Π Πιλοτική εφαρμογή και αξιολόγηση αντιπροσωπευτικού αριθμού σεναρίων από κάθε τύπο σε διαφοροποιημένες εκπαιδευτικές συνθήκες πραγματικής τάξης

Π.3.2.5 Πιλοτική εφαρμογή και αξιολόγηση αντιπροσωπευτικού αριθμού σεναρίων από κάθε τύπο σε διαφοροποιημένες εκπαιδευτικές συνθήκες πραγματικής τάξης Νεοελληνική Γλώσσα B Δημοτικού Τίτλος: «Με αφορμή τη γνωριμία με την Καρέτα» Συγγραφή: ΓΕΩΡΓΑΝΤΖΙΑ ΒΑΣΙΛΙΚΗ Εφαρμογή: ΤΖΟΒΛΑ ΕΙΡΗΝΗ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ Θεσσαλονίκη 2015

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΓΟΥ ΠΡΑΞΗ: «Δημιουργία πρωτότυπης μεθοδολογίας εκπαιδευτικών σεναρίων βασισμένων σε ΤΠΕ και δημιουργία εκπαιδευτικών σεναρίων για τα μαθήματα της Ελληνικής Γλώσσας στην Α/βάθμια και Β/βάθμια εκπαίδευση» MIS 296579 (κωδ. 5.175), - ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΠΡΑΞΗ, στους άξονες προτεραιότητας 1-2-3 του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση», η οποία συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και εθνικούς πόρους. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Ι. Ν. ΚΑΖΑΖΗΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Π.3.2.5. Πιλοτική εφαρμογή και αξιολόγηση αντιπροσωπευτικού αριθμού σεναρίων από κάθε τύπο σε διαφοροποιημένες εκπαιδευτικές συνθήκες πραγματικής τάξης. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟΥ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ Υπεύθυνοι υπο-ομάδας εργασίας γλώσσας πρωτοβάθμιας: Κώστας Ντίνας & Σωφρόνης Χατζησαββίδης ΦΟΡΕΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: http://www.greeklanguage.gr Καραμαούνα 1 Πλατεία Σκρα Τ.Κ. 55 132 Καλαμαριά, Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 459101, Φαξ: 2310 459107, e-mail: centre@komvos.edu.gr Σελίδα 2 από 36

Α. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Τίτλος Με αφορμή τη γνωριμία με την Καρέτα Εφαρμογή σεναρίου Τζοβλά Ειρήνη Δημιουργία σεναρίου Βασιλική Γεωργαντζιά Διδακτικό αντικείμενο Νεοελληνική Γλώσσα Τάξη Β Δημοτικού Σχολική μονάδα 4 ο Δημοτικό Σχολείο Πεύκης Χρονολογία Από 04-05-2015 έως 08-05-2015 Διδακτική/θεματική ενότητα Γλώσσα Β τάξης τεύχος γ, ενότητα 20: «Ποιος είναι; Τι κάνει;» Διαθεματικό Ναι Εμπλεκόμενα γνωστικά αντικείμενα Ι. Φιλολογικής ζώνης Νεοελληνική Γλώσσα Σελίδα 3 από 36

ΙΙ. Άλλα γνωστικά αντικείμενα Γεωγραφία Μελέτη Περιβάλλοντος ΙΙΙ. Ημιτυπικές και άτυπες διαδικασίες εκπαίδευσης Ερευνητικές Εργασίες Project Ευέλικτη Ζώνη Περιβαλλοντική Αγωγή Χρονική διάρκεια Για την εφαρμογή του σεναρίου απαιτήθηκαν 11 διδακτικές ώρες. Χώρος Ι. Φυσικός χώρος Εντός σχολείου: αίθουσα διδασκαλίας, αίθουσα Πληροφορικής. ΙΙ. Εικονικός χώρος Ιστοσελίδα, που δημιουργήθηκε για τις ανάγκες του σεναρίου στη διεύθυνση http://zoa3.webnode.gr Προϋποθέσεις υλοποίησης για δάσκαλο και μαθητή Προϋπόθεση υλοποίησης του σεναρίου αποτέλεσε η εξοικείωση των μαθητών με τις αρχές της ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας και μάθησης. Οι μαθητές είχαν αποκτήσει βασικές γνώσεις πάνω στη χρήση των Η/Υ, όπως η χρήση του πληκτρολογίου, του ποντικιού, η διαχείριση φακέλων και αρχείων, η σύνδεση στο διαδίκτυο. Όσον αφορά την υλικοτεχνική υποδομή, χρησιμοποιήθηκε το εργαστήριο υπολογιστών και η αίθουσα διδασκαλίας όπου υπήρχε βιντεοπροβολέας και σύνδεση με το διαδίκτυο. Σελίδα 4 από 36

Εφαρμογή στην τάξη Το συγκεκριμένο σενάριο εφαρμόστηκε στη Β Τάξη. Το σενάριο στηρίζεται Βασιλική Γεωργαντζιά, Γνωριμία με την Καρέτα, Νεοελληνική Γλώσσα, Β Δημοτικού, 2014 Το σενάριο αντλεί --- Β. ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ/ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στο συγκεκριμένο σενάριο μέσα από μια σειρά δραστηριοτήτων, που είναι ενσωματωμένες στον ιστότοπο: http://zoa3.webnode.gr, τα παιδιά έρχονται αρχικά σε επαφή με πληροφοριακά κείμενα που αφορούν τη θαλάσσια χελώνα. Στη συνέχεια μαθαίνουν για την ταξινόμηση των ειδών, όπως αναφέρεται αρχικά από τον Αριστοτέλη. Εμπλέκονται σε δραστηριότητες ταξινόμησης ζώων, συνθέτοντας εννοιολογικούς χάρτες, πληροφορούνται για τη ζωή και τις αρχαίες δοξασίες, μύθους για τα διάφορα ζώα και αντλούν χρήσιμες πληροφορίες για τα ζώα. Οι δραστηριότητες του σεναρίου έλαβαν χώρα την ώρα της Γλώσσας και της Ευέλικτης Ζώνης, εφόσον μέσα από αυτές επιτυγχάνονται στόχοι όπως ορίζονται στο Αναλυτικό Πρόγραμμα για τη συγκεκριμένη τάξη. Γ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σύλληψη και θεωρητικό πλαίσιο Σελίδα 5 από 36

Στην εποχή μας αμφισβητείται η κυριαρχία του γραπτού λόγου, λόγω της πλατιάς χρήσης της εικόνας στη διαφήμιση, στα σύμβολα κάθε είδους, στις νέες τεχνολογίες της επικοινωνίας. Τα κείμενα σήμερα είναι πολύσημα και δεν αποτελούν τη φυλακή ενός μόνο νοήματος. Η πολυσημία είναι, εν μέρει, αποτέλεσμα της πολυτροπικότητας του κειμένου. Το σχολείο οφείλει να ανοίξει τους ορίζοντές του στη συστηματική διδασκαλία και ανάλυση των πολυτροπικών κειμένων, προετοιμάζοντας έτσι τους μαθητές να χειρίζονται ικανοποιητικά την πληθώρα των πολυτροπικών κειμένων που τους περιβάλλει. Για τη μελέτη και ανάλυση ενός κειμένου απαιτείται η εστίαση όχι μόνο στα γλωσσικά του στοιχεία, αλλά εξίσου και στα μη γλωσσικά (Χοντολίδου 1999). Ωστόσο οφείλουμε να λάβουμε υπόψη ότι η διαχείριση και κατανόηση της πληροφορίας εξαρτάται απ ό,τι το άτομο ήδη γνωρίζει και χρειάζεται ή θέλει να γνωρίσει. Η κατανόηση δε συνεπάγεται αφομοίωση ή ακόμα και εξέταση όλων των πληροφοριών ενός κειμένου, αλλά μάλλον ικανότητα για κατανόηση του κειμένου υπό τους όρους των προσδοκιών και προθέσεων του αναγνώστη (Smith 2006). Σύμφωνα με τον Κολιάδη (2002), η αντιληπτική προσδιοριστική τάση, η λειτουργία, δηλαδή. που αναφέρεται στην προδιάθεση ή στην ετοιμότητα του ατόμου να αναγνωρίζει και να αντιλαμβάνεται καλύτερα μερικά από τα βασικά διαθέσιμα χαρακτηριστικά ενός πληροφοριακού ερεθίσματος και να αγνοεί τα άλλα, εξαρτάται από μια σειρά παραγόντων, όπως οι ενδοατομικοί-προσωπικοί παράγοντες (προηγούμενες γνώσεις και εμπειρίες, προσδοκίες, κίνητρα, συναισθήματα κ.ά.) και οι εξωτερικοί-περιβαλλοντικοί παράγοντες (οδηγίες, γνώσεις, ενίσχυση ή τιμωρία). Το σενάριο στηρίζεται στην αρχή της καθοδηγούμενης ανακάλυψης του Bruner, ο οποίος τονίζει τη σημασία της ταξινόμησης των πραγμάτων και γεγονότων σε εννοιολογικές κατηγορίες, που συντελούν στη γνωστική ανάπτυξη του ατόμου. Η Σελίδα 6 από 36

κατηγοριοποίηση επιταχύνει και προωθεί τη μάθηση και περιορίζει την ανάγκη για ανατροφοδότηση και επαναμάθηση. Επιπλέον ο Bruner διατυπώνει την άποψη ότι η μαθησιακή διαδικασία διευκολύνεται από την «ανακάλυψη» των επιστημονικών αρχών και δομών ενός γνωστικού αντικειμένου, στην οποία πρέπει να στοχεύει ο εκάστοτε εκπαιδευτικός (Κολιάδης 1997). Οι στόχοι του σεναρίου επιδιώκεται να επιτευχθούν στο πλαίσιο της διδασκαλίας της γλώσσας με δραστηριότητες, στις οποίες ενσωματώνονται και δραστηριότητες κριτικού γραμματισμού. Δ. ΣΚΕΠΤΙΚΟ-ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΤΟΥΣ Γνώσεις για τον κόσμο, αξίες, πεποιθήσεις, πρότυπα, στάσεις ζωής Οι μαθητές/-τριες επιδιώκεται: να ενημερωθούν για τα διάφορα είδη θαλάσσιων χελωνών που υπάρχουν στον κόσμο να εντοπίσουν τις περιοχές που γεννούν οι θαλάσσιες χελώνες στην Ελλάδα και τον κόσμο να προβληματιστούν για τους κινδύνους που διατρέχει η θαλάσσια χελώνα και άλλα ζώα, που απειλούνται με εξαφάνιση να ευαισθητοποιήσουν και να προβληματίσουν και άλλους για τα απειλούμενα ζώα να προβληματιστούν για την επιλογή συγκεκριμένων ζώων σε αρχαίες δοξασίες και μύθους Σελίδα 7 από 36

να προβληματιστούν γιατί το είδος της χελώνας Καρέτα είναι πιο γνωστό σε σχέση με άλλα να αποκτήσουν κλίμα συνεργασίας, εμπιστοσύνης και αλληλοσεβασμού. Γνώσεις για τη γλώσσα Οι μαθητές/-τριες επιδιώκεται: να αναπτύξουν και να βελτιώσουν τον προφορικό και γραπτό τους λόγο να γνωρίσουν τα βασικά στοιχεία που αναγράφονται σε μια ταυτότητα να δημιουργήσουν και να παρουσιάσουν την ταυτότητα κάποιου ζώου να γνωρίσουν τη «μεταφορά» ως μεταγλωσσικό όρο να αντλήσουν πληροφορίες και να περιγράψουν το αγαπημένο τους ζώο να κάνουν χρήση των επιθέτων. Γραμματισμοί Οι μαθητές/-τριες επιδιώκεται: να αναπτύξουν και να βελτιώσουν τον προφορικό και γραπτό τους λόγο να γνωρίσουν τα βασικά στοιχεία που αναγράφονται σε μια ταυτότητα να δημιουργήσουν και να παρουσιάσουν την ταυτότητα κάποιου ζώου να γνωρίσουν τη «μεταφορά» ως μεταγλωσσικό όρο να αντλήσουν πληροφορίες και να περιγράψουν το αγαπημένο τους ζώο να κάνουν χρήση των επιθέτων. Διδακτικές πρακτικές Στο συγκεκριμένο σενάριο η εκπαιδευτικός είχε τον ρόλο του διευκολυντή των Σελίδα 8 από 36

δραστηριοτήτων, με απώτερο στόχο να καλλιεργηθεί η δεξιότητα της ενσυναίσθησης και τα παιδιά να διαμορφώσουν στάσεις, μέσα από τη συγκεκριμένη εμπειρία. Η εκπαιδευτικός συντόνισε την ομάδα-τάξη, εμψύχωσε τη μαθησιακή διαδικασία, συμβούλευσε και έχει τον ρόλο του διαμεσολαβητή ανάμεσα στον μαθητή και τη γνώση. Η τάξη είχε 24 μαθητές, οι οποίοι χωρίστηκαν σε 6 τετράδες, ανάλογα με τη δραστηριότητα. Η τελευταία δραστηριότητα του σεναρίου (περιγραφή του αγαπημένου ζώου) πραγματοποιήθηκε σε δυάδες. Ε. ΛΕΠΤΟΜΕΡΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ Αφετηρία Αφορμή του σεναρίου ήταν η άσκηση 2 του βιβλίου μαθητή της Γλώσσας στην ενότητα 20, το πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης το όποιο η τάξη υλοποιούσε τη συγκεκριμένη σχολική χρονιά και η Παγκόσμια Ημέρα Χελώνας, που γιορτάζεται στις 23 Μαΐου. Το συγκεκριμένο σενάριο είναι συμβατό με τα Νέα Προγράμματα Σπουδών, εφόσον αναφέρονται στόχοι όπως: Η γνωριμία με είδη αναφορικού λόγου, όπως η περιγραφή Η βιωµατική εµπλοκή µαθητών σε ποικίλες µορφές λεκτικής επικοινωνίας και η ενεργητική συµµετοχή στις εκδηλώσεις της σχολικής ζωής (Μελέτη περιβάλλοντος) Η κατανόηση κειμένων και η άντληση πληροφοριών από αυτά Η αξιολόγηση των πληροφοριών από διάφορες πηγές πληροφόρησης Σελίδα 9 από 36

Η διάκριση της έννοιας της λέξης, µε βάση τη µεταφορική της χρήση Η εξοικείωση με τους εκφραστικούς τρόπους, με το λεξιλόγιο που χρησιμοποιούνται σε διάφορες περιστάσεις της ζωής και η αξιοποίηση των ΤΠΕ. Πιο συγκεκριμένα, ανάμεσα στους στόχους της ενότητας 20 αναφέρεται η αναζήτηση πληροφοριών και η παρουσίαση ταυτότητας κάποιου ζώου και η παροχή πληροφοριών σε τρίτο. Αξιοποίηση των ΤΠΕ Στις δραστηριότητες του σεναρίου αξιοποιείται: Ιστοσελίδα στον διαδικτυακό τόπο http://zoa3.webnode.gr, στον οποίο έχουν ενσωματωθεί οι δραστηριότητες του σεναρίου. Πρόγραμμα επεξεργαστή κειμένου Πρόγραμμα περιήγησης σε παγκόσμιο χάρτη Ηλεκτρονικές διευθύνσεις για πρόσβαση σε ιστότοπους, στην εγκυκλοπαίδεια Βικιπαίδεια, τη Βικιθήκη και βίντεο. Κείμενα Video: Για τη θαλάσσια χελώνα εδώ και εδώ. Για τη σμέρνα εδώ. Για τον αλπικό τρίτωνα εδώ. Για το φίδι εδώ. Για τον αετό εδώ. Για το δελφίνι εδώ. Σελίδα 10 από 36

Για τη μέλισσα εδώ. Ταινία: «Οι περιπέτειες του Σάμμυ» από εδώ Ιστοσελίδες: Για τη θαλάσσια χελώνα Αρχέλων εδώ Ομάδα περίθαλψης άγριων ζώων-τμήμα κτηνιατρικής ΑΠΘ (ΟΠΑΖ) εδώ Περιοδικό ABOUTCYPRUS εδώ Ταξιδιωτικός οδηγός Κρήτης (CretanBeaches) εδώ Ιστοσελίδα του προγράμματος Caretta Odyssey εδώ Εθνικό θαλάσσιο πάρκο Ζακύνθου (Ε.Θ.Π.Ζ.) εδώ ELNIPLEX (Ελληνικό Νηπιακό Λεξικό) εδώ Για τη σμέρνα Naturagraeca (Οδηγός για την άγρια φύση) εδώ Για τον αλπικό τρίτωνα Ηλεκτρονική εφημερίδα (newsit )εδώ Ηλεκτρονική εφημερίδα (news) εδώ Ταξιδιωτικός οδηγός (grevena.topodigos) εδώ Για το φίδι Ελληνική Ερπετολογική Εταιρεία εδώ Ελληνική ερπετοπανίδα εδώ Για τον αετό Σελίδα 11 από 36

Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία εδώ Σχολική ιστοσελίδα εδώ Ταξιδιωτικός οδηγός εδώ Σχολική ιστοσελίδα εδώ Για το δελφίνι Εκπαιδευτικό site για το δελφίνι εδώ Σχολική ιστοσελίδα εδώ Κείμενα για τα ζώα από τη Wikipedia εδώ και τους μύθους του Αισώπου εδώ. Παρουσίαση για την ταξινόμηση των ζώων εδώ Διδακτική πορεία/στάδια/φάσεις 1η & 2η διδακτική ώρα Τα παιδιά ασχολήθηκαν με τις ασκήσεις της ενότητας 20, που αφορούν τη γνωριμία με τα διάφορα είδη ταυτότητας, ως πληροφοριακό κείμενο, και τη γνωριμία με κάποια ζώα. Εστιάζοντας στην άσκηση 2 του βιβλίου μαθητή, όπου δίνεται ένα πληροφοριακό κείμενο για τη χελώνα Καρέτα, η εκπαιδευτικός πληροφόρησε τα παιδιά για την Παγκόσμια Ημέρα Χελώνας, που γιορτάζεται στις 23 Μαΐου. Αφού ανιχνεύτηκαν οι γνώσεις των παιδιών για τη θαλάσσια χελώνα, έγινε αναφορά στα είδη χελώνας και στις περιοχές (εκτός από τη Ζάκυνθο) που γεννά αυτή τα αυγά της. Στη συνέχεια προβλήθηκε η ταινία «Οι περιπέτειες του Σάμμυ», από το 10 ο έως το 15 ο λεπτό που παρουσιάζει τις περιπέτειες μιας θαλάσσιας χελώνας και έγινε συζήτηση. Ενδεικτικές ερωτήσεις της συζήτησης ήταν: «Τι είδους θαλάσσια χελώνα πιστεύετε ότι είναι ο Σάμμυ; Σε ποια παραλία φαίνεται ότι γεννήθηκε;» Τα παιδιά απάντησαν ότι ο Σάμμυ είναι μια χελώνα Καρέτα και ο φίλος του, ο Ρέι, μια δερματοχελώνα (τρώει τσούχτρες). Ακόμη δίνεται η πληροφορία (μέσω της προβολής Σελίδα 12 από 36

του χάρτη της αμερικανικής ηπείρου) ότι γεννήθηκε σε κάποια ακτή στη δυτική Αμερική. Έτσι δημιουργήθηκε ο απαραίτητος προβληματισμός, που αποτέλεσε το έναυσμα για την ενασχόληση με το θέμα της θαλάσσιας χελώνας και τα είδη της. Η δημιουργία μιας ταυτότητας για τη θαλάσσια χελώνα αποτέλεσε το 1 ο φύλλο εργασίας, το οποίο δόθηκε στους μαθητές σε ένα προσυγγραφικό στάδιο. Προκειμένου τα παιδιά να ετοιμάσουν το συγκεκριμένο πληροφοριακό κείμενο, συνδέθηκαν στην ολομέλεια με την ιστοσελίδα http://zoa3.webnode.gr κι έκαναν μια πρώτη γνωριμία με τις δυνατότητες που τους δίνονται και τις επιλογές που μπορούν να κάνουν. Στη συνέχεια κλήθηκαν να επεξεργαστούν τα άρθρα που δίνονται από διάφορους ιστότοπους, ακολουθώντας τη διαδρομή ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΧΕΛΩΝΑ>ΑΡΘΡΑ. Αυτά αφορούσαν άρθρα από οργανώσεις για την προστασία της θαλάσσιας χελώνας (Αρχέλων, Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου, Caretta Odyssey), ταξιδιωτικούς οδηγούς, ηλεκτρονικά περιοδικά ή εφημερίδες. Τα άρθρα που δίνονται προς επεξεργασία είναι οκτώ και κάθε ομάδα ανέλαβε να κάνει κριτική ανάγνωση σε ένα ή δύο από αυτά, προσπαθώντας να εστιάσει στις απαραίτητες πληροφορίες, που έπρεπε να καταγραφούν στην ψηφιακή ταυτότητα της θαλάσσιας χελώνας (ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1) και βρίσκεται στη θέση ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ. Επειδή οι μαθητές Σελίδα 13 από 36

δυσκολεύονταν να δουλεύουν παράλληλα στο φύλλο εργασίας και να αντλούν κριτικά πληροφορίες, το φύλλο εργασίας πραγματοποιήθηκε στην ολομέλεια. Η εκπαιδευτικός, καθ όλη τη διάρκεια της συγκεκριμένης εργασίας, συζητούσε με τους μαθητές τις πληροφορίες που υπήρχαν στα άρθρα και ένας μαθητής σε ρόλο γραμματέα συμπλήρωνε το φύλλο εργασίας. Στη συνέχεια προκλήθηκε συζήτηση σχετικά με την πηγή πληροφόρησης και την πρόθεση του συγγραφέα, το κατά πόσο είναι κατανοητές οι πληροφορίες κάθε άρθρου, ο τρόπος γραφής και η χρήση λεξιλογίου από τα παιδιά, αν οι γραπτές πληροφορίες ενισχύονται και από άλλους σημειωτικούς τρόπους π.χ. εικόνα, βίντεο και αν αυτό συμβάλλει ή όχι στην κατανόηση, βλέποντας με μια κριτική ματιά το Σελίδα 14 από 36

πληροφοριακό υλικό και εντοπίστηκαν τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του πληροφοριακού κειμένου, όπως η χρήση του γ προσώπου και η χρήση του ενεστώτα χρόνου, η περιγραφή και τα επιχειρήματα. Τελικά οι μαθητές στην ολομέλεια επέλεξαν μια εικόνα και συμπλήρωσαν επιγραμματικά τα αντίστοιχα πεδία της ταυτότητας, προσθέτοντας με Αντιγραφή Επικόλληση μια εικόνα της θαλάσσιας χελώνας. 3η & 4η διδακτική ώρα Ακολούθως, τα παιδιά κλήθηκαν να μεταβούν στον ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΧΑΡΤΗ ωοτοκίας των τριών πιο γνωστών ειδών της θαλάσσιας χελώνας, που απαντώνται στις εύκρατες και τροπικές θάλασσες (Καρέτα, Μύδας, Δερματοχελώνα), προκειμένου να γνωρίσουν τους τόπους αναπαραγωγής της θαλάσσιας χελώνας, ανά τον κόσμο, και να οπτικοποιήσουν τη συγκεκριμένη πληροφορία. Επιβεβαίωσαν και από εδώ την πληροφορία που αποκόμισαν από την ταινία, ότι στην Αμερική γεννά τα αυγά της κυρίως η πράσινη χελώνα (Μύδας) και η δερματοχελώνα. Ενώ στην Ελλάδα φαίνεται ότι γεννά μόνο ή κυρίως η Καρέτα. Στο σημείο η εκπαιδευτικός προκάλεσε συζήτηση για το κατά πόσο η ύπαρξη της Καρέτα στις ελληνικές ακτές κάνει πιο συχνή την ενημέρωση για εκείνη και επομένως εξηγήθηκε η εσφαλμένη αντίληψη για τον Σάμμυ και τη σύνδεσή του με το είδος της Καρέτα. Ακολούθως οι μαθητές μετέβησαν στο εργαστήριο πληροφορικής και η εκπαιδευτικός ενθάρρυνε τα παιδιά να ανοίξουν την εφαρμογή Google Earth (την οποία πρέπει είχε εγκαταστήσει η εκπαιδευτικός), να εργαστούν σε ομάδες και να αναζητήσουν τα μέρη ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας, που συνάντησαν στα άρθρα και ενδεχομένως θυμούνται κάποια, στη χώρα μας και την Κύπρο και πραγματοποίησαν τη συγκεκριμένη δραστηριότητα με τη βοήθεια του ΦΥΛΛΟΥ Σελίδα 15 από 36

ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2 (θέση ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΧΕΛΩΝΑ>ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΧΑΡΤΗΣ). Στο πλαίσιο της συγκεκριμένης δραστηριότητας, η εκπαιδευτικός ενθάρρυνε τα παιδιά να αναπτύξουν τη γνώμη τους και να αξιολογήσουν τις δυνατότητες, που τους δίνει το συγκεκριμένο πρόγραμμα αλλά και να εκφράσουν πώς θα ήταν χρησιμότερο, για παράδειγμα αν οι φωτογραφίες είναι αντιπροσωπευτικές των περιοχών στις οποίες βρίσκονται, αν επαρκούν για να σχηματίσουν σωστή εικόνα γι αυτές, αν υπάρχει περίπτωση σύγχυσης της περιοχής αναζήτησης με ομώνυμες επιχειρήσεις, που διαφημίζονται μέσω του προγράμματος κ.ά. Μετά τη συγκεκριμένη εργασία τα παιδιά παρακολούθησαν την περιπλάνηση Σελίδα 16 από 36

κάποιων χελωνών που επισκέφτηκαν το νησί της Ζακύνθου και στη συνέχεια πώς οι άνθρωποι του προγράμματος «Η Οδύσσεια της Καρέτα» μπορούν να καταγράψουν τη διαδρομή που ακολουθούν μέσω ενός δορυφορικού πομπού, που τοποθέτησαν στο καβούκι τους και στέλνει, μέσω δορυφόρου, πολύτιμα επιστημονικά στοιχεία. Τα παιδιά, μέσω της συγκεκριμένης σελίδας, πληροφορήθηκαν για τον θεσμό των «υιοθετών», οι οποίοι υιοθετούν μια χελώνα, χρηματοδοτώντας την αγορά του πομπού και στη συνέχεια μπορούν να παρακολουθούν, μέσω του διαδικτυακού τόπου, την περιπλάνησή της Επίσης πραγματοποιήθηκε η κατασκευή χελωνών με πλαστελίνη και καρυδότσουφλο, που ετοίμασαν τα παιδιά και τις χάρισαν σε μαθητές του σχολείου, μετά το τέλος της παρουσίασης. Στο καβούκι τους έβαλαν σαν πομπό, ένα μικρό κομμάτι πλαστελίνη, που να συγκρατεί ένα μήνυμα των χελωνών προς τους ανθρώπους. 5η & 6η διδακτική ώρα Κατά το δίωρο αυτό οι μαθητές ενημερώθηκαν για την ταξινόμηση των ειδών, όπως αυτή προέκυψε μέσα από τη συστηματική παρατήρηση και τις «επιστημονικές» πληροφορίες για τα ζώα και τη βιολογία τους, που αρχικά κατέγραψε ο Αριστοτέλης στα συγγράμματά του: «Των περί τα ζώα ιστοριών» και «Περί ζώων γενέσεως». Στα παιδιά δεν δόθηκαν οι όροι της Συστηματικής Ταξινόμησης, αλλά θα επιχειρήθηκε ένας πρώτος διαχωρισμός των ζώων σε σπονδυλωτά και ασπόνδυλα και στη συνέχεια Σελίδα 17 από 36

ο χωρισμός των σπονδυλωτών στις επιμέρους κατηγορίες (ψάρια, αμφίβια, ερπετά, πτηνά, θηλαστικά). Τα παιδιά, στα πλαίσια της συγκεκριμένης δραστηριότητας, ενημερώθηκαν για τον φιλόσοφο και πολυεπιστήμονα Αριστοτέλη, θεμελιωτή της βιολογικής κατάταξης, από το σχετικό κείμενο στη θέση ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ>ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ. Αφού μελέτησαν το κείμενο, είδαν στην ολομέλεια τη σχετική παρουσίαση για την ταξινόμηση των ζώων στη θέση ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ>ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ, στην οποία παρουσιάζονταν με λιτό και περιεκτικό τρόπο τα χαρακτηριστικά κάθε κατηγορίας ζώων και προβάλλεται σχετικό βίντεο για την καθεμιά. Εφόσον ολοκληρώθηκε η προβολή του συγκεκριμένου αρχείου, η εκπαιδευτικός κάλεσε τα παιδιά σε ένα προφορικό παιχνίδι κατάταξης των ζώων, στο οποίο η εκπαιδευτικός ανάφερε διάφορα ζώα και στη συνέχεια ζήτησε από τα παιδιά να τα κατατάξουν στην αντίστοιχη κατηγορία. Στη συνέχεια τα παιδιά έπαιξαν ένα παιχνίδι κατάταξης, με στόχο την ανάδειξη του νικητή, χρησιμοποιώντας το ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 3 (ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ>ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ), το οποίο έγινε προφορικά και οι απαντήσεις γράφονταν στον πίνακα. Σελίδα 18 από 36

7η & 8η διδακτική ώρα Στο πλαίσιο του δίωρου αυτού τα παιδιά κλήθηκαν να γνωρίσουν ένα ζώο «εκπρόσωπο» από κάθε είδος. Κάθε ομάδα ανέλαβε να διαχειριστεί το υλικό τοπ οποίο βρίσκεται στο site για κάθε ζώο, και να ενημερώσει τις άλλες ομάδες για τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. Το εν λόγω υλικό ήταν, ως επί το πλείστον, πληροφοριακά κείμενα, που επιλέχθηκαν είτε από την ψηφιακή εγκυκλοπαίδεια Βικιπαίδεια, είτε από συλλόγους προστασίας ζώων, ταξιδιωτικούς οδηγούς, ηλεκτρονικές εφημερίδες ή περιοδικά και σχολικές ιστοσελίδες. Επειδή το υλικό ήταν δύσκολα διαχειρίσιμο από τους μαθητές, αυτοί δεν δημιούργησαν παρουσίαση αλλά προφορικά έδωσαν στις υπόλοιπες ομάδες συνοπτικά πληροφορίες για το υλικό που επεξεργάστηκαν. Τα ζώα που επιλέχθηκαν είναι έξι (σμέρνα, αλπικός τρίτωνας, φίδι, αετός, δελφίνι, μέλισσα), τα πέντε από αυτά ανήκουν στα σπονδυλωτά, ενώ το ένα στα ασπόνδυλα και επιλέχθηκαν με γνώμονα ότι αποτελούν μέρος της πανίδας της πατρίδας μας και κάποια από αυτά ίσως να μην είναι ιδιαίτερα γνωστά, όπως η σμέρνα και ο αλπικός τρίτωνας. Σελίδα 19 από 36

9η & 10η διδακτική ώρα Στη συνέχεια τα παιδιά ήλθαν στην ολομέλεια σε επαφή με πληροφοριακά και αφηγηματικά κείμενα, που αφορούν τους μύθους και τις αρχαίες δοξασίες γύρω από τα ζώα, με στόχο να ξεχωρίσουν χαρακτηριστικά και ιδιότητες που αποδόθηκαν σε συγκεκριμένα ζώα και να προβληματιστούν για τη συγκεκριμένη επιλογή. Τα κείμενα αυτά προέρχονται κυρίως από τη Βικιπαίδεια, τη Βικιθήκη και ψηφιακά περιοδικά για την ελληνική φύση. Πρόκειται για τους μύθους του Αισώπου, που αποδίδει στα ζώα ανθρώπινα χαρακτηριστικά, και άλλους μύθους, τη μυθολογία ή αρχαίες δοξασίες, που προκαλούν το ενδιαφέρον και εξάπτουν τη φαντασία. Η ενασχόληση με το συγκεκριμένο θέμα ξεκίνησε με τον διασκευασμένο μύθο από τον Πρωταγόρα του Πλάτωνα και βρίσκεται στο βιβλίο μαθητή της Μελέτης Σελίδα 20 από 36

Περιβάλλοντος στην ενότητα 6 σ. 68. Εδώ γίνεται λόγος για τη δημιουργία των ζώων από τους θεούς και τα χαρίσματα που τους δόθηκαν από τον Επιμηθέα. Προκλήθηκε, λοιπόν, συζήτηση γύρω από την ισορροπία που υπάρχει στη φύση και τα παιδιά καταθέσαν χαρακτηριστικά επίθετα που ταιριάζουν και περιγράφουν καλύτερα γνωστά ζώα, αναδεικνύοντας τα ιδιαίτερα γνωρίσματα καθενός από αυτά και πραγματοποιών σε ομάδες Τα συγκεκριμένα επίθετα η εκπαιδευτικός τα κατάγραφε στον πίνακα προκειμένου να χρησιμοποιηθούν στο 4 ο φύλλο εργασίας που οι μαθητές συμπλήρωσαν σε ομάδες. Στη συνέχεια τα παιδιά κλήθηκαν να μελετήσουν, σε επίπεδο ομάδας, τους μύθους που δίνονται στη θέση ΜΥΘΟΙ-ΑΡΧΑΙΕΣ ΔΟΞΑΣΙΕΣ για τη θαλάσσια χελώνα, καθώς και μύθους του Αισώπου όπου ήρωας είναι η χελώνα. Εδώ προκλήθηκε συζήτηση σχετικά με τους μύθους της θαλάσσιας χελώνας ανά τον κόσμο, για τους οποίους γίνεται λόγος και στο εγχειρίδιο της Γλώσσας της Α Δημοτικού και κάποια παιδιά να θυμούνταν Ζητήθηκε από τα παιδιά να εξηγήσουν την εν λόγω ανθρώπινη επιλογή και την απόδοση μυθικών ιδιοτήτων στο συγκεκριμένο ζώο. Ενδεικτικές ερωτήσεις ήταν: «Γιατί οι άνθρωποι διάλεξαν τη χελώνα να κουβαλάει τη γη; Πού οφείλεται αυτή η επιλογή; Ποια χαρακτηριστικά της χελώνας τούς ενέπνευσαν να πλάσουν τον συγκεκριμένο μύθο; Γιατί πιστεύετε ότι η χελώνα αντιπροσωπεύει την τύχη;». Τα παιδιά έδωσαν τη δική τους ερμηνεία και εστίασαν στο ημισφαιρικό σχήμα της χελώνας, που παραπέμπει στο σχήμα της γης, στο αργοκίνητο βάδισμά της, που κάνει ανεπαίσθητη την κίνηση της γης. 11η διδακτική ώρα Στην τελευταία δραστηριότητα τα παιδιά ενθαρρύνθηκαν να γράψουν ένα περιγραφικό κείμενο για το αγαπημένο τους ζώο. Η συγγραφή έγινε σε ατομικό επίπεδο, για να δοθεί η ευκαιρία σε κάθε παιδί να επιλέξει και να εκφραστεί ελεύθερα Σελίδα 21 από 36

για το ζώο που αγαπά πιο πολύ. Το φύλλο εργασίας εκτυπώθηκε και δόθηκε στους μαθητές. Με το κειμενικό είδος της περιγραφής τα παιδιά έχουν έρθει σε επαφή στο κεφάλαιο 9 της Γλώσσας, οπότε η εκπαιδευτικός προκάλεσε συζήτηση για τα δομικά στοιχεία της περιγραφής, τη χρήση επιθέτων και παρομοιώσεων, που κάνουν την περιγραφή ενδιαφέρουσα. Τα παιδιά ολοκλήρωσαν και αυτή τη δραστηριότητα με τη βοήθεια του ΦΥΛΛΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 5, το οποίο δόθηκε εκτυπωμένο στα παιδιά και τους ζητήθηκε να ζωγραφίσουν τον αγαπημένο τους φίλο. Σελίδα 22 από 36

ΣΤ. ΦΥΛΛΟ/-Α ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1 Στοιχεία ταυτότητας ενός ζώου Όνομα Σελίδα 23 από 36

Εδώ τοποθέτησε μια εικόνα του ζώου με τις εντολές Αντιγραφή-Επικόλληση που βρίσκονται κάνοντας δεξί κλικ στο ποντίκι του υπολογιστή σου. Πριν εκτελέσεις την εντολή Επικόλληση, σβήσε αυτές τις οδηγίες Σελίδα 24 από 36

Από τι κινδυνεύει Οργανώσεις για την προστασία του Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε Τροφή Σελίδα 25 από 36

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2 Θα ταξιδέψουμε στα μέρη που γεννά η θαλάσσια χελώνα στην Ελλάδα, την Κύπρο και την Τουρκία. Θέλεις να δεις αυτά τα μέρη από κοντά; 1) Άνοιξε το πρόγραμμα Google Earth πατώντας το εικονίδιο που βρίσκεται στην οθόνη του υπολογιστή σου και θα εμφανιστεί η γη τρισδιάστατη μπροστά σου. 2) Να αναζητήσεις με τη μηχανή αναζήτησης, που σου δίνει το πρόγραμμα, τις παρακάτω περιοχές ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας και να τοποθετήσεις σε κάθε μία από αυτές την πινέζα, που βρίσκεται στην επάνω γραμμή Μενού (κόκκινο βελάκι): Σελίδα 26 από 36

Μαραθωνήσι Δάφνη κόλπος Χανίων Κυπαρισσιακός κόλπος παραλία Ζάγκα Κορώνεια Κόλπος Χρυσοχούς Λακωνικός κόλπος Αμβρακικός κόλπος 3) Κάθε φορά που θα πλησιάζεις να δεις από κοντά τις συγκεκριμένες περιοχές, άνοιξε με κλικ τα εικονίδια που εμφανίζονται μπροστά σου. Οι φωτογραφίες, που υπάρχουν, καλύπτουν τα ενδιαφέροντα κάθε χρήστη για τις συγκεκριμένες περιοχές; Υπάρχουν φωτογραφίες για τη θαλάσσια χελώνα; Γιατί; 4) Επίλεξε από την αριστερή στήλη των εκπαιδευτικών προγραμμάτων τα έργα προστασίας ειδών από τη WWF, κάνε κλικ στα εικονίδια της WWF που εμφανίζονται στην Ελλάδα και την Τουρκία. Να μεταφράσεις το περιεχόμενο και να αναφέρεις επιγραμματικά τι πληροφορίες δίνονται για την Ελλάδα: Σελίδα 27 από 36

Και την Τουρκία: 5) Κάνε αναζήτηση, για να βάλεις πινέζα στην περιοχή Γέρακα (που είναι περιοχή ωοτοκίας θαλάσσιας χελώνας), είναι εύκολο να εντοπίσεις τη συγκεκριμένη παραλία; Γιατί νομίζεις ότι γίνεται αυτό; 6) Το πρόγραμμα Google Earth περιέχει διαφημίσεις; Γιατί πιστεύετε ότι γίνεται αυτό; Τι πρέπει να προσέχουμε ως χρήστες; Σελίδα 28 από 36

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 3 Μπορείς να κατατάξεις τα ζώα στα είδη που ανήκουν; Στον παρακάτω εννοιολογικό χάρτη κατάταξε στις διάφορες κατηγορίες όσα περισσότερα ζώα θυμάσαι. Νικήτρια θα είναι η ομάδα που θα κατατάξει σωστά τα περισσότερα ζώα. Αν δεν είσαι σίγουρος για την κατηγορία στην οποία ανήκει κάποιο ζώο, μπορείς να το βρεις μέσω της μηχανής αναζήτησης στην ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια Wikipedia. Σελίδα 29 από 36

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 4 1) Τι συμβολίζει ο αετός για τους ανθρώπους στο πέρασμα των αιώνων; Τι χαρακτηρισμοί του αποδόθηκαν; 2) Γιατί πιστεύεις ότι ο αετός ενέπνευσε τους παραπάνω συμβολισμούς στους ανθρώπους; 3) Στη σημερινή εποχή συχνά χρησιμοποιούμε ονόματα ζώων, για να εκφράσουμε έντονα την ιδιότητα κάποιου ανθρώπου. Να βρεις ποιες ανθρώπινες ιδιότητες εκφράζονται με τα ακόλουθα ονόματα ζώων. Αρνάκι Αρκούδα Καμήλα Κατσίκι Σελίδα 30 από 36

Λιοντάρι Μαϊμού Μουλάρι Χαμαιλέοντας Παγόνι Παπαγάλος Λύκος Όρνιο Οι ιδιότητες αυτές λέγονται στη γραμματική μεταφορικές, γιατί δεν είναι πραγματικές. Τη μεταφορική σημασία των λέξεων μπορείς να τη βρεις και στο Ηλεκτρονικό λεξικό του Τριανταφυλλίδη στο τέλος της ερμηνείας τους με τη συντομογραφία «μτφ.». 4) Να γράψεις, αν γνωρίζεις, και άλλα ονόματα ζώων που χρησιμοποιούμε μεταφορικά Σελίδα 31 από 36

1. Ποιο είναι το όνομά του; Πότε και πώς το απέκτησα; Σελίδα 32 από 36

2. Πώς είναι; Εξωτερική περιγραφή 3. Πώς περνάω μαζί του; Σελίδα 33 από 36

4. Τι αισθάνομαι για εκείνο; Σελίδα 34 από 36

Ζ. ΑΛΛΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ Το θέμα των ζώων μπορεί να επεκταθεί πολυποίκιλα. Θα μπορούσε να συνδυαστεί με επίσκεψη σε χώρους, που φιλοξενούνται ζώα, όπως τον ζωολογικό κήπο, σε περιοδικές εκθέσεις με ζώα ή ακόμα και στο μουσείο Φυσικής Ιστορίας, αν υπάρχουν στις περιοχές των σχολείων που εφαρμόζεται το σενάριο. Τα παιδιά θα έχουν την ευκαιρία να δουν από κοντά αγαπημένα τους ζώα και να παρατηρήσουν τη συμπεριφορά τους. Ακόμη θα μπορούσαν, στα πλαίσια των δραστηριοτήτων του σεναρίου, να έρθουν σε επαφή με οργανώσεις προστασίας ζώων, να ενημερωθούν για τα εκπαιδευτικά προγράμματα και να υιοθετήσουν όλοι μαζί ένα ζώο που απειλείται με εξαφάνιση, όπως για παράδειγμα μια χελώνα Καρέτα, και να παρακολουθούν την Οδύσσειά της, μέσω της ιστοσελίδας «Η Οδύσσεια της Καρέτα». Επίσης, είναι δυνατό να αναδειχθεί η συμβολή των ζώων στην ψυχική και σωματική μας υγεία, στην καλή διάθεση και υγεία ανθρώπων που ζουν μόνοι (Τρίτη ηλικία) ή πάσχουν από διάφορες ασθένειες. Να σημειωθεί ότι στο πληροφοριακό κείμενο της παρουσίασης των ζώων θα μπορούσαν να προστεθούν και άλλες διαφάνειες με πληροφορίες που θα θέλανε, ενδεχομένως, να ενσωματώσουν τα παιδιά, όπως χάρτες, σύνδεση με ιστοσελίδες κ.ά. Επέκταση επίσης του σεναρίου θα μπορούσε να αποτελέσει η γνωριμία με τις κατηγορίες των ασπόνδυλων ζώων και η ενασχόληση με δραστηριότητες που θα αναδείξουν τα ιδιαίτερά τους γνωρίσματα και συμπεριφορές. Η. ΚΡΙΤΙΚΗ Το σενάριο αφορούσε σε ένα αγαπημένο θέμα των παιδιών και γι αυτό η ενασχόληση με τις δραστηριότητες ήταν μια ευχάριστη διαδικασία. Οι μαθητές ενθουσιάστηκαν με τον τρόπο ζωής της καρέτα καρέτα και ευαισθητοποιήθηκαν στο θέμα της προστασίας της. Κάποιες από τις προτεινόμενες δραστηριότητες υλοποιήθηκαν όπως προτείνονταν από τη δημιουργό του σεναρίου και κάποιες Σελίδα 35 από 36

τροποποιήθηκαν και προσαρμόστηκαν στις δυνατότητες των μαθητών και το προφίλ της τάξης. Η συγκέντρωση πολλών πληροφοριών στην ιστοσελίδα δυσκόλεψε τους μαθητές να τις διαχειριστούν και γιαυτό χρησιμοποιήθηκε μέρος αυτών. Θ. BΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Γαβριηλίδου, Ζ., Μ. Σφυρόερα & Λ. Μπεζέ. 2009. Γλώσσα Β Δημοτικού: Ταξίδι στον κόσμο της Γλώσσας, β τεύχος. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Κανδήρου, Γ., Δ. Πασχαλίδης & Σ. Ρίζου. Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο. Αθήνα: ΟΕΔΒ. Κολιάδης, Ε. 1997. Θεωρίες Μάθησης και Εκπαιδευτική Πράξη: Γνωστικές Θεωρίες, τ. Γ. Αθήνα. Κολιάδης, Ε. 2002. Γνωστική Ψυχολογία. Γνωστική Νευροεπιστήμη και Εκπαιδευτική Πράξη. Αθήνα. Μείζον Πρόγραμμα Επιμόρφωσης. 2011. Βασικό Επιμορφωτικό Υλικό. Τόμος Α. Αθήνα: Π.Ι. Π.Ι. 2011. Πρόγραμμα σπουδών για τη διδασκαλία της νεοελληνικής γλώσσας και λογοτεχνίας στο δημοτικό σχολείο. Αθήνα. Ανακτήθηκε από: http://ebooks.edu.gr/2013/newps.php Smith, F. 2006. Κατανοώντας την Ανάγνωση. Αθήνα: Επίκεντρο. Χοντολίδου, Ε. 1999. Εισαγωγή στην έννοια της πολυτροπικότητας. Γλωσσικός Υπολογιστής 1: 115-117. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σελίδα 36 από 36