Ολοκληρωμένες Στρατηγικές Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης

Εργαστήριο Αξιολόγησης από Ομολόγους Ολοκληρωμένες Στρατηγικές Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης Δίκτυο Αστικής Ανάπτυξης Αθήνα 1-2 Ιουνίου 2017

1 Η Στρατηγική του Δήμου Καβάλας Καβάλα 2023: Δημιουργική πόλη τουριστικός προορισμός αριστείας

2 Προσδοκίες σχετικά με το Εργαστήριο Να γίνει ουσιαστική ανταλλαγή απόψεων, εμπειριών και τεχνογνωσίας ανάμεσα στους συμμετέχοντες Να αποτελέσει το εργαστήριο αυτό την αφορμή για τη δικτύωση των πόλεων που συμμετέχουν σε διαδικασίες εκπόνησης ΣΒΑΑ

3 Τρείς σημαντικές ερωτήσεις προς συζήτηση Ερώτηση 1η Πως μπορεί να ξεπεραστεί το πρόβλημα της αδυναμίας έγκαιρης ωρίμανσης έργων που εξυπηρετούν μια πιο αποτελεσματική ΟΣΒΑΑ; Κλασσικό μοντέλο στρατηγικού σχεδιασμού: οι Αστικές Αρχές (ΑΑ) αφού εκπονήσουν τη στρατηγική τους, σχεδιάζουν τα σημαντικά έργα προτεραιότητας που θα την εξυπηρετήσουν στον υψηλότερο δυνατό βαθμό. Η ερώτηση αυτή ασχολείται με τα κρίσιμα ζητήματα που καλούνται να επιλύσουν οι ΑΑ κατά τη διαδικασία ωρίμανσης των έργων τους. Ερώτηση 2η Πως μπορεί να παραμείνει αποτελεσματική μια ΟΣΒΑΑ που βασίζεται περισσότερο σε έργα ώριμα παρά σε έργα προτεραιότητας; Όταν βασική προϋπόθεση για τη χρηματοδότηση μιας στρατηγικής αποτελεί ο βαθμός ωριμότητας των έργων, τότε οι ΑΑ μπορεί να συμπεριλάβουν έργα υψηλότερης ωριμότητας απ ότι προτεραιότητας για την εξυπηρέτηση της στρατηγικής. Η ερώτηση αφορά τον τρόπο με τον οποίο ο Δήμος Καβάλας αντιμετώπισε την παραπάνω πρόκληση. Ερώτηση 3η Πως η διαδικασία της διαβούλευσης μπορεί να αποτελέσει περισσότερο ουσιαστικό και λιγότερο τυπικό συνδιαμορφωτή των τοπικών αναπτυξιακών στρατηγικών; Ουσιαστική διαβούλευση σημαίνει πως η στρατηγική και τα έργα αντιπροσωπεύουν τα τοπικά ενδιαφερόμενα μέρη και πως αξιοποιείται κατά το μέγιστο δυνατό η συλλογική ευφυία του τοπικού ανθρώπινου δυναμικού για την προώθηση της τοπικής ανάπτυξης. Η ερώτηση πραγματεύεται τον τρόπο που οι Δήμοι μπορούν να αξιοποιήσουν την υπεραξία της ουσιαστικής διαβούλευσης προς όφελος της τοπικής ανάπτυξης.

4 Γενικό πλαίσιο Η ΟΣΒΑΑ του Δήμου Καβάλας χρηματοδοτείται από τα ταμεία ΕΚΤ και ΕΤΠΑ στο πλαίσιο του ΠΕΠ ΑΜΘ 2014-2020 και του εργαλείου των Ολοκληρωμένων Χωρικών Επενδύσεων, καθώς και από πόρους ΣΑΤΑ. Συνολικό ύψος χρηματοδότησης: 13.032.551 Δήμος Καβάλας: αρμοδιότητες αξιολόγησης και επιλογής των πράξεων της εγκεκριμένης ΣΒΑΑ ώς Ενδιάμεσος Φορέας Διαχείρισης (ΕΦΔ) ΕΥΔ του ΕΠΑΜΘ 2014-2020: παρακολουθεί και ελέγχει την ορθή τήρηση των διαδικασιών από πλευράς Δήμου Καβάλας σχετικά με την υλοποίηση της ΣΒΑΑ.

5 Ολοκληρωμένη Προσέγγιση Διασύνδεση με άλλες στρατηγικές Η ΣΒΑΑ του Δήμου Καβάλας έχει εκπονηθεί σε εναρμόνιση με: Το ΠΕΠ ΑΜΘ 2014-2020 (12/2014) Το Μακροπρόθεσμο Στρατηγικό Σχέδιο Βιώσιμης Ανάπτυξης της ΠΑΜΘ (2/2013) Το Πενταετές ΕΠ ΠΑΜΘ 2014-2019 (2/2016) Την Περιφερειακή Στρατηγική Καινοτομίας Έξυπνης Εξειδίκευσης/RIS3 (4/2015) Το Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης ΠΑΜΘ Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα 2015-2019 του Δήμου Καβάλας Το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο του Δήμου Καβάλας Την Ολοκληρωμένη Χωρική Επένδυση Πολιτιστικής Διαδρομής Εγνατίας Οδού Την Τοπική Ανάπτυξη με Πρωτοβουλία Τοπικών Κοινοτήτων (2 προγράμματα) και απαντά στο σύνολο των προκλήσεων του άρθρου 7 του κανονισμού ΕΤΠΑ (οικονομική, περιβαλλοντική, κλιματική, δημογραφική, κοινωνική)

6 Προηγούμενη εμπειρία στις ΟΣΒΑΑ Πρόγραμμα Ολοκληρωμένης Αστικής Ανάπτυξης 2000-2006 Ολοκληρωμένο Σχέδιο Αστικής Ανάπτυξης 2007-2013 V. The Outward

7 Γεωγραφική θέση του Δ. Καβάλας V. The Outward

8 Βασικοί Δείκτες Εισιτήρια Φρούριου Καβάλας (2015): ~40.000 Πληθυσμός Δήμου Καβάλας: 70.501 (2001: 74.186) Δείκτης γήρανσης: 149,22% (Ελλάδα: 133,10%) Δείκτης νεανικότητας: 14,14% (Ελλάδα: 14,51%) Δείκτης εξάρτησης: 54,41% (Ελλάδα: 51,80%) Πληθυσμιακή πυκνότητα ΠΕ Καβάλας: 65,36 άτομα/ha Πληθυσμός πόλης Καβάλας: 54.027 Πληθυσμός ΠΠ: 12.276 Πληθυσμιακή πυκνότητα V. The ΠΠ: Outward 137,96 άτομα/ha Διανυκτερεύσεις (2015): 274.995 Μέση ετήσια πληρότητα καταλυμάτων (2015): 43,5% Διακινούμενοι επιβάτες λιμένα (2015): 488.462 Διακινούμενοι επιβάτες αερολιμένα (2015): 243.765 Εισιτήρια αρχ. χώρου Φιλίππων (2014): 48.380 Δήμος Πληθυσμός Πυκνότητα Καβάλας 70.501 200,66 Δράμας 58.944 70,16 Αλεξ/πολης 72.959 59,95 Ξάνθης 65.133 131,55 Κομοτηνής 66.919 103,76

9 Χαρακτηριστικά περιοχής παρέμβασης Αστικό κέντρο με πληθυσμό λειτουργικής περιοχής >70.000 Περιοχή-θύλακα αποβιομηχάνισης (Καπναποθήκες) Περιοχή ιδιαίτερου πολιτισμικού χαρακτήρα (Παλιά πόλη) Περιοχές που χαρακτηρίζονται από προβλήματα οργανικής σύνδεσης V. & προσβασιμότητας The Outward (Παλιά πόλη, Θαλάσσιο μέτωπο, Καπναποθήκες) Περιοχές με ιδιαίτερα οξυμένα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα στα οποία έχει συμβάλει η οικονομική κρίση Περιοχές αυξημένης ανεργίας

10 Όραμα και στόχοι Κεντρικός αναπτυξιακός στόχος για την περιοχή παρέμβασης: Βελτίωση της ελκυστικότητας και αύξηση της επισκεψιμότητας Ενδιάμεσος λειτουργικός στόχος: Λειτουργική-οργανική διασύνδεση των διακριτών χωρικών ενοτήτων της περιοχής παρέμβασης (4) αλλά και του Δήμου (6) Ειδικοί Στόχοι

11 Προβλήματα και ανάγκες της περιοχής παρέμβασης Έντονος κυκλοφοριακός φόρτος Περιορισμένη προσβασιμότητα Υποβάθμιση φυσικού & δομημένου περιβάλλοντος Περιορισμένο μήκος πεζοδρόμων και ποδηλατοδρόμων Έλλειψη κοινόχρηστων χώρων και χώρων πρασίνου Αναξιοποίητη αρχιτεκτονική κληρονομιά Ελλιπείς τουριστικές υποδομές Έλλειψη λειτουργικής διασύνδεσης ανάμεσα σε περιοχές

12 ΙΣΧΥΡΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Όμορφο και ελκυστικό φυσικό ανάγλυφο Υψηλότερη επισκεψιμότητα στην ΠΑΜΘ Αναπτυγμένες μεταφορικές υποδομές και κόμβοι Αξιόλογοι & αναγνωρίσιμοι πολιτιστικοί πόροι Ύπαρξη σημαντικού αποθέματος διατηρητέων Καπναποθηκών Ύπαρξη ιστορικών διαδρομών Εγνατίας Οδού, βημάτων Αποστόλου Παύλου, Δρόμου του Νερού Η τεκμηρίωση της στρατηγικής Ανάλυση SWOT για την περιοχή παρέμβασης ΑΔΥΝΑΜΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Αρνητικοί δημογραφικοί δείκτες Υψηλό ποσοστό ανεργίας, ιδιαίτερα στους νέους Έλλειψη λειτουργικής και οργανικής διασύνδεσης ανάμεσα σε θαλάσσιο μέτωπο, ιστορικό κέντρο, εμπορικό κέντρο Μικρό δίκτυο πεζοδρόμων Περιορισμένη προσβασιμότητα ΑμεΑ σε δημόσιους χώρους και κτίρια Αδυναμία αξιοποίησης του κτιριακού αποθέματος των Καπναποθηκών ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ Γεωγραφική θέση: σε ακτίνα 400km ζουν 65 εκ. εν δυνάμει επισκέπτες Αναβάθμιση του αεροδρομίου Καβάλας μέσω της ανάληψης της διαχείρισης από τη Fraport Προοπτική σιδηροδρομικής σύνδεσης εμπορευματικού λιμένα με το δίκτυο της περιοχής Προοπτική υλοποίησης οδικού άξονα Ε61 που συνδέει την Καβάλα με τα ΔΕΔ-Μ Διαθέσιμες πηγές χρηματοδότησης στην τρέχουσα Προγραμματική Περίοδο 2014-2020 Αυξανόμενοι δείκτες τουριστικής ανάπτυξης κατά την τελευταία δεκαετία ΑΠΕΙΛΕΣ Βαθιά και συνεχιζόμενη οικονομική ύφεση σε συνδυασμό με τα συνεχιζόμενα μνημονιακά μέτρα Υψηλή ανταγωνιστικότητα επιχειρηματικού περιβάλλοντος γειτονικών χωρών λόγω μειωμένου κόστους παραγωγής και φορολογίας Αρνητικοί οικονομικο-κοινωνικοί δείκτες (αύξηση της ανεργίας, μείωση κατά κεφαλήν εισοδήματος, μεγέθυνση των ευάλωτων κοινωνικά ομάδων, συρρίκνωση των επιχειρήσεων) Προσφυγική κρίση Πολιτική αστάθεια στη γειτονική Τουρκία

13 Λειτουργική διασύνδεση περιοχών 4 διακριτές χωρικές ενότητες Ιστορικό κέντρο (Παλιά πόλη Παναγία) / Εμπορικό-Διοικητικό κέντρο / Θαλάσσιο μέτωπο / Σύμπλεγμα Καπναποθηκών Διασύνδεση Καπναποθηκών με Εμπορικό κέντρο μέσω της ανάπλασης της πλατείας Καπνεργάτη και των γύρω πεζοδρόμων Διασύνδεση Παλιάς πόλης με Θαλάσσιο μέτωπο μέσω της δημιουργίας υποδομών προσβασιμότητας στην περιοχή του δυτικού χερσαίου τείχους Διασύνδεση Παλιάς πόλης Εμπορικού κέντρου Θαλάσσιου μετώπου μέσω της ανάπλασης της οδού Κουντουριώτου (ΤΑΠΤοΚ) Διασύνδεση Παλιάς πόλης Εμπορικού κέντρου Καπναποθηκών με τη θεματική διαδρομή «Βήματα Απ. Παύλου» (ΤΑΠΤοΚ) Η στρατηγική λειτουργικής διασύνδεσης δημιουργεί ένα μεγεθυμένο ιστορικό πολιτιστικό νοηματικό συνεχές που αναβαθμίζει την τουριστική εμπειρία του προορισμού Καβάλα Η οργανική ενσωμάτωση της Παλιάς πόλης, των Καπναποθηκών και του Θαλάσσιου μετώπου στο ζωτικό χώρο δράσης της πόλης, εμπλουτίζει την ταυτότητα της περιοχής

14 Χρονοδιάγραμμα και Παρακολούθηση Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης έργων ΟΣΒΑΑ Δήμου Καβάλας Α/Α ΕΣ Έργο B-2017 A-2018 B-2018 A-2019 B-2019 A-2020 B-2020 A-2021 B-2021 1 2 Ανάπλαση και επέκταση δικτύου πεζοδρόμων πλατείας Καπνεργάτη 2 1 [frurio] 2020: Ένας σύγχρονος χώρος εμπειρίας 3 1 Αποκατάσταση κτιρίων για εγκατάσταση πολιτιστικών δραστηριοτήτων και ανάπλαση της πλατείας Κρέη 4 2 Έργα αναβάθμισης του προσήνεμου μόλου στον κεντρικό λιμένα Καβάλας 5 4 Ενεργειακή αναβάθμιση 12ου Δημοτικού Σχολείου Καβάλας 6 1 Μελέτη αξιοποίησης Καπναποθηκών 7 3 Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας & Καινοτομίας σε Τουρισμό- Πολιτισμό 8 1 Σύστημα marketing της πόλης της Καβάλας 9 2 Ολοκληρωμένο σύστημα πληροφόρησης επισκεπτών 10 5 Κατάρτιση ευάλωτων ομάδων σε Τουρισμό-Πολιτισμό & Δημιουργικές Βιομηχανίες 11 2 Μελέτη χωροθέτησης υποδομών προσβασιμότητας Παλιάς Πόλης 12 5 Άρση ανισοτήτων, κοινωνική ενσωμάτωση και πληροφόρηση για όλους 13 2 Προβολή και Δημοσιότητα ΣΒΑΑ Δήμου Καβάλας Ειδικός Στόχος 1 Ειδικός Στόχος 2 Ειδικός Στόχος 3 Ειδικός Στόχος 4 Ειδικός Στόχος 5

15 Χρονοδιάγραμμα και Παρακολούθηση

16 Αξιολόγηση της στρατηγικής Ανάλυση SWOT ΙΣΧΥΡΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Εναρμόνιση με Επιχειρησιακό Πρόγραμμα 2015-2019 Δήμου Καβάλας και Στρατηγικό Σχέδιο Τουριστικής Ανάπτυξης Δήμου Καβάλας Διασύνδεση με ΟΧΕ Πολιτιστικής Εγνατίας Οδού και Μονοταμειακό Πρόγραμμα ΤΑΠΤοΚ (ΕΠΑΛΘ) Εκτενώς διαβουλευμένη ΣΒΑΑ ΑΔΥΝΑΜΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Αδυναμία ενσωμάτωσης έργων υψηλής προτεραιότητας λόγω χαμηλής ωριμότητας και χρονοβόρων διαδικασιών ωρίμανσης (πχ, ανάπλαση πλατείας Ελευθερίας) ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ Αξιοποίηση χρηματοδότησης συμπληρωματικών προς τη ΣΒΑΑ έργων από τομεακά ΕΠ (πχ, αναβάθμιση κτιρίου ΕΟΚ από ΥΜΕΠΕΡΑΑ) ΑΠΕΙΛΕΣ Ασταθές οικονομικό περιβάλλον Χρονοβόρες διαδικασίες υλοποίησης των έργων

17 Διδάγματα και επόμενα βήματα Ποιές εμπειρίες και μαθήματα θα θέλατε να μοιραστείτε με τους λοιπούς συμμετέχοντες; Μείζον πρόβλημα κατά τη διαδικασία εκπόνησης της στρατηγικής ήταν οι ελλείψεις σε προσωπικό Σημαντικά προβλήματα στη συνεργασία ανάμεσα στην ομάδα έργου του Δήμου και στην ομάδα των εξωτερικών συμβούλων Η απουσία καθορισμένου ηγέτη στην ομάδα έργου δημιούργησε αρκετές φορές εμπόδια στην εύρυθμη λειτουργία της ομάδας έργου Ο συντονισμός του εταιρικού σχήματος αποτέλεσε κρίσιμη ικανότητα για την επικεφαλής Αστική Αρχή

18 Διδάγματα και επόμενα βήματα Υπάρχει κάτι που θα προτείνατε οπωσδήποτε να κάνει ή θα έπρεπε οπωσδήποτε να αποφύγει κάποιος που θα ήθελε να εκπονήσει μια ΟΣΒΑΑ στο μέλλον; Να έχουν ενεργό, δυναμικό και διαρκώς επικαιροποιημένο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Οι κεντρικές υπηρεσίες του Δήμου (Τεχνική, Οικονομική, Προγραμματισμός) να τηρούν τις βασικές διαδικασίες που προβλέπει το πρωτόκολλο της διαχειριστικής τους επάρκειας Να υπάρχει σωστός προγραμματισμός στην παραγωγή μελετών Να λειτουργούν ουσιαστικές διαδικασίες διαβούλευσης Να οργανώνονται συχνά ομάδες έργου για θέματα ανάπτυξης του Δήμου Τα υπηρεσιακά στελέχη να εκπαιδεύουν τα αιρετά στελέχη σε ζητήματα προγραμματισμού Να αποφεύγεται η εξάρτηση από εξωτερικούς συνεργάτες

19 Διδάγματα και επόμενα βήματα Ποιά τα κύρια επιτεύγματα που επιτύχατε κατά τη διάρκεια εκπόνησης και της έως τώρα εφαρμογής της στρατηγικής; Ουσιαστική και αντιπροσωπευτική διαβούλευση Διασύνδεση της ΣΒΑΑ με άλλες σχετικές αναπτυξιακές στρατηγικές Υψηλή συνάφεια των πράξεων που επιλέχθηκαν με το τοπικό αναπτυξιακό όραμα Ποιές οι κυριότερες προκλήσεις που αντιμετωπίσατε σε αυτή την πορεία; Δημιουργία κλίματος συνεργασίας ανάμεσα στα μέλη της ομάδας έργου Προσαρμογή στα κριτήρια αξιολόγησης που έθεσε ο οδηγός υποβολής Διαχείριση των κρίσεων που προέκυψαν στην πορεία της διαδικασίας εκπόνησης της ΣΒΑΑ Διαχείριση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του κάθε μέλους του εταιρικού σχήματος

20 Διδάγματα και επόμενα βήματα Ποιά τα κύρια αίτια καθυστερήσεων που συναντήσατε κατά την εκπόνηση και την έως τώρα εφαρμογή της στρατηγικής και σε ποιά σημεία τα συναντήσατε; Διαφορετικές προτεραιότητες και διαδικασίες προγραμματισμού για κάθε μέλος του εταιρικού σχήματος Γραφειοκρατία Τι θα ενίσχυε την αποδοτικότητα της διαδικασίας εκπόνησης και την αποδοτικότητα κατά τη διαδικασία εφαρμογής της στρατηγικής; Ύπαρξη εδραιωμένων διαδικασιών προγραμματισμού εντός του οργανισμού Καλλιέργεια κουλτούρας συνεργατικής ομάδας έργου στο Δήμο

21 Διδάγματα και επόμενα βήματα Ποιά τα κύρια κριτήρια με βάση τα οποία θα κρίνετε εάν στρατηγική σας ήταν επιτυχημένη; Βαθμός επίτευξης των στόχων που θέτουν οι δείκτες εκροών και αποτελέσματος Έρευνα ικανοποίησης ενδιαφερόμενων μερών, δημοτών, επισκεπτών Τί είδους υποστήριξη θα σας ήταν απαραίτητη ή χρήσιμη κατά τη διάρκεια της εκπόνησης της στρατηγικής; Τί είδους υποστήριξη θα σας ήταν απαραίτητη ή χρήσιμη κατά τη διάρκεια της εφαρμογής της στρατηγικής; Ανταλλαγή απόψεων, εμπειριών και τεχνογνωσίας ανάμεσα σε μέλη ενός δικτύου πόλεων ΣΒΑΑ (ή ΟΣΑΑ, κτλ) Τεχνικές συναντήσεις με ΕΥΔ ΠΑΜΘ

22 Διδάγματα και επόμενα βήματα Ποιά τα βασικά συμπεράσματά σας όσον αφορά την ανάμειξη της πολιτικής ηγεσίας αλλά και των πολιτικών εν γένει, ιδιαίτερα όσον αφορά την υποστήριξη που μπορούν να παρέχουν; Όσο περισσότερο και σε βάθος είναι τα αιρετά στελέχη ενημερωμένα και εξοικειωμένα με το περιεχόμενο και τις διαδικασίες σχεδιασμού και υλοποίησης Ολοκληρωμένων Χωρικών Επενδύσεων, τόσο πιο ουσιαστική είναι η συνεισφορά τους Είναι απαραίτητο για τα αιρετά στελέχη να έχουν μια βασική γνώση και αίσθηση της κουλτούρας προγραμματισμού και στρατηγικού-επιχειρησιακού σχεδιασμού Ποιά τα άμεσα σχέδια σας και ποιά τα επόμενα βήματά σας όσον αφορά τη στρατηγική; Λεπτομερής καθορισμός του εσωτερικού μηχανισμού παρακολούθησης, αξιολόγησης και ανατροφοδότησης της υλοποίησης των πράξεων

23 Ερώτηση για την 1η στρογγυλή τράπεζα Πως μπορεί να ξεπεραστεί η αδυναμία έγκαιρης ωρίμανσης έργων που εξυπηρετούν μια πιο αποτελεσματική ΟΣΒΑΑ; Από την ικανότητα των Δήμων να ωριμάζουν έγκαιρα τα έργα τους, εξαρτάται η δυνατότητά τους να απορροφούν χρηματοδοτικούς πόρους για να τα υλοποιούν. Κλασσικό μοντέλο σχεδιασμού: κατάλληλο όταν το πλαίσιο ανάπτυξης της στρατηγικής επιτρέπει στην ΑΑ να σχεδιάσει έργα με ορθολογικό τρόπο. Η ΑΑ αναπτύσσει τη στρατηγική της στη βάση της αξιολόγησης της υφιστάμενης κατάστασης (προηγείται το αναπτυξιακό της όραμα) και στη συνέχεια σχεδιάζει τα έργα που εξυπηρετούν καλύτερα τη στρατηγική αυτή. Η ΑΑ πρέπει να ωριμάσει τα έργα που έχει επιλέξει να υλοποιήσει στο μικρότερο δυνατό χρόνο. Εξετάζουμε δύο πιθανά σενάρια σε σχέση με την ερώτηση αυτή: 1. Πως οι ΑΑ μπορούν να ωριμάσουν όσο το δυνατό πιο γρήγορα τα έργα προτεραιότητας στις παρούσες συνθήκες ώστε να τα ενσωματώσουν έγκαιρα στον επιχειρησιακό σχεδιασμό τους; 2. Ποιές βελτιώσεις μπορούν να γίνουν στο κανονιστικό και οργανωτικό πλαίσιο ώστε να διευκολυνθεί η διαδικασία ωρίμανσης των έργων;

24 Ερώτηση για την 1η στρογγυλή τράπεζα Πως μπορεί να ξεπεραστεί η αδυναμία έγκαιρης ωρίμανσης έργων που εξυπηρετούν μια πιο αποτελεσματική ΟΣΒΑΑ; Σενάριο Α: Πως οι ΑΑ μπορούν να ωριμάσουν όσο το δυνατό πιο γρήγορα τα έργα προτεραιότητας στις παρούσες συνθήκες ώστε να τα ενσωματώσουν έγκαιρα στον επιχειρησιακό σχεδιασμό τους; Στο σύνολο των 18 έργων της στρατηγικής: 5 υψηλή ωριμότητα, 3 μέτρια ωριμότητα ενώ 10 χαμηλή (έως μηδενική) ωριμότητα. Ενέργειες που ο Δήμος Καβάλας ανέλαβε για την ωρίμανση των έργων μέτριας ωριμότητας : Τίτλος έργου Π/Υ Ενέργειες ωρίμανσης Φορέας 1 [frῠrio] 2020:Ένας σύγχρονος χώρος εμπειρίας 679.520,00 2 Επέκταση ηλεκτροφωτισμού και τροφοδοσίας ελλιμενισμένων σκαφών - Επίστρωση στον προσήνεμο μόλο του κεντρικού λιμένα Καβάλας 1.550.000,00 Ύπαρξη προμελέτης (master plan). Απευθείας ανάθεση παροχής υπηρεσίων για την επικαιροποίησή της σύμφωνα με νέα νομοθεσία. Ωρίμανση από μηχανικό σύμβουλο του ΟΛΚ και από ΤΥ της ΠΕ Καβάλας. Υπογραφή από την ΤΥ της ΠΕ Καβάλας. ΔΗΜΩΦΕΛΕΙΑ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΛΙΜΕΝΟΣ ΚΑΒΑΛΑΣ 3 Ενεργειακή αναβάθμιση 12ου Δημοτικού Σχολείου Καβάλας 1.223.223,73 1ο υποέργο ήδη δημοπρατημένο από προηγούμενη ΠΠ. Ωρίμανση 2ου υποέργου από ΤΥ Δήμου Καβάλας. ΔΗΜΟΣ ΚΑΒΑΛΑΣ

25 Ερώτηση για την 1η στρογγυλή τράπεζα Πως μπορεί να ξεπεραστεί η αδυναμία έγκαιρης ωρίμανσης έργων που εξυπηρετούν μια πιο αποτελεσματική ΟΣΒΑΑ; Ενέργειες Δήμου Καβάλας για την ωρίμανση των έργων χαμηλής ωριμότητας: Τίτλος έργου Π/Υ Ενέργειες ωρίμανσης Φορέας 1 2 Μελέτη αξιοποίησης του κτιριακού αποθέματος των Καπναποθηκών στην Καβάλα Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας και Καινοτομίας στους τομείς του Τουρισμού-Πολιτισμού και των Δημιουργικών Βιομηχανιών (creative industries) 99.200,00 310.375,00 3 Σύστημα marketing 205.000,00 4 Ολοκληρωμένο σύστημα ενημέρωσης και πληροφόρησης επισκεπτών και πολιτών του Δήμου Καβάλας 336.784,92 Σύνταξη Τευχών Δημοπράτησης από Σύλλογο Αρχιτεκτόνων και Δημωφέλεια. Υποέργο 1:Mentoring: Ωρίμανση από εξωτερικό συνεργάτη Δημωφέλεια. Υποέργο 2: Εξοπλισμός: Ωρίμανση από Δήμο Καβάλας. Σχέδιο υλοποίησης με ίδια μέσα: Ωρίμανση από Δημωφέλεια. Ύπαρξη προμελέτης για Τοπικό Σύμφωνο Ποιότητας. Ωρίμανση μεγαλύτερου μέρους από Δημωφέλεια. Απευθείας ανάθεση παροχής υπηρεσιών για τις τεχνικές προδιαγραφές. Ωρίμανση από Δήμο Καβάλας. ΔΗΜΟΣ ΚΑΒΑΛΑΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΔΗΜΩΦΕΛΕΙΑ ΔΗΜΩΦΕΛΕΙΑ 5 6 Προγράμματα κατάρτισης ευάλωτων κοινωνικά ομάδων (συμπεριλαμβανομένων ΑμεΑ) σε ειδικότητες του τομέα Μελέτη διερεύνησης χωροθέτησης υποδομών προσβασιμότητας της Παλιάς Πόλης από την περιοχή του 7 Άρση ανισοτήτων, κοινωνική ενσωμάτωση και πληροφόρησ49.625,00 240.002,00 Ωρίμανση από εξωτερικό συνεργάτη Δήμου Καβάλας. ΔΗΜΟΣ ΚΑΒΑΛΑΣ 24.600,00 Αρχιτεκτονικός διαγωνισμός. Προετοιμασία και υλοποίηση από Δήμο Καβάλας. Σύνταξη μελέτης από ΕΣΑμεΑ. ΔΗΜΟΣ ΚΑΒΑΛΑΣ Ε.Σ.Α.με.Α 8 Προβολή και δημοσιότητα ΣΒΑΑ Δ.Καβάλας 112.000,00 9 Κέντρο Κοινότητας Δήμου Καβάλας 518.400,00 Δημιουργία κυκλικού κόμβου στη περιοχή "Φάληρο" 10 Καβάλας 700.000,00 Σύνταξη μελέτης από Δημωφέλεια. Σύνταξη μελετών από Δήμο Καβάλας. Απευθείας ανάθεση κυκλοφοριακής μελέτης (προ Ν4412/16) ΔΗΜΩΦΕΛΕΙΑ ΔΗΜΟΣ ΚΑΒΑΛΑΣ ΔΗΜΟΣ ΚΑΒΑΛΑΣ

26 Ερώτηση για την 1η στρογγυλή τράπεζα Πως μπορεί να ξεπεραστεί η αδυναμία έγκαιρης ωρίμανσης έργων που εξυπηρετούν μια πιο αποτελεσματική ΟΣΒΑΑ; Σενάριο Β: Βελτιώσεις στο κανονιστικό και οργανωτικό πλαίσιο ώστε να διευκολυνθεί η διαδικασία ωρίμανσης των έργων Προκλήσεις στη διαδικασία ωρίμανσης: Μη ύπαρξη χρηματοδοτήσεων για μελέτες σε συνδυασμό με δραματική μείωση των ΚΑΠ. Το τελευταίο πρόγραμμα που χρηματοδοτούσε μελέτες ήταν το «ΘΗΣΕΑΣ 2007-2009». Χρονοβόρες διαδικασίες (νομοθετικό πλαίσιο) για τη σύνταξη μελετών. Έλλειψη προσωπικού από τις Τεχνικές Υπηρεσίες. Χρονοβόρες διαδικασίες και γραφειοκρατία για αδειοδοτήσεις. Συχνές αλλαγές στο Νομοθετικό πλαίσιο. Προτάσεις για βελτίωση του κανονιστικού και οργανωτικού πλαισίου: Να σχεδιασθεί εθνικό πρόγραμμα το οποίο θα χρηματοδοτεί μόνο μελέτες. Ουσιαστική διαβούλευση με τους Δήμους και έγκαιρη ενημέρωση τους από τα ανώτερα επίπεδα διακυβέρνησης (λαμβάνοντας υπόψη το χρόνο που απαιτείται για να ωριμάσει ένα οποιοδήποτε τεχνικό έργο). Να απλοποιηθούν οι διαδικασίες ωρίμανσης (fast track approach). Να προβλέπεται υποέργο με τεχνική βοήθεια για κάθε χρηματοδοτούμενη δράση.

27 Ερώτηση για την 2η στρογγυλή τράπεζα Πως μπορεί να παραμείνει αποτελεσματική μια ΟΣΒΑΑ που βασίζεται περισσότερο σε έργα ώριμα παρά σε έργα προτεραιότητας; Η ικανότητα των Δήμων να σχεδιάζουν ανάστροφα μπορεί να διασφαλίσει την αποτελεσματικότητα στρατηγικών που αναπτύχθηκαν περισσότερο με βάση ώριμα έργα παρά έργα προτεραιότητας. Προσαρμοζόμενος Ολοκληρωμένος Στρατηγικός Σχεδιασμός (adjusted strategic planning) : Η ΑΑ, λαμβάνοντας υπόψη τα κριτήρια αξιολόγησης που έχει θέσει η αρμόδια Διαχειριστική Αρχή για την επιλογή των ΟΣΒΑΑ που θα χρηματοδοτήσει, επιλέγει έργα ώριμα που μπορεί να μην έχουν υψηλή προτεραιότητα στο πλαίσιο της συγκεκριμένης στρατηγικής. Αστική Αρχή: σχεδιάζει έργα που να βελτιώνουν την συμβατότητα των ώριμων έργων προς τη στρατηγική και συμβάλλουν στον ολοκληρωμένο χαρακτήρα της.

28 Ερώτηση για την 2η στρογγυλή τράπεζα Πως μπορεί να παραμείνει αποτελεσματική μια ΟΣΒΑΑ που βασίζεται περισσότερο σε έργα ώριμα παρά σε έργα προτεραιότητας; Διαδικασία σχεδιασμού Δήμου Καβάλας με βάση τα ώριμα έργα Α στάδιο: Αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης με εργαλείο την Εκτεταμένη Ανάλυση SWOT (extended SWOT analysis). Εντοπισμός των δυνατών και αδύνατων στοιχείων του εσωτερικού περιβάλλοντος και των ευκαιριών και απειλών του εξωτερικού περιβάλλοντος Απόδοση διαβαθμισμένης σημαντικότητας σε κάθε στοιχείο Σύνθεση των κρίσιμων ζητημάτων ανάπτυξης για την περιοχή Β στάδιο: Τα κρίσιμα ζητήματα ανάπτυξης αξιοποιούνται με σκοπό να δημιουργήσουν μια στρατηγική ανάπτυξης για την περιοχή που θα βασίζεται στα συγκριτικά της πλεονεκτήματα. Η στρατηγική αυτή ορίζεται ως η βελτίωση της ελκυστικότητας της περιοχής και η αύξηση της επισκεψιμότητάς της μέσα από την αξιοποίηση του τεκμηριωμένου συγκριτικού πλεονεκτήματος που διαθέτει στον τομέα του Τουρισμού Πολιτισμού.

29 Ερώτηση για την 2η στρογγυλή τράπεζα Πως μπορεί να παραμείνει αποτελεσματική μια ΟΣΒΑΑ που βασίζεται περισσότερο σε έργα ώριμα παρά σε έργα προτεραιότητας; Διαδικασία σχεδιασμού Δήμου Καβάλας με βάση τα ώριμα έργα Γ στάδιο: Η ΑΑ ενσωματώνει στη στρατηγική της τα ώριμά της έργα (επιλέξιμα με βάση το προγραμματικό πλαίσιο ΟΣΒΑΑ). Τίτλος έργου Π/Υ Λόγοι ωριμότητας 1 Ανάπλαση και επέκταση δικτύου πεζοδρόμων στην περιοχή της πλατείας Καπνεργάτη 2.700.000,00 Ύπαρξη μελέτης από προηγούμενη Προγραμματική Περίοδο 2 Αποκατάσταση κτιρίων στο χερσαίο τείχος για εγκατάσταση πολιτιστικών δραστηριοτήτων 1.066.917,86 Το έργο δημοπρατήθηκε στην προηγούμενη Προγραμματική Περίοδο, καθυστέρησε η διαδικασία 3 [frῠrio] 2020:Ένας σύγχρονος χώρος εμπειρίας 679.520,00 Ύπαρξη προμελέτης (Masterplan) 4 5 Επέκταση ηλεκτροφωτισμού και τροφοδοσίας ελλιμενισμένων σκαφών - Επίστρωση στον προσήνεμο μόλο του κεντρικού λιμένα Καβάλας Ενεργειακή αναβάθμιση 12ου Δημοτικού Σχολείου Καβάλας 1.550.000,00 Ύπαρξη (μη επικαιροποιημένης) μελέτης 1.223.223,73 1 εκ των 2 υποέργων ήδη δημοπρατημένο από προηγούμενη Προγραμματική Περίοδο

30 Ερώτηση για την 2η στρογγυλή τράπεζα Πως μπορεί να παραμείνει αποτελεσματική μια ΟΣΒΑΑ που βασίζεται περισσότερο σε έργα ώριμα παρά σε έργα προτεραιότητας; Διαδικασία σχεδιασμού Δήμου Καβάλας με βάση τα ώριμα έργα Δ στάδιο: Η ΑΑ σχεδιάζει έργα που βελτιώνουν τη συμβατότητα των ώριμων έργων προς τη στρατηγική και συμβάλλουν στον ολοκληρωμένο χαρακτήρα της. Τίτλος έργου Π/Υ Συμβολή στη στρατηγική 1 Μελέτη αξιοποίησης του κτιριακού αποθέματος των Καπναποθηκών στην Καβάλα 99.200,00 Ανάδειξη συνόλου περιοχής Καπναποθηκών. Συσχέτιση & μεγέθυνση εμβέλειας έργου ανάπλασης πλατείας Καπνεργάτη. 2 Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας και Καινοτομίας στους τομείς του Τουρισμού- Πολιτισμού και των Δημιουργικών Βιομηχανιών (creative industries) 310.375,00 Συσχέτιση της προσδοκώμενης αύξησης της επισκεψιμότητας με πιθανές θέσεις εργασίας που θα δημιουργηθούν σε Τουρισμό - Πολιτισμό. Υποστήριξη της τουριστικής προώθησης των τεχνικών έργων 3 Σύστημα marketing 205.000,00 αλλά και του συνόλου της περιοχής που αναβαθμίζεται. Ολοκληρωμένο σύστημα ενημέρωσης και πληροφόρησης επισκεπτών και πολιτών του Υποστήριξη της τουριστικής προώθησης των τεχνικών έργων 4 336.784,92 Δήμου Καβάλας αλλά και του συνόλου της περιοχής που αναβαθμίζεται. 5 Προγράμματα κατάρτισης ευάλωτων κοινωνικά ομάδων (συμπεριλαμβανομένων ΑμεΑ) σε ειδικότητες του τομέα Τουρισμού-Πολιτισμού 240.002,00 Συσχέτιση της προσδοκώμενης αύξησης της επισκεψιμότητας με πιθανές θέσεις εργασίας που θα δημιουργηθούν σε Τουρισμό - Πολιτισμό 6 Μελέτη διερεύνησης χωροθέτησης υποδομών προσβασιμότητας της Παλιάς Πόλης από την περιοχή του Επιβατικού Λιμένα "Απόστολος Παύλος" 24.600,00 Χωρική διασύνδεση προσήνεμου μόλου με την Παλιά πόλη. 7 Άρση ανισοτήτων, κοινωνική ενσωμάτωση και πληροφόρηση για όλους Συνολική χωρική διασύνδεση της περιοχής παρέμβασης μέσω 49.625,00 βελτίωσης της προσβασιμότητας

31 Ερώτηση για την 3η στρογγυλή τράπεζα Πως η διαδικασία της διαβούλευσης μπορεί να αποτελέσει περισσότερο ουσιαστικό και λιγότερο τυπικό συνδιαμορφωτή των τοπικών αναπτυξιακών στρατηγικών; Η ουσιαστική διαβούλευση εξασφαλίζει την αντιπροσωπευτικότητα της στρατηγικής και αξιοποιεί μια ευρύτερη δεξαμενή ιδεών για την ανάπτυξη της περιοχής. Οι προϋποθέσεις χρηστής, μή προσχηματικής διαβούλευσης είναι: Εξασφάλιση επαρκούς αριθμού συμμετεχόντων Αξιοποίηση διαφορετικών μεθόδων διαβούλευσης (εκδηλώσεις, εργαστήρια, ηλεκτρονική διαβούλευση, κτλ) Εξασφάλιση αντιπροσωπευτικότητας των συμμετεχόντων Διασφάλιση τήρησης του πρωτοκόλλου ορθών διαδικασιών (ισότιμη συμμετοχή και πρόσβαση, καμμιά απόπειρα επιβολής, εξασφάλιση του σεβασμού στη διαφορετικότητα συμμετεχόντων & απόψεων) Επαρκής προηγούμενη ενημέρωση των συμμετεχόντων στα προς διαβούλευση ζητήματα Εξασφάλιση του εκτενούς και σε βάθος χαρακτήρα της διαβούλευσης Εξασφάλιση της διάθεσης επαρκούς χρόνου αλλά και του αυστηρά εκ των προτέρων καθορισμένου χρονοδιαγράμματος (με αρχή και τέλος)

32 Ερώτηση για την 3η στρογγυλή τράπεζα Πως η διαδικασία της διαβούλευσης μπορεί να αποτελέσει περισσότερο ουσιαστικό και λιγότερο τυπικό συνδιαμορφωτή των τοπικών αναπτυξιακών στρατηγικών; Τί έχει γίνει ήδη: Διαδικασία Α Φάση: Διάρκεια: Μάρτιος 2015 Ιανουάριος 2016 - Στόχος περιοχή παρέμβασης, τη συλλογή προτεινόμενων έργων και τη σύσταση / μορφή του εταιρικού σχήματος. Ημερομηνία Μορφή Διαβούλευσης Σκοπός Συμμετέχοντες Προτάσεις 26/3/2015 Ημερίδα Ενημέρωσης έναρξη λειτουργίας του KUC) Γνωριμία με KUC, ΟΑΣΑΑ, ΣΒΑΑΑ 37-3/6/2015 1ο Εργαστήριο (4 θεματικές ομάδες, δυναμικός χαρακτήρας των post-it) Κοινωνική Πρόνοια, Περιβάλλον & Κλιματική Αλλαγή, Αστική Αναζωογόνηση, Επιχ/κοτητα Διαμόρφωση μιας συνεκτικής πρότασης για την ΒΑΑ 58 66 4/8/2015 2 ο Εργαστήριο πολιτών (#projectkavala, αξιολόγηση) «φρέσκες ιδέες» από νέους 60 77 11/215 έως 1/2016 Διμερείς Επαφές ομάδας με φορείς (Συμπλήρωση ερωτηματολογίου) υποψήφιοι φορείς εταιρικού σχήματος 13 24 Συνολικά 188 167 Β Φάση: Διάρκεια: Ιανουάριος 2016 Σεπτέμβριος 2016 - Διαδικασίες διαβούλευσης και προβολής, πραγματοποιήθηκαν πιο στοχευμένες συναντήσεις, καθορισμός λειτουργίας του εταιρικού σχήματος, τη στοχοθεσία και την ωρίμανση των πράξεων. - Μέθοδοι και τεχνικές Διαβούλευσης: Συναντήσεις εργασίας 17, ηλεκτρονική διαβούλευση σχεδίου ΣΒΑΑ (μικρή συμμετοχή), Ενημερωτικές εκδηλώσεις (διασύνδεση ΣΒΑΑ CLLD/LEADER), Δημοτική Επιτροπή Διαβούλευσης, Δημοτικό Συμβούλιο Καβάλας

33 Ερώτηση για την 3η στρογγυλή τράπεζα Τηρήθηκαν οι προϋποθέσεις ουσιαστικής διαβούλευσης του ΣΒΑΑ; Προϋποθέσεις 1 Εξασφάλιση επαρκούς αριθμού συμμετεχόντων 2 Εξασφάλιση αντιπροσωπευτικότητας των συμμετεχόντων Παρατηρήσεις / αξιολόγηση Συγκριτικά ικανοποιητικός συνολικός αριθμός συμμετεχόντων Στόχος μεγαλύτερη συμμετοχή Η αντιπροσωπευτικότητα εξασφαλίστηκε σε μεγάλο βαθμό 3 Αξιοποίηση διαφορετικών μεθόδων διαβούλευσης (εκδηλώσεις, εργαστήρια, Διμερείς επαφές, ερωτηματολόγια κτλ.) 4 Διασφάλιση τήρησης του πρωτοκόλλου ορθών διαδικασιών (ισότιμη συμμετοχή και πρόσβαση, καμμιά απόπειρα επιβολής, εξασφάλιση του σεβασμού στη διαφορετικότητα συμμετεχόντων & απόψεων) 5 Επαρκής προηγούμενη ενημέρωση των συμμετεχόντων στα προς διαβούλευση ζητήματα 6 Εξασφάλιση του εκτενούς και σε βάθος χαρακτήρα της διαβούλευσης 7 Εξασφάλιση της διάθεσης επαρκούς χρόνου αλλά και του αυστηρά εκ των προτέρων καθορισμένου χρονοδιαγράμματος (με αρχή και τέλος) Επαρκής αριθμός διαφορετικών μεθόδων διαβούλευσης. Καθοριστικές οι θεματικές ομάδες εργασίας, post-it, Κοινωνικά δίκτυα Δεν διαπιστώθηκαν θέματα μη τήρησης ορθών διαδικασιών Η ενημέρωση ήταν πλατεία αξιοποιήθηκαν όλα τα μέσα ενημέρωσης ΜΜΕ, ηλεκτρονικά μέσα κλπ. Οι θεματικές ομάδες εργασίας στα εργαστήρια και οι διμερείς επαφές βοήθησαν στην εξασφάλιση της εκτεταμένης και σε βάθος διαβούλευσης Ο χρόνος σε ορισμένα στάδια διαβούλευσης ήταν ικανοποιητικός αλλά όχι σε όλες τις περιόδους Κατανομή συμμετεχόντων

34 Ερώτηση για την 3η στρογγυλή τράπεζα Τί έχει γίνει ήδη: Ενσωμάτωση προτάσεων Διαβούλευσης Κύρια προτεινόμενη δράση από τη διαβούλευση Ανάδειξη και ανάπλαση δημόσιου χώρου Αποκατάσταση και επανάχρηση κτιρίων Πράξη ΣΒΑΑ -Ανάπλαση και επέκταση δικτύου πεζοδρόμων στην περιοχή της Πλατείας Καπνεργάτη -Αποκατάσταση κτιρίων στο χερσαίο τείχος για εγκατάσταση πολιτιστικών δραστηριοτήτων και ανάπλαση του ακάλυπτου χώρου τους (πρώην οικόπεδο Κρέη) -Επέκταση ηλεκτροφωτισμού και τροφοδοσίας ελλιμενισμένων σκαφών & Επίστρωση στον προσήνεμο μόλο του κεντρικού λιμένα Καβάλας -Μελέτη αξιοποίησης του κτιριακού αποθέματος των Καπναποθηκών στην Καβάλα -Αποκατάσταση κτιρίων στο χερσαίο τείχος για εγκατάσταση πολιτιστικών δραστηριοτήτων και ανάπλαση του ακάλυπτου χώρου τους (πρώην οικόπεδο Κρέη) -Αποκατάσταση κτιρίου Μεγάλης Λέσχης Καβάλας Σχέδιο Branding και Marketing Κοινωνική επιχειρηματικότητα Θερμοκοιτίδα επιχειρήσεων Βελτίωση της προσβασιμότητας Προνοιακό Πολυκέντρο Σύστημα marketing της πόλης της Καβάλας Προγράμματα κατάρτισης ευάλωτων κοινωνικά ομάδων (συμπεριλαμβανομένων των Α.με.Α) σε ειδικότητες του τομέα Τουρισμού Πολιτισμού Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας και Καινοτομίας στους τομείς του Τουρισμού Πολιτισμού και των Δημιουργικών Βιομηχανιών (creative industries) -Μελέτη διερεύνησης χωροθέτησης υποδομών προσβασιμότητας της Παλιάς πόλης -Άρση ανισοτήτων, κοινωνική ενσωμάτωση και πληροφόρηση για όλους Κέντρο Κοινότητας (υλοποιείται εκτός ΣΒΑΑ)

35 Ερώτηση για την 3η στρογγυλή τράπεζα Τί απέδωσε: - Η επένδυση σε υποδομές διαβούλευσης όπως το Kavala Urban Center «Σχέδιο Πόλις» - Η χρήση των κοινωνικών μέσων δικτύωσης και χρήση νέων τεχνικών (post-it, #) Τί δεν απέδωσε: - Η αδυναμία ενσωμάτωσης προτάσεων για τις οποίες η ωρίμανση των μελετών απαιτεί χρονοβόρες διαδικασίες - Η διαδικασία ενεργοποίησης ομάδων πληθυσμού που προς το παρόν μένουν αμέτοχες Τί θα βοηθούσε; - Η ισχυροποίηση της λειτουργίας του Kavala Urban Center «Σχέδιο Πόλις» - Η Δικτύωση για την ανταλλαγή εμπειριών και καλών πρακτικών με άλλους οργανισμούς εσωτερικού/εξωτερικού - Η συμμετοχή των Κοινωνικών εταίρων στις διαδικασίες διαβούλευσης σε όσο το δυνατόν πιο πρώιμο στάδιο του σχεδιασμού

Καβάλα 2023: Δημιουργική πόλη τουριστικός προορισμός αριστείας 37