Το πλαίσιο παρακολούθησης και αξιολόγησης για την κοινή γεωργική πολιτική. Γεωργία και Αγροτική Ανάπτυξη

Το πλαίσιο παρακολούθησης και αξιολόγησης για την κοινή γεωργική πολιτική 2014 2020 Γεωργία και Αγροτική Ανάπτυξη

Η Direct Europe είναι μια υπηρεσία που σας βοηθά να βρείτε απαντήσεις στα ερωτήματά σας για την Ευρωπαϊκή Ένωση Αριθμός δωρεάν τηλεφωνικής κλήσης (*): 00 800 6 7 8 9 10 11 (*) Οι πληροφορίες παρέχονται δωρεάν, και οι κλήσεις είναι γενικώς δωρεάν (ενδέχεται όμως κάποιες κλήσεις που πραγματοποιούνται μέσω ορισμένων τηλεπικοινωνιακών φορέων ή από τηλεφωνικούς θαλάμους ή ξενοδοχεία να χρεώνονται). Περισσότερες πληροφορίες για την Ευρωπαϊκή Ένωση παρέχονται από το διαδίκτυο (http://europa.eu). Λουξεμβούργο: Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2015 ISBN 978-92-79-48183-3 (online version) ISBN 978-92-79-48212-0 (print version) doi:10.2762/08362 (online version) doi:10.2762/3693 (print version) Ευρωπαϊκή Ένωση, 2015 Επιτρέπεται η αναπαραγωγή με αναφορά της πηγής. Φωτογραφίες Κεφάλαια 1, 2, 3, 4: istock-thinkstock κεφάλαιο 5: Thinkstock Printed in Belgium Τυπωμενο σε χαρτι λευκασμενο χωρις στοιχειακο χλωριο (ECF)

Περιεχόμενα 1. Εισαγωγή Μια νέα κοινή γεωργική πολιτική για την περίοδο 2014-2020...2 2. Γιατί χρειάζεται η παρακολούθηση και η αξιολόγηση;...6 3. Προσέγγιση για την παρακολούθηση και αξιολόγηση...12 4. Διενέργεια της παρακολούθησης και αξιολόγησης...16 5. Τα αποτελέσματα του πλαισίου παρακολούθησης και αξιολόγησης για την περίοδο 2014-2020... 19 6. Τέλος...24 1

1 Εισαγωγή Μια νέα κοινή γεωργική πολιτική για την περίοδο 2014-2020 Για περισσότερα από 50 χρόνια η κοινή γεωργική πολιτική (ΚΓΠ) είναι η σημαντικότερη κοινή πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Οι βασικοί στόχοι της ΚΓΠ που περιέχονται στη Συνθήκη της Ρώμης έχουν διατηρήσει τη σημασία τους στη διάρκεια των ετών αυτών. Ωστόσο, η ίδια η ΚΓΠ έχει εξελιχθεί και η πορεία μεταρρύθμισης που καθιερώθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1990 οδήγησε σε μια νέα δομή πολιτικής που αντικατοπτρίζει τις μεταβαλλόμενες κοινωνικοοικονομικές, περιβαλλοντικές και πολιτικές συνθήκες που επηρεάζουν τη γεωργία της ΕΕ, καθώς και αλλαγές στους τομείς της γεωργίας, των τροφίμων και της δασοκομίας, όπως και στις αγροτικές περιοχές. Το 2013 η ΚΓΠ γνώρισε άλλη μια σημαντική μεταρρύθμιση. Ενώ πρωταρχικός στόχος αυτής της μεταρρύθμισης ήταν να ανταποκριθεί στις εξελισσόμενες προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο γεωργικός τομέας, η ΚΓΠ προσαρμόστηκε επίσης, ώστε να συμβάλει περισσότερο στην επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» με την προώθηση της έξυπνης, διατηρήσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης ( 1 ). ( 1 ) Η στρατηγική «Ευρώπη 2020» συνιστά την αναπτυξιακή στρατηγική της ΕΕ για την επόμενη δεκαετία. Σε έναν κόσμο που αλλάζει, η ΕΕ πρέπει να καταστεί μια έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς οικονομία. Αυτές οι τρεις αλληλοενισχυόμενες προτεραιότητες αναμένεται να βοηθήσουν την ΕΕ και τα κράτη μέλη να επιτύχουν υψηλά επίπεδα απασχόλησης, παραγωγικότητας και κοινωνικής συνοχής. 2

Σε αυτό το πλαίσιο έχουν καθοριστεί τρεις κύριοι στόχοι για την ΚΓΠ της περιόδου 2014-2020 ( 2 ) και τα υφιστάμενα μέσα της ΚΓΠ έπρεπε να προσαρμοστούν προκειμένου να επιτευχθούν αυτοί οι μακροπρόθεσμοι στόχοι πολιτικής: Βιώσιμη παραγωγή τροφίμων: συμβολή στην επισιτιστική ασφάλεια, με ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της γεωργίας της ΕΕ και ταυτόχρονη παροχή των μέσων ανταπόκρισης στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο τομέας και σχετίζονται με τις διαταραχές στην αγορά και τη λειτουργία της τροφικής αλυσίδας. Βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων και δράση για την κλιματική αλλαγή: εξασφάλιση της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας και του δυναμικού της γεωργίας της ΕΕ, μέσω της διαφύλαξης των φυσικών πόρων από τους οποίους εξαρτάται η γεωργική παραγωγή. Ισόρροπη εδαφική ανάπτυξη: συμβολή στην κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών, με ταυτόχρονη προώθηση των κατάλληλων συνθηκών για τη διασφάλιση της διαρθρωτικής ποικιλομορφίας σε όλη την ΕΕ. ( 2 ) Άρθρο 110 παράγραφος 2 του κανονισμού (EE) αριθ. 1306/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 17ης Δεκεμβρίου 2013, σχετικά με τη χρηματοδότηση, τη διαχείριση και την παρακολούθηση της κοινής γεωργικής πολιτικής και την κατάργηση των κανονισμών (ΕΟΚ) αριθ. 352/78, (ΕΚ) αριθ. 165/94, (ΕΚ) αριθ. 2799/98, (ΕΚ) αριθ. 814/2000, (ΕΚ) αριθ. 1290/2005 και (ΕΚ) αριθ. 485/2008 του Συμβουλίου (ΕΕ L 347 της 20.12.2013). 3

Η ΚΓΠ αντιπροσωπεύει ένα μεγάλο, αν και σταθερά μειούμενο με την πάροδο των ετών, μέρος του προϋπολογισμού της ΕΕ. Αφορά το 37,7 % των συνολικών δαπανών της Ένωσης που έχουν προγραμματιστεί για το διάστημα 2014-2020, ποσό που δαπανάται με τρεις διαφορετικούς τρόπους: 1) Στήριξη του εισοδήματος των γεωργών και παροχή συνδρομής για τη συμμόρφωσή τους με βιώσιμες γεωργικές πρακτικές: οι γεωργοί λαμβάνουν άμεσες ενισχύσεις, υπό την προϋπόθεση ότι τηρούν αυστηρά πρότυπα σχετικά με την ασφάλεια των τροφίμων, την προστασία του περιβάλλοντος και την υγεία και καλή διαβίωση των ζώων. Οι ενισχύσεις αυτές αντιπροσωπεύουν περίπου το 70 % του προϋπολογισμού της ΚΓΠ. Βάσει της μεταρρύθμισης του 2013, το 30 % των άμεσων ενισχύσεων θα συνδέεται με τη συμμόρφωση των ευρωπαίων γεωργών με βιώσιμες γεωργικές πρακτικές που είναι επωφελείς για την ποιότητα του εδάφους, τη βιοποικιλότητα και το περιβάλλον εν γένει, όπως η διαφοροποίηση των καλλιεργειών, η συντήρηση των μόνιμων βοσκοτόπων ή η διατήρηση περιοχών οικολογικής εστίασης στις εκμεταλλεύσεις. 2) Μέτρα στήριξης της αγοράς: τα μέτρα αυτά, υπό μορφή διατάξεων με χαρακτήρα δικτύου ασφαλείας, εφαρμόζονται κυρίως όταν δυσμενείς συνθήκες τείνουν να αποσταθεροποιήσουν τις αγορές. Οι πληρωμές για τα μέτρα αυτά αντιπροσωπεύουν περίπου το 5 % του προϋπολογισμού της ΚΓΠ. 4

Τα μέτρα στήριξης εισοδήματος και αγοράς αποτελούν τον καλούμενο «πυλώνα Ι» της ΚΓΠ. 3) Προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης (ΠΑΑ): τα εν λόγω μέτρα βασίζονται σε εμπεριστατωμένη ανάλυση της περιοχής προγραμματισμού και σε μια επιλογή μέτρων που αποσκοπούν να βοηθήσουν τους γεωργούς να εκσυγχρονίσουν τις εκμεταλλεύσεις τους και να καταστούν ανταγωνιστικότεροι, να προστατεύουν το περιβάλλον και να συμβάλλουν στη διαφοροποίηση των γεωργικών και μη γεωργικών δραστηριοτήτων και στη ζωτικότητα των αγροτικών κοινοτήτων. Τα προγράμματα αυτά αποτελούν τον «πυλώνα ΙΙ» της ΚΓΠ. Είναι πολυετή, συγχρηματοδοτούνται από τα κράτη μέλη και ισοδυναμούν με το 25 % περίπου του προϋπολογισμού της ΚΓΠ. Στο πλαίσιο της ΚΓΠ έχει δημιουργηθεί ένα νέο πλαίσιο παρακολούθησης και αξιολόγησης. Θα παρέχει στις διοικήσεις, καθώς και σε όλους όσοι ενδιαφέρονται για τη γεωργία και την αγροτική ανάπτυξη, βασικές πληροφορίες για την εφαρμογή της ΚΓΠ, τα αποτελέσματά της, καθώς και τις επιπτώσεις της. Θα προσδιορίζει ποσοτικά τις δράσεις στα διάφορα κράτη μέλη, θα περιγράφει τα επιτεύγματά τους, θα επισημαίνει ποια μέσα είναι τα πλέον αποδοτικά και θα επαληθεύει σε ποιο βαθμό έχουν επιτευχθεί οι στόχοι. 5

2 Γιατί χρειάζεται η παρακολούθηση και η αξιολόγηση; Κατά τη διάρκεια της θητείας μας ο επίτροπος Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης θα επικεντρωθεί στην «τακτική παρακολούθηση του οφέλους της δράσης σε επίπεδο ΕΕ, την επανεξέταση της αποτελεσματικότητας των προγραμμάτων δαπανών και την υποβολή εκθέσεων σχετικά με τις επιδόσεις των προγραμμάτων και τα αποτελέσματα που έχουν επιτευχθεί.» Ζαν Κλοντ Γιούνκερ πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Τα αποτελέσματα της παρακολούθησης και της αξιολόγησης προσφέρουν πολύτιμες πληροφορίες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για διάφορους σκοπούς. Τα εν λόγω αποτελέσματα: παρέχουν μια στέρεη βάση ανάλυσης για τον σχεδιασμό της μελλοντικής πολιτικής, επιτρέποντας την κατανόηση της αποτελεσματικότητας των μέτρων και των παρεμβάσεων, καθώς και της επίτευξης των στόχων που έχουν καθοριστεί, και, με τον τρόπο αυτό, υποστηρίζοντας τις εξελίξεις της πολιτικής, βοηθούν στον καθορισμό των στόχων της πολιτικής και του προγράμματος και στη συνέχεια χρησιμοποιούνται για τη μέτρηση του τρόπου με τον οποίο υλοποιούνται οι στόχοι αυτοί μακροπρόθεσμα, συμβάλλουν στη δυνατότητα απολογισμού για τις δημόσιες δαπάνες και, ως εκ τούτου, διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην ανταπόκριση στις ανησυχίες και τα ερωτήματα των πολιτών όσον αφορά τη χρησιμοποίηση των χρημάτων των φορολογουμένων. 6

Τι είναι η παρακολούθηση και η αξιολόγηση; Η παρακολούθηση και η αξιολόγηση είναι δύο συμπληρωματικές αλλά διαφορετικές εργασίες. Η παρακολούθηση είναι η συνεχής εργασία εξέτασης πληροφοριών, η συστηματική απογραφή των δημοσιονομικών εισροών και των χρηματοδοτούμενων δραστηριοτήτων. Παράγει ποσοτικά δεδομένα και παρέχει ανατροφοδότηση σχετικά με την εφαρμογή των μέσων και των μέτρων, διευκολύνοντας τη διόρθωση των αποκλίσεων από τους επιχειρησιακούς και τους ειδικούς στόχους. Η παρακολούθηση, ως εκ τούτου, συμβάλλει στον απολογισμό για τις δημόσιες δαπάνες και παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για τη διαχείριση των προγραμμάτων. Η αξιολόγηση, αφετέρου, συνεπάγεται αποτίμηση για τις παρεμβάσεις σε συνάρτηση με τα αποτελέσματα, τις επιπτώσεις και τις ανάγκες τις οποίες προτίθενται να ικανοποιήσουν. Πρόκειται για συστηματικό εργαλείο που παρέχει αποδεικτικά στοιχεία για τη λήψη αποφάσεων και βελτιώνει την αποτελεσματικότητα, τη χρησιμότητα και την αποδοτικότητα. Η αξιολόγηση συμβάλλει στη διαφάνεια, τη μάθηση και τον απολογισμό. Συνεπώς, επιτρέπει την άντληση διδαγμάτων για το μέλλον σχετικά με το τί λειτουργεί, σε ποιες περιπτώσεις και για ποιο λόγο (ή για ποιον λόγο δεν λειτουργεί). Σκοπός της διενέργειας αξιολογήσεων: Συμβολή στον σχεδιασμό των παρεμβάσεων Βοήθεια στην αποτελεσματική κατανομή των πόρων Βελτίωση της ποιότητας των παρεμβάσεων Υποβολή εκθέσεων σχετικά με τα επιτεύγματα των παρεμβάσεων Επιδόσεις Απολογισμός Αποδοτικότητα Διαφάνεια 7

Στόχος των αξιολογήσεων: Παροχή χρήσιμων και έγκαιρων συμπερασμάτων και συστάσεων για τη χάραξη πολιτικής Ένα παράδειγμα Αξιολόγηση του ευρωπαϊκού σχεδίου προώθησης της κατανάλωσης φρούτων στα σχολεία Σύμφωνα με την αξιολόγηση, το σχέδιο προώθησης της κατανάλωσης φρούτων στα σχολεία είναι το κατάλληλο εργαλείο για την αύξηση της κατανάλωσης φρούτων και λαχανικών από τα παιδιά. Η ανάλυση των πιθανών παραγόντων επιτυχίας του σχεδίου έχει δείξει ότι το ευρύ φάσμα διαφορετικών φρούτων, η μεγάλη συχνότητα προσφοράς φρούτων και λαχανικών και η δωρεάν διανομή συνέβαλαν στον θετικό αντίκτυπο. Μπορεί να συναχθεί το συμπέρασμα ότι το σχέδιο έχει μεγάλη σημασία για την αύξηση της κατανάλωσης φρούτων και λαχανικών από τα παιδιά βραχυπρόθεσμα, ώστε μακροπρόθεσμα να επιτευχθούν πιο υγιεινές διατροφικές επιλογές. Κύριες συστάσεις Θα πρέπει να επιδιώκεται η αδιάλειπτη διανομή ( 35 σχολικές εβδομάδες), καθώς η ανάλυση της αξιολόγησης έδειξε ότι η συμμετοχή επί μεγαλύτερο διάστημα είναι πιο πιθανό να έχει μεγαλύτερο διατηρήσιμο αντίκτυπο όσον αφορά τη βελτίωση των διατροφικών συνηθειών των παιδιών. Συχνότητα παροχής φρούτων και λαχανικών τουλάχιστον τρεις φορές την εβδομάδα φαίνεται να είναι η βέλτιστη για την αποτελεσματικότητα του σχεδίου. Θα πρέπει να προσφέρεται ποικιλία προϊόντων, τουλάχιστον πέντε έως δέκα διαφορετικά φρούτα και λαχανικά, για να διατηρηθεί το ενδιαφέρον των παιδιών. Στόχος της παρακολούθησης: Απόδειξη της προόδου στην υλοποίηση της πολιτικής Η Επιτροπή παρακολουθεί σήμερα τις εξελίξεις στις γεωργικές αγορές, την αγροτική ανάπτυξη και τη χρήση πόρων της ΚΓΠ με μια ποικιλία πηγών στοιχείων και μέσων, όπως π.χ. το κοινό σύστημα παρακολούθησης και αξιολόγησης της αγροτικής ανάπτυξης (CMES), το σύστημα διαδρομής ελέγχου της εκκαθάρισης (CATS), και κοινοποιήσεις και εκθέσεις που διαβιβάζουν τα κράτη μέλη στην Επιτροπή. 8

Ποια είναι τα νέα στοιχεία στο πλαίσιο παρακολούθησης και αξιολόγησης της ΚΓΠ για την περίοδο 2014-2020; Για πρώτη φορά το πλαίσιο παρακολούθησης και αξιολόγησης θα καλύπτει το σύνολο της ΚΓΠ (και τους δύο πυλώνες). Το πλαίσιο υπέστη ορισμένες αλλαγές προς την κατεύθυνση της απλούστευσης και της συνεκτικότητας, διατηρώντας όμως τη σε βάθος κάλυψη των παρεμβάσεων πολιτικής. Το πλαίσιο παρακολούθησης και αξιολόγησης για την ΚΓΠ της περιόδου 2014-2020 καθορίζεται από τους κανονισμούς της ΕΕ σε διάφορα επίπεδα: Ο οριζόντιος κανονισμός [κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1306/2013] στο άρθρο 110 θεσπίζει ένα κοινό πλαίσιο παρακολούθησης και αξιολόγησης με στόχο τη μέτρηση των επιδόσεων της ΚΓΠ. Καλύπτει όλα τα μέσα που αφορούν την παρακολούθηση και την αξιολόγηση των μέτρων της ΚΓΠ, και ειδικότερα των άμεσων ενισχύσεων, των μέτρων στήριξης της αγοράς και των μέτρων αγροτικής ανάπτυξης. 9

Ειδικότερα για τον πυλώνα ΙΙ (αγροτική ανάπτυξη), το σύστημα παρακολούθησης και αξιολόγησης καθορίζεται από: τον κανονισμό για τις κοινές διατάξεις [κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1303/2013] ( 3 ), ο οποίος καθορίζει τα κοινά στοιχεία της παρακολούθησης και της αξιολόγησης για τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία (ΕΔΕΤ), και τον κανονισμό για την αγροτική ανάπτυξη [κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1305/2013] ( 4 ), ο οποίος αντιμετωπίζει τις ιδιαιτερότητες των προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης. ( 3 ) Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1303/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 17ης Δεκεμβρίου 2013, περί καθορισμού κοινών διατάξεων για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, το Ταμείο Συνοχής, το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας και περί καθορισμού γενικών διατάξεων για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, το Ταμείο Συνοχής και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας και για την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1083/2006 (ΕΕ L 347 της 20.12.2013, σ. 320). ( 4 ) Κανονισμός (EE) αριθ. 1305/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 17ης Δεκεμβρίου 2013, για τη στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1698/2005 του Συμβουλίου (ΕΕ L 347 της 20.12.2013, σ. 487). 10

Γενικά, οι εν λόγω κανονισμοί θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη από κοινού, δεδομένου ότι οι αντίστοιχες διατάξεις αλληλοσυμπληρώνονται ( 5 ). Οι επιδόσεις των μέτρων της ΚΓΠ αξιολογούνται σε σχέση με τους τρεις γενικούς στόχους της ΚΓΠ (δηλαδή τη βιώσιμη παραγωγή τροφίμων, τη βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων και τη δράση για την κλιματική αλλαγή, καθώς και την ισόρροπη εδαφική ανάπτυξη), και στην περίπτωση του πυλώνα ΙΙ σε σχέση με τους θεματικούς στόχους της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη. ( 5 ) Για περισσότερες λεπτομέρειες, βλ. τον εκτελεστικό κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 834/2014 της Επιτροπής, της 22ας Ιουλίου 2014, για τη θέσπιση κανόνων σχετικά με την εφαρμογή του κοινού πλαισίου παρακολούθησης και αξιολόγησης της κοινής γεωργικής πολιτικής (EE L 230 της 1.8.2014) και τον εκτελεστικό κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 808/2014 της Επιτροπής, της 17ης Ιουλίου 2014, σχετικά με τη θέσπιση κανόνων εφαρμογής του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1305/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) (ΕΕ L 227 της 31.7.2014). 11

3 Προσέγγιση για την παρακολούθηση και αξιολόγηση Για να καταστεί δυνατή η ορθή παρακολούθηση και αξιολόγηση, οι στόχοι της πολιτικής πρέπει να συνδέονται με τα σχεδιαζόμενα μέτρα. Σε αυτό το πλαίσιο, οι γενικοί στόχοι της ΚΓΠ αναλύονται σε ειδικούς στόχους, ορισμένοι από τους οποίους είναι κοινοί για τον πυλώνα Ι (στήριξη του εισοδήματος και στήριξη της αγοράς) και τον πυλώνα II (αγροτική ανάπτυξη), ενώ άλλοι συνδέονται είτε με τον πυλώνα Ι είτε με τον πυλώνα ΙΙ. Μια εικόνα για τον τρόπο με τον οποίο οι γενικοί στόχοι σχετίζονται με τους ειδικούς στόχους παρουσιάζεται στο σχήμα 1. Τα μέσα του πυλώνα Ι συμβάλλουν στην επίτευξη των ειδικών στόχων και, τελικά, των γενικών στόχων της ΚΓΠ. Οι άμεσες ενισχύσεις στηρίζουν και σταθεροποιούν το εισόδημα των γεωργών, βελτιώνουν την ανταγωνιστικότητα και συμβάλλουν στην παροχή περιβαλλοντικών δημόσιων αγαθών, τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και την προσαρμογή σε αυτήν. Τα μέτρα στήριξης της αγοράς δίνουν τη δυνατότητα να υπάρχει ένα δίχτυ ασφαλείας σε περιόδους κρίσης ή διατάραξης της αγοράς, διατηρώντας με τον τρόπο αυτό τη σταθερότητα της αγοράς, και συμβάλλουν στην ικανοποίηση των προσδοκιών των καταναλωτών. Για τον πυλώνα ΙΙ υπάρχουν έξι προτεραιότητες, στο πλαίσιο των οποίων προγραμματίζονται τα μέτρα για να συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων της πολιτικής. Υπάρχει μια γενική προτεραιότητα, δηλ. η προώθηση της μεταφοράς γνώσεων και της καινοτομίας και τρεις διατομεακοί στόχοι (καινοτομία, περιβάλλον, μετριασμός της κλιματικής αλλαγής και προσαρμογή σε αυτήν) που σχετίζονται με όλες τις άλλες πέντε προτεραιότητες. 12

ΣΧΉΜΑ 1: Γενικοί και ειδικοί στόχοι της ΚΓΠ Γενικοί στόχοι της ΚΓΠ Βιώσιμη παραγωγή τροφίμων Βιώσιμη διαχείριση φυσικών πόρων και δράση για την κλιματική αλλαγή Ισόρροπη εδαφική ανάπτυξη Ειδικοί στόχοι της ΚΓΠ Διατήρηση της σταθερότητας στην αγορά Ικανοποίηση των προσδοκιών των καταναλωτών Διατήρηση της ποικιλομορφίας της γεωργίας στην ΕΕ Αύξηση εισοδήματος των γεωργών Βελτίωση γεωργικής ανταγωνιστικότητας Προώθηση καινοτομίας Προώθηση της κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης των αγροτικών περιοχών Θεματικοί στόχοι του ΚΣΠ(*) Παροχή περιβαλλοντικών δημόσιων αγαθών Ειδικοί στόχοι του πυλώνα I Μετριασμός της κλιματικής αλλαγής και προσαρμογή σε αυτήν Προτεραιότητες του πυλώνα II (*) ΚΣΠ: Κοινό Στρατηγικό Πλαίσιο, στο οποίο περιλαμβάνονται το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, το Ταμείο Συνοχής, το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας. Δείκτες Γενικά, ένας δείκτης είναι εργαλείο για τη μέτρηση της επίτευξης ενός στόχου, π.χ., κινητοποίηση πόρων, ολοκλήρωση υλοποιήσεων ή επίτευξη αποτελέσματος, ή για την περιγραφή του πλαισίου (οικονομικού, κοινωνικού ή περιβαλλοντικού). Οι πληροφορίες που παρέχει ένας δείκτης είναι ένα δεδομένο που χρησιμοποιείται για τη μέτρηση πραγματικών περιστατικών ή γνωμών. Οι δείκτες είναι αθροίσματα δεδομένων που επιτρέπουν τον ποσοτικό προσδιορισμό (και την απλοποίηση) φαινομένων. 13

ΣΧΉΜΑ 2: Ιεραρχία δεικτών Δείκτες πλαισίου Γενικοί στόχοι της ΚΓΠ Δείκτες επιπτώσεων Κατάσταση & τάσεις Ειδικοί στόχοι της ΚΓΠ (ειδικοί στόχοι του πυλώνα I, προτεραιότητες του πυλώνα II Δείκτες αποτελεσμάτων Μέσα του πυλώνα I & μέτρα του πυλώνα II Δείκτες υλοποιήσεων 14

Δείκτες υπάρχουν σε τρία διαφορετικά επίπεδα: οι δείκτες υλοποιήσεων παρουσιάζουν το άμεσο «προϊόν» του μέτρου (π.χ. 50 επενδύσεις εξοικονόμησης ενέργειας που χρηματοδοτούνται μέσω ενός μέτρου) οι δείκτες αποτελεσμάτων παρουσιάζουν το απευθείας και άμεσο αποτέλεσμα του μέτρου/προγράμματος (π.χ. 500 θέσεις εργασίας που δημιουργούνται ως αποτέλεσμα του επενδυτικού μέτρου). Οι δείκτες επιπτώσεων υπερβαίνουν το απευθείας, άμεσο αποτέλεσμα, αλλά έχουν πιο μακροπρόθεσμο ορίζοντα (π.χ. ποσοστό ανεργίας στις αγροτικές περιοχές). Γενικά, οι δείκτες επιπτώσεων συνδέονται με τους γενικούς στόχους της ΚΓΠ, οι δείκτες αποτελεσμάτων με τους ειδικούς στόχους, ενώ οι δείκτες υλοποιήσεων με μεμονωμένες παρεμβάσεις πολιτικής. Τέλος, υπάρχει μια δέσμη δεικτών πλαισίου, οι οποίοι παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τις γενικές τάσεις της οικονομίας, την κατάσταση του περιβάλλοντος, γενικοί κλιματικοί δείκτες, γεωργικές και αγροτικές στατιστικές κ.λπ. Από κοινού οι δείκτες μπορούν να θεωρούνται ως ο «πίνακας ελέγχου» της ΚΓΠ, παρέχοντας ένα σύνολο ουσιωδών πληροφοριών. Αλλά, όπως το ταχύμετρο στο αυτοκίνητό μας, το οποίο δεν γνωρίζει εάν ταχύτητα 50 km/h κατά την οδήγηση είναι υπερβολική ή όχι, και οι τιμές των δεικτών της ΚΓΠ πρέπει να κρίνονται με βάση το πλαίσιό τους. Με άλλα λόγια, οι δείκτες αποτελούν το σημείο εκκίνησης για τους αξιολογητές προκειμένου να κρίνουν την ΚΓΠ. Με τη χρήση του συστήματος αυτού, από κοινού με τα κράτη μέλη, η Επιτροπή θα είναι σε θέση να μετρά το μέγεθος της ΚΓΠ και να εκτιμά εάν είναι καλά σχεδιασμένη. Τα κράτη μέλη και η Επιτροπή θα συνεδριάζουν τακτικά για να ανταλλάσσουν εμπειρίες και ορθές πρακτικές, στον πρώτο και δεύτερο πυλώνα. 15

4 Διενέργεια της παρακολούθησης και αξιολόγησης Ποιος συμμετέχει πράγματι στην παρακολούθηση και την αξιολόγηση; Το πλαίσιο παρακολούθησης και αξιολόγησης περιλαμβάνει διάφορους παράγοντες, π.χ., κράτη μέλη, διαχειριστικές αρχές και οργανισμούς πληρωμών (που ενεργούν εξ ονόματο/για λογαριασμό των κρατών μελών) και υπηρεσίες της Επιτροπής με διάφορες αρμοδιότητες. Αξιολογήσεις των μέτρων του πυλώνα Ι διενεργούνται από ανεξάρτητους εξωτερικούς αναδόχους υπό την ευθύνη των υπηρεσιών της Επιτροπής με βάση ένα πολυετές σχέδιο αξιολόγησης. Ο ανεξάρτητος εξωτερικός ανάδοχος διενεργεί την αξιολόγηση σύμφωνα με τους όρους αναφοράς, υπό την εποπτεία μιας ομάδας καθοδήγησης, σε μια δεδομένη, συμβατικά καθορισμένη χρονική περίοδο. Για τον πυλώνα ΙΙ, οι αξιολογήσεις διενεργούνται από τα κράτη μέλη/για λογαριασμό των κρατών μελών, ενώ η συγκεφαλαιωτική έκθεση των εν λόγω αξιολογήσεων σε επίπεδ ΕΕ πραγματοποιείται υπό την ευθύνη των υπηρεσιών της Επιτροπής. 16

Αυτή η οργανωτική δομή αντιστοιχεί σε μεγάλο βαθμό στην πρακτική της περιόδου 2007-2013, με εξαίρεση την καινοτομία για μέτρηση των επιπτώσεων της ΚΓΠ ως συνόλου (δηλ. και των δύο πυλώνων συνδυασμένων για να δοθεί σαφής εικόνα). Για να οργανωθούν οι μελλοντικές αξιολογήσεις κατά τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο, αυτές είναι διαρθρωμένες σε θεματική βάση, σύμφωνα με τους γενικούς στόχους της ΚΓΠ. Η ΚΓΠ αποτελεί αντικείμενο επιμερισμένης διαχείρισης. Αυτό σημαίνει ότι οι πληροφορίες που χρησιμοποιούνται προέρχονται σε μεγάλο βαθμό από τα κράτη μέλη. Κατά τον σχεδιασμό του πλαισίου παρακολούθησης και αξιολόγησης, δόθηκε ιδιαίτερη προσοχή στα ζητήματα της αναλογικότητας, της απλούστευσης και της μείωσης του διοικητικού φόρτου. Ως εκ τούτου, ο συνολικός αριθμός των δεικτών έχει περιοριστεί και δόθηκε έμφαση στη χρήση δεικτών που βασίζονται, στο μέτρο του δυνατού, στις υπάρχουσες, καθιερωμένες πηγές δεδομένων, καθώς και στην περαιτέρω χρήση των πληροφοριών που έχουν ήδη παρασχεθεί από τα κράτη μέλη. Η χρήση των εν λόγω καθιερωμένων πηγών δεδομένων συμβάλλει επίσης στην αξιοπιστία των δεικτών. 17

Συλλογή πληροφοριών και πηγές δεδομένων Ως μέρος του πλαισίου παρακολούθησης και αξιολόγησης για την ΚΓΠ της περιόδου 2014-2020, καθορίστηκε μια σειρά δεικτών που υποστηρίζουν την εκτίμηση των επιδόσεων της ΚΓΠ. Υπάρχει ένα ευρύ φάσμα πηγών δεδομένων που χρησιμοποιούνται για το όλο πλαίσιο παρακολούθησης και αξιολόγησης της ΚΓΠ, π.χ. ανακοινώσεις και κοινοποιήσεις από κράτη μέλη, επίσημες στατιστικές της Eurostat, δεδομένα που συγκεντρώνονται από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος, δεδομένα της Παγκόσμιας Τράπεζας κ.λπ. Για καθέναν από τους δείκτες που χρησιμοποιούνται έχει καταρτιστεί λεπτομερές πληροφοριακό δελτίο, το οποίο εξηγεί τον ακριβή ορισμό και την πηγή των δεδομένων, το επίπεδο γεωγραφικής λεπτομέρειας, τη συχνότητα και την προθεσμία υποβολής εκθέσεων κ.λπ., ώστε να διασφαλισθεί ότι όλοι οι πάροχοι δεδομένων εργάζονται στην ίδια βάση και ότι οι χρήστες των δεδομένων κατανοούν τι αντιπροσωπεύουν τα δεδομένα. 18

5 Τα αποτελέσματα του πλαισίου παρακολούθησης και αξιολόγησης για την περίοδο 2014-2020 Εκθέσεις Για να παρακολουθείται η αποτελεσματικότητα της πολιτικής σε σχέση με τους στόχους της και για να επιτευχθεί ο απολογισμός και η διαφάνεια καθ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας, η Επιτροπή θα υποβάλλει έκθεση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σύμφωνα με το άρθρο 318 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Άρθρο 318 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης «Η Επιτροπή υποβάλλει επίσης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο έκθεση αξιολόγησης των οικονομικών της Ένωσης βασιζόμενη στα αποτελέσματα που έχουν επιτευχθεί ιδίως όσον αφορά τις επισημάνσεις στις οποίες προέβησαν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο βάσει του άρθρου 319.» 19

Η πρώτη έκθεση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με την παρακολούθηση και την αξιολόγηση της ΚΓΠ 2014-2020, το 2018, θα επικεντρωθεί στην εφαρμογή της πολιτικής και τα πρώτα αποτελέσματα. Πληρέστερη αξιολόγηση των επιπτώσεων της ΚΓΠ αναμένεται έως το 2021. Χρονοδιάγραμμα με όλες τις βασικές ημερομηνίες υποβολής των εκθέσεων παρουσιάζεται στο σχήμα 3. Ειδικά για τον πυλώνα ΙΙ, τα κράτη μέλη θα υποβάλλουν κάθε έτος, αρχής γενομένης από το 2016 και έως το 2024, ετήσια έκθεση υλοποίησης (ΕΕΥ) σχετικά με την υλοποίηση του προγράμματος αγροτικής ανάπτυξης κατά το προηγούμενο ημερολογιακό έτος. Το 2017 και το 2019, θα υποβληθεί επαυξημένη ετήσια έκθεση υλοποίησης (ΕΕΥ) με πρόσθετες πληροφορίες για το ΠΑΑ σε σχέση με την εφαρμογή του συμφώνου εταιρικής σχέσης, του εγγράφου που συντάσσεται σε επίπεδο κράτους μέλους και καλύπτει όλα τα ΕΔΕΤ προκειμένου να εξασφαλίσει την ευθυγράμμιση με τη στρατηγική «Ευρώπη 2020» καθώς και με τους ειδικούς στόχους του Ταμείου ( 6 ). ( 6 ) «Σύμφωνο εταιρικής σχέσης»: ένα έγγραφο που συντάσσει κράτος μέλος με τη συμμετοχή εταίρων, βάσει της προσέγγισης της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης, το οποίο ορίζει τη στρατηγική του εν λόγω κράτους μέλους, τις προτεραιότητες και τις ρυθμίσεις για τη χρήση των πόρων των ΕΔΕΤ με αποτελεσματικό και επαρκή τρόπο προκειμένου για την επίτευξη της στρατηγικής της Ένωσης σχετικά με την έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, και το οποίο εγκρίνεται από την Επιτροπή μετά από αξιολόγηση και διάλογο με το οικείο κράτος μέλος. 20

Παράλληλα, προβλέπεται ότι η Γενική Διεύθυνση Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης της Επιτροπής θα δημοσιεύει τακτικά πληροφορίες σχετικά με τους δείκτες που αφορούν την εξέλιξη της ΚΓΠ. ΣΧΉΜΑ 3: Απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων στο πλαίσιο της ΚΓΠ Βασικά στάδια υποβολής εκθέσεων για τις επιδόσεις της ΚΓΠ 2014 2020 Το σύνολο της νέας ΚΓΠ αρχίζει να ισχύει 1.1.2015 ΠΥΛΩΝΑΣ II Εκπόνηση ΠΑΑ συμπεριλαμβανομένης εκ των προτέρων αξιολόγησης, σχεδίων αξιολόγησης και δεικτών ΕΕΥ για την υλοποίηση των ΠΑΑ(*) μέχρι το 2024 30.6.2016 Επαυξημένη ΕΕΥ 30.6.2017 ΕΕΥ 30.6.2018 Επαυξημένη ΕΕΥ 30.6.2019 ΕΕΥ 30.6.2020 ΕΕΥ 30.6.2021 ΕΕΥ 30.6.2022 Πρώτη έκθεση για τις επιδόσεις της ΚΓΠ Δεύτερη έκθεση για τις επιδόσεις της ΚΓΠ ΠΥΛΩΝΑΣ I 31.12.2018 31.12.2021 Τα κράτη μέλη αποστέλλουν κοινοποιήσεις στην Επιτροπή σχετικά με την εκτέλεση των άμεσων ενισχύσεων και των μέτρων στήριξης της αγοράς 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 (*) Κάθε έτος τα κράτη μέλη θα υποβάλλουν την ΕΕΥ, αρχής γενομένης από το 2016 και μέχρι το 2024, για την υλοποίηση των ΠΑΑ κατά το προηγούμενο ημερολογιακό έτος. Η έκθεση που θα υποβληθεί το 2016 θα καλύπτει τα ημερολογιακά έτη 2014 και 2015. 21

Αξιολογήσεις Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης ανακοινώνονται κατά τρόπον ώστε να εξασφαλίζεται η μέγιστη χρήση των αποτελεσμάτων και να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των ενδιαφερομένων, π.χ. του Συμβουλίου, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου. Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης ανακοινώνονται αποτελεσματικά σε όλους τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων και σε άλλα ενδιαφερόμενα μέρη. Επιπλέον, τα αποτελέσματα της αξιολόγησης τίθενται επίσης στη διάθεση του κοινού ( 7 ), ενώ στοχευμένες συνοπτικές πληροφορίες που διευκολύνουν την επικοινωνία με το ευρύ κοινό δημοσιεύονται στους ακόλουθους δικτυακούς τόπους της Γενικής Διεύθυνσης Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης της Επιτροπής: Εκθέσεις αξιολόγησης Πολιτικές στήριξης της αγοράς και του εισοδήματος http://ec.europa.eu/agriculture/evaluation/market and income reports/index_en.htm Εκθέσεις αξιολόγησης Αγροτική ανάπτυξη http://ec.europa.eu/agriculture/evaluation/rural development reports/index_en.htm ( 7 ) Εκτός εάν μπορεί να ζητηθεί η εμπιστευτικότητα βάσει μιας από τις εξαιρέσεις που προβλέπονται στο άρθρο 4 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1049/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 30ής Μαΐου 2001, για την πρόσβαση του κοινού στα έγγραφα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής (ΕΕ L 145 της 31.5.2001). 22

Χρήση των αποτελεσμάτων της αξιολόγησης Οι αξιολογήσεις αποτελούν σημαντική πηγή πληροφοριών για να κριθούν οι επιδόσεις της πολιτικής. Τα συμπεράσματα και οι συστάσεις των αξιολογήσεων που διεξάγονται μπορούν να τροφοδοτήσουν την εκτίμηση επιπτώσεων. Οι αξιολογήσεις επίσης συμβάλλουν στη διαμόρφωση και τη βελτίωση της μελλοντικής λήψης αποφάσεων και χάραξης πολιτικής (βλ. σχήμα 4). ΣΧΉΜΑ 4: Χρήση των αποτελεσμάτων της αξιολόγησης Υλοποιούμενη πολιτική Οι αξιολογήσεις συμβάλλουν στη διαμόρφωση και τη βελτίωση της μελλοντικής λήψης αποφάσεων και χάραξης πολιτικής Οι αξιολογήσεις χρησιμεύουν ως σημαντική πηγή πληροφοριών προκειμένου να κριθούν οι επιδόσεις της πολιτικής Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης μπορούν να τροφοδοτήσουν την εκτίμηση επιπτώσεων 23

6 Τέλος...... η παρακολούθηση και η αξιολόγηση δεν είναι απλώς νομικές απαιτήσεις, αλλά και ζωτική συμβολή στη βελτίωση της μελλοντικής λήψης αποφάσεων και χάραξης πολιτικής. Ως εκ τούτου, το πλαίσιο παρακολούθησης και αξιολόγησης της ΚΓΠ της περιόδου 2014-2020 έχει σχεδιαστεί για να παρέχει χρήσιμες κατευθύνσεις που θα βοηθήσουν όλους τους εμπλεκόμενους παράγοντες, με βάση την αρμοδιότητά τους, να διατηρήσουν υψηλό επίπεδο εφαρμογής της πολιτικής που θα συμβάλει στην επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». 24 Το πλαίσιο παρουσιάζει την κατάσταση σε σχέση με την επί του παρόντος εφαρμοστέα νομοθεσία. Δεδομένου ότι η πολιτική εξελίσσεται συνεχώς, το πλαίσιο θα βελτιώνεται παράλληλα και θα προσαρμοστεί στην αντιμετώπιση των μελλοντικών προκλήσεων. Ωστόσο, οι προσπάθειες που απαιτούνται πρέπει να είναι αναλογικές, έγκαιρες και να χρησιμοποιούνται αποτελεσματικά για τη βελτίωση της πολιτικής, καθώς και του σχεδιασμού και της υλοποίησης των προγραμμάτων.

ΠΩΣ ΘΑ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΕΙΤΕ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΕ Δωρεάν εκδόσεις: ένα αντίτυπο: από το EU Bookshop (http://bookshop.europa.eu) περισσότερα από ένα αντίτυπα ή αφίσες/χάρτες: από τις αντιπροσωπείες της Ευρωπαϊκής Ένωσης(http://ec.europa.eu/represent_el.htm), από τα γραφεία εκπροσώπησης στις εκτός ΕΕ χώρες (http://eeas.europa.eu/delegations/index_el.htm), επικοινωνώντας με την υπηρεσία Europe Direct (http://europa.eu/europedirect/index_el.htm) ή καλώντας τον αριθμό 00 800 6 7 8 9 10 11 (δωρεάν τηλεφωνικός αριθμός από όλη την Ένωση) (*). (*) Οι πληροφορίες παρέχονται δωρεάν, και οι κλήσεις είναι γενικώς δωρεάν (ενδέχεται όμως κάποιες κλήσεις που πραγματοποιούνται μέσω ορισμένων τηλεπικοινωνιακών φορέων ή από τηλεφωνικούς θαλάμους ή ξενοδοχεία να χρεώνονται). Εκδόσεις επί πληρωμή: από το EU Bookshop (http://bookshop.europa.eu).

26 KF-04-15-328-EL-C