Η πολιτική ευθύνη των υπουργών

Η πολιτική ευθύνη των υπουργών Επώνυμο: Χατζηαναστάση Όνομα: Κωνσταντίνα Αριθμός μητρώου: 1340200900429

Βιβλιογραφία Γενική Συνταγματική θεωρία Εκδόσεις Σάκκουλα Αθήνα Ανδρέας Γ. Δημητρόπουλος Σελ.334-335 Σελ.434-435 Οργάνωση και Λειτουργία του κράτους Εκδόσεις Σάκκουλα Αθήνα-Θεσσαλονίκη Ανδρέας Γ. Δημητρόπουλος Σελ.515-516 Σελ.542-554 Διαδίκτυο: http://www.evenizelos.gr http://www.scribd.com

Περίληψη Οι υπουργοί διορίζονται από τον πρόεδρο της Δημοκρατίας μετά από πρόταση του Πρωθυπουργού. Στο υπουργικό αξίωμα μπορούν να εκλεγούν όχι μόνο βουλευτές αλλά και εξωκοινοβουλευτικά άτομα. Για τους υπουργούς ισχύουν οι διατάξεις του ασυμβιβάστου και της ευθύνης των μελών της κυβέρνησης και των υφυπουργών. Στις αρμοδιότητες τους υπάγεται η προσυπογραφή των προεδρικών διαταγμάτων. Είναι υποχρεωμένοι να λογοδοτούν στη Βουλή, μορφή με την οποία τους συναντάμε από το Σύνταγμα του 1844.Έχουν ποινική, πειθαρχική, αστική και πολιτική ή κοινοβουλευτική ευθύνη. Η πολιτική τους ευθύνη θεμελιώνεται όχι μόνο όταν υπάρχει αλλά και όταν δεν υπάρχει υπαιτιότητα. Η πολιτική τους ευθύνη είναι ατομική αλλά παράλληλα και συλλογική αφού κάθε αρμόδιος υπουργός ευθύνεται για κάθε πράξη ή παράλειψη που πραγματοποιείται στο τομέα του.

Summary The ministers appointed by the President of the Republic following a proposal from the prime minister. In the ministerial post may be elected not only members but have people. For the ministers apply the provisions of incompatibility and the liability of members the Government and State Secretaries. On competences to subject the endorsement of the presidential decrees. It is obliged to be held accountable in the Chamber, form in which the encounter by the Constitution of 1844.Have criminal, disciplinary, civil and political or parliamentary responsibility. The political responsibility based not only when there is but and where there is no fault. The political responsibility is individual but at the same time and collective after each minister responsible for any act or omission carried out in the field.

Η πολιτική ευθύνη των υπουργών Ελληνικό πολιτικό θαύμα η άσκηση της εξουσίας από τον λαό. Κατά τον Αριστοτέλη δήμος εστίν ο κρατών. Με το τέλος όμως της ελληνικής αρχαιότητας η δημοκρατία που τόσο τιμήθηκε και ήκμασε, επισκιάστηκε. Από το 1828 που υπάρχει το ελληνικό κράτος η Ελλάδα σε τρεις περιόδους είχε αβασίλευτο πολίτευμα(1821-1833, 1924-1935, και από το 1973 μέχρι σήμερα). Στο Σύνταγμα του 1827 οι υπουργοί αναφέρονται ως Γραμματείς της Επικράτειας και αναλαμβάνουν την ευθύνη για τις δημόσιες πράξεις του κυβερνήτη. Το 1832 κυριαρχεί απόλυτη μοναρχία. Από το νεοσύστατο κράτος απουσιάζει Σύνταγμα, η διακυβέρνηση του Όθωνα είναι αυθαίρετη, επικρατεί κακή οικονομική κατάσταση και αυταρχική νομοθεσία. Στις 3 Σεπτεμβρίου 1843 στασίασε η στρατιωτική φρουρά Αθηνών με τη συμμετοχή των πολιτών και ζήτησε από τον Όθωνα την παραχώρηση Συντάγματος. Το Σύνταγμα του 1844 καθιέρωσε τη Συνταγματική Μοναρχία. Το Σύνταγμα αυτό καθιερώνει την ευθύνη των υπουργών για τις πράξεις του ανώτατου άρχοντα, ο οποίος διορίζει και παύει αυτούς. Επίσης τους καθιστά υπόχρεους για λογοδοσία στη Γερουσία. Παραταύτα, η ισχυρή θέση του μονάρχη και η έλλειψη οργανωμένων πολιτικών δυνάμεων δεν επέτρεπε την περαιτέρω ανάπτυξη του κοινοβουλευτικού συστήματος. Εν συνεχεία, το Σύνταγμα του 1864 καθιερώνει την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας και το πολίτευμα της Βασιλευόμενης Δημοκρατίας. Για τους υπουργούς το Σύνταγμα αυτό επαναλάμβανε τις διατάξεις του Συντάγματος του 1844, όριζε ότι τους υπουργούς διορίζει και παύει ο βασιλιάς, αφήνοντας δε να νοηθεί ότι υπουργοί ήταν οιονεί υφιστάμενοι του

μονάρχη, συνεπώς υπεύθυνοι και έναντι αυτού και όχι μόνον έναντι της Βουλής. Τότε, για πρώτη φορά έγινε λόγος για την αρχή της δεδηλωμένης σύμφωνα με την οποία κυβέρνηση σχηματίζει ο αρχηγός του κόμματος που έχει τη δεδηλωμένη εμπιστοσύνη του κοινοβουλίου. Διατυπώθηκε έτσι η κοινοβουλευτική αρχή. Η άνοδος των αστικών κοινοβουλευτικών δυνάμεων συντέλεσε στην υποχώρηση και στην πτώση της μοναρχίας και στη γένεση της προεδρευόμενης Δημοκρατίας. Η εξέλιξη του κοινοβουλευτικού συστήματος αποτελεί ιστορία σταδιακής αφαίρεσης των εξουσιών από τον ανώτατο άρχοντα. Στην Ελλάδα το πολίτευμα της Προεδρευόμενης Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας εγκαθιδρύθηκε με δημοψήφισμα το 1974{1Σ}.Η σύγχρονη συνταγματικοπολιτική πραγματικότητα ανάγει την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας σε θεμέλιο του πολιτεύματος {1Σ}. Η εκδήλωση της λαϊκής θέλησης είναι απεριόριστη {52 Σ}και η αρχή του απαραβίαστου της ανθρώπινης αξίας αποτελεί πρωταρχική υποχρέωση της πολιτείας{2 Σ}. Στη σύγχρονη Δημοκρατία ο ρόλος του προέδρου είναι κυρίως συμβολικός και οπωσδήποτε δεν επεκτείνεται στον καθορισμό της πολιτικής του κράτους. Η εξουσία επιλογής των υπουργών αφαιρέθηκε από τον ανώτατο άρχοντα και μεταβιβάστηκε στον πρωθυπουργό. Οι υπουργοί {37 και 81 Σ} διορίζονται και παύονται με προεδρικό διάταγμα μετά από πρόταση του πρωθυπουργού η οποία έχει δεσμευτικό χαρακτήρα και δίνουν ενώπιον του προέδρου της Δημοκρατίας όρκο. Στο υπουργικό αξίωμα μπορούν να εκλεγούν είτε

βουλευτές είτε εξωκοινοβουλευτικά πρόσωπα φτάνει να συγκεντρώνουν τα προσόντα εκλογιμότητας {55 Σ}. Πρέπει να είναι Έλληνας πολίτης Να έχει την ικανότητα του εκλέγειν Να έχει συμπληρώσει το εικοστό πέμπτο της ηλικίας του κατά την ημέρα διορισμού του στο υπουργικό αξίωμα Για τους υπουργούς ισχύουν οι διατάξεις του ασυμβιβάστου και της ευθύνης των μελών της κυβέρνησης και των υφυπουργών. Κατά την διάρκεια άσκησης των καθηκόντων τους αναστέλλεται οποιαδήποτε επαγγελματική τους δραστηριότητα {81 Σ}. Οι υπουργοί είναι μεν μέλη του συλλογικού οργάνου, του υπουργικού συμβουλίου, δε είναι μονοπρόσωπο όργανο το οποίο προΐσταται σε ορισμένο κλάδο διοίκησης. Αρμοδιότητες Έχουν την ανώτατη διεύθυνση των υπηρεσιών του υπουργείου που υπάγονται, εποπτεύουν, συντονίζουν και κατευθύνουν τη δράση τους καθώς και την δράση των δημοσίων υπαλλήλων που υπάγονται σε αυτό. Εποπτεύουν και συντονίζουν τις ενέργειες των υφυπουργών Σύμφωνα με το Σύνταγμα και τον Κανονισμό της Βουλής ασκούν σε θέματα της αρμοδιότητας τους τη νομοθετική πρωτοβουλία. Προτείνουν την έκδοση κανονιστικών διαταγμάτων κατ εξουσιοδότηση νόμου για την εκτέλεση νόμων της αρμοδιότητας τους και εκδίδουν κανονιστικές πράξεις κατ εξουσιοδότηση νόμου.

Ασκούν κάθε άλλη αρμοδιότητα που τους παρέχει το Σύνταγμα και ο νόμος ή ο πρωθυπουργός βάσει του Συντάγματος ή του νόμου. Προσυπογραφή του υπουργικού συμβουλίου Πρέπει να προσυπογράφονται από ολόκληρο το υπουργικό συμβούλιο τα εξής διατάγματα: Η δημοψηφισματική διάλυση και η προκήρυξη των βουλευτικών εκλογών{41 Σ} Η προκήρυξη των βουλευτικών εκλογών κατά το {53 Σ } Η έκδοση πράξεων νομοθετικού περιεχομένου {44 Σ} Η παράταση της ισχύος προϋπολογισμού του λήγοντος και λήξαντος οικονομικού έτους {79 Σ} Προαγωγές στις θέσεις του προέδρου και των αντιπροέδρων του Συμβουλίου Επικρατείας, Αρείου Πάγου, Ελεγκτικού Συνεδρίου, Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου{90 Σ} Ευθύνη Η ευθύνη των υπουργών διακρίνεται σε ποινική, αστική, κοινοβουλευτική ή πολιτική. Αρχικά, με την εμφάνιση των πρώτων Συνταγμάτων καθιερώθηκε η ποινική ευθύνη των υπουργών ενώ αργότερα μετά τον Α παγκόσμιο πόλεμο καθιερώθηκε και η κοινοβουλευτική ευθύνη.

Τι σημαίνει όμως πολιτική ευθύνη των υπουργών; Η πολιτική ευθύνη είναι απόλυτα συνυφασμένη με τη δημοκρατική αρχή. Δεν είναι δυνατόν να λειτουργήσει το δημοκρατικό πολίτευμα χωρίς καταλογισμό ή ανάληψη πολιτικής ευθύνης. H πολιτική ευθύνη είναι συνεπώς ομόλογη προς την ανάληψη οποιασδήποτε πολιτικής αρμοδιότητας. Διακρίνεται σε αντικειμενική και υποκειμενική. Αντικειμενική πολιτική ευθύνη: Έχει το πρόσωπο που ασκεί μια συγκεκριμένη πολιτική αρμοδιότητα και ευθύνεται αποκλειστικά για τις πράξεις και τις παραλείψεις που πραγματοποιούνται στον τομέα του όπως απολαμβάνει και το πολιτικό όφελος από τα θετικά πράγματα που συμβαίνουν στον ίδιο τομέα. H υποκειμενική πολιτική ευθύνη συνάπτεται με πράξεις ή παραλείψεις του φορέα μιας πολιτικής αρμοδιότητας. Διακρίνεται σε τυποποιημένη πολιτική ευθύνη και σε διάχυτη πολιτική ευθύνη. Η τυποποιημένη πολιτική ευθύνη διακρίνεται είτε σε κοινοβουλευτική ευθύνη είτε σε εκλογική πολιτική ευθύνη. Η κοινοβουλευτική πολιτική ευθύνη είναι η υποχρέωση του υπουργού ή της κυβέρνησης συλλογικά να απολαμβάνει την εμπιστοσύνη της Βουλής, διαφορετικά να παραιτείται προτού καταψηφιστεί από τη Βουλή. Στο πλαίσιο της κοινοβουλευτικής ευθύνης ανήκει: 1. Η υποχρέωση λογοδοσίας 2. Το δικαίωμα της Βουλής να ελέγχει τους υπουργούς 3. Η υποχρέωση παραίτησης

Η εκλογική ευθύνη είναι εκείνη η οποία καταλογίζεται μέσω του εκλογικού αποτελέσματος και εκφράζει τη στάση της κοινής γνώμης και του εκλογικού σώματος. Ποια πρέπει να είναι η πολιτική τους ευθύνη; Οι υπουργοί οφείλουν να δρουν ως βαλβίδα εκτόνωσης του συνταγματικοπολιτικού συστήματος. Πρέπει να είναι φορείς ενοποιητικής επίδρασης σε τέτοιο βαθμό που να συνενώνουν τα πολιτικά συγκρουόμενα μέρη ώστε να αίρονται οι συγκρούσεις. Επίσης οφείλουν να καταβάλουν στη Βουλή προτάσεις σχετικές με τη διενέργεια δημοψηφισμάτων για κρίσιμα εθνικά θέματα. Επιπλέον ως υπεύθυνοι για την γενική πολιτική της χώρας οφείλουν να την κατευθύνουν στο ευρύτερο πλαίσιο των πολιτικών προγραμμάτων που ενέκρινε η πλειοψηφία του λαού κατά τις εκλογές { 1, 52, 41 παρ.2 Σ} και να μεταφέρουν στο κοινοβούλιο την εκπεφρασμένη βούληση του λαού. Απέναντι σε ποιους έχουν τέτοια ευθύνη? Οι υπουργοί είναι υποχρεωμένοι όταν το ζητήσει η Βουλή να λογοδοτήσουν για πράξεις ή παραλείψεις. Επίσης είναι υποχρεωμένοι να δίδουν τις απαραίτητες διευκρινίσεις για τις αναφορές που τους απευθύνει η Βουλή. Η λογοδοσία των υπουργών είναι απεριόριστη απέναντι στη Βουλή και μπορεί να επεκτείνεται σε οποιοδήποτε θέμα το οποίο αποτελεί αντικείμενο του κοινοβουλευτικού ελέγχου. Ταυτόχρονα, οι υπουργοί έχουν την πολιτική ευθύνη να απολαμβάνουν την

εμπιστοσύνη του Κοινοβουλίου διαφορετικά να υποβάλλουν την παραίτηση τους. Εν συνεχεία, η πολιτική ευθύνη των υπουργών τώρα πια διευρύνεται σε εξωκοινοβουλευτική και απευθύνεται στο εκλογικό σώμα. Οι υπουργοί οφείλουν μέσα στο κοινοβούλιο όχι να διαμορφώνουν την βούληση τους αλλά να μεταφέρουν την βούληση την οποία ο λαός έχει ψηφίσει. Η εξωκοινοβουλευτική πολιτική ευθύνη αποκτά όλο και περισσότερη σημασία αφού η μη τήρηση της συνεπάγεται με τη μη διατήρηση του υπουργού και την μη επανεκλογή του στο υπουργικό αξίωμα. Για ποιες πράξεις φέρουν πολιτική ευθύνη οι υπουργοί; Κατά τα άρθρα 84 και 85 η κυβέρνηση ευθύνεται για πράξεις και για παραλείψεις και έχει την υποχρέωση να παραιτηθεί με ή χωρίς την μεσολάβηση της καταψήφισης της από την Βουλή. Επίσης, υπάρχει πολιτική ευθύνη των υπουργών για κάθε πράξη του υπουργικού συμβουλίου. Σε περιπτώσεις λήψεως κυβερνητικής απόφασης που προκάλεσε πολιτική κρίση, ευθύνονται όλοι οι υπουργοί να υποβάλουν παραίτηση ανεξάρτητα με το αν συμμετείχαν στη λήψη της αποφάσεως. Καθένας από τα μέλη του υπουργικού συμβουλίου ευθύνεται ατομικά για τις πράξεις ή παραλείψεις της αρμοδιότητας του με τις οποίες προκάλεσε ζημιά στο δημόσιο συμφέρον. Επιπρόσθετα, οι υπουργοί ευθύνονται και για τις αρμοδιότητες των υφυπουργών του υπουργείου στο οποίο προΐστανται. Στην άσκηση των καθηκόντων τους συμπεριλαμβάνεται και η προσυπογραφή των προεδρικών διαταγμάτων. Ο αρμόδιος υπουργός με την

προσυπογραφή του γίνεται υπεύθυνος και χωρίς τη δημοσίευση στην εφημερίδα της κυβερνήσεως. Επίσης υπουργική ευθύνη υπάρχει για τις πολιτικές δηλώσεις του προέδρου της Δημοκρατίας. Συμπερασματικά, οι υπουργοί ευθύνονται για τις πράξεις των υφυπουργών και του προέδρου. Είναι υποχρεωμένοι να λογοδοτούν στη Βουλή, να υποβάλλουν παραίτηση όταν ελλείπει η εμπιστοσύνη της Βουλής και όταν προέβησαν σε πράξεις ή παραλείψεις που έβλαψαν το δημόσιο συμφέρον. Παραταύτα, οι υπουργοί πρέπει να είναι φορείς της λαϊκής θέλησης και να δρουν με βάσει το Σύνταγμα και το νόμο. Πρέπει να κατευθύνουν την γενική πολιτική της χώρας βάσει του κομματικού πολιτικού προγράμματος που επέλεξε ο λαός. Να βοηθούν στην απεριόριστη και ανόθευτη εκδήλωση της λαϊκής θέλησης {52 Σ} και να καταγγέλλουν πράξεις που θέτουν σε κίνδυνο το δημοκρατικό χαρακτήρα του πολιτεύματος. Ο θεσμός της πολιτικής ευθύνης είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τη δημοκρατία και αποσκοπεί στην ακώλυτη εφαρμογή του δημοκρατικού πολιτεύματος.