθή ησλ βαζηθψλ ελλνηψλ θαη ησλ νξίσλ ηεο έξεπλαο Η παξνπζίαζε ηεο ζρεηηθήο βηβιηνγξαθίαο ηνπ πεδίνπ Η παξνπζίαζε ηεο ζρεηηθήο βηβιηνγξαθίαο ηνπ πξνο έξεπλα πεδίνπ κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα είλαη αμηνπνηήζηκε απφ ηνπο κειινληηθνχο ρξήζηεο Η ππνβνιή πξνηάζεσλ νη νπνίεο ζα πξνέξρνληαη απφ ηε ζεσξία θαη ζα ζηεξίδνληαη θαη ζε εκπεηξηθά παξαδείγκαηα θαη ζα επηδηψθνπλ ηελ πεξαηηέξσ έξεπλα Η παξνπζίαζε ζπκπεξαζκάησλ ζηνπο εξεπλεηέο Η θπξηφηεξε πξφηαζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο κεζνδνινγίαο ζρεηίδεηαη κε ηνλ ηξφπν αλαδήηεζεο θαη ηαμηλφκεζεο ηεο αξζνγξαθίαο. Αμηνπνηψληαο ηε ζχγρξνλε ηερλνινγία ε αλαδήηεζε κπνξεί πιένλ λα γίλεη κέζσ ησλ πεξηιήςεσλ ηεο επηζηεκνληθήο αξζνγξαθίαο ε νπνία πεξηέρεηαη ζε ειεθηξνληθέο βηβιηνγξαθηθέο βάζεηο θαη ε ηαμηλφκεζε ησλ νπνίσλ γίλεηαη κε ηε ρξήζε ιέμεσλ-θιεηδηψλ. Κξίζηκν ζεκείν απνηειεί ε ηήξεζε κηα ελλνην-θεληξηθήο πξνζέγγηζεο ζηελ ηαμηλφκεζε ησλ απνηειεζκάησλ. Η ελδεδεηγκέλε πξαθηηθή είλαη ε ρξήζε κηαο κήηξαο ελλνηψλ, θαζψο κηα έλλνηα κπνξεί λα ρξεζηκνπνηείηαη κε δηαθνξεηηθφ λφεκα αλάινγα κε ηελ νπηηθή ππφ ηελ νπνία εμεηάδεηαη. Ο δηαρσξηζκφο ησλ ελλνηψλ αλάινγα κε ηε κνλάδα ηεο αλάιπζεο κπνξεί λα νδεγήζεη ζε πην νξζή επηζθφπεζε γηαηί είλαη επθνιφηεξν λα εληνπηζηεί πφηε κία έλλνηα δηαθεχγεη απφ ην πεδίν ηεο πεξηνρήο ηεο. 10

1.2 Πεξηγξαθή κεζνδνινγίαο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε Η πεξηγξαθή ησλ βαζηθψλ ελλνηψλ θαη ησλ νξίσλ ηεο έξεπλαο απνηειεί αληηθείκελν ησλ επφκελσλ θεθαιαίσλ ηεο εξγαζίαο 1. Δληνχηνηο, αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ε βηβιηνγξαθηθή επηζθφπεζε ελφο αλεξρφκελνπ πεδίνπ φπσο απηφ ηεο Η παξνπζηάδεη θάπνηεο ηδηαηηεξφηεηεο. Η ρξήζε γηα παξάδεηγκα ηνπ φξνπ ηεο «Η» δελ είλαη πάληνηε εκθαλήο αθφκε θαη αλ ην θείκελν εκπίπηεη ζην πεδίν ηεο έξεπλαο. Δπίζεο, ε αλάιπζε δελ είλαη πάληνηε δηνηθεηηθφ-θεληξηθή. Αληίζεηα, παξαηεξνχληαη πεξηπηψζεηο πνπ ην βάξνο δίλεηαη απνθιεηζηηθά ζηελ θνηλσληνινγηθή θαη πνιηηηθή πξνέθηαζε ηνπ θαηλνκέλνπ, θπξίσο ζε ζρέζε κε ηνλ επαλαπξνζδηνξηζκφ ηεο δεκνθξαηηθήο ιεηηνπξγίαο. Η ρξεζηκφηεηα απηνχ ηνπ είδνπο αξζνγξαθίαο ρσξίο λα βξίζθεηαη απηφκαηα εθηφο ηνπ πεδίνπ έξεπλαο, έρεη έκκεζε κφλν ζρέζε κε ηε ζεκαηνινγία ηεο ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίαο. Δπηιέρζεθε έλαο ζπλδπαζκφο ιέμεσλ-θιεηδηψλ ζε δχν γιψζζεο (αγγιηθά-ειιεληθά) σο θξηηεξίσλ αλαδήηεζεο: Οη αγγιηθνί φξνη πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ είλαη: edemocracy κε ηνπο ζπλδπαζκνχο: electronic democracy, democracy and Internet, democracy and information system, digital democracy. eparticipation, κε ηνπο ζπλδπαζκνχο: electronic participation, egovernment and participation, egovernance and participation, econsultation, epetition. Local Democracy κε ηνπο ζπλδπαζκνχο: local administration, local governance, regional governance, ICT and local democracy Digital City κε ηνπο ζπλδπαζκνχο: ICT and regional policy, ICT and local governance/administration, ICT and regional governance/administration Οη ειιεληθνί φξνη πνπ ρξεζηκνπνηεζήθαλ αληίζηνηρα είλαη: Ηιεθηξνληθή δεκνθξαηία κε ηνπο ζπλδπαζκνχο: δεκνθξαηία θαη δηαδίθηπν, ΣΠΔ θαη δεκνθξαηία, ςεθηαθή δεκνθξαηία Ηιεθηξνληθή πκκεηνρή κε ηνπο ζπλδπαζκνχο: ειεθηξνληθή ζπκκεηνρή θαη δηαθπβέξλεζε, ειεθηξνληθή ζπκκεηνρή θαη απηνδηνίθεζε, ειεθηξνληθή δηαβνχιεπζε, ειεθηξνληθή ζπιινγή ππνγξαθψλ 1 Βι. θεθ. 1.2 θαη 1.3 11

Φεθηαθφο δήκνο κε ηνπο ζπλδπαζκνχο: ΣΠΔ θαη απηνδηνίθεζε, ςεθηαθή πεξηθέξεηα Πξφγξακκα Καιιηθξάηεο κε ηνπο ζπλδπαζκνχο: λφκνο Καπνδίζηξηα, επηρεηξεζηαθφ πξφγξακκα Καιιηθξάηεο, θψδηθαο δήκσλ θαη θνηλνηήησλ Η αλαδήηεζε ηνπ κεγαιχηεξνπ φγθνπ ηεο μελφγισζζεο αξζνγξαθίαο έγηλε ζε δχν θαηεπζχλζεηο: κέζσ ηεο ειεθηξνληθήο αλαδήηεζεο ζε ηξεηο κεγάιεο δηαδηθηπαθέο βηβιηνζήθεο (Web of Science, EBSCO Host θαη IEEE Explore). Οη ειεθηξνληθέο ηνπο βάζεηο πεξηέρνπλ πεξί ηνπο 8.000 ηίηινπο επηζηεκνληθψλ πεξηνδηθψλ ζε πεδία κεηαμχ ησλ νπνίσλ πεξηιακβάλνληαη ηφζν ε επηζηήκε ηεο πιεξνθνξηθήο, φζν θαη ε δηνηθεηηθή επηζηήκε. Δμππεξεηείηαη κε απηφ ηνλ ηξφπν ν δηεπηζηεκνληθφο ραξαθηήξαο ηεο ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίαο. Δπίζεο, ιφγσ ηεο δηαβαζκηζκέλεο ηαμηλφκεζεο ησλ πεξηνδηθψλ ππήξρε ε δπλαηφηεηα ε αλαδήηεζε λα γίλεη πξψηα απφ ηα πην δεκνθηιή πεξηνδηθά κέζσ ηεο ζηνρεπκέλεο αλαδήηεζεο ζηα απνζεηήξηα ηεθκεξίσζεο δηεζλψλ νξγαληζκψλ, πξαθηηθψλ ζπλεδξίσλ θαη πηινηηθψλ πξνγξακκάησλ. Με απηφ ηνλ ηξφπν εκπινπηίζηεθε ν θαηάινγνο απνηειεζκάησλ κε αλαθνξέο, εθζέζεηο θαη επηζηεκνληθά θείκελα ηα νπνία κπνξεί λα κελ είραλ ζπκπεξηιεθζεί κε ηελ πξψηε αλαδήηεζε. Η αλαδήηεζε ηεο ειιεληθήο βηβιηνγξαθίαο έγηλε κε αληίζηνηρν ηξφπν. πγθεθξηκέλα: κέζσ ησλ βηβιηνγξαθηθψλ θαηαιφγσλ (θαηάινγνη OPAC) ησλ ειιεληθψλ παλεπηζηεκίσλ, ζε ζπλδπαζκφ κε ηα δηαδηθηπαθά απνζεηήξηα κεηαπηπρηαθψλ εξγαζηψλ θαη δηδαθηνξηθψλ δηαηξηβψλ. Η νξηδφληηα αλαδήηεζε ζε βηβιηνζήθεο ζρνιψλ δηαθνξεηηθήο θαηεχζπλζεο επέηξεπε ην ζηφρν ηεο δηεπηζηεκνληθήο πξνζέγγηζεο κέζσ ηεο ζηνρεπκέλεο αλαδήηεζεο ζηνπο ηζηνηφπνπο δεκνζίσλ θνξέσλ (Τπνπξγεία) θαη επηζηεκνληθψλ ζπιιφγσλ (π.ρ. ην Ιλζηηηνχην Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο). Η αλαδήηεζε ζε απηνχο ηνπο θνξείο θξίζεθε απαξαίηεηε γηα ηα θείκελα αλαθνξψλ θαη εθζέζεσλ ηεο ειιεληθήο δεκφζηαο δηνίθεζεο 12

Η αλαδήηεζε κε απηή ηε κέζνδν επέζηξεςε έλαλ πξψην θαηάινγν (347) αλαθνξψλ. Αξρηθά έγηλε κηα πξψηε αλαδήηεζε γηα λα αλαγλσξηζηνχλ άξζξα ηα νπνία βξίζθνληαη εληφο ηνπ πεδίνπ ηεο επηζθφπεζεο, κε απνηέιεζκα λα πεξηνξηζηεί ν αξηζκφο ζε (132). ηε ζπλέρεηα κε βάζε έλα πίλαθα ελλνηψλ φπσο πεξηγξάθεθε αλσηέξσ, έγηλε κηα δεχηεξε αμηνιφγεζε κε βάζε ηα άξζξα ηα νπνία πεξηείραλ φζν ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξεο απφ ηηο ππφ αλαδήηεζε έλλνηεο (π.ρ. Η θαη πξφγξακκα Καιιηθξάηεο). Απνξξίθζεθαλ θείκελα ηα νπνία επαλαιακβάλνληαλ ή δελ ηεξνχζαλ βαζηθέο πξνδηαγξαθέο (π.ρ. πιήξεηο βηβιηνγξαθηθέο αλαθνξέο). Η αλαδήηεζε θεηκέλσλ νινθιεξψζεθε ηνλ Αχγνπζην ηνπ 2011 κε ηειηθφ αξηζκφ αλαθνξψλ (53). ε απηφ ην ζχλνιν, έγηλε έλαο ηειεπηαίνο δηαρσξηζκφο κεηαμχ θεηκέλσλ αλαθνξάο (λνκνζεζία, εθζέζεηο, ηεθκεξίσζε εθαξκνγψλ), ζεσξεηηθψλ θεηκέλσλ θαη ηζηνηφπσλ ηα νπνία αμηνπνηήζεθαλ κε βάζε ην πεξηερφκελφ ηνπο γηα ηα αληίζηνηρα θεθάιαηα ηεο εξγαζίαο. Μεηά ηε ζπγθέληξσζε ηνπ πιηθνχ, αθνινχζεζε ε αλάιπζε ησλ ζπκπεξαζκάησλ πνπ πξνέθππηαλ απφ ηελ αθαδεκατθή έξεπλα θαη ηελ εθαξκνγή δξάζεσλ Η. ην πξψην ζηάδην αλαδεηήζεθε ε νξηνζέηεζε ηεο έλλνηαο ηεο Η. ηε ζπλέρεηα πξηλ απφ ηελ εμεηδίθεπζε ηεο έξεπλαο ζην ρψξν ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, θξίζεθε αλαγθαία ε παξάζεζε ζπγθεθξηκέλσλ παξαγφλησλ πνπ απνηεινχλ θξηηήξην γηα κηα πνιηηνθεληξηθή πξνζέγγηζε ηεο Η. Δληφο απηνχ ηνπ πιαηζίνπ θαη κε πξνυπφζεζε ηελ πξνεγνχκελε θαηαγξαθή ηνπ λένπ λνκνζεηηθνχ πεξηβάιινληνο ζηελ ειιεληθή απηνδηνίθεζε, έγηλε αλαδήηεζε θαιψλ πξαθηηθψλ δηεζλψο, νη νπνίεο αθελφο πεξηνξίδνληαλ ζην απηνδηνηθεηηθφ επίπεδν, αθεηέξνπ, ζρεηηδφληνπζαλ κε ηελ πξνψζεζε ηεο Η θαη φρη γεληθά ηεο ειεθηξνληθήο δηαθπβέξλεζεο. Η πξνεγνχκελε εκπεηξία πξνζέθεξε ζηελ αθαδεκατθή θνηλφηεηα κηα ζεηξά ζπκπεξαζκάησλ ηα νπνία είλαη αμηνπνηήζηκα ηφζν ζην επίπεδν ηνπ ζρεδηαζκνχ φζν θαη ζηελ αμηνιφγεζε ησλ εθαξκνγψλ Η, ηα νπνία πιένλ κπνξνχλ λα εμεηδηθεπηνχλ σο πξφηαζε θαη γηα ηε ειιεληθή απηνδηνίθεζε. 1.3 Βαζηθνί νξηζκνί Η Η απνηειεί έλα ζρεηηθά λέν πεδίν έξεπλαο θαη σο ηέηνην αληηκεησπίδεη κηα δπζρέξεηα σο πξνο ηνλ νξηζκφ ηνπ. Ο πξνγελέζηεξνο φξνο «ειεθηξνληθή δεκνθξαηία» είλαη ζηελά ζπλπθαζκέλνο κε ηελ Η. Η ειεθηξνληθή δεκνθξαηία έρεη επηθξαηήζεη λα 13

νξίδεηαη σο «ε ρξήζε ηωλ ΣΠΕ νη νπνίεο ελδπλακώλνπλ ηνπο πνιίηεο λα θέξνπλ πξν ηωλ επζπλώλ ηνπο, ηνπο πνιηηηθνύο γηα ηηο πξάμεηο ηνπο θαη δηεπθνιύλνπλ ηελ επηθνηλωλία κεηαμύ ηωλ πνιηηηθώλ εθπξνζώπωλ θαη ηωλ πνιηηώλ, έηζη ώζηε νη πξώηνη λα αληαπνθξίλνληαη πεξηζζόηεξν» (Schmitter et al., 2004, 31). Αληίζηνηρα, ε ειεθηξνληθή ζπκκεηνρή έρεη ραξαθηεξηζηεί σο «ε ρξήζε ηωλ ΣΠΕ γηα ηε δηεύξπλζε θαη ηελ εκβάζπλζε ηεο πνιηηηθήο ζπκκεηνρήο ε νπνία ζα επηηεπρζεί κε ηελ επηθνηλωλία ηωλ πνιηηώλ ηόζν κεηαμύ ηνπο όζν θαη κε ηνπο εθιεγκέλνπο αληηπξνζώπνπο ηνπο» (Macintosh 2004, 2). Γίλεηαη αληηιεπηφ απφ ηελ πεξηγξαθή ησλ δχν φξσλ ν άκεζνο ζπζρεηηζκφο ηνπο. Μάιηζηα ηφζν ζηε ζεσξία φζν θαη ζηελ αλάπηπμε ησλ δξάζεσλ θαη εθαξκνγψλ έρεη επηθξαηήζεη ε αληηκεηψπηζε ηεο Η σο κέξνπο ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο. Η δηαπίζησζε απηή δε κεηψλεη πάλησο ηελ αμία ηεο έξεπλαο ηεο Η σο ελφο αλεξρφκελνπ πεδίνπ, ηδίσο ιφγσ ησλ πξνβιεκάησλ πνπ παξνπζηάδνληαη ζηε ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ ζηηο δεκνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο ζπλνιηθά (Bernhagen et al.,2007). 1.4 Καηεγνξίεο Ηιεθηξνληθήο πκκεηνρήο Ο Οξγαληζκφο γηα ηελ Οηθνλνκηθή πλεξγαζία θαη Αλάπηπμε (ΟΟΑ) επηρείξεζε ην 2001 λα θαηεγνξηνπνηήζεη ηα επίπεδα ηεο ζπκκεηνρήο. Η θαηεγνξηνπνίεζε έγηλε ιακβάλνληαο ππφςε ηελ εκπινθή ηνπ πνιίηε ζηε δηαδηθαζία. Η πεξηγξαθή ησλ επηπέδσλ γηα ηηο αλάγθεο ηηο ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίαο είλαη πξνζαξκνζκέλε ζην απηνδηνηθεηηθφ επίπεδν. χκθσλα κε ηελ εηθφλα 1: Δηθόλα 1 Δπίπεδα ζπκκεηνρήο Πεγή: OECD (2001) 14

1. Πιεξνθόξεζε (information). Υαξαθηεξίδεηαη ε κνλφδξνκε ζρέζε κε θχξην κέιεκα ησλ ΟΣΑ ηελ παξαγσγή θαη δηαλνκή πιεξνθνξηψλ πξνο ηνπο πνιίηεο, ε νπνία είηε γίλεηαη κε πξσηνβνπιία ησλ ΟΣΑ (ελεξγεηηθή) είηε φηαλ δεηεζεί (παζεηηθή). 2. Γηαβνύιεπζε (consultation). Υαξαθηεξίδεηαη σο ακθίδξνκε ζρέζε κεηαμχ ΟΣΑ θαη πνιηηψλ. Οη κελ πξψηνη θαζνξίδνπλ ζέκαηα δηαβνπιεχζεσλ, ζέηνπλ εξσηήζεηο θαη δηαρεηξίδνληαη ηε δηαδηθαζία, νη δε πνιίηεο θαηαζέηνπλ ηηο απφςεηο θαη γλψκεο ηνπο. 3. Δλεξγόο ζπκκεηνρή (active participation). Ο πνιίηεο πιένλ ιεηηνπξγεί ηζφηηκα ζε φια ηα ζηάδηα δηακφξθσζεο πνιηηηθήο θαζνξηζκφο αηδέληαο, νξγάλσζε δηαδηθαζίαο, δηαρείξηζε πεξηερνκέλνπ- κε ηνπο ΟΣΑ λα δηαηεξνχλ ηελ αξκνδηφηεηα ηεο ηειηθήο απφθαζεο. Ο βαζκφο δηαρεηξηζηηθήο δπζθνιίαο γηα έλα δηνηθεηηθφ κεραληζκφ γίλεηαη κεγαιχηεξνο φζν κεγαιχηεξε είλαη ε επηξξνή ηνπ πνιίηε ζηε δηαδηθαζία, ηδηαίηεξα γηα έλα κνληέιν δηνίθεζεο φπσο ην ειιεληθφ. Μάιηζηα, ζηελ έθζεζε ηνπ ν ΟΟΑ (2001) επηζεκαίλεη φηη νη πεξηζζφηεξεο πξνζπάζεηεο πεξηνξίδνληαη ζην πξψην θαη δεχηεξν επίπεδν. Ο δηαρσξηζκφο ηεο ζπκκεηνρηθήο δηαδηθαζίαο ζε ηξία επίπεδα έγηλε θνηλφο ηφπνο ζηε επηζηεκνληθή βηβιηνγξαθία, θαζψο θαη ζην ζρεδηαζκφ ησλ αληίζηνηρσλ εξγαιείσλ θαη εθαξκνγψλ. Απνηέιεζε επίζεο ην εθαιηήξην γηα έλαλ δηαρσξηζκφ απνθιεηζηηθά πιένλ πξνζαλαηνιηζκέλν ζηελ Η. χκθσλα κε ηελ Macintosh(2004): Δηθόλα 2 Δπίπεδα Η Πεγή: Macintosh(2004) 1. Χο πξψην επίπεδν νξίδεηαη ε «ειεθηξνληθή ηθαλόηεηα»(e-enabling). Αθνξά ηελ παξνρή ππνζηήξημεο ζε φζνπο ζπλήζσο δε ζα επηδίσθαλ ειεθηξνληθή επηθνηλσλία απνθιεηφκελνη θαη απφ ηα αληίζηνηρα νθέιε ησλ δηαδηθηπαθά 15

παξερφκελσλ πιεξνθνξηψλ. Ο ζηφρνο ζε απηφ ην επίπεδν είλαη ε ρξήζε ησλ ΣΠΔ κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα πξνζειθχζνπλ έλα επξχηεξν θνηλφ κε ζεβαζκφ ζηηο δηαθνξεηηθέο δπλαηφηεηεο θαη επηθνηλσληαθέο ηθαλφηεηεο ησλ πνιηηψλ. Μέξνο απηήο ηεο πξνζπάζεηαο είλαη θαη ε εχθνια πξνζβάζηκε, εχρξεζηε θαη θαηαλνεηή κνξθή ηεο παξερφκελεο πιεξνθνξίαο, θαζηζηψληαο ηελ πξνζβαζηκφηεηα θαη ηελ επρξεζηία πξνυπνζέζεηο γηα ηε ζσζηή ιεηηνπξγία ηεο Η ήδε απφ ην πξψην επίπεδν ιεηηνπξγίαο 2. 2. Σν δεχηεξν επίπεδν είλαη ε «ειεθηξνληθή ειθπζηηθόηεηα»(e-engaging). Μεηά ηελ πιεξνθφξεζε ε ζπκκεηνρή λνείηαη σο δηαδξαζηηθή επηθνηλσλία ηεο δηνίθεζεο κε ηνπο πνιίηεο. Ο ραξαθηήξαο είλαη πνιηηηθήο «απφ πάλσ πξνο ηα θάησ»(top-down) θαζψο νη ΟΣΑ παξέρνπλ ην πιαίζην ιεηηνπξγίαο θαη έρνπλ ηελ πξσηνβνπιία δξάζεο, ηδίσο ζε δεηήκαηα νξηζκνχ ηεο ζεκαηνινγίαο. 3. Σν ηξίην επίπεδν νλνκάδεηαη «ειεθηξνληθή ρεηξαθέηεζε»(e-empowering). Οη πνιίηεο ζε απηφ ην ζηάδην έρνπλ ελεξγφ ξφιν σο δεκηνπξγνί θαη φρη κφλν σο θαηαλαισηέο πνιηηηθήο(davenport et al.,2002). Δπεξεάδνπλ, ζπκκεηέρνπλ θαη δηακνξθψλνπλ δεκφζηεο πνιηηηθέο, φρη κφλν φηαλ απηέο έρνπλ πξν-επεμεξγαζηεί απφ ηνπο αξκφδηνπο θνξείο, αιιά έρνπλ θαη ηελ πξσηνβνπιία ππνβνιήο δηθψλ ηνπο ζεκαηηθψλ ελψπησλ ησλ αξκνδίσλ νξγάλσλ ησλ ΟΣΑ. 1.5 Οξηνζέηεζε ηνπ πεξηβάιινληνο Ηιεθηξνληθήο πκκεηνρήο Η πεξηγξαθή ελφο αλεξρφκελνπ πεδίνπ φπσο απηφ ηεο Η απνηειεί πξφθιεζε γηα έλαλ εξεπλεηή. Η ζεκαληηθφηεξε ίζσο δπζθνιία είλαη ε ζσζηή νξηνζέηεζε ηνπ πεξηβάιινληνο, εληφο ηνπ νπνίνπ πεξηιακβάλνληαη νη δξάζεηο ηεο Η. Μηα απφ ηηο πξνζεγγίζεηο πνπ αθνινπζήζεθαλ ήηαλ ν δηαρσξηζκφο ηεο ζπκκεηνρήο κε βάζε ην «βάζνο» θαη ην «εχξνο»(williams, 2008). χκθσλα κε απηά ηα θξηηήξηα, ππάξρεη ε δπλαηφηεηα δηαρσξηζκνχ ζε ηέζζεξεηο ελλνηνινγηθέο δψλεο: i. ηε δψλε ησλ ηδεψλ (idea zone) ii. ηε δψλε ηεο εθπαίδεπζεο (education zone) 2 Βι. θεθ. 2.1 16

iii. iv. ηε δψλε ησλ πξνηάζεσλ (recommendation zone) θαη ηε δψλε ησλ απνθάζεσλ (decision zone). Δληφο θάζε δψλεο πεξηέρνληαη ηα αληίζηνηρεο δξάζεηο ζπκκεηνρήο φπσο απηέο απνηππψλνληαη θαη ζηελ εηθφλα 3. Δηθόλα 3 Γίπνιν βάζνπο/εύξνπο. Πεγή: Williams (2008) Η θπξηφηεξε παξαηήξεζε πνπ γίλεηαη ζε ζρέζε κε ηελ αλσηέξσ ηαμηλφκεζε είλαη φηη ηα εξγαιεία πνιηηηθήο πνπ έρνπλ κεγάιν «βάζνο» εληάζζνληαη ζηελ θαηεγνξία ηεο δηακφξθσζεο πνιηηηθήο θαη αληαπνθξίλνληαη ζε κηθξφηεξεο πνζνηηθά νκάδεο, ελψ ηα εξγαιεία απφθαζεο φπσο π.ρ. νη ςεθνθνξίεο απαηηνχλ φζν ην δπλαηφλ κεγαιχηεξν «εχξνο» ζπκκεηνρήο. χκθσλα πάληα κε ηελ ίδηα κεζνδνινγία, ππνζηεξίδεηαη φηη ε ρξήζε ησλ ΣΠΔ είλαη απνδνηηθφηεξε ζηηο δψλεο ησλ πξνηάζεσλ θαη ησλ απνθάζεσλ. Η ηαμηλφκεζε ησλ εξγαιείσλ ζπκκεηνρήο ζχκθσλα κε ην δίπνιν βάζνπο/εχξνπο, πξνζθέξεη έλα αλαγλσξηζηηθφ πιαίζην ησλ νξίσλ πνπ εθηείλεηαη ε Η, παξνπζηάδεη φκσο δπζρέξεηεο ζηελ απνηχπσζή ηεο απφ ηελ ζθνπηά ηνπ ζρεδηαζκνχ. Έλα ηέηνην κνληέιν ηππνπνίεζεο ηεο Η είλαη απηφ ησλ «5 ζηαδίσλ» (Σακπνχξεο et al.,2007). Σν κνληέιν δελ είλαη ζεηξηαθφ, θαζψο επηηξέπεη ηελ αλάγλσζε ησλ ζηαδίσλ, κε δχν ηξφπνπο: είηε σο πνιηηηθψλ «απφ πάλσ πξνο ηα θάησ» (top down), είηε θαη «απφ θάησ πξνο ηα πάλσ» (bottom up). 17

Δηθόλα 4 Μνληέιν «5 ζηαδίσλ» Πεγή: Σακπνύξεο et al., (2007) Η ηερλνινγία θηλείηαη ππνζηεξηθηηθά εληφο ελφο δηακνξθσκέλνπ λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ θαη έρνπκε ηα εμήο ζηάδηα: α) Οη δεκνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο πεξηιακβάλνπλ( include ) β) ηνκείο ζπκκεηνρήο πνπ ζρεηίδνληαη( involve ) γ) ηερληθέο ζπκκεηνρήο πνπ ππνζηεξίδνληαη από( supported by ) δ) θαηεγνξίεο εξγαιείσλ νη νπνίεο βαζίδνληαη ζε( based on ) ε) ΣΠΔ. Η αληίζηξνθε δηαδηθαζία ηζρχεη ζε πεξηπηψζεηο φπνπ νη πνιίηεο ιεηηνπξγνχλ κε δηθή ηνπο πξσηνβνπιία εθκεηαιιεπφκελνη ηηο δπλαηφηεηεο πνπ ηνπο πξνζθέξεη ε ηερλνινγία φπσο π.ρ. ζηνπο ηζηνηφπνπο θνηλσληθήο δηθηχσζεο γηα λα δηακνξθψζνπλ λέεο δεκνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο. Η «top down» πξνζέγγηζε είλαη απηή ε νπνία εθ πξψηεο φςεσο ελδηαθέξεη ηα αξκφδηα φξγαλα ησλ ΟΣΑ ζηελ αλάπηπμε θαη ηνλ ζρεδηαζκφ, ρσξίο απηφκαηα λα απνθιείεηαη θαη ε αληίζηξνθε δηαδξνκή 3. Ο φξνο «ηνκείο ζπκκεηνρήο», αθνξά κηα ζεηξά δξάζεσλ, νη νπνίεο έρνπλ επηθξαηήζεη σο εληαζζφκελεο ζην ρψξν ηεο Η. Δλδεηθηηθά 4 αλαθέξνληαη: 1. Παξνρή Πιεξνθνξηψλ (information provision) 3 Βι. θεθ. 5 4 Η βηβιηνγξαθία παξνπζηάδεη δηαθνξνπνηήζεηο σο πξνο ηνπο ηνκείο ζπκκεηνρήο πεξηιακβάλνληαο π.ρ. ηνλ αθηηβηζκφ (e-activism) θαη ηε λνκνπαξαζθεπαζηηθή δηαδηθαζία (e-rulemaking) αιιά θαη ζηελ πεξηγξαθή ησλ φξσλ θαζαπηψλ φπσο π.ρ. ε δηαθνξεηηθή πξνζέγγηζε ησλ φξσλ consultation/deliberation (ΟΟΑ,2003) 18

2. Οηθνδφκεζε Κνηλνηήησλ/πλεξγαηηθά Πεξηβάιινληα (Community building/collaborative Environments) 3. πκβνπιεπηηθή (Consultation) 4. Δθζηξαηείεο εθινγηθέο/κε εθινγηθέο (electioneering/campaigning) 5. Γηαβνχιεπζε (Deliberation) 6. Γηακεζνιάβεζε (Mediation) 7. Υσξνηαμηθφο ρεδηαζκφο (spatial/urban planning) 8. Γεκνζθφπεζε (Polling) 9. Φεθνθνξία (Voting) Οη πξναλαθεξφκελνη ηνκείο δελ απνηεινχλ θνκκάηη απνθιεηζηηθά ηεο Η. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα, ν ρσξνηαμηθφο ζρεδηαζκφο ν νπνίνο απνηειεί απηνηειή δεκφζηα πνιηηηθή. Σν θξηηήξην βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλεηαη ε θαηεγνξηνπνίεζε, είλαη ην πσο νη ΣΠΔ ζα εμειίμνπλ ηνπο αλσηέξσ ηνκείο ζπκκεηνρήο ζηελ θαηεχζπλζε ηεο Η. Η νξηνζέηεζε ηνπ πεξηβάιινληνο είλαη έλα νπζηψδεο βήκα γηα ηελ απνζαθήληζε ηεο έλλνηαο ηεο Η. Δπηιέγνληαο κηα πνιηην-θεληξηθή νπηηθή ησλ δξάζεσλ Η, ππάξρεη κηα ζεηξά παξαγφλησλ ηα νπνία απνηεινχλ πηζαλά εκπφδηα θαη πξνθιήζεηο γηα ηελ επηηπρή εθαξκνγή ηεο Η. 2 Δκπόδηα θαη πξνθιήζεηο 2.1 Αλνηθηά δεκόζηα δεδνκέλα «Ο ελεξγόο πνιίηεο είλαη ν ελεκεξωκέλνο πνιίηεο» (EU youth portal, 2011). Η θξάζε απηή θαηαδεηθλχεη ηε ζεκαζία πνπ δίδεηαη ζηε παξνρή πιήξνπο θαη ηεθκεξησκέλεο πιεξνθφξεζεο, σο απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηελ ελίζρπζε ησλ δεκνθξαηηθψλ ζεζκψλ. Η πξφζβαζε ζηε δεκνζία πιεξνθνξία έρεη βξεζεί ζην επίθεληξν ησλ πνιηηηθψλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ ειεθηξνληθή δηαθπβέξλεζε θαη ηελ ειεθηξνληθή δεκφζηα δηνίθεζε. 19

Απνηππψλεηαη ζηνλ θαηαζηαηηθφ ράξηε ηεο ρψξαο κε ην άξζξν 5Α ηνπ πληάγκαηνο φπνπ νξίδεηαη φηη: «1. Καζέλαο έρεη δηθαίωκα ζηελ πιεξνθόξεζε, όπωο λόκνο νξίδεη. Πεξηνξηζκνί ζην δηθαίωκα απηό είλαη δπλαηόλ λα επηβιεζνύλ κε λόκν κόλν εθόζνλ είλαη απνιύηωο αλαγθαίνη θαη δηθαηνινγνύληαη γηα ιόγνπο εζληθήο αζθάιεηαο, θαηαπνιέκεζεο ηνπ εγθιήκαηνο ή πξνζηαζίαο δηθαηωκάηωλ θαη ζπκθεξόληωλ ηξίηωλ. 2. Καζέλαο έρεη δηθαίωκα ζπκκεηνρήο ζηελ Κνηλωλία ηεο Πιεξνθνξίαο. Η δηεπθόιπλζε ηεο πξόζβαζεο ζηηο πιεξνθνξίεο πνπ δηαθηλνύληαη ειεθηξνληθά, θαζώο θαη ηεο παξαγωγήο, αληαιιαγήο θαη δηάδνζήο ηνπο απνηειεί ππνρξέωζε ηνπ Κξάηνπο, ηεξνπκέλωλ πάληνηε ηωλ εγγπήζεωλ ηωλ άξζξωλ 9, 9Α θαη 19.» Ο δεκφζηνο ηνκέαο είλαη «παξαγσγφο» ελφο εθηεηακέλνπ φγθνπ πιεξνθνξηψλ θαη δεδνκέλσλ(οδεγία 2003/98/ΔΚ). Δληνχηνηο, ε πξφζβαζε ζε απηέο ηηο πιεξνθνξίεο παξακέλεη δπζρεξήο. Η πξνηεηλφκελε ιχζε είλαη ε ρξήζε ΣΠΔ νη νπνίεο ζα πξνζθέξνπλ αθελφο ηελ ςεθηνπνίεζε ησλ παξαγφκελσλ πιεξνθνξηψλ θαη αθεηέξνπ εχθνιε, άκεζε θαη εθηεηακέλε πξφζβαζε ηνπο απφ ηνπο πνιίηεο. Η νλνκαζία πνπ έρεη απνδνζεί ζε απηή ηελ πξνζπάζεηα είλαη ε κεηεμέιημε ησλ δεκφζησλ δεδνκέλσλ ζε «αλνηθηά δεκόζηα δεδνκέλα». Σα δχν ζηνηρεία πνπ ζπλζέηνπλ απηή ηελ έλλνηα είλαη ηα «αλνηθηά» θαη «δεκφζηα δεδνκέλα». Χο «αλνηθηά» δεδνκέλα ραξαθηεξίδνληαη ηα δεδνκέλα ηα νπνία κπνξνχλ ειεχζεξα λα ρξεζηκνπνηεζνχλ, λα επαλαρξεζηκνπνηεζνχλ θαη λα δηαλεκεζνχλ απφ νπνηνλδήπνηε. Χο «δεκφζηα δεδνκέλα» νξίδνληαη ηα δεδνκέλα θαη νη πιεξνθνξίεο πνπ παξάγνληαη ή έρνπλ αλαηεζεί απφ θνξείο ηνπ δεκνζίνπ ηνκέα(project Open Data Definition,2009). Η πεξηγξαθή ελφο βαζηθνχ νξηζκνχ πξνζθέξεη κηα πξψηε εηθφλα γηα ηελ θαηαλφεζε ελφο θαηλνθαλνχο φξνπ φπσο απηφο ησλ αλνηθηψλ δεκφζησλ δεδνκέλσλ. Η αθαδεκατθή θνηλφηεηα(uhlir,2004&open Government Working Group,2007) θαη δεκφζηνη θνξείο(u.k.treasury,2009) δηαηχπσζαλ νθηψ θξηηήξηα ηα νπνία κπνξνχλ λα ιεηηνπξγήζνπλ σο γεληθέο αξρέο ζην ζρεδηαζκφ θαη ηελ εθαξκνγή πξνγξακκάησλ δηάζεζεο θαη εθκεηάιιεπζεο αλνηθηψλ δεκφζησλ δεδνκέλσλ. πγθεθξηκέλα, ηα αλνηθηά δεκφζηα δεδνκέλα πξέπεη λα είλαη: 20

1. Πιήξε. Σα δεκφζηα δεδνκέλα, πξέπεη λα είλαη πιήξσο δηαζέζηκα (κε ηελ εμαίξεζε ησλ πεξηνξηζκψλ βι. ζεκείν 8). Απηά πεξηιακβάλνπλ έγγξαθα, βάζεηο δεδνκέλσλ, πξαθηηθά ζπζθέςεσλ θαη νπηηθναθνπζηηθφ πιηθφ, ρσξίο φκσο απηή ε παξάζεζε λα είλαη πεξηνξηζηηθή 2. Πξσηόιεηα. Σα δεδνκέλα πξέπεη λα δεκνζηεχνληαη φπσο ζπιιέρηεθαλ ζηελ πεγή, ρσξίο ηξνπνπνηήζεηο ή θαη κεηαβνιέο. Απηά ηα δεδνκέλα έρνπλ ραξαθηεξηζηεί θαη σο «αθαηέξγαζηα δεδνκέλα»(raw data). 3. Δπίθαηξα. Σα δεκφζηα δεδνκέλα πξέπεη λα γίλνληαη δηαζέζηκα ην ζπληνκφηεξν δπλαηφλ, ψζηε λα δηαηεξεζεί ε αμία ησλ δεδνκέλσλ. 4. Πξνζβάζηκα. Σα δεδνκέλα πξέπεη λα είλαη δηαζέζηκα ζε φζν ην δπλαηφλ επξχηεξν αξηζκφ ρξεζηψλ κε φζν ην δπλαηφλ επξχηεξν πεδίν δπλεηηθψλ εθαξκνγψλ. 5. Αδηαθξίησο πξνζβάζηκα. Η πξφζβαζε ζα πξέπεη λα είλαη θαηά πξνηίκεζε ειεχζεξε, ρσξίο ηελ απαίηεζε εγγξαθήο ή αίηεζεο απφ ηνλ ελδηαθεξφκελν 6. Μεραληθά επεμεξγάζηκα. Η δνκή ησλ αλνηθηψλ δεκφζησλ δεδνκέλσλ πξέπεη λα γίλεηαη κε κέζνδν ε νπνία ζα επηηξέπεη ηελ απηνκαηνπνηεκέλε επεμεξγαζία 7. Με θνηλόρξεζηνπο κνξθόηππνπο (format) δεδνκέλσλ. Σα δεδνκέλα πξέπεη λα είλαη δηαζέζηκα ζε θνξκά ην νπνίν δελ εκπίπηεη ζε απνθιεηζηηθφ έιεγρν θακίαο νληφηεηαο. 8. Διεύζεξα πεξηνξηζκώλ. Αλνηθηά δεκφζηα δεδνκέλα κπνξνχλ λα είλαη φζα δελ ππφθεηληαη ζε πεξηνξηζκνχο φπσο π.ρ. φζα εκπίπηνπλ ζηνπο πεξηνξηζκνχο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ, ή εζληθήο αζθάιεηαο. Δπηπξφζζεηα, ζπληζηάηαη ν νξηζκφο ελφο «ζπλδέζκνπ επαθήο» κε άιια ιφγηα ελφο πξνζψπνπ πνπ ζα εθπξνζσπεί ηνλ δεκφζην θνξέα γηα ηελ παξνρή βνήζεηαο πξνο ηνπο ελδηαθεξφκελνπο, θαζψο θαη ζε φζνπο ζέινπλ λα δηαηππψζνπλ ελζηάζεηο σο πξνο ηελ παξαβίαζε ησλ παξαπάλσ αξρψλ. Ο νξηζκφο βέβαηα ελφο ζπλδέζκνπ επαθήο κπνξεί λα απνηειεί κηαο κνξθήο ελφο ελδνδηνηθεηηθνχ ειέγρνπ, θξίλεηαη φκσο απαξαίηεηε θαη ε παξάιιειε δηαηήξεζε ηνπ δηθαηψκαηνο δηθαζηηθήο πξνζηαζίαο έλαληη ηνπ δεκφζηνπ θνξέα ζε πεξίπησζε παξαβίαζεο ησλ αξρψλ πνπ δηέπνπλ ηα αλνηθηά δεκφζηα δεδνκέλα. Σα είδε ησλ δεδνκέλσλ ηα νπνία ραξαθηεξίδνληαη σο θξίζηκα γηα δεκνζίεπζε παξνπζηάδνπλ δηαθνξνπνηήζεηο αλάινγα κε ην πνηνο είλαη ν εξσηψκελνο θνξέαο 21

δειαδή, ν πνιίηεο, ην θξάηνο, ή νη εηαηξίεο εθαξκνγψλ(socrata Benchmark Study, 2010). εκαληηθφ άιισζηε θίλεηξν γηα ηε δηάζεζε ησλ αλνηθηψλ δεκφζησλ δεδνκέλσλ απνηειεί ε πεξαηηέξσ εκπνξηθή-νηθνλνκηθή εθκεηάιιεπζε ηνπο απφ ηελ αγνξά(οδεγία 2003/98/ΔΚ ν.π.). Κάπνηεο φκσο θαηεγνξίεο δεκνζίσλ δεδνκέλσλ απνηεινχλ θνηλφ ηφπν, κεηαμχ ησλ νπνίσλ είλαη: 1. Οηθνλνκηθά δεδνκέλα 2. Απφδνζε δεκνζίσλ νξγαληζκψλ 3. Ννκηθά-Γηνηθεηηθά θείκελα 4. Πεξηβαιινληηθά ζηνηρεία 5. Γεσρσξηθά δεδνκέλα 6. Πνιενδνκηθά δεδνκέλα 7. Γεδνκέλα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε δηαθάλεηα θαη ηε ινγνδνζία (π.ρ. εθινγηθέο δαπάλεο, πφζελ έζρεο δεκνζίσλ ιεηηνπξγψλ θηι.) 8. ηαηηζηηθά ζηνηρεία 9. Παξαηεξεηήξηα ηηκψλ 10. Δθπαίδεπζε Η ειιεληθή πνιηηεία επηρεηξεί κε κηα ζεηξά λνκνζεηηθψλ πξάμεσλ λα δηεπθνιχλεη ηελ «εμσζηξέθεηα» ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα, παξέρνληαο ηε δπλαηφηεηα φρη κφλν λα είλαη πξνζβάζηκα αιιά θαη αμηνπνηήζηκα απφ ηδηψηεο νη νπνίνη ζα πξνζθέξνπλ πξνζηηζέκελε αμία κε ζηφρν ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε αιιά θαη ηελ απνδνηηθφηεξε θξαηηθή ιεηηνπξγία (λ.3448/06,3882/10 3979/11). ε φηη αθνξά εηδηθφηεξα ηελ Η, ε βάζε θαη ην ζεκέιηφ ηεο είλαη ε παξνρή πιεξνθνξηψλ 5. Σα αλνηθηά δεκφζηα δεδνκέλα πξνζθέξνπλ λέεο δπλαηφηεηεο σο πξνο ηελ εχθνιε, άκεζε θαη κε ρακειφ θφζηνο πξφζβαζε ζηηο πιεξνθνξίεο πνπ ζρεηίδνληαη κε έλα ζέκα δεκφζηαο πνιηηηθήο. Σν λέν λνκνζεηηθφ πιαίζην θαη νη πξσηνβνπιίεο ηνπ δεκνζίνπ ηνκέα 6, παξέρνπλ πιένλ θαη ηε δπλαηφηεηα αλάπηπμεο εθαξκνγψλ Η πνπ δε ζα απνηεινχλ ελδνδηνηθεηηθή πξσηνβνπιία, αιιά ζα απνηεινχλ έθθξαζε δεκηνπξγηθφηεηαο ησλ ίδησλ ησλ πνιηηψλ. Η θξηηηθή πνπ έρεη δηαηππσζεί αθνξά ηφζν σο πξνο ην γεγνλφο φηη ε παξνρή ελφο ηεξάζηηνπ φγθνπ πιεξνθνξηψλ δελ εγγπάηαη θαη ηελ θαιχηεξε ελεκέξσζε ησλ πνιηηψλ, φζν θαη ζην φηη ε αλεμέιεγθηε παξνρή πιεξνθνξηψλ κε ηελ αηηηνινγία ηεο 5 Βι. θεθ. 1.3 6 Βι. π.ρ. http://labs.opengov.gr/ 22

δηαθάλεηαο(naked transparency) φηη ζπλνδεχεηαη θαη απφ αξλεηηθέο επηδξάζεηο (Lessig,2009). Οη αλσηέξσ πξνβιεκαηηζκνί ακβιχλνληαη ζην απηνδηνηθεηηθφ επίπεδν, θαζψο ε εγγχηεηα πξνο ηνλ πνιίηε, ε νπνία απνηειεί ραξαθηεξηζηηθφ γλψξηζκα γηα ηνπο ΟΣΑ, πξνζθέξεη δχν πιενλεθηήκαηα. Η γλψζε ησλ πνιηηψλ γηα ηελ δξαζηεξηφηεηα ησλ αξκνδίσλ νξγάλσλ είλαη πην άκεζε, θαζψο είλαη θαη πνιπθαλαιηθή θαη βαζίδεηαη ηφζν ζε πξσηνγελείο πεγέο ελεκέξσζεο (π.ρ. απηνπξφζσπε παξνπζία) φζν θαη ζε δεπηεξνγελείο (π.ρ. γεηηνληά). Δπίζεο, ζπρλά ζέκαηα ηνπηθνχ ραξαθηήξα ζπλνδεχνληαη απφ ηεθκεξίσζε κηθξφηεξνπ φγθνπ απφ ηελ πιεξνθφξεζε ελφο ζέκαηνο εζληθνχ ραξαθηήξα. πλεπψο, ε επεμεξγαζία ησλ απαηηνχκελσλ πιεξνθνξηψλ κπνξεί λα γίλεη επθνιφηεξα δηαρεηξίζηκε απφ ηα ελδηαθεξφκελα κέξε. Η ηεθκεξίσζε θαη ην ελ γέλεη πεξηερφκελν ησλ δξάζεσλ Η κέλνπλ φκσο «θελφ γξάκκα» αλ απηφ δελ ππνζηεξίδνληαη θαη ιεηηνπξγηθά. 2.2 Πξνζβαζηκόηεηα Η επηηπρία ηεο Η εμαξηάηαη απφ ηελ ηζφηηκε πξφζβαζε ησλ ζπκκεηερφλησλ. Ο φξνο «πξνζβαζηκφηεηα» είλαη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα δηθπήο. Πεξηιακβάλεη ηφζν ην θαηλφκελν ηνπ «ςεθηαθνχ ράζκαηνο» φζν θαη ηελ δπλαηφηεηα πξφζβαζεο ησλ αηφκσλ κε εηδηθέο αλάγθεο (Α.Μ.Δ.Α.) ζηελ Κνηλσλία ηεο Πιεξνθνξίαο. Σν «ςεθηαθφ ράζκα» έρεη επηθξαηήζεη σο ε αλαγλψξηζε ηεο αδπλακίαο ηζφηηκεο πξφζβαζεο φισλ ησλ πνιηηψλ ζε ειεθηξνληθή ππνινγηζηή, αδπλακία ε νπνία νθείιεηαη είηε ζε έιιεηςε νηθνλνκηθψλ πφξσλ, είηε ζε έιιεηςε ησλ αλαγθαίσλ δεμηνηήησλ, είηε ζε γεσγξαθηθνχο πεξηνξηζκνχο(com,2005). ηελ Διιάδα ν ςεθηαθφο αλαιθαβεηηζκφο παξακέλεη πςειφηεξνο απφ ην κέζν φξν ηεο Δ.Δ. θαη ην ράζκα δηαρξνληθά δηεπξχλεηαη ζε νκάδεο πιεζπζκνχ, φπσο νη ειηθησκέλνη θαη ηα άηνκα ρακεινχ κνξθσηηθνχ επηπέδνπ, θαζηζηψληαο απαξαίηεηεο πιένλ πνιηηηθέο πνπ δε ζα επηδηψθνπλ κφλν ηε ζπλνιηθή δηείζδπζε ηεο επξπδσληθφηεηαο, αιιά ηελ έληαμε θαη ησλ εππαζψλ νκάδσλ(ν.π.). 23

Δηθόλα 5 Υάζκα δηαδηθηπαθνύ αιθαβεηηζκνύ Διιάδα 2007-2010 Πεγή: Παξαηεξεηήξην γηα ηελ Κνηλσλία ηεο Πιεξνθνξίαο (2011) Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ε ειεθηξνληθή πξνζβαζηκφηεηα γηα ηα ΑΜΔΑ αθνξά ηηο ηερληθέο θπξίσο δπζθνιίεο πνπ αληηκεησπίδεη απηή ε νκάδα πιεζπζκνχ ζηελ πξφζβαζή ηεο ζην Γηαδίθηπν, κεηαμχ άιισλ αλαπεξίεο νπηηθέο, αθνπζηηθέο, θπζηθέο, νκηιία, γλσζηηθέο θαη λεπξνινγηθέο (WAI,2005). Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ε πξνζβαζηκφηεηα ζε δηαδηθηπαθέο ππεξεζίεο απνηειεί πξνηεξαηφηεηα γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε (Δ.Δ.), θαζψο αθελφο ην πνζνζηφ 15% ηνπ πιεζπζκνχ ηεο Δπξψπεο είλαη άηνκα κε αλαπεξίεο θαη αθεηέξνπ ε αχμεζε ηνπ πνζνζηνχ αηφκσλ ειηθίαο άλσ ησλ 60 εηψλ(αλακέλεηαη ην 2030 λα θηάζεη ην 30%) απμάλνληαο ηελ ςαιίδα ηνπ ςεθηαθνχ ράζκαηνο (ΟΗΔ,2002). Σα θπξηφηεξα δεηήκαηα αθνξνχλ: Γπζθνιία ζηελ αλάγλσζε ή ηελ θαηαλφεζε θεηκέλνπ. Αδπλακία νκηιίαο ή θαηαλφεζεο ηεο γιψζζαο ζηελ νπνία έρεη ζπληαρζεί ην έγγξαθν. χλδεζε ζην Γηαδίθηπν ε νπνία δελ είλαη ηθαλνπνηεηηθή γηα ηελ πξφζβαζε ζε ηζηνζειίδεο. Έιιεηςε φξαζεο, αθνήο ή αδπλακία κεηαθίλεζεο κε επθνιία. Αρξσκαηνςία θαη άιια πξνβιήκαηα φξαζεο. 24

Αδπλακία ρξεζηκνπνίεζεο ησλ πεξηθεξεηαθψλ ηνπ ππνινγηζηή φπσο ην πιεθηξνιφγην ή ην πνληίθη. Οη λέεο ηερλνινγίεο παξέρνπλ ήδε ζαθή ζηήξημε ζηα άηνκα κε αλαπεξίεο θαη ηνπο έρνπλ πξνζθέξεη ηε δπλαηφηεηα λα πξαγκαηνπνηνχλ κε απηφλνκν ηξφπν δξαζηεξηφηεηεο πνπ πξψηα ήηαλ δπλαηέο κφλν κε βνήζεηα απφ άιιν άηνκν. Μηα κέζνδνο ειέγρνπ ηνπ επηπέδνπ πξνζβαζηκφηεηαο είλαη ε αμηνιφγεζε ησλ δηθηπαθψλ ηφπσλ κε ηηο πξνδηαγξαθέο ηνπ πξνηχπνπ Web Content Accessibility Guidelines (WCAG) ηεο World Wide Web Consortium (W3C), ην νπνίν θαζνξίδεη ηνπο θαλφλεο πνπ πξέπεη λα δηέπνπλ ηε δεκηνπξγία ηζηνζειίδσλ θαη ηζηνηφπσλ. Σν WCAG δηαθξίλεηαη ζε ηξία επίπεδα (WAI,2005): Δπίπεδν Α. Αμηνινγεί θαηά πφζν ν δηθηπαθφο ηφπνο πεξηιακβάλεη εθείλα ηα βαζηθά ζηνηρεία πνπ ζα επηηξέςνπλ ζηα Άηνκα κε Δηδηθέο Αλάγθεο (ΑΜΔΑ) λα έρνπλ πξφζβαζε ζηηο παξερφκελεο πιεξνθνξίεο θαη ηηο ππεξεζίεο. Δπίπεδν ΑΑ. Αμηνινγεί εθείλα ηα ζηνηρεία πνπ κπνξνχλ λα πξνζδψζνπλ απμεκέλεο δπλαηφηεηεο πξφζβαζεο ζε ΑΜΔΑ. Απνηειεί ην ειάρηζην επίπεδν ψζηε έλαο δηθηπαθφο ηφπνο λα ζεσξείηαη πξνζβάζηκνο. Ιθαλνπνηψληαο έλαο δηθηπαθφο ηφπνο ην επίπεδν ΑΑ, ζεκαίλεη φηη έρνπλ εμαιεηθζεί νη πην ζνβαξνί παξάγνληεο πνπ δπζρεξαίλνπλ ηελ πξφζβαζε ΑΜΔΑ ζην δηαδίθηπν. Δπίπεδν ΑΑΑ. Δθφζνλ ν δηθηπαθφο ηφπνο ηθαλνπνηεί ην επίπεδν ΑΑΑ, ν ζεσξείηαη πιήξσο πξνζβάζηκνο γηα ΑΜΔΑ. Αλ ην θίλεηξν γηα ηελ αλάπηπμε δηαδηθηπαθά ζπκβαηψλ ηζηνηφπσλ ζηελ πεξίπησζε ησλ εκπνξηθψλ δξαζηεξηνηήησλ είλαη νηθνλνκηθφ, ζηελ πεξίπησζε ησλ εθαξκνγψλ Η είλαη θαηνρχξσζε αηνκηθνχ δηθαηψκαηνο θαη εμαζθάιηζε ηεο δεκνθξαηηθήο έθθξαζεο. ην ίδην πιαίζην εληάζζεηαη θαη ε «ρξεζηηθφηεηα» ηνπ κέζνπ. 2.3 Υξεζηηθόηεηα Η «ρξεζηηθφηεηα» απνηειεί έλα πνηνηηθφ ραξαθηεξηζηηθφ θαη ρξεζηκνπνηείηαη σο θξηηήξην αμηνιφγεζεο ηεο δηεπαθήο ηνπ ρξήζηε κε ηελ επαθή. Σα ζπζηαηηθά κέξε ηεο ρξεζηηθφηεηαο είλαη πέληε(nielsen,2006): 25

Η επθνιία εθκάζεζεο(learnability): Απαληάεη ζην εξψηεκα ηνπ πφζν νκαιή είλαη ε δηαδηθαζία εθκάζεζεο ηνπ εξγαιείνπ. Η απνδνηηθφηεηα(efficiency): ην δεχηεξν ζηάδην θξίλεηαη ην πφζν εχθνια κπνξεί λα αμηνπνηήζεη ν ρξήζηεο ηελ εθαξκνγή κεηά ηελ πξψηε ρξήζε. Η απνκλεκφλεπζε(memorability): Ο δείθηεο απνκλεκφλεπζεο αθνξά ηε δπλαηφηεηα επαλαρξεζηκνπνίεζεο ηνπ εξγαιείνπ κεηά απφ κηα ρξνληθή δηάξθεηα. Η πνζφηεηα θαη πνηφηεηα ζθαικάησλ(errors): Πξέπεη λα ιακβάλεηαη ππφςε ε πνζφηεηα θαη ε ζνβαξφηεηα ησλ ζθαικάησλ πνπ θάλεη ν ρξήζηεο θαη πφζν εχθνια Η ηθαλνπνίεζε απφ ηε ρξήζε(satisfaction): Απνηειεί ην θχξην εξψηεκα γηα έλαλ ζρεδηαζηή εθαξκνγήο θαζψο αλάινγα κε ηελ ηθαλνπνίεζε απφ ηε ρξήζε ζα απμεζεί θαη ν ρξφλνο παξακνλήο ζε απηήλ. ε ζπλδπαζκφ κε ηελ πξνζβαζηκφηεηα απνηεινχλ απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ ιεηηνπξγηθή βησζηκφηεηα ησλ ειεθηξνληθψλ ππεξεζηψλ δηαβνχιεπζεο θαη ζπκκεηνρήο. 3 Ηιεθηξνληθή πκκεηνρή ζηελ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε 3.1 Σν ειιεληθό λνκνζεηηθό πιαίζην 3.1.1 Πξόηεξν λνκνζεηηθό πιαίζην Οη δηαξζξσηηθέο αδπλακίεο ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο ζε νξγαλσηηθφ θαη ιεηηνπξγηθφ επίπεδν απνηέιεζαλ θαη ζπλερίδνπλ λα απνηεινχλ θπξίαξρν αλαζηαιηηθφ παξάγνληα ηεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο αλάπηπμεο ηεο ρψξαο. Σν θαηλφκελν εληείλεηαη ζηελ πεξίπησζε ηεο πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο, ε νπνία ραξαθηεξίδεηαη απφ αληζφηεηεο, ηφζν κεηαμχ ησλ Πεξηθεξεηψλ φζν θαη ελδνπεξηθεξεηαθά, φπνπ παξαηεξνχληαη έληνλεο δηαθνξνπνηήζεηο ζηελ πνηφηεηα δσήο θαη ζηελ πξφζβαζε ησλ πνιηηψλ ζε ππνδνκέο θαη ππεξεζίεο. (έθζεζε ζπλεπεηψλ ξχζκηζεο Καιιηθξάηεο, 2010&Φπράξεο, 2004). Η αλάγθε δνκηθήο αλαζχληαμεο ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο ζε ηνπηθφ θαη πεξηθεξεηαθφ επίπεδν επεξεάζηεθε θαηαιπηηθά απφ δχν παξάγνληεο κε επξσπατθή πξνέιεπζε. Ο πξψηνο ήηαλ ε παγίσζε ηεο αξρήο ηεο επηθνπξηθφηεηαο ζε επξσπατθφ επίπεδν ε νπνία απνηππψλεηαη θαη ζην ειιεληθφ ζεζκηθφ πιαίζην κε ηελ πξφβιεςε ην ηεθκεξίνπ 26

αξκνδηφηεηαο ησλ ΟΣΑ ζε φηη αθνξά ηηο ηνπηθέο ππνζέζεηο(αξ.102). Δμίζνπ ηζρπξφ θίλεηξν απνηέιεζε, ε εδξαίσζε ηεο ζπλνρήο ησλ πεξηθεξεηψλ ησλ θξαηψλ-κειψλ σο πξνηεξαηφηεηα ηεο Δ.Δ., φπσο απηή εθθξάζηεθε ηδίσο κέζσ ησλ Κνηλνηηθψλ Πιαηζίσλ ηήξημεο. Ο λνκφο (2539/97) γλσζηφο κε ηελ νλνκαζία «ζρέδην Καπνδίζηξηα» επηρείξεζε λα αλαζρεδηάζεη ην ράξηε ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο κε ζηφρν ηε δεκηνπξγία ηζρπξψλ ΟΣΑ, νη νπνίνη ζα ζπκβάιινπλ νπζηαζηηθά ζηνλ ζηξαηεγηθφ ζρεδηαζκφ θαη ζηελ πινπνίεζε αλαπηπμηαθψλ πνιηηηθψλ κε ηνπηθφ ραξαθηήξα. Ο «λφκνο Καπνδίζηξηα» απνηέιεζε ηνλ πξνπνκπφ κηαο λέαο πξνζέγγηζεο ηεο πνιηηηθήο εγεζίαο απέλαληη ζην ξφιν πνπ πξέπεη λα έρεη ε ηνπηθή απηνδηνίθεζε ζηε ράξαμε θαη πινπνίεζε ησλ δεκνζίσλ πνιηηηθψλ, ε νπνία εθηείλεηαη πέξα απφ απηή ηνπ απινχ δέθηε. Η λέα απηή πξνζέγγηζε νδήγεζε θαη ζηελ πηνζέηεζε ελφο λένπ Κώδηθα Γήκσλ θαη Κνηλνηήησλ (λ.3463/2006 ΦΔΚ 114 Α ). Ο λένο Κψδηθαο επηρείξεζε λα ζπγθεληξψζεη ηηο δηάζπαξηεο δηαηάμεηο πξνεγνπκέλσλ λνκνζεηεκάησλ αιιά θαη λα εηζάγεη λέεο, κεηαμχ απηψλ θαηλνηφκνπο ζεζκνχο ελίζρπζεο ηεο ηνπηθήο δεκνθξαηίαο (αξ.214-218). πγθεθξηκέλα εηζήρζε έλα ζχζηεκα ζεζκψλ πιεξνθφξεζεο θαη ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ ζηε δηακφξθσζε ησλ απνθάζεσλ πνπ ιακβάλνπλ ηα δεκνηηθά θαη θνηλνηηθά ζπκβνχιηα φπσο(αηηηνινγηθή έθζεζε λφκνπ Γήκσλ θαη Κνηλνηήησλ, 2006): Η δηαβνύιεπζε ηεο δεκνηηθήο/θνηλνηηθήο αξρήο κε ηνπο δεκφηεο/θαηνίθνπο, ηνπο ζπιινγηθνχο θνηλσληθνχο θνξείο θαη ηηο ελδηαθεξφκελεο νκάδεο πιεζπζκνχ ηφζν θαηά ηελ πξνεξγαζία εθπφλεζεο ησλ πξνγξακκάησλ δξάζεο θαη ησλ θαλνληζηηθψλ πξάμεσλ, φζν θαη θαηά ηε ιήςε απνθάζεσλ γεληθνχ ελδηαθέξνληνο Η θαηάζεζε πξνηάζεσλ απφ ηνπο δεκφηεο/θαηνίθνπο, κε ππνρξέσζε ζπδήηεζεο ζην νηθείν ζπκβνχιην εθφζνλ ζπγθεληξσζεί ν απαηηνχκελνο αξηζκφο (25) Η ππνβνιή αλαθνξώλ θαη εξσηήζεσλ απφ ηνπο δεκφηεο/θαηνίθνπο είηε αηνκηθά ή θαη ζπιινγηθά πξνο ηα φξγαλα ηνπ δήκνπ/θνηλφηεηαο γηα ελεκέξσζε ζε ζέκαηα πνπ ηνπο ελδηαθέξνπλ κε ηελ αληίζηνηρε ππνρξέσζε ησλ νξγάλσλ ζε 27

απάληεζε, δηακνξθψλνληαο έλα πεξηβάιινλ θνηλσληθνχ ειέγρνπ ηεο ηνπηθήο εμνπζίαο Η θαζηέξσζε ηεο Υάξηαο Γηθαησκάησλ ηνπ Γεκόηε θαη ηνπ Οδεγνύ ηνπ Γεκόηε Η δεκόζηα ζπλεδξίαζε ηνπ Απνινγηζκνύ Πεπξαγκέλσλ Η θαζηέξσζε ηνπ ηνπηθνύ δεκνςεθίζκαηνο. Οη πνιίηεο έρνπλ γηα πξψηε θνξά ηε δπλαηφηεηα λα απνθαζίζνπλ γηα ζνβαξά ζέκαηα πνπ αλήθνπλ ζηελ αξκνδηφηεηα ηνπ δήκνπ/θνηλφηεηαο κε πξσηνβνπιία ηνπ δεκνηηθνχ/θνηλνηηθνχ ζπκβνπιίνπ κε ηελ εμαίξεζε ζεκάησλ φπσο ν πξνυπνινγηζκφο ή ε επηβνιή ηειψλ είηε θαη κε ιατθή πξσηνβνπιία ζε φζεο πεξηπηψζεηο πξνβιέπεηαη. Οη πεξηζζφηεξεο δηαηάμεηο γηα ηελ ηνπηθή δεκνθξαηία είραλ πξνηξεπηηθφ θαη φρη ππνρξεσηηθφ ραξαθηήξα. Δπίζεο, ν λνκνζέηεο δελ πξνέβιεπε θάπνηαο κνξθήο Η. Ο λ.3463/2006 εληνχηνηο, έζεζε ην λνκνζεηηθφ ππφβαζξν γηα ηελ παγίσζε ηεο ελδπλάκσζεο ηεο ηνπηθήο δεκνθξαηίαο θαη ηελ ελίζρπζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ ζηηο ηνπηθέο ππνζέζεηο, ππφβαζξν ην νπνίν επηρεηξεί λα αμηνπνηήζεη ην «πξφγξακκα Καιιηθξάηεο». 3.1.2 Πξόγξακκα Καιιηθξάηεο Η «Νέα Αξρηηεθηνληθή ηεο Απηνδηνίθεζεο θαη ηεο Απνθεληξσκέλεο Γηνίθεζεο» (λ.3852/2010) γλσζηή θαη σο «πξφγξακκα Καιιηθξάηεο» απνβιέπεη «ζηε δεκηνπξγία κηαο λέαο, επηρεηξεζηαθά ηθαλήο θαη δεκνθξαηηθά ππεύζπλεο απηνδηνίθεζεο δύν βαζκίδωλ»(αηηηνινγηθή έθζεζε λφκνπ Καιιηθξάηε, 2010). Η πξφζεζε ηνπ λνκνζέηε, ζε φηη αθνξά εηδηθφηεξα ηε ζπκκεηνρηθή δεκνθξαηία, είλαη ε ελδπλάκσζε ησλ ζεζκψλ θαη δηαδηθαζηψλ ηνπηθήο δεκνθξαηίαο, ε νπνία ζα ζπλάδεη κε ηηο ζχγρξνλεο κεζφδνπο δηαθπβέξλεζεο, κε πξνηεξαηφηεηεο ηε δηαθάλεηα, ηε ινγνδνζία θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα. Ο δηπιφο απηφο ζηφρνο επηηπγράλεηαη αθελφο κε ηελ θαζηέξσζε λέσλ ζεζκψλ φπσο ε Δπηηξνπή Γεκνηηθήο/Πεξηθεξεηαθήο Γηαβνχιεπζεο αθεηέξνπ κε ηε ρξήζε εθαξκνγψλ ειεθηξνληθήο δηαθπβέξλεζεο πνπ ζα θέξνπλ ζε επαθή ηα φξγαλα ησλ ΟΣΑ κε ηνπο πνιίηεο. πγθεθξηκέλα: 28

Η Δπηηξνπή Γεκνηηθήο/Πεξηθεξεηαθήο Γηαβνύιεπζεο (αξ.76&178). Με ηε ζέζπηζε κηαο κφληκεο επηηξνπήο αληίζηνηρα γηα θάζε βαζκφ απηνδηνίθεζεο, παξέρεηαη ε δπλαηφηεηα αληαιιαγήο επηρεηξεκάησλ κεηαμχ ησλ εθπξνζσπψλ ησλ ηνπηθψλ θνηλσληψλ θαη ησλ νξγάλσλ ησλ ΟΣΑ ζε έλα ζηαζεξφ, δηαξθέο πιαίζην δηαιφγνπ κε ζπγθεθξηκέλεο γλσκνδνηηθέο αξκνδηφηεηεο. Σα κέιε, δε ηεο επηηξνπήο πξνέξρνληαη ηφζν απφ ηνπο παξαγσγηθνχο θνξείο ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο,(φπσο π.ρ. εθπξνζψπνπο εξγαδνκέλσλ/επηρεηξήζεσλ, επηζηεκνληθνχο ζπιιφγνπο) αιιά θαη απφ κεκνλσκέλνπο πνιίηεο (θαηά 1/3). Η πξφζεζε ηνπ λνκνζέηε γηα ηε δηεχξπλζε ηεο ζπκκεηνρηθήο δεκνθξαηίαο, γίλεηαη εκθαλήο θαζψο γηα πξψηε θνξά παξνπζηάδεηαη ε έλλνηα ηεο «παξάιιειεο ειεθηξνληθήο δηαβνύιεπζεο» (αηηηνινγηθή έθζεζε Καιιηθξάηεο). πγθεθξηκέλα δίλεηαη ε δπλαηφηεηα δηεμαγσγήο ειεθηξνληθήο δηαβνχιεπζεο κε ηνπο πνιίηεο κέζσ δηαδηθηχνπ παξάιιεια κε ηε δηαηχπσζε γλψκεο απφ ηελ επηηξνπή δεκνηηθήο δηαβνχιεπζεο. Οη πξνηάζεηο πνπ ζα πξνθχςνπλ απφ ηελ ειεθηξνληθή δηαβνχιεπζε ζα παξνπζηάδνληαη απφ ηνλ πξφεδξν ηεο δεκνηηθήο επηηξνπήο ζηε αληίζηνηρε ζπλεδξίαζε. Η ππνρξεσηηθή δεκνζίεπζε ζην δηαδίθηπν ησλ απνθάζεσλ ησλ ζπιινγηθψλ νξγάλσλ ησλ Γήκσλ θαη Πεξηθεξεηψλ θαη ησλ λνκηθψλ ηνπο πξνζψπσλ επί πνηλή αθπξφηεηαο ησλ απνθάζεσλ(αξ.71&170) θαη ε αλάξηεζε ζηελ ηζηνζειίδα ηνπ δήκνπ/πεξηθέξεηαο ηνπ πξνυπνινγηζκνχ θαη ηεο ηξηκεληαίαο έθζεζεο ηεο νηθνλνκηθήο επηηξνπήο (αξ.267) Σν πξφγξακκα «Γηαχγεηα» (λ.3861/2010) απνηειεί κηα πξφθιεζε γηα ηελ νξηδφληηα εθαξκνγή ηεο δηαθάλεηαο ζηε δηνηθεηηθή δξάζε. ηελ πεξίπησζε ησλ ΟΣΑ ε αλάξηεζε ησλ απνθάζεσλ ησλ ζπιινγηθψλ νξγάλσλ απφ έλα ζεκείν 7 ζπκβάιιεη ζηελ επρέξεηα ηεο πξφζβαζεο ησλ πνιηηψλ ζηηο πιεξνθνξία, απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηελ επηηπρή έθβαζε νπνηαζδήπνηε πξνζπάζεηαο Η. Ιδηαίηεξα, ηα νηθνλνκηθά ζηνηρεία απνηεινχλ έλαλ απφ ηνπο θπξηφηεξνπο ηχπνπο ζηνηρείσλ ηα νπνία κπνξνχλ λα ιεηηνπξγήζνπλ θαη σο κεηαδεδνκέλα γηα εθαξκνγέο κε ζηφρεπζε ζηελ πην απνηειεζκαηηθή θαηαλνκή πφξσλ. Ο ζεζκφο ηνπ πκπαξαζηάηε ηνπ Γεκόηε θαη ηεο Δπηρείξεζεο(αξ.77&179) ιεηηνπξγψληαο θαηά ηα πξφηππα ηνπ «πλεγφξνπ ηνπ Πνιίηε» πξνζδίδεη 7 Βι. http://diavgeia.gov.gr/ 29

κεγαιχηεξε βαξχηεηα ζηε δηακφξθσζε ελφο πεξηβάιινληνο θνηλσληθνχ ειέγρνπ ηεο ηνπηθήο εμνπζίαο Η εηζαγσγή ζεζκψλ φπσο ην πκβνύιην έληαμεο κεηαλαζηώλ (αξ.78) κε ζηφρν ηελ θνηλσληθή ζπλνρή, θαζψο θαη ε πξφβιεςε ζπκκεηνρήο πνιηηψλ ζηε δηνίθεζε κνλάδσλ παξνρήο ππεξεζηψλ, φπσο π.ρ. παηδηθνχο ζηαζκνχο ή κνλάδεο θξνληίδαο ειηθησκέλσλ(αξ.103), θηλνχληαη πξνο ηελ ίδηα θαηεχζπλζε, ηεο εκπινθήο θαη ελεξγνπνίεζεο ησλ πνιηηψλ ζηηο δηάθνξεο δξάζεηο ηεο ηνπηθήο θνηλφηεηαο Σν πξφγξακκα Καιιηθξάηεο επηρεηξεί λα δψζεη ηηο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο σο πξνο ηε λέα απηνδηνίθεζε κε ηε ξχζκηζε ελφο επξένο θάζκαηνο ζεκάησλ, κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ε ζπκκεηνρηθή δεκνθξαηία. Η έθζεζε αμηνιφγεζεο ζπλεπεηψλ ξχζκηζεο πνπ ζπλνδεχεη ην λφκν είλαη πνιχ πην απνθαιππηηθή γηα ηελ πξφζεζε ηεο πνιηηηθήο εγεζίαο, σο πξνο απηφ πνπ νλνκάδεηαη «Ψεθηαθόο/ε Δήκνο/Πεξηθέξεηα». Ο ζθνπφο είλαη ε αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα εμππεξεηνχλ απνηειεζκαηηθά, κε κεησκέλν θφζηνο θαη ρσξίο απνθιεηζκνχο ηνπο πνιίηεο. Η Η θαη δηαβνχιεπζε απνηεινχλ πιένλ θνκκάηη ηεο λνκνζεηηθήο πξσηνβνπιίαο θαζψο ε ειεθηξνληθή δηαθπβέξλεζε ζα απνηειεί εξγαιείν γηα ηελ αλάπηπμε ελφο πεξηβάιινληνο «νξγαλωκέλεο ειεθηξνληθήο ζπκκεηνρήο ηωλ πνιηηώλ ζηε δηαρείξηζε ηωλ δεκνζίωλ ππνζέζεωλ»(ζει.80). Δηδηθφηεξα ε ζηξαηεγηθή θαηεχζπλζε σο πξνο ηελ Η ζηεξίδεηαη ζε ηξεηο άμνλεο: 1. Αμηνπνίεζε ηνπ Γηαδηθηύνπ ζηελ αλάπηπμε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ. Πξνηεξαηφηεηα δίλεηαη ζε ζπγθεθξηκέλεο δξάζεηο φπσο: α)ε ζπκβνιή ζηε δηακφξθσζε ηεο ζεκαηνινγίαο ησλ ζπλεδξηάζεσλ ηνπ δεκνηηθνχ ζπκβνπιίνπ, ηνπ πεξηθεξεηαθνχ ζπκβνπιίνπ (agenda setting) β)ε δηαρείξηζε θαη αληηκεηψπηζε παξαπφλσλ θαη ππνδείμεσλ γ)ε αλαδήηεζε ηεο γλψκεο ησλ πνιηηψλ γηα ηηο πξνηεξαηφηεηεο θαη ηελ ηεξάξρεζε έξγσλ ηεο δεκνηηθήο θαη ηεο πεξηθεξεηαθήο αξρήο δ)ε ειεθηξνληθή ζπιινγή ππνγξαθψλ γηα ηελ αλάδεημε ελφο ζέκαηνο(e-petition) 30

2. Γηαθάλεηα. Ο ζηφρνο δελ πεξηνξίδεηαη ζηελ ηεθκεξίσζε ησλ απνθάζεσλ ηελ δεκνηηθψλ θαη πεξηθεξεηαθψλ ζπκβνπιίσλ, επεθηείλεηαη θαη ζηελ ππνζηήξημε κε ειεθηξνληθά κέζα ηεο αλαδήηεζεο πιεξνθνξηψλ θαη δεκνζίσλ εγγξάθσλ πνπ ελδηαθέξνπλ ηνλ πνιίηε, κε ραξαθηεξηζηηθφηεξα ίζσο παξάδεηγκα κεηξήζηκεο επηδφζεηο απνδνηηθφηεηαο θαη νηθνλνκηθά ζηνηρεία 3. Αλάπηπμε κεραληζκώλ ειεθηξνληθήο δηαβνύιεπζεο. Οη θνηλσληθέο νξγαλψζεηο καδί κε ηνπο παξαγσγηθνχο θαη επηζηεκνληθνχο θνξείο ηεο ηνπηθήο θνηλφηεηαο θαη ηεο πεξηθέξεηαο δχλαηαη λα νξγαλψζνπλ ζεκαηηθέο δηαδηθαζίεο ειεθηξνληθήο δηαβνχιεπζεο ζε ζηάδηα ελδεηθηηθά: Αλαθνίλσζε έλαξμεο, ηέινπο, δηάξθεηα, εηζήγεζε θαη ζπγθξνηεκέλε παξνπζίαζε δεδνκέλσλ, πξφηαζε ελαιιαθηηθψλ ιχζεσλ, θσδηθνπνίεζε πξνεγνχκελεο εκπεηξίαο ειιεληθήο θαη δηεζλνχο, έθζεζε ζπκπεξαζκάησλ. Μέζα ζε απηφ πιαίζην ιεηηνπξγίαο ην «επηρεηξεζηαθφ πξφγξακκα Καιιηθξάηεο» ην νπνίν επηδηψθεη ηελ πινπνίεζε ηεο λέαο αξρηηεθηνληθήο ηεο απηνδηνίθεζεο εηζάγεη δχν θαηλνηνκίεο κε άκεζε επίδξαζε ζηε Η. Απηνί είλαη: α) Η ζχζηαζε ησλ «δεκνηηθψλ e- ΚΔΠ» θαη β) Η θάξηα ηνπ δεκφηε Καη νη δχν πξσηνβνπιίεο ζηνρεχνπλ πξσηαξρηθά πξνο ηελ βειηίσζε ηεο εμππεξέηεζεο ησλ δεκνηψλ ζηηο ζπλαιιαγέο ηνπο κε ηνπο ΟΣΑ. Η επηπξφζζεηε αμία ηνπο φκσο ζηνλ ηνκέα ηεο Η είλαη εμίζνπ ζεκαληηθή. Γηα πξψηε θνξά δίλεηαη ε δπλαηφηεηα κε απιφ θαη άκεζν ηξφπν λα ζπκκεηέρεη ν πνιίηεο ζηηο φπνηεο δξάζεηο ελίζρπζεο ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο θηλεζνχλ απφ ηα αξκφδηα φξγαλα ησλ ΟΣΑ. πλεπψο, απνηεινχλ αλαπφζπαζην θνκκάηη ζε νπνηαδήπνηε κειινληηθή πξφηαζε εξγαιείσλ θαη εθαξκνγψλ Η γηα ηνπο ΟΣΑ. 3.2 Γηεζλήο θαη Δγρώξηα Δκπεηξία 3.2.1 Γηεζλείο Οξγαληζκνί Οξγαληζκόο Ηλσκέλσλ Δζλώλ O ΟΗΔ παξνπζίαζε ην 2003 δχν έξεπλεο, κία πνζνηηθή έξεπλα γηα ηελ εηνηκφηεηα ηεο ειεθηξνληθήο δηαθπβέξλεζεο θαη -γηα πξψηε θνξά- κηα πνηνηηθή κειέηε, ζρεηηθά κε 31

ηελ Η. Αλ θαη ε κειέηε ηεο Η δελ έρεη πνζνηηθνχο δείθηεο (Curtin,2006) θξίζεθε απφ ηνλ νξγαληζκφ θξίζηκν λα ζπκπεξηιάβεη ηελ Η ζηα πιαίζηα ηεο ειεθηξνληθήο δηαθπβέξλεζεο, δηφηη γηα λα είλαη δπλαηή ε κεηαηξνπή ηεο θξαηηθήο παξνρήο ππεξεζηψλ θαη ηεο ζπκκεηνρήο ζηε ιήςε απνθάζεσλ ζηελ ςεθηαθή δηαθπβέξλεζε θαη ηελ ςεθηαθή δεκνθξαηία, ηα εξγαιεία ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο πξέπεη λα ελζσκαησζνχλ ζηηο θπβεξλεηηθέο πχιεο, ηζηνζειίδεο θαη ειεθηξνληθέο ππεξεζίεο(οηδ,2003) Η έξεπλα γηα ηελ ειεθηξνληθή δηαθπβέξλεζε αμηνινγεί ηελ ελδπλάκσζε ησλ πνιηηψλ θαη ηελ θνηλσληθή έληαμε εμεηάδνληαο ηα θαλάιηα γηα ηελ online ζπκκεηνρή ζηα δεκφζηα ζέκαηα. Η πεξηνρή ησλ online ππεξεζηψλ πνπ αλνίγεη δηαχινπο γηα κηα ηέηνηα ζπκκεηνρή ζηα δεκφζηα ζέκαηα νλνκάδεηαη Η. Η ειεθηξνληθή ζπκκεηνρή κεηξήζεθε κε ηε ρξήζε ελφο δείθηε πνπ απνκνλψλεη ζπκβνπιεπηηθνχο κεραληζκνχο θαη κεραληζκνχο ιήςεο απνθάζεσλ πνπ ζηεξίδνληαη ζην Γηαδίθηπν. Η ηζρχο κηαο ρψξαο ζρεηηθά κε ηελ Η ππνινγίδεηαη κε γλψκνλα ηξία θξηηήξηα: εάλ ε εζληθή θπβέξλεζε δεκνζηεχεη πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηα ζέκαηα ππφ ζπδήηεζε εάλ ππάξρνπλ ηξφπνη γηα ην θνηλφ λα ζπκκεηάζρεη ζε δηαβνπιεχζεηο κε ηνπο θνξείο ράξαμεο πνιηηηθήο θαη ηνπο θπβεξλεηηθνχο αμησκαηνχρνπο εάλ κπνξνχλ νη πνιίηεο λα επεξεάζνπλ άκεζα ηηο απνθάζεηο, γηα παξάδεηγκα κέζσ online ςεθνθνξίαο ή κε ηε ρξήζε θηλεηνχ ηειεθψλνπ ηηο εθζέζεηο ηνπ ΟΗΔ γηα ηελ εηνηκφηεηα ηεο παγθφζκηαο ειεθηξνληθήο δηαθπβέξλεζεο (εθζέζεηο εηνηκφηεηαο ειεθηξνληθήο δηαθπβέξλεζεο ηνπ ΟΗΔ 2003-2010), 27 ρψξεο απφ ην 2003 ηαμηλνκνχληαη πςειά κε ηα ζθνξ ηνπο κεηαμχ ησλ 191 κειψλ ησλ Ηλσκέλσλ Δζλψλ κε ζεβαζκφ ζηελ ειεθηξνληθή δηαθπβέξλεζε, ζηελ ειεθηξνληθή εηνηκφηεηα, ζηελ Η θαζψο θαη ζηελ πξνβνιή νξζψλ πξαθηηθψλ ειεθηξνληθήο δηαθπβέξλεζεο, νη νπνίεο έρνπλ εληνπηζηεί ζε νιφθιεξν ηνλ θφζκν. Δθηφο απφ ηελ θαηαγξαθή θαη ηελ αμηνιφγεζε ησλ επξεκάησλ ηεο έξεπλαο, θάζε κία απφ ηηο εθζέζεηο ηνπ ΟΗΔ έρεη ζπκπεξηιάβεη κηα πνιηηηθή πξνζαλαηνιηζκέλε πνπ απνζθνπεί ζηελ πξνψζεζε ηεο ζεσξίαο θαη ηεο πξαθηηθήο ηεο ειεθηξνληθήο δηαθπβέξλεζεο θαη γεληθφηεξα ζηηο ηερλνινγίεο πιεξνθνξηθήο θαη επηθνηλσληψλ γηα 32

ηελ αλάπηπμή ηεο ζε παγθφζκην επίπεδν. Η Διιάδα ζηελ πην πξφζθαηε έθζεζε ηνπ Οξγαληζκνχ θαηαηάζζεηαη ζηελ 48 ε ζέζε ζηνλ ηνκέα ηεο Η(ΟΗΔ,2010). Οξγαληζκόο γηα ηελ Οηθνλνκηθή πλεξγαζία θαη Αλάπηπμε Γχν δεκνζηεχζεηο ηνπ ΟΟΑ είλαη ζρεηηθέο κε ηελ Η. Η πξψηε, (ΟΟΑ,2001), ζπδεηά ηε ζρέζε θπβέξλεζεο-πνιηηψλ ζηε δεκνθξαηηθή ιήςε απνθάζεσλ θαη ε δεχηεξε αθνξά ζηελ online ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ(οοα,2003). Η έθζεζε παξέρεη έλα αλαιπηηθφ πιαίζην γηα ηελ Η θαη δίλεη ηα παξαδείγκαηα θαιχηεξεο πξαθηηθήο ζε δηάθνξα θξάηε κέιε ηνπ ΟΟΑ. Οη βαζηθνί ζηφρνη ηεο Η είλαη: 1. Να θζάζεη ζε έλα επξχηεξν αθξναηήξην γηα λα επηηξέςεη ηελ επξχηεξε ζπκκεηνρή 2. Να ππνζηεξίμεη ηε ζπκκεηνρή κέζσ κηαο ζεηξάο ησλ ηερλνινγηψλ, ψζηε λα θαιχςεη ηηο δηαθνξεηηθέο ηερληθέο θαη επηθνηλσληαθέο δεμηφηεηεο ησλ πνιηηψλ 3. Να παξάζρεη ηηο ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο ζε κηα κνξθή πνπ είλαη θαη πην πξνζηηή θαη πην θαηαλνεηή ζην ζπγθεθξηκέλν αθξναηήξην, ψζηε λα παξαρζνχλ πεξηζζφηεξν ελεκεξσκέλεο ζπλεηζθνξέο 4. Να εκπιαθεί κε έλα επξχηεξν αθξναηήξην γηα λα επηηξέςεη βαζχηεξεο ζπλεηζθνξέο θαη λα ππνζηεξίμεη κηα ελεκεξσκέλε ζπδήηεζε. Με ηηο δεκνζηεχζεηο ηνπ ΟΟΑ θαίλεηαη λα αλαγλσξίδεηαη ε ηερλνινγία σο έλαο ζεκαληηθφο παξάγνληαο πνπ δηεπθνιχλεη ηηο ζχγρξνλεο κεζφδνπο δεκνθξαηηθήο ζπκκεηνρήο. Σα λέα εξγαιεία θαζηζηνχλ επρεξή ηελ Η πνπ πξνσζεί ηελ δεκνθξαηηθή ζπδήηεζε θαη δηάινγν. πκβνύιην ηεο Δπξώπεο Σν πκβνχιην ηεο Δπξψπεο πξνζεγγίδεη ηελ Κνηλσλία ηεο Πιεξνθνξίαο εζηηάδνληαο ζηηο δπλαηφηεηέο ηεο λα πξνσζήζεη θαη λα δηεπθνιχλεη ηε δεκνθξαηηθή ζπκκεηνρή. Λακβάλνληαο κεξηθέο απφ ηηο πξφζθαηεο εξγαζίεο ηνπ πκβνπιίνπ σο ζεκείν εθθίλεζεο, ν ζθνπφο ηνπ είλαη ε αλαδήηεζε απνηειεζκαηηθψλ ηξφπσλ ρξήζεο ησλ ΣΠΔ γηα ηελ ελίζρπζε ηεο ζπκκεηνρήο, ηελ πξσηνβνπιία θαη ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ ζηνλ εζληθφ, πεξηθεξεηαθφ θαη ηνπηθφ δεκφζην βίν. Σνλ Οθηψβξην ηνπ 2008 ην πκβνχιην ηεο Δπξψπεο νξγάλσζε κηα κεγάιε δηάζθεςε γηα ηελ ειεθηξνληθή δεκνθξαηία (Φφξνπκ γηα ην Μέιινλ ηεο Γεκνθξαηίαο, Μαδξίηε), 33

κε γξακκή δξάζεο ηνλ ξφιν ησλ δεκφζησλ αξρψλ ηεο δηαθπβέξλεζεο θαη φισλ ησλ ελδηαθεξφκελσλ κεξψλ γηα ηελ πξνψζεζε ησλ ΣΠΔ ηδίσο γηα ηελ αλάπηπμε ηεο Η. Σν πκβνχιην ηεο Δπξψπεο θαη ε Οηθνλνκηθή Δπηηξνπή ηνπ ΟΗΔ γηα ηελ Δπξψπε έρνπλ επίζεο ζπληάμεη έλαλ «Κψδηθα Οξζήο Πξαθηηθήο γηα ηελ πιεξνθφξεζε, ηε ζπκκεηνρή θαη ηε δηαθάλεηα ζηε δηαθπβέξλεζε ηνπ Γηαδηθηχνπ». ηα πιαίζηα ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο ζπζηήζεθε κηα ad hoc Δπηηξνπή γηα ηελ ειεθηξνληθή δεκνθξαηία (CAHDE) θαη άξρηζε ηηο εξγαζίεο ηεο ην 2006. Η CAHDE είλαη πξσηίζησο έλαο δηαθπβεξλεηηθφο νξγαληζκφο, ηα κέιε ηνπ νπνίνπ αλαηίζεηαη απφ ηα 46 θξάηε κέιε ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο. ηα ζπκπφζηα πνπ έρνπλ δηνξγαλσζεί έρνπλ ζπδεηεζεί ζέκαηα ζρεηηθά κε ηελ ειεθηξνληθή δεκνθξαηία θαη ηηο πξνθιήζεηο ηεο Η. Σν πκβνχιην ηεο Δπξψπεο παξαθνινπζεί ζπλνιηθά ηελ πξφνδν πνπ ζεκεηψλεηαη ζηνλ ηνκέα ηεο Η ζηελ Δπξψπε θαη αιινχ, θαζψο θαη ηηο επθαηξίεο θαη ηνπο θηλδχλνπο ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο. 3.2.2 Ηλσκέλεο Πνιηηείεο Ακεξηθήο ηελ παγθφζκηα έθζεζε εηνηκφηεηαο γηα ηελ ειεθηξνληθή Γηαθπβέξλεζε ηνπ ΟΗΔ ηνπ 2005, νη Ηλσκέλεο Πνιηηείεο θαηαηάζζνληαλ σο ν παγθφζκηνο εγέηεο ζηελ εηνηκφηεηα γηα ηελ ειεθηξνληθή δηαθπβέξλεζε (έθζεζε ΟΗΔ,2005). Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηειεί ε δηθηπαθή πχιε ηεο θπβέξλεζεο ησλ ΗΠΑ, ε νπνία ζπιιέγεη θαη ελνπνηεί ηηο πιεξνθνξίεο απφ 51 εθαηνκκχξηα θπβεξλεηηθέο δηθηπαθέο ζειίδεο γηα ηελ εμππεξέηεζε ηνπ θνηλνχ. Δίλαη εμαηξεηηθά θηιηθή πξνο ηνλ ρξήζηε, επηηξέπνληαο ζηνπο πνιίηεο λα ππνβάιινπλ εξσηήζεηο πνπ δελ θαιχπηνληαη ήδε απφ ηε βάζε δεδνκέλσλ ζηελ νπνία ππάξρεη δπλαηφηεηα αλαδήηεζεο θαη ηαμηλνκεί ηνπο ρξήζηεο θαηά νκάδεο. Η θχξηα γιψζζα ηεο πχιεο είλαη ε Αγγιηθή, είλαη φκσο πξνζηηή θαη ζε Ιζπαλφθσλνπο. Γεδνκέλνπ ηνπ κεγέζνπο θαη ηεο πνιππινθφηεηαο ηεο νκνζπνλδηαθήο δνκήο ηεο θπβέξλεζεο ησλ ΗΠΑ, ε ειεθηξνληθή δηαβνχιεπζε ζε εζληθφ επίπεδν ζρεηηθά κε δεηήκαηα πνιηηηθήο δελ ζα ήηαλ νχηε εχθνια εθηθηή νχηε ζθφπηκε, εθηφο απφ ηηο εθινγέο θαη ηα δεκνςεθίζκαηα(norris,2006). Η ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ ξπζκίδεηαη 34

θπξίσο ζην θξαηηθφ θαη ηνπηθφ επίπεδν φπνπ νη θπβεξλεηηθέο πχιεο πξνζθέξνπλ πξφζβαζε ζε κηα πνηθηιία δεκνζίσλ ππεξεζηψλ. Χζηφζν, ε ελεξγή ειεθηξνληθή δηαβνχιεπζε θαη νη επθαηξίεο Η είλαη ζρεδφλ αλχπαξθηεο(ν.π.), αλ θαη βαζηθέο πξσηνβνπιίεο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ online ηζηνινγίσλ, γίλνληαη φιν θαη πην δεκνθηιή κέζα γηα ηελ ελεξγνπνίεζε ηνπ πιεζπζκνχ πνπ ςεθίδεη ψζηε λα απνθηήζνπλ ελεξγφ ελδηαθέξνλ γηα ηηο εθινγέο θαη ηα ζέκαηα πνιηηηθήο. 3.2.3 Κνξέα Ο κεηξνπνιηηηθφο δήκνο ηεο ενχι έρεη αθνινπζήζεη κηα ζηξαηεγηθή γηα παξνρή πςειήο πνηφηεηαο ειεθηξνληθψλ δεκφζησλ ππεξεζηψλ πξνο ηνπο πνιίηεο, πνιηηηθή κάξθεηηλγθ γηα ηε δεκηνπξγία αμίαο ηνπ εκπνξηθνχ ζήκαηνο ηεο ενχι θαη ηελ πξνψζεζε κηαο θαηλνηφκαο νξγαλσζηαθήο θνπιηνχξαο, ζχκθσλε κε ην φξακα ηεο δεκηνπξγίαο κηαο θαζαξήο θαη ειθπζηηθήο θαιχηεξεο πφιεο φινπ ηνπ θφζκνπ. Ο κεηξνπνιηηηθφο δήκνο ηεο ενχι εηδηθφηεξα έρεη πινπνηήζεη δηάθνξα θπβεξλεηηθά ζρέδηα γηα λα θάλεη ηελ ενχι ηελ θαιχηεξε πφιε πιεξνθφξεζεο γηα ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ πνιηηψλ ψζηε λα ραξαθηεξηζζεί φηη πξνζθέξεη δεκφζηεο ππεξεζίεο πξνζαλαηνιηζκέλεο ζηνλ πνιίηε θαη θαλάιηα Η. Γηα λα θαηαζηνχλ νη δεκφζηεο ππεξεζίεο πην πξνζηηέο θαη θαηάιιειεο ν κεηξνπνιηηηθφο δήκνο ηεο ενχι έρεη αλαπηχμεη κηα νινθιεξσκέλε Γηαδηθηπαθή πχιε,(δηθηπαθέο πχιεο κε πξφζβαζε κέζσ θηλεηνχ, ππεξεζία δεκφζηαο αλαθνξάο κε ην πάηεκα ελφο θνπκπηνχ θαη κεηαμχ άιισλ έλα νινθιεξσκέλν ζχζηεκα θξαηήζεσλ). Σν δηαδηθηπαθφ θφξνπκ πνιηηηθήο θαη ε ηζηνζειίδα OASIS γηα πξνηάζεηο ησλ πνιηηψλ απνηεινχλ θαιά παξαδείγκαηα πνπ δείρλνπλ πσο ν κεηξνπνιηηηθφο δήκνο ηεο ενχι έρεη πξνσζήζεη ηελ ειεθηξνληθή δεκνθξαηία πξνζθέξνληαο πνηθίιεο επθαηξίεο γηα ηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ ζε απεπζείαο ζχλδεζε. Ο κεηξνπνιηηηθφο δήκνο ηεο ενχι έρεη θαηαβάιιεη θάζε δπλαηή πξνζπάζεηα γηα κηα θηιηθή πξνο ηνπο πνιίηεο ηνπηθή απηνδηνίθεζε κε ηελ θαζηέξσζε ζρέζεσλ εκπηζηνζχλεο κε ηνπο πνιίηεο κέζσ δηαθφξσλ πξσηνβνπιηψλ ειεθηξνληθήο δηαθπβέξλεζεο γηα ηνπο πνιίηεο θαη απφ ηνπο πνιίηεο. Σα έξγα ειεθηξνληθήο δηαθπβέξλεζεο ηεο ενχι έρνπλ αλαγλσξηζζεί σο βέιηηζηεο πξαθηηθέο παγθνζκίσο απφ δηεζλείο νξγαληζκνχο θαη έρνπλ πηνζεηεζεί θαη απφ άιιεο ρψξεο(οηδ,2010). 35

3.2.4 Δπξσπατθή Έλσζε Η Δπξσπατθή Έλσζε είλαη έλαο sui generis ππεξεζληθφο ζεζκφο θαη σο ηέηνηνο δε δηαζέηεη ηηο δνκέο πνπ έρνπλ ηα θξάηε-κέιε γηα ηε δχκσζε ησλ δεκνθξαηηθψλ δηαδηθαζηψλ. Σν απνηέιεζκα είλαη λα γίλεηαη ζπρλά αλαθνξά ζε «δεκνθξαηηθφ έιιεηκκα» ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ.(κνπζθνπβέιεο,1995) Σα αξκφδηα φξγαλα ηεο Δ.Δ. έρνπλ ζέζεη σο πξνηεξαηφηεηα ηε κείσζε ηνπ δεκνθξαηηθνχ ειιείκκαηνο κέζσ κηαο εμσζηξεθνχο πνιηηηθήο ελεκέξσζεο θαη ζπκκεηνρήο πξνο ηνπο επξσπαίνπο πνιίηεο. Έλα απφ ηα κέζα ηα νπνία αμηνπνηνχληαη πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε είλαη θαη ε πηνζέηεζε δξάζεσλ Η. Η πξψηε πξνζπάζεηαο ηεο Δ.Δ. ήηαλ ην «ρέδην δξάζεο Ηιεθηξνληθήο Γηαθπβέξλεζεο» (egovernment Action Plan,2005) ην νπνίν ζηφρεπε πξνο ηελ ελίζρπζε ηεο δηαθάλεηαο ζηε δηαθπβέξλεζε θαη ζηελ παξνρή απνηειεζκαηηθφηεξσλ δεκνζίσλ ππεξεζηψλ. ην θνκκάηη ηεο Η επηδίσμε ήηαλ ε ηζρπξνπνίεζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ ζηε ράξαμε ηεο επξσπατθήο πνιηηηθήο ζηελ θαηάξηηζε ησλ λνκηθψλ θεηκέλσλ ηεο Δ.Δ., κε ηε ρξήζε απιψλ θαη θηιηθψλ εξγαιείσλ ΣΠΔ. Η επηδίσμε απηή απνηππψζεθε ην 2006 κε ηελ δξάζε πξνεηνηκαζίαο γηα ηελ Η (eparticipation preparatory action). Σν πξφγξακκα ήηαλ ηξηεηνχο δηάξθεηαο είρε σο αξρηθφ ζηφρν ηελ δηεπθφιπλζε ηεο άκεζεο ζπκκεηνρήο ησλ επξσπαίσλ πνιηηψλ ζηηο δηαδηθαζίεο ιήςεο απνθάζεσλ, θπξίσο ζηνλ ηνκέα απινπνίεζεο θαη βειηίσζεο ησλ λνκνπαξαζθεπαζηηθψλ θεηκέλσλ ησλ νξγάλσλ ηεο Δ.Δ. Η πξψηε θάζε ηνπ πξνγξάκκαηνο έδσζε ηδηαίηεξν βάξνο ζηελ ελεκέξσζε ησλ πνιηηψλ ηφζν ζηελ επεμήγεζε κε απιφ θαη θαηαλνεηφ ηξφπν ησλ λνκνπαξαζθεπαζηηθψλ δηαδηθαζηψλ εληφο Δ.Δ. φζν γηα ηε ζεκαζία πνπ έρνπλ νη ηειεπηαίεο ζηελ θαζεκεξηλφηεηά ηνπο. Με απηφ ηνλ ηξφπν επηδηψρζεθε ε νηθνδφκεζε κηαο ζρέζεο εκπηζηνζχλεο κεηαμχ πνιηηψλ θαη νξγάλσλ ηεο Δ.Δ., ελψ έδσζε θίλεηξν γηα ηελ ζπκκεηνρή ησλ επξσπαίσλ ζηηο δηαδηθαζίεο ιήςεο απνθάζεσλ εληφο Δ.Δ. ηε δεχηεξε θάζε εθαξκνγήο ηνπο πξνγξάκκαηνο πνπ μεθίλεζε ην 2007, ε έκθαζε κεηαηέζεθε ζηελ ππνζηήξημε εξγαιείσλ θαη εθαξκνγψλ Η, κέζσ θπξίσο ηεο ρξεκαηνδφηεζεο έξγσλ ηέηνηνπ ηχπνπ. Η δξάζε ππνζηήξημε ηελ αλάπηπμε 21 έξγσλ ηα 36

νπνία εληάρζεθαλ ζηελ πξσηνβνπιία «Momentum», ελψ παξάιιεια ππνζηήξημε ηελ νηθνδφκεζε θνηλνηήησλ ησλ ζπκκεηερφλησλ κεξψλ(αθαδεκατθψλ, εθπξνζψπσλ ζπκκεηερφλησλ θνξέσλ, εκπεηξνγλσκφλσλ ΣΠΔ) κέζσ ησλ δηθηπαθψλ ππιψλ PEP- NET θαη Demo-Net. Η πξφζεζε παξέκελε ε ελζάξξπλζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ σο ρξεζηψλ, πιένλ φκσο δηλφηαλ ε δπλαηφηεηα ζηνπο εηδηθνχο θαη ζηηο εηαηξίεο πιεξνθνξηθήο λα δεκηνπξγήζνπλ δηθέο ηνπο πξνηάζεηο πινπνίεζεο νη νπνίεο θαη ζα αμηνινγνχληαλ ζηελ πξάμε, θπξίσο κέζσ πηινηηθψλ πξνγξακκάησλ. Η Διιάδα εληάρζεθε ζε 6 έξγα 3 εθ ησλ νπνίσλ ζε ηνπηθφ επίπεδν. Δηθόλα 6 Πξνέιεπζε εθαξκνγώλ Η ζε ηνπηθό επίπεδν Πεγή: European eparticipation(2009) Η δξάζε πξνεηνηκαζίαο νινθιεξψζεθε ην 2009 κε ηελ εμαγσγή πνιχηηκσλ ζπκπεξαζκάησλ γηα ηηο κειινληηθέο θαηεπζχλζεηο πνπ πξέπεη λα αθνινπζήζνπλ νη πξσηνβνπιίεο ειεθηξνληθήο ζπκκεηνρή(european eparticipation summary report,2009). Η ρξεκαηνδφηεζε εθαξκνγψλ Η ζπλερίζηεθε κέζσ ηνπ πξνγξάκκαηνο CIP (Competitiveness and Innovation Framework Programme), φπνπ ην βάξνο δίλεηαη πιένλ ζηελ αλάπηπμε ζπκκεηνρηθψλ-ζπλεξγαηηθψλ εξγαιείσλ κε ηε ρξήζε ΣΠΔ. 3.2.5 Αγγιία Η ελίζρπζε ηεο ηνπηθήο δεκνθξαηίαο απνηειεί κέξνο ηεο πνιηηηθήο θνπιηνχξαο ηεο Αγγιίαο. Η λννηξνπία απηή απνηππψλεηαη ζηε πηνζέηεζε πνιηηηθψλ ελίζρπζεο ηεο Η ζε ηνπηθφ επίπεδν. Πξσηνπνξηαθή ελέξγεηα ηεο αγγιηθήο πνιηηηθήο εγεζίαο απνηέιεζε ην «Δζληθφ ζρέδην γηα ηελ ηνπηθή ειεθηξνληθή δεκνθξαηία»(2005). 37

Σν εζληθφ ζρέδην γηα ηελ ηνπηθή ειεθηξνληθή δεκνθξαηία έδηλε ηε δπλαηφηεηα ζε φζεο ηνπηθέο αξρέο ην επηζπκνχζαλ λα αμηνπνηήζνπλ έλα «θαιάζη» εξγαιείσλ ζπκκεηνρήο κηα ζεηξά απφ λέα θαη βειηησκέλα εξγαιεία θαη ηερληθέο γηα ηελ εθαξκνγή ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο θαη ηελ ελζάξξπλζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλζπκπεξηιακβαλνκέλσλ : Νέεο κεζφδνπο γηα ηελ εμαζθάιηζε ηεο έληαμεο ζπγθεθξηκέλσλ νκάδσλ Οδεγφ ζηξαηεγηθήο γηα ηελ πινπνίεζε ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο «Καιάζη» εξγαιείσλ γηα απηναμηνιφγεζε πνπ επέηξεπε ζηα ζπκβνχιηα λα κεηξάλε ηελ πξφνδν κε βάζε ζηνηρεία δεκνζθνπήζεσλ ρξεζηκνπνηψληαο κηα ηηκή αλαθνξάο. Κνηλφηεηα γλψζεο, ε επθαηξία γηα ζπκκεηνρή ζε έλα πεδίν θνηλήο εκπεηξίαο. Σα βαζηθά πιενλεθηήκαηα πνπ ππφζρνληαλ ην εζληθφ ζρέδην ήηαλ: ε θαιχηεξε ιήςε απνθάζεσλ, ε απμεκέλε ζπκκεηνρή θαη ηζρπξφηεξνη δεζκνί κεηαμχ ησλ πνιηηψλ, ηνπ ζπκβνπιίνπ θαη ησλ εθπξνζψπσλ ηνπο. Σα έξγα γηα ηελ ειεθηξνληθή ηνπηθή δεκνθξαηία πεξηειάκβαλαλ: online ζπδεηήζεηο λέσλ κε ηνπηθνχο άξρνληεο εζληθή βάζε ζπκβνχισλ ειεθηξνληθά πάλει πνιηηψλ ειεθηξνληθέο αλαθνξέο ηζηνζειίδεο γηα άηνκα κεγαιχηεξσλ ειηθηψλ κεηάδνζε κέζσ SMS γηα ηνπηθέο δξαζηεξηφηεηεο ηεο θπβέξλεζεο παηρλίδηα γηα ηελ εθκάζεζε ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο ζηα θηλεηά ηειέθσλα γηα ηνπο λένπο αλζξψπνπο ηερλνινγίεο πνπ δηεπθφιπλαλ ηελ πξνζβαζηκφηεηα ζηηο εθαξκνγέο Η γηα άηνκα κε εηδηθέο αλάγθεο. Σν εζληθφ ζρέδην γηα ηελ ηνπηθή Η ήηαλ έλα απφ ηα 22 εζληθά πξνγξάκκαηα ηνπηθήο Η. Πνιιά απφ ηα ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνέθπςαλ απφ ηελ εθαξκνγή αμηνπνηήζεθαλ απφ ηελ Δ.Δ. θαη άιιεο ρψξεο φπσο π.ρ. ηελ Δζζνλία(Madise et al.,2005). Αθνινπζεί ν 38

δηαδηθηπαθφο ηφπνο ηνπ δεκνηηθνχ ζπκβνπιίνπ ηνπ Bristol, έλαο απφ ηνπο πξψηνπο δήκνπο πνπ πηνζέηεζε ηηο λέεο πνιηηηθέο. Δηθόλα 7 Η θεληξηθή ζειίδα ηνπ Γεκνηηθνύ πκβνπιίνπ ηνπ Bristol (http://www.bristol.gov.uk/nav/council-and-democracy) 3.2.6 Διιάδα ηελ Διιάδα αλ θαη απνζπαζκαηηθέο, ππήξμαλ θάπνηεο πξνζπάζεηεο πξνψζεζεο ηεο Η ζε ηνπηθφ επίπεδν, ζηα πιαίζηα θπξίσο πηινηηθψλ πξνγξακκάησλ ηεο Δ.Δ. πγθεθξηκέλα: ηα πιαίζηα ηνπ πξνγξάκκαηνο Lexipation αλαπηχρζεθε ην 2007 ζηελ-ηφηε- Ννκαξρηαθή Απηνδηνίθεζε(ΝΑ) Θεζζαινλίθεο. θνπφο ήηαλ ε ζχζηαζε ελφο δηθηπαθνχ ηφπνπ ζηνλ νπνίν νη πνιίηεο ηνπ ζα κπνξνχζαλ λα ζπκκεηέρνπλ ελεξγά ζε πξνβιήκαηα ηνπ Ννκνχ, ελψ παξάιιεια ε ΝΑ ηεο Θεζζαινλίθεο ζα είρε ηε δπλαηφηεηα λα γλσξίδεη ηηο απφςεηο ησλ πνιηηψλ γηα ηα εθάζηνηε ζέκαηα θαη λα πξνζαξκφζεη ηηο ιχζεηο ζχκθσλα κε ηηο απαηηήζεηο ηνπ ζπλφινπ. ην δηθηπαθφ ηφπν πνπ αλαπηχρζεθε, ν εγγεγξακκέλνο ρξήζηεο ζα κπνξνχζε: Να κειεηήζεη ηα λέα ηνπηθά ζέκαηα πνπ πξνθχπηνπλ θαη λα ηα ζπκπιεξψζεη ζε απηά ην ζρφιηφ ηνπ. Να ελεκεξσζεί γηα δηάθνξα λέα ηνπ λνκνχ 39

Να παξαθνινπζεί ηηο λέεο ελέξγεηεο ηεο Ννκαξρίαο πνπ έιαβαλ κέξνο ή πνπ πξφθεηηαη λα ζπκβνχλ ζρεηηθά κε ηνπηθά πξνβιήκαηα Να αλαθαιχςεη ρξήζηκεο ηζηνζειίδεο γηα ιεπηνκεξέζηεξε επεμήγεζε ζε ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηνλ λνκφ ηεο Θεζζαινλίθεο. Να πεξηεγεζεί ζην ράξηε ηνπ λνκνχ θαη λα δεη ηα ζεκαληηθφηεξα ζεκεία, φπσο κνπζεία, πάξθα, ζέαηξα, εθθιεζίεο θ.α. Να δεκηνπξγήζεη ην δηθφ ηνπ πξνθίι, ψζηε λα ιακβάλεη απφςεηο θαη ζην πξνζσπηθφ ηνπ e-mail ζε πεξίπησζε πνπ δελ επηζπκεί λα ιάβεη κέξνο ζε δεκφζηα ζπδήηεζε. Σν ζέκα κε ην νπνίν μεθίλεζε ε πηινηηθή ιεηηνπξγία ήηαλ ε πεξηβαιινληηθή πξνζηαζία ηεο ιίκλεο Κνξψλεηαο, ε νπνία αθνξνχζε άκεζα 50.000 θαηνίθνπο θαη έκκεζα φινπο ηνπο πνιίηεο ηνπ Ννκνχ Θεζζαινλίθεο ιφγσ ηεο κεγάιεο πεξηβαιινληηθήο ηεο αμίαο. Σέζεθαλ ζπγθεθξηκέλα εξσηήκαηα ζηε δηαβνχιεπζε γηα ηηο πηζαλέο ιχζεηο ηα πιαίζηα πξνψζεζεο ηνπ έξγνπ εζηάιεζαλ 150 πξνζθιήζεηο, πεξηζζφηεξα απφ 1.000 e-mail, έγηλε ηειεθσληθή επηθνηλσλία κε 300 εθπξνζψπνπο θνηλσληθψλ νκάδσλ ηνπ λνκνχ θαη θαηαρσξήζεηο ζηνλ ηνπηθφ ηχπν. Η αληαπφθξηζε ήηαλ 3.500 επηζθέςεηο ζηνλ δηθηπαθφ ηφπν θαη 49 ελεξγνί ρξήζηεο. ην πιαίζην ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο δηαβνχιεπζεο ν δηάινγνο πεξηνξίζηεθε ζην επίπεδν ησλ θαηαγγειηψλ ηεο ππάξρνπζαο θαηάζηαζεο, ρσξίο λα θαηαγξαθνχλ ζαθείο ηδέεο ή πξνηάζεηο. Σν πξφγξακκα νινθιεξψζεθε ην 2008 θαη ην καθξνπξφζεζκν φθεινο γηα ηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε ήηαλ ε κεηέπεηηα δεκηνπξγία κηαο δηαδξαζηηθήο πιαηθφξκαο Η. Με ηηο αιιαγέο ηνπ πξνγξάκκαηνο Καιιηθξάηε αλακέλεηαη ε πηνζέηεζε ηεο ηερλνγλσζίαο πνπ απέθηεζε ε ΝΑ Θεζζαινλίθεο απφ ηελ Πεξηθέξεηα Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο. 40

Δηθόλα 8 Γηαδξαζηηθή Πιαηθόξκα Η ΝΑ Θεζ/λίθεο (http://e-dialogos.nath.gr) ηα πιαίζηα ηεο ιεηηνπξγία ηεο πιαηθφξκαο ειεθηξνληθψλ δεκνηηθψλ ππεξεζηψλ «e-trikala» ην 2007 μεθίλεζε ηελ ιεηηνπξγία ηνπ ην «e-dialogos». Σν e-dialogos είλαη κηα θαηλνηφκνο ειεθηξνληθή πιαηθφξκα ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο γηα ηνπο πνιίηεο ηνπ Γήκνπ Σξηθθαίσλ, ψζηε λα ζπκκεηάζρνπλ ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ ηεο πφιεο. Ο ζηφρνο είλαη λα πξνζθεξζεί ζε φινπο ηνπο δεκφηεο ε επθαηξία λα αζρνιεζνχλ άκεζα κε ηε δηαδηθαζία ηεο ζρεδίαζεο θαη εθαξκνγήο ησλ ηνπηθψλ πνιηηηθψλ κέζα απφ κηα δηαδηθηπαθή πιαηθφξκα δηαιφγνπ θαη ζπκκεηνρήο, πξνζπαζψληαο έηζη λα εκθπζήζνπλ «λέα πλνή» ζηε ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ ζηα θνηλά. Η θαηλνηνκία ηεο κεζφδνπ ειεθηξνληθήο δηαβνχιεπζεο ηνπ e-dialogos είλαη ε αλάπηπμε κηαο πιήξσο νινθιεξσκέλεο πξνζέγγηζεο ζε φια ηα ζηάδηα ηνπ θχθινπ πνιηηηθήο. Αλαιπηηθφηεξα πξφθεηηαη γηα κηα ζεηξηαθή δηαδηθαζία, κε πξνθαζνξηζκέλν ρξνλνδηάγξακκα θαη 5 ζαθψο νξηζκέλα βήκαηα, ηα νπνία ελζσκαηψλνληαη ζηε δηαβνχιεπζε. ε θάζε ζηάδην ηεο δηαδηθαζίαο αληηζηνηρεί θαη έλα εξγαιείν Η. Οη εθαξκνγέο απηέο είλαη(αλζφπνπινο,2005): Ηιεθηξνληθή δεκνζθφπεζε γηα ηνλ θαζνξηζκφ ηεο ζεκαηηθήο αηδέληαο Φφξνπκ κε πξνθαζνξηζκέλα ζέκαηα ζπδήηεζεο Ηιεθηξνληθέο έξεπλεο γηα ηελ πνζνηηθνπνίεζε ησλ απφςεσλ Γηαδξαζηηθά online webcasting ησλ εξγαζηψλ ηνπ Γεκνηηθνχ πκβνπιίνπ ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν κε δπλαηφηεηα απεπζείαο ζρνιηαζκνχ απφ ηνπο ρξήζηεο 41

Χο πέκπην βήκα ζεσξείηαη ε ειεθηξνληθή ζπιινγή ππνγξαθψλ ε νπνία ζηελ πξαγκαηηθφηεηα είλαη εθηφο ηεο δηαδηθαζίαο δηαβνχιεπζεο. Όια ηα εξγαιεία ππνζηεξίδνληαη απφ έλα πεξηβάιινλ θηιηθφ πξνο ηνλ ρξήζηε θαη ελζσκαησκέλα ζηελ εθαξκνγή ηνπ e-trikala. Σν πξφγξακκα πξνσζήζεθε κέζσ ειεθηξνληθψλ κέζσλ, θπιιαδίσλ θαη δηαθεκίζεσλ ζηνλ ηνπηθφ ηχπν ηελ πξψηε απνηίκεζε ηεο ιεηηνπξγίαο ηα ζηνηρεία πνπ πξνέθπςαλ ήηαλ (ν.π.):αξηζκφο εγγεγξακκέλσλ ρξεζηψλ:310. Ηιεθηξνληθέο έξεπλεο: 31. Μέζε ρξήζε ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ: 350 επηζθέςεηο, 250 κνλαδηθνί επηζθέπηεο, 1.900 πξνβνιέο ζειίδσλ. Η εθαξκνγή απνηέιεζε κηα νινθιεξσκέλε πξφηαζε απφ ηελ πιεπξά ηεο Γεκνηηθήο Αξρήο γηα ηελ άκεζε ζπκκεηνρή ζηε ράξαμε πνιηηηθήο. Απνηειεί ζηελ πξαγκαηηθφηεηα θνκκάηη κηαο νινθιεξσκέλεο πξφηαζεο ειεθηξνληθψλ δεκνηηθψλ ππεξεζηψλ, φπσο απηή δηακνξθψλεηαη κέζα απφ ηελ πιαηθφξκα e-trikala. Δηθόλα 9 Σα βήκαηα ηεο ειεθηξνληθήο δηαβνύιεπζεο ζηα πιαίζηα ηνπ e-dialogos. Πεγή: epractice(2009) 42

Σν πξφγξακκα U@MareNostrum απνηέιεζε έλα πηινηηθφ πξφγξακκα Η πνπ ζθφπεπε λα παξάζρεη ινγηζκηθφ αλνηθηνχ θψδηθα θαη ηελ κεζνδνινγία γηα λα βνεζήζεη ηνπο ηνπηθνχο θνξείο ζηε ιήςε απνθάζεσλ. Παξάιιεια, νη πνιίηεο ζα εμνηθεηψλνληαλ κε ηηο ΣΠΔ θαη ηε ιεηηνπξγία ησλ δεκνθξαηηθψλ δηαδηθαζηψλ. Η ζηφρεπζε έγηλε ζε ζέκαηα εθαξκνγήο πεξηβαιινληηθήο λνκνζεζίαο ηεο Δ.Δ. ζηηο πεξηνρέο ησλ ρξεζηψλ. Οη πνιίηεο ζα κπνξνχζαλ λα εληνπίζνπλ πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα ζηελ πεξηνρή ηνπο θαη λα πξνηείλνπλ ηξφπνπο επίιπζήο ηνπο. Η πξνηεηλφκελε ηερλνινγηθή πιαηθφξκα ήηαλ έλα δηαδηθηπαθφ ζχζηεκα γεσγξαθηθψλ πιεξνθνξηψλ (web-based GIS) δεκφζηαο ζπκκεηνρήο, ε νπνία δεκηνπξγήζεθε κε ηελ παξακεηξνπνίεζε ηεο πιαηθφξκαο αλνηθηνχ ινγηζκηθνχ Gov2Demoss. Η δηάξθεηα ηνπ έξγνπ ήηαλ 14 κήλεο (2009-2011)θαη ζπκκεηείραλ νη πεξηθέξεηεο ηεο Ρηβηέξα (Γαιιία) ηεο Βαιέλζηα (Ιζπαλία) θαη Ινλίσλ λήζσλ(διιάδα) Σα απνηειέζκαηα ζηελ ειιεληθή πεξίπησζε ήηαλ αξθεηά ελζαξξπληηθά. Μέζα ζε κφιηο 10 κήλεο απφ ηελ έλαξμε ηνπ έξγνπ έσο ηνλ Ννέκβξην ηνπ 2010, πάλσ απφ 1400 πνιίηεο ζπκκεηείραλ ελεξγά ζηνλ ειεθηξνληθφ δηάινγν κε πάλσ απφ 1000 ζρφιηα, αλαδεηθλχνληαο πεξηζζφηεξα απφ 80 πεξηβαιινληηθά ζέκαηα πνπ αθνξνχζαλ ηελ δηαρείξηζε ησλ πδάησλ ηνπ Ινλίνπ θαη γεληθφηεξα ηεο Μεζνγείνπ. 859 ρξήζηεο είραλ ππνγξάςεη ηελ ηειεπηαία ειεθηξνληθή ςεθνθνξία πνπ θηινμέλεζε ε πιαηθφξκα, ελψ νη ρξήζηεο είραλ αλαξηήζεη 198 «ζεκαηάθηα» κε ηα ζρφιηά ηνπο ζηνλ δηαδξαζηηθφ ράξηε ηνπ U@MareNostrum. Μέζσ ηνπ εξγαιείνπ «Δπηζηνιέο» νη ρξήζηεο έζηεηιαλ 22 ειεθηξνληθέο επηζηνιέο ζηελ Πεξηθέξεηα θάλνληαο γηα ζέκαηα φπσο: ε κφιπλζε ησλ πδάησλ, ε δηαρείξηζε ησλ πγξψλ απνβιήησλ απφ ειαηνηξηβεία, ε πξνζηαζία απεηινχκελσλ εηδψλ φπσο ε ρειψλα θαξέηα-θαξέηα, ε ζπκκεηνρή ηεο Πνιηηείαο ζηνλ ειεθηξνληθφ δηάινγν θαζψο θαη πξνηάζεηο γηα ηελ ιεηηνπξγία παξφκνηαο δξάζεο ζε δεκνηηθφ επίπεδν, θαη άιια. Η πνιηηηθή εγεζία αληαπνθξίζεθε ζεηηθά, αθελφο θξίλνληαο ηα ζέκαηα πνπ επηζεκάλζεθαλ απφ ηνπο πνιίηεο ηδηαίηεξα ζεκαληηθά, αθεηέξνπ απαληψληαο ζηηο επηζηνιέο κε αληίζηνηρεο ειεθηξνληθέο επηζηνιέο-απαληήζεηο. Σν παξάδεηγκα ηεο ζπγθεθξηκέλεο εθαξκνγήο απνηειεί θαιφ παξάδεηγκα κηαο εθαξκνγήο πνπ ζπλδπάδεη: ηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ, ηελ ζηήξημε ησλ ΟΣΑ, ηελ πξνζθνξά πνιιψλ εξγαιείσλ ζπκκεηνρήο, βαζηζκέλα ζε κηα πιαηθφξκα αλνηθηνχ 43

ινγηζκηθνχ πνπ ελζαξξχλεη ηε ζπκκεηνρηθφηεηα απφ ηελ πιεπξά ησλ ρξεζηψλπνιηηψλ. Δηθόλα 10 Η πιαηθόξκα ηεο εθαξκνγήο U@Mare Nostrum (http://www.uatmarenostrumionianislands.gr) Η αλαβάζκηζε ηνπ ξφινπ ησλ πνιηηψλ ζρεηηθά κε ηε ζπκκεηνρή ζηνλ δεκφζην ρψξν φπσο ηνλίδνπλ φινη νη Γηεζλείο Οξγαληζκνί δελ είλαη ηπραία. Η πξνζπάζεηα γηα ηελ ελδπλάκσζε ηνπ ξφινπ ηνπ πνιίηε θαη γεληθφηεξα ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ ζηεξίδεηαη ζηε ρξήζε ηερλνινγηθψλ εξγαιείσλ. Οη δηεζλείο νξγαληζκνί αλαγλσξίδνπλ ην δεηνχκελν κηαο λέαο Γηαθπβέξλεζεο κε ην νπνίν ζα επηηεπρζεί ε ππέξβαζε ηεο θξίζεο αληηπξνζψπεπζεο Πάλησο απηφ πνπ απνδεηθλχεηαη είλαη φηη, ελψ αξθεηέο θπβεξλήζεηο έρνπλ πξνρσξήζεη ζηελ αλάπηπμε ζεκαληηθήο δξάζεο ζηελ ειεθηξνληθή παξνρή δεκφζησλ ππεξεζηψλ, ρσιαίλνπλ σο πξνο ηελ πξνψζεζε ηεο Η. 4 Καηεγνξίεο εξγαιείσλ θαη ηερλνινγίεο Ηιεθηξνληθήο πκκεηνρήο ην πξνεγνχκελν θεθάιαην παξαηέζεθαλ κηα ζεηξά πξσηνβνπιηψλ Η ηα νπνία ρξεζηκνπνίεζαλ κηα ζεηξά εξγαιείσλ ηα νπνία κπνξνχκε λα δηαθξίλνπκε ζε ηξεηο θαηεγνξίεο. Καηεγνξία Α, ζηελ νπνία αλήθνπλ φζα απνηεινχλ θαηεμνρήλ εξγαιεία Η. Καηεγνξία Β, ζηελ νπνία εληάζζνληαη φζα ρξεζηκνπνηνχληαη εθηεηακέλα ζε 44