THE ECONOMIST ΟΜΙΛΙΑ PETER SANFEY REGIONAL ECONOMIST FOR SOUTHEASTE EUROPE AND GREECE, EBRD TO THE EVENT «RESURRECTING THE GREEK ECONOMY: GREAT EXPECTATIONS?» ΠΕΜΠΤΗ 9 ΙΟΥΛΙΟΥ 2015
THE ECONOMIST ΟΜΙΛΙΑ PETER SANFEY REGIONAL ECONOMIST FOR SOUTHEASTE EUROPE AND GREECE, EBRD TO THE EVENT «RESURRECTING THE GREEK ECONOMY: GREAT EXPECTATIONS?» ΠΕΜΠΤΗ 9 ΙΟΥΛΙΟΥ 2015 Καλησπέρα σας κυρίες και κύριοι. Ευχαριστώ John. Είναι χαρά και τιμή μου να βρίσκομαι εδώ στην Αθήνα, προκειμένου να μιλήσω στο συνέδριο αυτό. Χαρά μου δεν είναι μόνο να επιστρέφω σε μια χώρα στην οποία έχω μιλήσει πολλές φορές σε διάφορα forum κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών. Ακαδημαϊκά forum, επιχειρηματικά forum. Είναι όμως η πρώτη φορά που μιλώ εκ μέρους της EBRD σε μια χώρα, την Ελλάδα, η οποία αυτή τη στιγμή είναι μια χώρα όπου δραστηριοποιούμεθα. Μια χώρα στην οποία μπορούμε να επενδύσουμε. Και θεωρώ ότι μπορούμε να παίξουμε ένα πολύ σημαντικό ρόλο εδώ τα επόμενα χρόνια. Να πω μερικά πράγματα κατά πρώτον για την EBRD, ποιοι είμαστε και ποια είναι η αποστολή μας. Είμαστε ένα πολυμερής χρηματοπιστωτικός οργανισμός. Ανήκει σε 66 χώρες μεταξύ των οποίων η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Έχουμε μια κεφαλαιακή βάση 30 δισεκατομμυρίων ευρώ. Δραστηριοποιούμεθα σε 36 χώρες από την Κεντρική Ευρώπη μέχρι την Κεντρική Ασία και πρόσφατα στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική.
Κατά κανόνα, έχουμε ένα όγκο δραστηριοτήτων γύρω στα 8 με 9 δισεκατομμύρια ευρώ στις χώρες αυτές. Πέρσι λάβαμε αίτημα από την ελληνική κυβέρνηση να σκεφτούμε το ενδεχόμενο να δραστηριοποιηθούμε στην Ελλάδα. Κάναμε μια αξιολόγηση. Συνομιλήσαμε με τους μετόχους μας. Υπήρξε πολύ σκληρή υποστήριξη του ενδεχομένου απ όλους τους μετόχους μας για την εμπλοκή μας στην Ελλάδα προσωρινά. Συνεπώς θα λειτουργήσουμε, θα δραστηριοποιηθούμε στην Ελλάδα, θα επενδύσουμε μέχρι το 2020. Αυτό μας δίνει ένα περιθώριο 5 6 ετών στο πλαίσιο του οποίου θα μπορέσουμε να κάνουμε την διαφορά μέσω των επενδύσεών μας. Επιτρέψτε μου να πω ότι παρά την αλλαγή της κυβέρνησης στο μεσοδιάστημα έχουμε ήδη λάβει πολύ ισχυρή υποστήριξη από τη νέα κυβέρνηση όσον αφορά τη δραστηριοποίησή μας στη χώρα. Και γι αυτό βεβαίως είμαστε πολύ ευγνώμονες. Ταυτόχρονα μέχρι στιγμής δεν έχουμε επενδύσει κάτι, δεν έχουμε υπογράψει κάποια επενδυτικά προγράμματα. Ξέρετε γιατί. Ο λόγος είναι ότι είμαστε ένας οργανισμός που λειτουργεί με βάση υγιή τραπεζικές αρχές και μέχρι στιγμής περιμένουμε να δούμε πώς θα εξελιχθεί αυτή η κατάσταση αναφορικά με την κρίση και τις διαπραγματεύσεις. Αν και ακόμη δεν έχουμε υπογράψει σε κάποιο επενδυτικό σχέδιο, ήμασταν πολύ δραστήριοι στη διερεύνηση των διαφόρων δυνατοτήτων, στις συνομιλίες μας με πελάτες, μερικοί εκ των οποίων ήταν υφιστάμενοι πελάτες. Είχαμε επενδύσει σε άλλες χώρες μαζί με αυτούς και σε δυνητικούς πελάτες της τράπεζας. Σύντομα θα ανοίξουμε γραφείο στην Αθήνα και έχουμε επιλέξει μάλιστα πού θα είναι τα γραφεία μας. Δεν μπορώ να σας πω ακριβώς πού και ποιος θα είναι ο επικεφαλής. Δεν είναι η ώρα για να ανακοινωθούν επίσημα, αλλά σύντομα θα γνωρίζετε ποιος θα είναι ο Διευθυντής για την Ελλάδα και πού θα βρίσκονται τα γραφεία που θα ανοίξουμε στην Αθήνα. Δεν θέλω να μπω σε μια συζήτηση αναφορικά με το τι συμβεί το Σαββατοκύριακο. Αυτό που μπορώ να πω είναι ότι είμαστε εδώ στην Ελλάδα μεσοπρόθεσμα. Μέχρι το 2020 ανεξάρτητα του τι θα συμβεί. Και θα κάνουμε ό,τι μπορούμε προκειμένου να εντοπίσουμε ευκαιρίες προς χρηματοδότηση 2
με τους εταίρους μας, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων του Σαββατοκύριακου. Παρ όλα αυτά όσο περισσότερη σταθερότητα μπορεί να υπάρξει, τόσο καλύτερες θα είναι και οι προοπτικές της Ελλάδας και τόσο καλύτερα θα είναι για εμάς, προκειμένου να εντοπίσουμε προγράμματα και σχέδια προς αξιοποίηση επενδυτικά. Κάθε project στο οποίο επενδύουμε είναι ένα project στο οποίο πάντα θέλουμε να έχουμε εταίρους. Άρα στα έργα μας δεν υπάρχουν μόνο χρήματα από την EBRD, αλλά και πόροι από άλλους εταίρους. Θα επικεντρωθούμε πολύ έντονα στον ιδιωτικό τομέα και στην ανάπτυξή του. Αυτή είναι η εντολή της EBRD. Αν και είμαστε ένα νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου θα λέγαμε, αλλά η έμφασή μας είναι στον ιδιωτικό τομέα και αυτό θα συμβεί και εδώ στην Ελλάδα. Μετά το Σαββατοκύριακο πώς θα επαναφέρουμε την Ελλάδα στο δρόμο της ανάπτυξης; Προφανώς η λέξη κλειδί είναι η εμπιστοσύνη. Η εμπιστοσύνη αυτή τη στιγμή βρίσκεται στο ναδίρ στην Ελλάδα. Βλέπουμε ότι οι δείκτες εμπιστοσύνης της Eurostat ήδη και πριν της προηγούμενης εβδομάς, έπεφταν κατά τρόπο ανησυχητικό για την Ελλάδα και νομίζω ότι σήμερα έχουν φτάσει σε ένα σημείο που είναι το χαμηλότατο επίπεδο όλων των εποχών, ένα σημείο ρεκόρ. Και βλέπουμε ότι η τάση αυτή είναι πολύ σημαντική, προκειμένου να προσελκύσουμε επενδύσεις στην οικονομία και για την αποκατάσταση της ανάπτυξης. Πώς μπορείς να αποκαταστήσεις αυτή την εμπιστοσύνη; Νομίζω ότι χρειάζεσαι κάποια βασικά συστατικά. Ένα εξ αυτών είναι ότι χρειάζεται να υπάρχει όχι μόνο μια συμφωνία μεταξύ Ελλάδος και των δανειστών, των θεσμών, πρέπει να υπάρχει και μια εθνική συναίνεση εντός Ελλάδος για το μέλλον. Βεβαίως πλήρη συναίνεση δεν είναι εύκολο να επιτευχθεί. Όμως πρέπει να υπάρχει μια ευρείας κλίμακας συμφωνία μεταξύ της επιχειρηματικής κοινότητας και της κοινωνίας για το πώς θα προχωρήσουμε μπροστά. Και νομίζω ότι ήταν χρήσιμο το γεγονός ότι ο Πρωθυπουργός κάλεσε σε σύσκεψη μαζί με όλους τους επικεφαλείς των κομμάτων της 3
αντιπολίτευσης τις προάλλες, προκειμένου να ξεκινήσει ένας διάλογος για το τι μέλλει γενέσθαι. Δεύτερο. Μεταρρυθμίσεις. Συμφωνώ με αυτό που είπε ο Peter πιο πριν, ότι ο όρος μεταρρυθμίσεις συχνά χρησιμοποιείται συνολικά για να συμπεριλάβει πολλά πράγματα. Δεν είναι δηλαδή συχνά σαφές το τι εννοούμε, όπως και εγώ με τη λέξη μεταρρυθμίσεις και αν δώσεις μια λίστα μεταρρυθμίσεων, η οποία είναι τρομερά εκτεταμένη, ο κίνδυνος είναι να μην υλοποιηθεί καμία από αυτές, γιατί κανένας δεν ξέρει ποια είναι η προτεραιότητα. Θα ήθελα να πω ότι κατά την άποψή μου είναι σαφές ότι πολλές από τις μεταρρυθμίσεις έχουν πραγματοποιηθεί στην Ελλάδα εδώ και χρόνια. Η δημοσιονομική εξυγίανση ήταν δραστικότατη. Και ίσως εδώ να μην έχει δοθεί επαρκής σημασία. Έχουν γίνει κάποιες κινήσεις όσον αφορά την ευελιξία στην αγορά εργασίας. Έχουν γίνει μεταρρυθμίσεις στο επιχειρηματικό περιβάλλον και αυτό το βλέπεις, βλέποντας μόνο και μόνο το σκορ που έχει η Ελλάδα στο doing business της Παγκόσμιας Τράπεζας. Αν θέλουμε να επικεντρωθούμε σε αυτά που έχουν σημασία, θα έλεγα ότι αυτό έχει να κάνει με τους θεσμούς. Αν θέλεις να προσελκύσεις επενδυτές, πρέπει να έχεις θεσμούς οι οποίοι λειτουργούν και μιλάω ουσιαστικά για τους δημόσιους θεσμούς, τη δημόσια διοίκηση, τις δημόσιες υπηρεσίες. Η EBRD επενδύει επίσης και στην Κύπρο για αντίστοιχους λόγους, περίπου για παρεμφερείς λόγους, η Κύπρος ήταν σε μια κρίση, κάναμε την αξιολόγηση και είπαμε ναι θα επενδύσουμε στην Κύπρο μέχρι το 2020. Αυτό που παρατήρησα και μαζί και πολλοί συνεργάτες μου στην Κύπρο, είναι ότι έχετε θεσμούς που λειτουργούν. Έχετε δημόσιες υπηρεσίες που δεν λειτουργούν. Που έχουν θεσμούς που λειτουργούν ανεξάρτητους, οι οποίοι αποδίδουν. Βεβαίως υπάρχουν καλοί άνθρωποι, καλοί δημόσιοι υπάλληλοι και στην Ελλάδα, όμως συνολικά οι θεσμοί δεν λειτουργούν κατάλληλα. Υπάρχει έλλειψη ηθικού στους υπαλλήλους, λόγω των μειώσεων σε μισθούς και συντάξεις και δεν βλέπουν πολλοί αξιόλογοι 4
υπάλληλοι ότι υπάρχει μια σημαντική καριέρα για αυτούς στο μέλλον. Αυτό είναι κάτι που δεν μπορεί να αλλάξει άμεσα, αλλά μπορούμε να κάνουμε κάτι ούτως ώστε να υιοθετήσουμε, να προχωρήσουμε σε ένα δημόσιο τομέα ο οποίος θα είναι πιο λιτός, με λιγότερες υπηρεσίες, αλλά με καλύτερα λειτουργούντα. Πάνω απ όλα αυτό που χρειαζόμαστε είναι επενδύσεις. Τα επίπεδα των επενδύσεων στην Ελλάδα είναι πάρα πολύ χαμηλά. Πώς μπορούμε να κινητοποιήσουμε επενδύσεις; Νομίζω ότι θεσμοί, όπως οι οργανισμοί όπως η EBRD, η Τράπεζα Ανοικοδόμησης και Ανάπτυξης, μπορεί να λειτουργήσει καταλυτικά σε αυτή την διαδικασία. Και αυτό θα το δούμε στους επόμενους μήνες και χρόνια. Χρειαζόμαστε κάποιες γρήγορες ευκαιρίες, κάποια γρήγορα θετικά δείγματα και θα είναι πολύ χρήσιμο αν υπάρξει πρόοδος στο επίπεδο των ιδιωτικοποιήσεων. Γνωρίζω ότι οι ιδιωτικοποιήσεις δεν ήταν κάτι που πέτυχε στο παρελθόν στην Ελλάδα, αλλά έτσι θα μπορέσουμε να προσελκύσουμε ιδιαίτερα σε επενδυτές καλής ποιότητας και να αναμένουμε τη συμμετοχή τους σε κάποια από αυτά τα project ιδιωτικοποιήσεων εάν προχωρήσουν. Τέλος θεωρώ ότι είναι σημαντικό η Ελλάδα μετά το αποτέλεσμα του Σαββατοκύριακου να ξεκινήσει να έχει ένα καλύτερο αφήγημα. Ο Peter Bofinger νομίζω πιο πριν το επισήμανε αυτό, ότι το αφήγημα για τη δυναμική της Ελλάδος, δεν βγαίνει προς τα έξω σωστά. Άρα ζητήματα όπως πρώτα απ όλα η Ελλάδα κοιτάξτε γύρω σας, έχει κορυφαία περιουσιακά στοιχεία σε επίπεδο φυσικό. Τοποθεσίες, χώροι για την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων, logistics. Το γεγονός ότι ο πληθυσμός σε γενικές γραμμές είναι πολύ υψηλού εκπαιδευτικού επιπέδου, σκληρά εργαζόμενους πληθυσμός. Είδα και την προηγούμενη εβδομάδα τη μελέτη, μπορεί να το έχετε δει, κυκλοφορεί ένα διάγραμμα για τη σύγκριση των ωρών εργασίας στις διάφορες χώρες και το γεγονός ότι οι Έλληνες δουλεύουν πολύ πιο σκληρά απ ότι οι Βορειοευρωπαίοι και ακόμη και οι Γερμανοί και πολλές άλλες χώρες. Αυτό είναι το μήνυμα που πρέπει να βγει προς τα έξω. Η Ελλάδα μπορεί να είναι ένα success story. Μια ιστορία επιτυχίας. 5
Έχουμε βιομηχανίες με πολύ μεγάλη δυναμική. Ο τουρισμός βεβαίως είναι. Το ξενοδοχείο εδώ που βρίσκεται είναι καταπληκτική τοποθεσία. Υπάρχει δυνατότητα για περαιτέρω ανάπτυξη του πολιτισμού, αγροτουρισμός. Υπάρχει μια έντονα διαφοροποιημένη οικονομία, η οποία όμως λειτουργεί κάτω από το επίπεδο των δυνατοτήτων της. Θεωρώ ότι συνολικά το μήνυμα πρέπει να βγει προς τα έξω, ότι μετά τη βαθιά ύφεση των τελευταίων 5 6 ετών, πρέπει να υπάρξει ισχυρή δυναμική ανάκαμψης υπό την προϋπόθεση ότι θα υπάρχει σταθερότητα, υπό την προϋπόθεση ότι θα υπάρξει μια συμφωνία και υπό την προϋπόθεση ότι οι θεσμοί θα λειτουργήσουν με τρόπο που θα προσελκύουν τους ιδιώτες επενδυτές. Ευχαριστώ πάρα πολύ. 6