ΣΧΕΔΙΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΣΕ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΔΙΑΤΑΡΑΓΜΕΝΕΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ (interrupted family processes) 1
ΔΙΑΤΑΡΑΓΜΕΝΕΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ (INTERRUPTED FAMILY PROCESSES) ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ: ΣΤΥΛΙΑΝΗ ΤΖΙΑΦΕΡΗ 1. ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΒΑΣΗ Με τον όρο: Διαταραγμένες οικογενειακές σχέσεις, περιγράφεται μία οικογένεια που αναφέρει συνήθεις διεργασίες εξέλιξης αλλά που βιώνει ταυτοχρόνως μία αλλαγή λόγω της επίδρασης μιας τρέχουσας πρόκλησης που σχετίζεται με αγχογόνους παράγοντες. Η οικογένεια αντιμετωπίζεται ως ένα σύστημα, με αλληλο-εξαρτήσεις μεταξύ των μελών της. Επιπρόσθετα οι προκλήσεις της ζωής για κάθε μέλος, επηρεάζουν τη ζωή της οικογένειας, ως σύστημα. Ορισμένες καταστάσεις μπορεί να επηρεάζουν αρνητικά την οικογένεια- σύστημα. Τέτοια παραδείγματα αποτελούν, η εμφάνιση ασθένειας σε ένα μέλος, η συγκατοίκηση με τους ηλικιωμένους, το διαζύγιο, η κατάχρηση ουσιών κλπ. Ακολούθως αναφέρονται τα αποτελέσματα μίας απλής ανασκόπησης που αφορά σε μελέτες σχετικές με τη διαχείριση διαταραγμένων οικογενειακών σχέσεων λόγω διαφόρων παραγόντων κινδύνου που ενδεχομένως θέτουν μία οικογένεια σε κατάσταση κρίσης. Μελέτη που διεξήχθη στη Νότια Κίνα από τους Yang Gao και συν, συνέκρινε την επίδραση της απουσίας του ενός ή και των δύο γονέων λόγω μετανάστευσης, στην κατάσταση της υγείας αλλά και στις συμπεριφορές που σχετίζονται με την κατάσταση της υγείας των εφήβων μαθητών που παραμένουν πίσω στην πατρίδα, με τους αντίστοιχους μαθητές που διαβιούν σε πλήρη οικογένεια. Οι πληροφορίες συλλέχθηκαν μέσω ερωτηματολογίου. Από την μελέτη προέκυψε ότι στο18.1% των μαθητών, τουλάχιστον ένας από τους δύο γονείς εργάζεται μακριά από την οικογενειακή εστία. Επιπλέον, βρέθηκε ότι οι άρρενες μαθητές παρουσιάζουν μεγαλύτερα ποσοστά παράληψης του πρωινού γεύματος, υψηλότερα ποσοστά κινητικής αδράνειας, διαδικτυακού εθισμού, κατανάλωσης καπνού, αυτοκτονικών ιδεών, καθώς και αυξημένο σωματικό βάρος. Αντίστοιχα, οι έφηβες μαθήτριες φάνηκαν περισσότερο επιρρεπείς στην υπερβολική κατανάλωση γλυκαντικών οινοπνευματωδών ποτών, στην αυξημένη παρακολούθηση τηλεόρασης και στην κατανάλωση καπνού. Τέλος, βρέθηκε ότι οι έφηβες μαθήτριες με τον έναν ή και τους δύο γονείς μακριά από το σπίτι παρουσιάζουν αυξημένα επίπεδα θλίψης, σκέψεις εγκατάλειψης της οικογενειακής στέγης, ακόμα και αυτοκτονίας. Φαίνεται λοιπόν ότι η μετανάστευση των γονέων επηρεάζει αρνητικά την ψυχοσωματική υγεία των εφήβων που παραμένουν πίσω στην πατρίδα. 2
Μελέτη που πραγματοποιήθηκε στην Νότια Σουηδία είχε σαν σκοπό να εκτιμήσει εάν παρεμβαίνοντας σε γονείς υπέρβαρων ή και παχύσαρκων παιδιών προσχολικής ηλικίας επηρεάζεται ο μακροπρόθεσμος έλεγχος του σωματικού τους βάρους. Δευτερευόντως, αξιολογήθηκαν οι διαφορετικές παρεμβατικές μέθοδοι που εφαρμόστηκαν στους γονείς, ως προς την επίδρασή τους στον έλεγχο του σωματικού βάρους των παιδιών. Η μελέτη κατέληξε ότι η διαδικτυακή παροχή πληροφοριών στους γονείς σχετικά με την διατροφή και την άσκηση καθώς και η συμμετοχή τους σε ομάδες υποστήριξης για την εφαρμογή των αλλαγών στον τρόπο ζωής, βοήθησε στην βελτίωση των διατροφικών συνηθειών, των βιοχημικών δεικτών, του Δείκτη Μάζας Σώματος καθώς και στην αντίληψη για την υγεία, ενώ επιπλέον αύξησε την φυσική δραστηριότητα των παιδιών και μείωσε το άγχος των γονέων. Φαίνεται ότι, η εφαρμογή ανάλογων παρεμβάσεων προλαμβάνει τις μακροπρόθεσμες αρνητικές συνέπειες της παιδικής παχυσαρκίας. Μελέτη που πραγματοποιήθηκε στο Los Angeles των Η.Π.Α, διερεύνησε την συσχέτιση μεταξύ της εμπλοκής σε συμμορίες και της αναπαραγωγικής υγείας, καθώς και την επίδραση της παιδικής, ενδοοικογενειακής και συζυγικής βίας, στην ανεπιθύμητη κύηση των γυναικών Λατινικής καταγωγής. Τον υπό μελέτη πληθυσμό αποτέλεσαν 20 νεαρές Λατίνες οι οποίες υποβλήθηκαν σε ηχογραφημένη συνέντευξη. Από την μελέτη αναδύθηκε η περιορισμένη πρόσβαση των γυναικών αυτών στα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης όσων αφορά την αναπαραγωγική διαδικασία, καθώς και η άσκηση σωματικής και σεξουαλικής βίας και εξαναγκασμού από τους άρρενες συντρόφους τους. Η σωματική και σεξουαλική εκμετάλλευση κατά την παιδική ηλικία, καθώς και η έκθεση σε συζυγική, γονική και κοινωνική βία κατά την ενήλικη ζωή, επηρεάζουν δυσμενώς την αναπαραγωγική ζωή των Λατίνων γυναικών που εμπλέκονται στις συμμορίες του Los Angeles. Μελέτη που πραγματοποιήθηκε στην Οξφόρδη από τους McCann και συν, διερεύνησε την επίδραση του μητρικού προτύπου διατροφής στην ανεπαρκή ανάπτυξη των παιδιών χωρίς οργανική ανεπάρκεια. Από την μελέτη παρατηρήθηκε ότι οι μητέρες παιδιών με ανεπαρκή ανάπτυξη και χωρίς οργανική ανεπάρκεια, παρουσίαζαν εντονότερους διατροφικούς περιορισμούς, σε σύγκριση με τα αυτές της ομάδας ελέγχου. Επιπλέον, παρατηρήθηκε ότι παρά το μειωμένο σωματικό βάρος των παιδιών, το 50% των μανάδων απέτρεπαν τα παιδιά τους από την κατανάλωση γλυκών, ενώ το 30% των παιδιών απείχε από την κατανάλωση τροφίμων που θεωρούνται λιπαρά και ανθυγιεινά. Από την μελέτη προκύπτει ότι η μητρική στάση απέναντι στο φαγητό μπορεί να επηρεάσει τις διατροφικές συνήθειες των παιδιών και να τα οδηγήσει σε ανεπαρκή ανάπτυξη χωρίς να συντρέχει οργανική δυσλειτουργία. 3
Μελέτη που πραγματοποιήθηκε στην Πορτογαλία, ερεύνησε τους ψυχοκοινωνικούς παράγοντες των διαφορετικών τρόπων συμπεριφοράς που σχετίζονται με την υγεία, σε εφήβους, καθώς και την σχέση των παραπάνω με την εκδήλωση παχυσαρκίας. Οι πληροφορίες συλλέχθηκαν μέσω ερωτηματολογίου. Οι έφηβοι με καθιστική ζωή φάνηκε να παρουσιάζουν μικρότερο ποσοστό αυτοεκτίμησης και υγείας καθώς και περισσότερο διαταραγμένες σχέσεις με τους γονείς και τους συμμαθητές και ειδικότερα με τον πατέρα. Οι δραστήριοι έφηβοι είχαν μικρότερο ποσοστό Δείκτη Μάζας Σώματος, ωστόσο χρησιμοποιούσαν περισσότερο ανθυγιεινές πρακτικές ελέγχου του σωματικού τους βάρους. Τέλος, η ομάδα των εφήβων με υγιεινές συνήθειες ήταν περισσότερο ενθουσιώδεις και ικανοποιημένοι από την σχολική τους ζωή, ωστόσο δεν διέφεραν σημαντικά από την ομάδα των δραστήριων εφήβων, όσων αφορά τις περισσότερες ψυχοκοινωνικές μεταβλητές. Συνεπώς, διαφορετικές μέθοδοι και πρακτικές συνίσταται να εφαρμοστούν κατά περίπτωση, ως προς την πρόληψη της παχυσαρκίας και την υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής. Μελέτη που διεξήχθη στις Η.Π.Α από τους Patton και συν, διερεύνησε την συσχέτιση μεταξύ της συμπεριφοράς της οικογένειας κατά την διάρκεια του φαγητού και της συμμόρφωσης των παιδιών με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 1 στις διατροφικές οδηγίες και τον γλυκαιμικό έλεγχο. Η λειτουργία την οικογένειας κατά την διάρκεια του φαγητού βιντεοσκοπήθηκε και αξιολογήθηκε βάση του εργαλείου McMaster Interaction Coding System (MICS). Από την μελέτη προέκυψε ότι οι οικογένειες με φτωχότερη επικοινωνία κατά την διάρκεια του γεύματος ωθούσαν τα παιδιά σε μειωμένη συμμόρφωση με τις διατροφικές οδηγίες καθώς και σε περισσότερες μετρήσεις σακχάρου με αυξημένα αποτελέσματα στα επίπεδα γλυκόζης. Οι Ross και Mirowsky, σε μελέτη που πραγματοποίησαν στις Η.Π.Α, αξιολόγησαν την θεωρία της υποκατάστασης των πόρων, σύμφωνα με την οποία υπάρχει μεγαλύτερη θετική συσχέτιση μεταξύ εκπαίδευσης και αντίληψης της υγείας στα άτομα που έχουν μεγαλώσει σε οικογένειες με χαμηλό εκπαιδευτικό υπόβαθρο, σε σύγκριση με τα άτομα που έχουν γονείς με υψηλό μορφωτικό επίπεδο. Η μελέτη ανέδειξε την σημαντική συμβολή της μόρφωσης στην υγεία ατόμων που προέρχονται από οικογένειες με γονείς χαμηλού μορφωτικού επιπέδου. Μάλιστα, τα εκπαιδευτικά επιτεύγματα του ατόμου εξουδετερώνουν την αρνητική επίδραση που ασκούν οι γονείς με χαμηλό εκπαιδευτικό υπόβαθρο, στην κατάσταση της υγείας των παιδιών. Επιπλέον, αναφέρεται ότι το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο των γονέων μπορεί να επηρεάσει δυσμενώς τα παιδιά χωρίς εκπαιδευτικό υπόβαθρο. Η μελέτη των Badr και συν, (Η.Π.Α), επικεντρώθηκε στην συνήθειες του τρόπου ζωής (δίαιτα, άσκηση), στο σωματικό βάρος (ΔΜΣ), καθώς και στις διαπροσωπικές σχέσεις μεταξύ 4
των γονέων και των παιδιών που επιβίωσαν από κάποια μορφή καρκίνου. Η μελέτη έδειξε ότι τα παιδιά που επιβίωσαν από τον καρκίνο, καταναλώνουν περισσότερα φρούτα και λαχανικά σε σύγκριση με τους γονείς τους. Παρόλα αυτά, λιγότεροι από τους μισούς επιβιώσαντες καθώς και γονείς πληρούν επαρκώς τις απαιτήσεις των εθνικών οδηγιών που αφορούν την δίαιτα και την φυσική δραστηριότητα. Επιπρόσθετα, στη μελέτη παρατηρήθηκε ότι τα παιδιά που διατηρούσαν καλύτερες του μέσου όρου σχέσεις με τους γονείς τους, είχαν την τάση να καταναλώνουν σημαντικά χαμηλότερες ποσότητες τροφίμων υψηλών σε λιπαρά, σε σύγκριση με τα παιδία με λιγότερο καλές διαπροσωπικές σχέσεις με τους γονείς. Τα αποτελέσματα αναδεικνύουν την σημασία της σχέσης μεταξύ γονέα- παιδιού στην υιοθέτηση κοινών συμπεριφορών του τρόπου ζωής. Ο Fulkerson και συν, μελέτησαν την επίδραση του σπιτικού δείπνου στην ψυχοκοινωνική κατάσταση πολυποίκιλου φυλετικά πληθυσμού εφήβων μαθητών στην Μινεάπολη των Ηνωμένων Πολιτειών. Θετική συσχέτιση παρατηρήθηκε μεταξύ της συχνότητας των σπιτικών γευμάτων και της κατανάλωσης πρωινού αλλά και φρούτων, ενώ, αρνητική συσχέτιση παρατηρήθηκε μεταξύ της συχνότητας κατανάλωσης σπιτικού δείπνου και των συμπτωμάτων κατάθλιψης. Οι έφηβοι με πλήρη απουσία κατανάλωσης σπιτικού γεύματος, παρουσίασαν σημαντικά μεγαλύτερη τάση προς την παχυσαρκία, καθώς και υψηλότερο αίσθημα διατροφικής αβεβαιότητας σε σύγκριση με όσους κατανάλωναν τουλάχιστον 5-7 οικογενειακά γεύματα εβδομαδιαίως. Προκύπτει ότι η κατανάλωση περισσότερων σπιτικών γευμάτων, επιδρά ευεργετικά στους εφήβους. Μελέτη που πραγματοποιήθηκε στις Η.Π.Α, διερεύνησε την συσχέτιση του γονικού άγχους με τις διάφορες ψυχοκοινωνικές και ιατρικές εκφάνσεις παιδιών με φλεγμονώδη νόσο του εντέρου. Για την εγκυρότητα των αποτελεσμάτων χρησιμοποιήθηκε ένα εργαλείο μέτρησης του γονικού άγχους που σχετίζεται με την φροντίδα παιδιών με χρόνιες ασθένειες, 'The Pediatric Inventory for Parents (PIP)'. Βρέθηκε ότι το γονικό άγχος ήταν σημαντικά υψηλότερο στις οικογένειες με ανεπαρκή λειτουργία, καθώς και στις οικογένειες παιδιών με οριακά ή ήδη εγκατεστημένα συμπτώματα της νόσου. Το άγχος της φροντίδας που έπρεπε να παρέχουν οι γονείς ήταν σημαντικά υψηλότερο σε αυτούς με παιδιά με την νόσο του Crohn σε ενεργή φάση. Η φροντίδα παιδιών με χρόνια νοσήματα μπορεί να προσδώσει στους γονείς σημαντικό φορτίο άγχους, συνεπώς προτείνεται η εκτίμησή του σαν μέθοδος ρουτίνας με την χρήση εργαλείων όπως το PIP. Μελέτη που διεξήχθη στη Βόρεια Καρολίνα, εξέτασε την επίδραση που έχει η φυσική δραστηριότητα και οι συνήθειες διατροφής της οικογένειας στα παιδιά. Από την μελέτη 5
προέκυψε ότι η γονική υποστήριξη της φυσικής δραστηριότητας αύξησε τον χρόνο άσκησης, ενώ η περιορισμένη πρόσβαση των παιδιών σε ακατάλληλες τροφές, αύξησε την κατανάλωση υγιεινών τροφίμων. Το πρότυπο των υγιεινών διατροφικών συνηθειών, αύξησε την κατανάλωση υγιεινών τροφίμων στα παιδιά με μητέρες χωρίς κολεγιακή μόρφωση. Μεταξύ των παιδιών με μητέρες χωρίς εργασία και κολεγιακή μόρφωση, η περιορισμένη πρόσβαση σε ανθυγιεινά τρόφιμα και η γονική φιγούρα σαν πρότυπο, μείωσαν την κατανάλωση του ανθυγιεινού πρόχειρου φαγητού, ενώ οι τακτικές υποστήριξης των οικογενειακών γευμάτων αύξησαν την κατανάλωσή του. Συνεπώς, η περιορισμένη πρόσβαση σε ανθυγιεινά τρόφιμα, τα υγιεινά πρότυπα διατροφής από τους γονείς, καθώς και η υποστήριξη της φυσικής δραστηριότητας, βελτιώνουν τις διατροφικές συνήθειες των παιδιών και αυξάνουν την κινητική τους δραστηριότητα. Μελέτη που διεξήχθη στην κεντρική Πενσυλβάνια από τους Davison και συν, εξέτασε την επίδραση της οικογένειας (γονείς με αυξημένη θερμιδική πρόσληψη και μειωμένη δραστηριότητα), στον ΔΜΣ κοριτσιών ηλικίας 9-11 ετών. Η μελέτη αναφέρει ότι τα κορίτσια των παραπάνω οικογενειών, παρουσίασαν αυξημένο ΔΜΣ και ΔΜΣ z score κατά τις ηλικίες 5-7 ετών, ο οποίος διατηρήθηκε και κατά τις ηλικίες των 7-11 ετών. Επιπλέον, τα κορίτσια αυτά κατά την ηλικιακή περίοδο 9-11 ετών, παρουσίασαν αυξημένο ποσοστό σωματικού λίπους σε σύγκριση με κορίτσια που προέρχονταν από οικογένειες με φυσιολογική θερμιδική πρόσληψη και άσκηση. Τέλος, στα κορίτσια των παχυσαρκογενών οικογενειών παρατηρήθηκε κατανάλωση δίαιτας με υψηλότερο ποσοστό λίπους καθώς και αυξημένη παρακολούθηση τηλεόρασης, σε σύγκριση με τα κορίτσια μη παχυσαρκογενών οικογενειών. Φαίνεται ότι το οικογενειακό περιβάλλον διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση της συμπεριφοράς των παιδιών ως προς την πρόληψη της παχυσαρκίας. Μελέτη που πραγματοποιήθηκε στο Οχάιο των Η.Π.Α, διερεύνησε την γενική λειτουργία και συμπεριφορά της οικογένειας σε παιδιά με πέντε διαφορετικά χρόνια νοσήματα (κυστική ίνωση, παχυσαρκία, δρεπανοκυτταρική αναιμία, φλεγμονώδη νόσο του εντέρου και επιληψία), και την συνέκρινε με την συμπεριφορά οικογενειών με υγιή παιδιά. Από την μελέτη βρέθηκε ότι η συμπεριφορά και η λειτουργία, τόσο των οικογενειών με παιδιά με χρόνια νοσήματα, όσο και αυτών με υγιή παιδιά, δεν διέφερε σημαντικά. Ωστόσο, στους παράγοντες κινδύνου για την ανεπαρκή λειτουργία της οικογένειας, περιλαμβάνονται η μεγαλύτερη ηλικία των παιδιών, ο μικρότερος αριθμός παιδιών στο σπίτι, καθώς και το χαμηλό οικογενειακό εισόδημα. 6
Μελέτη που πραγματοποιήθηκε στην βόρια Καλιφόρνια, εξέτασε την αποτελεσματικότητα ενός οικογενειακού παρεμβατικού προγράμματος, κλινικά σχεδιασμένου, στην αντιμετώπιση της συζυγικής βίας και του αναπαραγωγικού εξαναγκασμού. Μεταξύ των γυναικών που είχαν αναφέρει βίαιη συζυγική συμπεριφορά κατά τους τελευταίους 3 μήνες πριν από την έναρξη του προγράμματος, παρατηρήθηκε μείωση των κρουσμάτων ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης κατά 71% σε σύγκριση με τις γυναίκες οι οποίες δεν συμμετείχαν στο πρόγραμμα. Επιπλέον, παρατηρήθηκε αυξημένη τάση χωρισμού των ζευγαριών λόγω μη υγιούς σχέσης στα πλαίσια της συζυγικής βίας. Φαίνεται λοιπόν, ότι προγράμματα οικογενειακής υποστήριξης μπορούν να μειώσουν το φαινόμενο του αναπαραγωγικού εξαναγκασμού και της συζυγικής βίας και να υποστηρίξουν τις γυναίκες ως προς την εγκατάλειψη τέτοιων σχέσεων. Μελέτη που πραγματοποιήθηκε στην Μπανκόγκ της Ταϊλάνδης, εξέτασε την δυνατότητα εφαρμογής του προγράμματος Family Matters στις οικογένειες της Μπανγκόκ. Το πρόγραμμα αυτό περιλαμβάνει 4 εγχειρίδια, σχεδιασμένα ώστε να ενισχύσουν την επικοινωνία των γονέων με τους εφήβους σχετικά με την καθυστέρηση της έναρξης κατανάλωσης αλκοόλ, καπνού αλλά και των σεξουαλικών σχέσεων. Η εφαρμογή του προγράμματος όχι μόνο απέσπασε πολύ μεγάλη συμμετοχή, αλλά επιπλέον βρέθηκε να ικανοποιεί τις προσδοκίες και τις ανάγκες των γονέων της Μπανγκόκ, σχετικά με τον τρόπο προσέγγισης των εφήβων απέναντι στα συγκεκριμένα ζητήματα. Η εφαρμογή παρόμοιων προγραμμάτων μπορεί να μεταβάλλει σημαντικά τον τρόπο συμπεριφοράς των γονέων με θετικό αντίκρισμα στην συμπεριφορά των εφήβων, και με το χαμηλότερο δυνατό κόστος. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - Ηλεκτρονικές πηγές πληροφόρησης Gao Υ, Li LP, Kim JH, Congdon N, Lau J, Griffiths S. The impact of parental migration on health status and health behaviours among left behind adolescent school children in China. BMC Public Health 2010, 10:56. Önnerfält J, Erlandsson LK, Orban K, Broberg M, Helgason C, Thorngren-Jerneck K. A family-based intervention targeting parents of preschool children with overweight and obesity: conceptual framework and study design of LOOPS- Lund overweight and obesity preschool study. BMC Public Health 2012, 12:879. Miller E, Levenson R, Herrera L, Kurek L, Stofflet M, Marin L. Exposure to Partner, Family, and Community Violence: Gang-Affiliated Latina Women and Risk of Unintended Pregnancy. Journal of Urban Health: Bulletin of the New York Academy of Medicine 2011, 89(1) doi:10.1007/s11524-011-9631-0. 7
McCann JB, Stein A, Fairburn CG, Dunger DB. Eating habits and attitudes of mothers of children with non-organic failure to thrive. Archives of Disease in Childhood 1994, 70: 234-236. Veloso SM, Matos MG, Carvalho M, Diniz1 JA. Psychosocial Factors of Different Health Behaviour Patterns in Adolescents: Association with Overweight and Weight Control Behaviours. Journal of Obesity 2012 doi:10.1155/2012/852672. Patton SR, Piazza-Waggoner C, Modi AC, Dolan LM, Powers SW. Family Functioning at Meals Relates to Adherence in Young Children with Type 1 Diabetes. J Paediatr Child Health 2009, 45(12): 736 741. Ross CE, Mirowsky J. The Interaction of Personal and Parental Education on Health. Soc Sci Med 2011, 72(4): 591 599. Badr H, Paxton RJ, Ater JL, Urbauer D, Demark-Wahnefried W. Health Behaviors and Weight Status of Childhood Cancer Survivors and Their Parents: Similarities and Opportunities for Joint Interventions. J Am Diet Assoc 2011, 111(12): 1917 1923. Fulkerson JA, Kubik MY, Story M, Lytle L, Arcan C. Are there nutritional and other benefits associated with family meals among at-risk youth? J Adolesc Health 2009, 45(4): 389 395. Gray WN, Graef DM, Schuman SS, Janicke DM, Hommel KA. Parenting stress in pediatric IBD: Relations with child psychopathology, family functioning, and disease severity. J Dev Behav Pediatr 2013, 34(4): 237 244. Østbye T, Malhotra R, Stroo M, Lovelady C, Brouwer R, Zucker N, Fuemmeler B. The Effect of the Home Environment on Physical Activity and Dietary Intake in Preschool Children. Int J Obes (Lond) 2013, 37(10): 1314 1321. Davison KK, Francis LA, Birch LL. Reexamining Obesigenic Families: Parents' Obesityrelated Behaviors Predict Girls' Change in BMI. Obes Res. 2005, 13(11): 1980 1990. Herzer M, Godiwala N, Hommel KA, Driscoll K, Mitchell M, Crosby LE, Waggoner CP, Zeller MH, Modi AC. Family Functioning in the Context of Pediatric Chronic Conditions. J Dev Behav Pediatr 2010, 31(1): 26. Miller E, Decker MR, McCauley HL, Tancredi DJ, Levenson RR, Waldman J, Schoenwald P, SilvermanJG. A family planning clinic partner violence intervention to reduce risk associated with reproductive coercion. Contraception 2011, 83(3): 274 280. Rosati MJ, Cupp PK, Chookare W, Miller BA, Byrnes HF, Fongkaew W, Vanderhoff J, Chamratrithirong A, Rhucharoenpornpanich O, Atwood KA. Successful Implementation of Thai Family Matters:Strategies and Implications. Health Promot Pract 2012, 13(3): 355 363. 8
2. ΣΧΕΔΙΟ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ A. ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ: ΔΙΑΤΑΡΑΓΜΕΝΕΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ (INTERRUPTED FAMILY PROCESSES) Ορισμός: Αλλαγή στις σχέσεις και/ή στη λειτουργικότητα της οικογένειας Σχετιζόμενοι Παράγοντες Μεταβατικές περιστάσεις/ κρίσεις (π.χ. οικονομικές, αλλαγής ρόλων, ασθένεια, τραύμα, αυξημένου κόστους/που προκαλούν ανικανότητα θεραπείες) Αναπτυξιακή μετάβαση/ κρίση (π.χ. απώλεια ή προσθήκη οικογενειακού μέλους, εφηβεία, απομάκρυνση από το σπίτι για σπουδές) Βαθμιαία μεταβολή στο επίπεδο υγείας μέλους της οικογένειας Βαθμιαία μεταβολή των οικογενειακών ρόλων, βαθμιαία μεταβολή της δύναμης των μελών της οικογένειας Τροποποίηση του οικονομικού επίπεδου/δομής της οικογένειας Αλληλεπίδραση με την κοινότητα Προσδιοριστικά χαρακτηριστικά ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΑ Αλλαγές σε: δυναμική συμμαχιών, ικανοποίηση από την οικογένεια, εκφράσεις συγκρούσεων μέσα στην οικογένεια, αποτελεσματικότητα εκπλήρωσης ανατεθειμένων καθηκόντων, συμπεριφορές μείωσης στρες, εκφράσεις σύγκρουσης/ απομόνωσης από κοινοτικές πηγές, σωματικές ενοχλήσεις [Έκφραση σύγχυσης της οικογένειας για το τι να κάνει, λεκτική έκφραση δυσκολιών ανταπόκρισης σε αλλαγή] 9
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΑ Ο νοσηλευτής θα παρατηρεί Αλλαγές σε: ανατεθειμένα καθήκοντα, συμμετοχή στην επίλυση προβλημάτων/ λήψη αποφάσεων, πρότυπα επικοινωνίας, αμοιβαία υποστήριξη, διαθεσιμότητα συναισθηματικής υποστήριξης/ αποτελεσματικής ανταπόκρισης, πρότυπα, τελετουργίες, οικειότητα Σημείωση: μία διάγνωση κινδύνου δε βασίζεται σε ενδείξεις σημείων και συμπτωμάτων καθώς το πρόβλημα δεν υπάρχει και οι νοσηλευτικές παρεμβάσεις κατευθύνονται στην πρόληψη. 10
Β. ΕΠΙΘΥΜΗΤΕΣ ΕΚΒΑΣΕΙΣ/ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ-Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΘΑ: Εκφράζει ελεύθερα και κατάλληλα τα συναισθήματά της Επιδεικνύει εξατομικευμένη συμμετοχή σε διαδικασίες επίλυσης προβλήματος, προσανατολισμένες στην αντιμετώπιση της κατάστασης/ κρίσης Προσανατολίζει τις ενέργειες με αποφασιστικότητα για το σχεδιασμό της αντιμετώπισης της κρίσης Εκφράζει λεκτικά την κατανόηση της ασθένειας/ του τραύματος, της θεραπευτικής αγωγής και της πρόγνωσης Ενθαρρύνει και επιτρέπει στο άρρωστο μέλος της, τη διαχείριση της κατάστασης με το δικό του τρόπο, προάγοντας την ανεξαρτησία του Συμπεριφορά προς Βαθμολόγηση με 1: καθόλου, 2: σπάνια, 3: μερικές φορές, 4: συχνά, 5: συνεχώς, ΜΕ: μη εφαρμόσιμο) Αρχική βαθμολογία:... Τελική βαθμολογία:... Το άτομο / Ο γονέας/το παιδί / η οικογένεια: Δείκτες καθόλου 1 σπάνια 2 μερικές φορές 3 συχνά 4 συνεχώς 5 μη εφαρμόσιμο ΜΕ Αναγνωρίζει την υφιστάμενη παθολογική κατάσταση κρίσης στην οικογένεια Αναγνωρίζει τα υπαρκτά πρότυπα επικοινωνίας/ κανόνες/ ρόλους Περιγράφει τα όρια των μελών της οικογένειας/ τους υπαρκτούς συναισθηματικούς δεσμούς Επισημαίνει πολιτισμικούς και θρησκευτικούς παράγοντες/ διαθέσιμα υποστηρικτικά συστήματα εκτός 11
οικογενείας/οικονομικό επίπεδο οικογένειας Περιγράφει αδυναμίες για το συγκεκριμένο πρόγραμμα συμβουλευτικής Φέρνει ενημερωμένη κάρτα συμμόρφωσης στις προτεινόμενες συνεδρίες συμβουλευτικής και υποστήριξης/ ομαδικής θεραπείας, σε κάθε επίσκεψη Ακολουθεί τις συστάσεις του προγράμματος ανάλογα με την ηλικία Περιγράφει τρόπους βοήθειας για εφαρμογή προηγούμενων επιτυχημένων συμπεριφορών αντιμετώπισης Αναφέρει πιθανές αντιδράσεις σε συμβουλές/προτάσεις Επιβεβαιώνει την ημερομηνία της επόμενης επίσκεψης Ακολουθεί τις συστάσεις για συμμετοχή σε δραστηριότητες κοινωνικής υποστήριξης Ακολουθεί τις συστάσεις για εκμάθηση & εφαρμογή τεχνικών διαχείρισης του άγχους Αναγνωρίζει κοινοτικές υπηρεσίες και διεπιστημονικούς φορείς υποστήριξης 12
Γ. ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ / ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ 1 ης ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ. Αξιολόγηση της ατομικής κατάστασης για αιτιολογικούς/ συμμετέχοντες παράγοντες: Προσδιορισμός της υπάρχουσας παθοφυσιολογίας, ασθένειας/ τραύματος, αναπτυξιακής κρίσης ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ/ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ Αναγνώριση του αναπτυξιακού σταδίου της οικογένειας (π.χ. γάμος, γέννηση παιδιού, παιδιά που εγκαταλείπουν το σπίτι). Παρέχεται η αρχική εκτίμηση για την ανάπτυξη του σχεδίου φροντίδας Επισήμανση των οικογενειακών μελών: γονέας (εις), παιδιά, άντρας/ γυναίκα, διαθεσιμότητα διευρυμένης οικογένειας Παρατήρηση των οικογενειακών προτύπων επικοινωνίας. Εκφράζονται τα συναισθήματα; Ελεύθερα; Ποιος μιλάει σε ποιόν; Ποιος λαμβάνει τις αποφάσεις; Για ποιόν; Ποιος τους επισκέπτεται; Πότε; Ποια η αλληλεπίδραση Μεταξύ των μελών της οικογένειας; Αναγνωρίζονται οι αδυναμίες/ ανησυχίες που πρέπει να διευθετηθούν, καθώς και οι δυνάμεις που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την επίλυση του προβλήματος Αξιολόγηση των ορίων των μελών της οικογένειας. Μοιράζονται τα μέλη την ταυτότητα της οικογένειας κι έχουν μειωμένη αίσθηση ατομικότητας; Φαίνονται συναισθηματικά απόμακροι, αποσυνδεδεμένοι ο ένας με τον άλλον; Οι απαντήσεις σε αυτές τις ερωτήσεις συμβάλλουν στην αναγνώριση συγκεκριμένων προβλημάτων που χρειάζεται να διευθετηθούν. Επιβεβαίωση των προσδοκιών των ρόλων των μελών της οικογένειας. Ποιο είναι το άρρωστο μέλος (π.χ. ανατρεφόμενο άτομο, φροντιστής;) Πως επηρεάζει η ασθένεια τους ρόλους των άλλων; Αναγνώριση των «οικογενειακών κανόνων. Για παράδειγμα, με ποιόν τρόπο οι ανησυχίες του ενήλικα (οικονομικές, ασθένεια κλπ) κρατούνται μακριά από τα παιδιά. Προσδιορισμός της αποτελεσματικότητας των δεξιοτήτων γονικής ικανότητας και των προσδοκιών των γονέων. Επισήμανση της κατεύθυνσης της ενέργειας. Είναι οι προσπάθειες για την επίλυση προβλήματος προσανατολισμένες ή διασκορπισμένες; Ακρόαση των εκφράσεων απόγνωσης/ απελπισίας (π.χ. «Δεν ξέρω τι να κάνω») για την επισήμανση του βαθμού της καταπόνησης και της αδυναμίας διαχείρισης αυτού 13
που συμβαίνει Αξιολόγηση της διαθεσιμότητας/ χρήσης συστημάτων υποστήριξης εκτός οικογένειας ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ/ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ Εππισήμανση των πολιτισμικών και/ η θρησκευτικών παραγόντων που επηρεάζουν τις αντιλήψεις/ προσδοκίες των μελών της οικογένειας 2 ης ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ. Παροχή βοηθείας στην οικογένεια για την αντιμετώπιση της κατάστασης/ κρίσης: Αντιμετώπιση της οικογένειας με ζεστασιά, φροντίδα και σεβασμό Επίγνωση των δυσκολιών και της πραγματικότητας της κατάστασης. Ενισχύεται ότι αναμένεται να υπάρχει κάποιος βαθμός σύγκρουσης και ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την προαγωγή της εξέλιξης. ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΕΣ Διευθέτηση/ ενθάρρυνση της συμμετοχής της οικογένειας σε διεπιστημονική σύσκεψη/ ομαδική θεραπεία, όταν απαιτείται. ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ/ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ Ενθάρρυνση των εκφράσεων θυμού. Αποφυγή έκφρασης προσωπικών σχολίων, καθώς το άτομο είναι συνήθως θυμωμένο μονάχα με την κατάσταση που ελέγχει ελάχιστα η καθόλου. Διατηρούντα τα όρια μεταξύ νοσηλευτή και οικογενείας. Επισήμανση της σημαντικότητας διατήρησης συνεχούς, ανοικτού διαλόγου μεταξύ των μελών της οικογένειας για τη διευκόλυνση της συνεχιζόμενης επίλυσης προβλημάτων Παροχή προφορικής ή γραπτής πληροφόρησης, όταν είναι απαραίτητο. Ενίσχυση, όταν χρειάζεται. Παροχή βοηθείας στην οικογένεια για την αναγνώριση και την ενθάρρυνση της χρήσης των προηγούμενων επιτυχημένων συμπεριφορών αντιμετώπισης. Σύσταση για τακτική και συχνή επικοινωνία των μελών της οικογένειας 14
Συμμετοχή της οικογένειας σε δραστηριότητες κοινωνικής υποστήριξης και κοινοτικές δραστηριότητες του ενδιαφέροντος της και της επιλογής της. 3 ης ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ- Προαγωγή της ευεξίας (εκπαίδευση/ Παράγοντες σχεδιασμού εξόδου: ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ/ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ: Ενθάρρυνση της χρήσης τεχνικών διαχείρισης στρες (π.χ. κατάλληλη έκφραση συναισθημάτων, ασκήσεις χαλάρωσης) Παροχή εκπαιδευτικού υλικού και πληροφόρησης για την υποστήριξη των μελών της οικογένειας στην αντιμετώπιση της πρόσφατης κρίσης. Παροχή βοήθειας στην οικογένεια για την αναγνώριση καταστάσεων που ενδεχομένως οδηγούν σε φόβο/άγχος Συμμετοχή της οικογένειας στο σχεδιασμό κοινών και μελλοντικών στόχων. Προωθείται η δέσμευση επίτευξης των στόχων ή συνέχεια εφαρμογής του σχεδίου ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΕΣ Παραπομπή σε ομάδες (π.χ. αποτελεσματικότητας γονέων, ομάδες υποστήριξης συγκεκριμένων νοσημάτων/αναπηριών, ομάδες αυτοβοήθειας, ιερείς, ψυχολογική, συμβουλευτική/οικογενειακή θεραπεία), όπως ενδείκνυται. Αναγνώριση κοινοτικών υπηρεσιών (π.χ. υπηρεσία παροχής γευμάτων κατ οίκον, επίσκεψη νοσηλευτή, ομάδα υποστήριξης τραύματος, Αντικαρκινική εταιρεία), τόσο για άμεση όσο και για μακροπρόθεσμη υποστήριξη. 15
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ -Χρήσιμοι Σχετικοί Ηλεκτρονικοί Σύνδεσμοι Πατηράκη Κουρμπάνη Ε., (2009), Οδηγός Ανάπτυξης Σχεδίου Νοσηλευτικής Φροντίδας Διαγνώσεις, Παρεμβάσεις και Αιτιολογήσεις, 11 η Αγγλική Έκδοση 1 η Ελληνική Έκδοση, Εκδόσεις Π. Χ. Πασχαλίδης. Επιμέλεια του: Doenges M. E., Moorhouse M. F., Murr A., (2008), Nurse s pocket guide diagnoses, prioritized interventions and rationales, 11 th edition, F. A. Davis Company Philadelphia. http://www1.us.elsevierhealth.com/simon/ulrich/constructor/diagnoses.cfm?did=276 http://www.ncfr.org Smith CA, Stern S.B (1997). Delinquency and Antisocial Behavior: A Review of Family Processes and Intervention Research. Social Service Review. Vol. 71, No. 3 (Sep., 1997), pp. 382-420 Published by: The University of Chicago Press. Article Stable URL:http://www.jstor.org/stable/3001262510.2307/30012625 Ester R. Shapiro. Grief as a Family Process: A Developmental Approach to Clinical Practice 16
3. ΕΝΤΥΠΑ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ 17
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΥΠΕ ΚΕΝΤΡΟ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ / ΙΑΤΡΕΙΟ Α. ΕΝΤΥΠΟ ΕΠΙΚΕΝΤΡΩΜΕΝΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗΣ ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ Υποκειμενικά δεδομένα (προσωπικές αναφορές) Οικογενειακή κατάσταση (σημειώστε): Άγαμος/η:... Έγγαμος/η:. Ζει με:.. Διαζευγμένος/η: Χήρος/α:. Χρονική διάρκεια σχέσης:.. Αντίληψη για τη σχέση: Ανησυχίες/άγχος:. Οικογενειακός ρόλος: Αριθμός/ ηλικία παιδιών: Αντίληψη της σχέσης με τα μέλη της οικογένειας:... Διευρυμένη οικογένεια:.. Άλλα άτομα που τον στηρίζουν: Εθνικοί/ πολιτισμικοί δεσμοί:... Ισχύς εθνικής ταυτότητας:. Διαμονή σε κοινότητα ομοεθνών: Αισθήματα (περιγράψτε): Απώλεια εμπιστοσύνης:..απόρριψη:.δυστυχία:..μοναξιά/απομόν ωση:.προβλήματα που σχετίζονται με ασθένεια/κατάσταση:. Προβλήματα επικοινωνίας:..(π.χ. ομιλία, διαφορετική γλώσσα, εγκεφαλική βλάβη): Χρήση βοηθημάτων λόγου/ επικοινωνίας (καταγράψτε): Ανάγκη διερμηνέως:. Μητρική γλώσσα:.. Οικογενειακό δέντρο: (διάγραμμα σε ξεχωριστή σελίδα): Αντικειμενικά δεδομένα (ευρήματα) Επικοινωνία/ Λόγος: Σαφής:..Χαώδης:.Χαμηλού νοητικού επιπέδου:..αφασικός:..χρήση μη συνηθισμένου τρόπου ομιλίας/ διαταραχή:.λαρυγγεκτομή:..λεκτική/ μη λεκτική επικοινωνία με την οικογένεια/ σημαντικούς άλλους:... Τρόπος οικογενειακός αλληλεπίδρασης:. 18
ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ Υποκειμενικά δεδομένα (αναφορές) Σεξουαλικά ενεργός/ή:.μέθοδος αντισύλληψης: Χρήσηπροφυλακτικών: Σεξουαλικές ανησυχίες /δυσκολίες (π.χ. πόνος, σχέση, ρόλος):. Πρόσφατες αλλαγές σε συχνότητα/ ενδιαφέρον:. Γυναίκες Υποκειμενικά δεδομένα (αναφορές) Έμμηνος ρύση: Ηλικία εμμηναρχής:. Διάρκεια κύκλου:.διάρκεια εμμήνου ρύσης:. Σερβιέτες / ταμπόν ανά ημέρα (αριθμός): Τελευταία έμμηνος ρύση: Αιμορραγία μεταξύ των κύκλων: Αναπαραγωγή: Ανησυχία για υπογονιμότητα: Τύπος θεραπείας:. Ύπαρξη εγκυμοσύνης τώρα: Αριθμόςγεννήσεων:. Αριθμός κυήσεων: Πιθανή ημερομηνία τοκετού:.. Εμμηνόπαυση: Τελευταία έμμηνος ρύση: Υστερεκτομή (τύπος/ημερομηνία): Προβλήματα με: Εξάψεις: Ξηρότητα κόλπου:..κολπική έκκριση: Ορμονοθεραπείες: Θεραπεία οστεοπόρωσης: Μαστοί: Αυτοεξέταση:.Τελευταία μαστογραφία: Τελευταίο τεστ ΠΑΠ :.Αποτελέσματα: 19
Αντικειμενικά δεδομένα (ευρήματα) Εξέταση μαστών: Γεννητικά όργανα: Ύπαρξη οζιδίων/ βλαβών: Κολπική αιμορραγία εκκρίματα:... Αποτελέσματα εξετάσεων σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων:.. Άνδρες Υποκειμενικά δεδομένα (αναφορές) Περιτομή: Εκτομή σπερματικού πόρου (ημερομηνία):. Προβλήματα προστάτη: Αυτοεξέταση:Μαστών:. Ορχεων: Τελευταία ορθοσκόπηση/ εξέταση προστάτη: Τελευταία εξέταση PSA/ημερομηνία: Φάρμακα/ Φυτικά σκευάσματα: Αντικειμενικά δεδομένα (ευρήματα) Εξέταση γεννητικών οργάνων: Πέος: Περιτομή: Ύπαρξη οζιδίων/ βλαβών:...... Αιμορραγία/ έκκριμα: Όρχεις (π.χ. όζοι): Εκτομή σπερματικού πόρου: Εξέταση μαστών:. Αποτελέσματα εξετάσεων σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων: Ακεραιότητα Εγώ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ (ΑΝΑΦΟΡΕΣ) 20
Τί στάση διατηρείτε απέναντι στη ζωή (Θετική/ αρνητική κλπ); Πως βαθμολογείτε την αυτοεκτίμησή σας;(1-10, όπου 10 η υψηλότερη βαθμολογία):.... Τι χαρακτηρίζει τη ψυχική σας διάθεση; Κατάθλιψη;.. Αναφορά στρεσογόνων παραγόντων:. Προηγηθέντες Τρόποι διαχείρισης του στρες: Ανησυχία για οικονομική κατάσταση:. Οικογενειακή κατάσταση:. Τρόπος ζωής:. Πολιτισμικοί/ εθνικοί παράγοντες: Θρήσκευμα:.Ενεργή συμμετοχή σε θρησκευτικές τελετουργίες: Συναισθήματα ( σημειώστε ό,τι ισχύει):.. Αίσθηση αβοήθητου/ ανημποριά:.. Απελπισία: Απώλεια αίσθησης ελέγχου: Νευρικότητα:.. Παθητικότητα:. Εξάρτηση: Ευφορία:. Θυμός/ εχθρικότητα:. Άλλο (εξειδικεύστε):.. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ (ΕΥΡΗΜΑΤΑ) Συναισθηματική κατάσταση (σημειώστε ότι ισχύει): Ηρεμία:.. Φιλικότητα: Συνεργατικότητα:. Αμφιθυμία:..Φόβος:..Άγχος:.. 21