Έκθεση των πιλοτικών δράσεων πρόληψης των αποβλήτων στην περιοχή Παραλιμνίου, Κύπρος (Δήμος Παραλιμνίου)

Έκθεση των πιλοτικών δράσεων πρόληψης των αποβλήτων στην περιοχή Παραλιμνίου, Κύπρος (Δήμος Παραλιμνίου) Έκθεση παραδοτέο / Δράση 5 Έργο WASPTool «Ανάπτυξη και Επίδειξη ενός Εργαλείου Υποστήριξης της Πρόληψης Αποβλήτων για την Τοπική Αυτοδιοίκηση (LIFE10 ENV/GR/ 622) Σεπτέμβριος 2014 Το Έργο «Εργαλείο WASP» συγχρηματοδοτείται από την ΕΕ

Έκθεση για τις πιλοτικές δράσεις πρόληψης αποβλήτων στο Δήμο Παραλιμνίου Τίτλος έργου: Ακρωνύμιο/σύντμηση του τίτλου: Κωδικός Έργου: Τύπος εγγράφου: Συγγραφέας (-εις): Διορθώθηκε από: Εγκρίθηκε από: Δηλωθείσα ημερομηνία παράδοσης: Ημερομηνία παράδοσης: Αντικείμενο: Λέξεις κλειδιά: Ανάπτυξη και Επίδειξη ενός Εργαλείου Υποστήριξης της Πρόληψης Αποβλήτων για την Τοπική Αυτοδιοίκηση Εργαλείο WASP / WASP Tool LIFE 10 ENV/GR/622 Deliverable ENVITECH / Δήμος Παραλιμνίου Αντώνης Ζορπάς, Ειρήνη Βουκκαλή, Παντελίτσα Λοϊζιά, Κωνσταντίνα Σωτηρίου, Βουκκαλής Νικόλας, Κορίνα Φάνου, Δέσπω Πυρίλλη, Παγανιώτα Γούμενου, Αναστάσιος Γεωργίου Σεπτέμβριος 2014 Σεπτέμβριος 2014 Εκθεση αποτελεσμάτων της εφαρμογής των πιλοτικών δράσεων στην περιοχή του Παραλιμνίου από το φορέα διαχείρισης Δήμος Παραλιμνίου και την ENVITECH Εφαρμογή, πιλοτικές δράσεις, Πρόληψη Αποβλήτων, Κύπρος, φορείς διαχείρισης, Δήμος Παραλιμνίου

Έκθεση για τις πιλοτικές δράσεις πρόληψης αποβλήτων στο Δήμο Παραλιμνίου ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ...5 2. ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΜΕΛΕΤΗΣ...6 3. ΠΑΡΑΔΟΧΕΣ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ & ΕΛΕΓΧΟΥ ΜΕΣΩ ΤΟΥ WASP-TOOL...7 4. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΠΙΛΟΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟΥ (ΦΟΡΕΑΣ: ΔΗΜΟΣ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟΥ)...10 4.1. ΔΡΑΣΗ ΜΕΙΩΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΡΟΦΩΝ/ΤΡΟΦΙΜΩΝ...10 4.1.1. Εκστρατεία ενημέρωσης του κοινού...11 4.1.2. Ενημέρωση μιας επιλεγμένης ομάδας 100 ατόμων και εκτίμηση της αποτελεσματικότητας της...15 4.1.3. Εκπαίδευση συμμετεχοντων για την πρόληψη τροφίμων...19 4.1.4. Συγκεντρωτικά στοιχεία & δείκτες αξιολόγησης της δράσης...29 4.2. ΔΡΑΣΗ ΜΕΙΩΣΗΣ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΩΝ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ...31 4.3. Συγκεντρωτικά στοιχεία & δείκτες αξιολόγησης της δράσης...36 4.4. ΔΡΑΣΕΙΣ ΜΕΙΩΣΗΣ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΣΑΚΟΥΛΑΣ...38 4.5. Συγκεντρωτικά στοιχεία & δείκτες αξιολόγησης της δράσης...46 4.6. ΔΡΑΣΗ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΠΛΑΣΤΙΚΩΝ ΜΠΟΥΚΑΛΙΩΝ (ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΟΥ ΜΠΟΥΚΑΛΙΟΥ)...47 4.6.1. Συγκεντρωτικά στοιχεία & δείκτες αξιολόγησης της δράσης...111

Έκθεση για τις πιλοτικές δράσεις πρόληψης αποβλήτων στο Δήμο Παραλιμνίου ΑΚΡΩΝΥΜΙΑ/ΑΡΚΤΙΚΟΛΕΞΑ ΕΕ: ΑΗΗΕ: ΑΣΑ: ΒΑΑ: ΒΑ: ΜΚΟ Ευρωπαϊκή Ένωση Απόβλητα ηλεκτρικού & ηλεκτρονικού εξοπλισμού Αστικά στερεά απόβλητα Βιοαποδομήσιμα απόβλητα Βιοαπόβλητα Μη Κυβερνητική οργάνωση

Έκθεση για τις πιλοτικές δράσεις πρόληψης αποβλήτων στο Δήμο Παραλιμνίου 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα έκθεση αποτελεί παραδοτέο της Δράσης 5 του Έργου WASP Tool (LIFE10 ENV/GR/622) και περιλαμβάνει την περιγραφή, τα πεπραγμένα, τα συμπεράσματα και την αξιολόγηση από την εφαρμογή των πιλοτικών δράσεων πρόληψης των αποβλήτων στην περιοχή του Δήμου Παραλιμνίου (Κύπρος) σύμφωνα με τα αποτελέσματα που προέκυψαν από την εφαρμογή του εργαλείου WASP -Tool. Για κάθε πιλοτική δράση παρουσιάζονται οι στόχοι, ο τρόπος υλοποίησης καθώς και τα αποτελέσματα από την εφαρμογή τους. Στο τέλος υπάρχει ένας συγκεντρωτικός πίνακας όπου παρουσιάζονται τα κυριότερα ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία από την εφαρμογή τους και οι αντίστοιχοι δείκτες παρακολούθησης και αξιολόγησης που προέκυψαν κατά την ανάλυση της Δράσης 2 του έργου. Abstract This report is a deliverable of Action 5 of the project WASP Tool (LIFE10 ENV / GR / 622) and contain the description, the progress, the conclusions and the assessment of the waste prevention pilot actions implemented in the Municipality of Paralimni according to the results derived by the implementation of the WASP Tool. The objectives, the method of implementation and the results of the four (4) waste prevention interventions are presented. At the end there are summary tables showing the main quantitative and qualitative data from their application and the corresponding monitoring and evaluation indicators that emerged during the analysis of Action 2 of the project.

Έκθεση για τις πιλοτικές δράσεις πρόληψης αποβλήτων στο Δήμο Παραλιμνίου 2. ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Για την επιλογή των δράσεων προς διερεύνηση και εφαρμογή στο εργαλείο WASP-Tool, χρησιμοποιήθηκαν τα ακόλουθα κριτήρια λαμβάνοντας υπόψη περιβαλλοντικούς, οικονομικούς και κοινωνικούς παράγοντες: Σπουδαιότητα του ρεύματος των αποβλήτων που στοχεύει η δράση Εκτιμώμενη ποσότητα αποβλήτων που αποτρέπεται ή εκτρέπεται Κόστος υλοποίησης Ευκολία εφαρμογής σε διαφορετικές χώρες και περιοχές Αποτελεσματικότητα (ύπαρξη καθορισμένων στόχων και μετρήσιμα αποτελέσματα) Δημιουργία νέων θέσεων εργασίας Επίπεδο απαιτούμενης αλλαγής στη συμπεριφορά / συνήθεια των κατοίκων Γενικότερη δυσκολία εφαρμογής Καταλληλότητα και προσαρμοστικές δυνατότητες για την Ελλάδα και την Κύπρο Δυνατότητα αξιοποίησης της Αξιολόγησης του Κύκλου Ζωής των προϊόντων Χρήση ευρηματικών τεχνικών για την εφαρμογή της δράσης Εύκολη αναπαραγωγή και σχετική συνάφεια στις περιοχές της Ευρώπης που εφαρμόσθηκαν Ύπαρξη ποσοτικών δεικτών αξιολόγησης Από την εφαρμογή των παραπάνω κριτηρίων στη Δράση 2 του προγράμματος LIFEWASP Tool και λαμβάνοντας υπόψη ένα ευρύ φάσμα δράσεων που έχουν υλοποιηθεί σε διάφορες περιοχές της Ευρώπης (Έκθεση Διερεύνησης & αξιολόγησης υφιστάμενης κατάστασης)προέκυψε η δέσμη δράσεων πρόληψης, που παρουσιάζεται στον Πίνακα 1, ανά κατηγορία ρεύματος αποβλήτων. Πίνακας 1: Αρχική επιλογή των δράσεων πρόληψης των αποβλήτων προς εφαρμογή στις περιοχές ενδιαφέροντος ΡΕΥΜΑ ΔΡΑΣΕΙΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ Οικιακή κομποστοποίηση Ενέργειες πρόληψης της δημιουργίας αποβλήτων τροφών ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΕΣ Ενθάρρυνση της επιστροφής και επαναχρησιμοποίησης συσκευασιών προϊόντων Ενθάρρυνση της χρήσης επαναχρησιμοποιούμενων μέσων μεταφοράς καταναλωτικών προϊόντων (μείωση χρήσης της πλαστικής σακούλας μίας χρήσης) ΧΑΡΤΙ Ενθάρρυνση της μείωσης χρήσης χαρτιού στο γραφείο Μείωση της ανεπιθύμητης αλληλογραφίας Μείωση των αποβλήτων εκτυπωμένου χαρτιού ΟΓΚΩΔΗ Προώθηση δραστηριοτήτων επιδιόρθωσης & επαναχρησιμοποίησης

Έκθεση για τις πιλοτικές δράσεις πρόληψης αποβλήτων στο Δήμο Παραλιμνίου επίπλων Προώθηση δραστηριοτητων επισκευής ΑΗΗΕ ΑΛΛΑ Ενθάρρυνση της επαναχρησιμοποίησης & επιδιόρθωσης ΑΠΟΒΛΗΤΑ ενδυμάτων, υποδημάτων Η παραπάνω κατηγοριοποίηση βασίστηκε επιπλέον, στη σπουδαιότητα των συγκεκριμένων ρευμάτων αποβλήτων τόσο σε ποσοτικό όσο και σε ποιοτικό επίπεδο. 3. ΠΑΡΑΔΟΧΕΣ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ & ΕΛΕΓΧΟΥ ΜΕΣΩ ΤΟΥ WASP-TOOL Λαμβάνοντας υπόψη τις απαιτήσεις του προγράμματος LIFE και τις ιδιαιτερότητες της περιοχής μελέτης (Παραλίμνι Κύπρου) προσδιορίστηκαν οι τομείς προτεραιότητας. Στη συνέχεια, με τη χρήση του εργαλείου WASP- Tool προέκυψαν οι αντίστοιχες δράσεις πρόληψης των αποβλήτων προς εφαρμογή στις περιοχές μελέτης, οι οποίες παρουσιάζονται στον Πίνακα 2. Για τους υπολογισμούς στο εργαλείο WASP-Tool χρησιμοποιήθηκαν τα ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία της υφιστάμενης κατάστασης των περιοχών μελέτης (Έκθεση Υφιστάμενης κατάστασης διαχείρισης για την Κύπρο, Παραδοτέο της Δράσης 2 του έργου) και οι συντελεστές εκτίμησης της δυνατότητας πρόληψης των απόβλητων του Πίνακα 3. Πίνακας 2: Τομείς προτεραιότητας και αντίστοιχες δράσεις εφαρμογής των δράσεων πρόληψης στο Δήμο Παραλιμνίου με βάση τα αποτελέσματα του WASP-Tool ΡΕΥΜΑ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΔΡΑΣΕΙΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ Οικιακή κομποστοποίηση Ενέργειες πρόληψης της δημιουργίας αποβλήτων τροφών Ενθάρρυνση της χρήσης επαναχρησιμοποιούμενων μέσων μεταφοράς καταναλωτικών προϊόντων (μείωση χρήσης της πλαστικής σακούλας) Προώθηση της χρήσης επαναχρησιμοποιούμενων μπουκαλιών για το νερό (μείωση χρήσης πλαστικών μπουκαλιών) ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΕΣ

Έκθεση για τις πιλοτικές δράσεις πρόληψης αποβλήτων στο Δήμο Παραλιμνίου Πίνακας 3: Ποσοτικοί συντελεστές εκτίμησης της δυνατότητας πρόληψης των απόβλητων ΡΕΥΜΑ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ/Δράση ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ Δράσεις πρόληψης αποβλήτων τροφών Οικιακή και δημοτική κομποστοποίηση ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΕΣ Ενθάρρυνση της επιστροφής και επαναχρησιμοποίησης συσκευασιών προϊόντων Δράσεις ενάντια στις πλαστικές σακούλες μίας χρήσης ΧΑΡΤΙ Μείωση της ανεπιθύμητης αλληλογραφίας Ενθάρρυνση της μείωσης χρήσης χαρτιού στο γραφείο Επαναχρησιμοποίηση/ανταλλαγή/δανεισμός βιβλίων1 ΟΓΚΩΔΗ Ενθάρρυνση της επαναχρησιμοποίησης & επιδιόρθωσης ενδυμάτων, υποδημάτων Προώθηση δραστηριοτήτων επιδιόρθωσης & επαναχρησιμοποίησης επίπλων Προώθηση των κέντρων επιδιόρθωσης ΑΗΗΕ ΑΛΛΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ Άλλες στρατηγικές πρόληψης Παραγωγή (kg/hab./y) Δυνατότητα μείωσης (kg/hab./y) 30 100 10 20 2 1 35 12 15 75 4 9 15 4 17 4 20 20 60 5 4 6 Πηγή: (ACR+ Guide - Quantitative Benchmarks for Waste Prevention, ACR+ organization, 2010) Για την εξαγωγή των αποτελεσμάτων μέσω του WASP-Tool έγιναν οι ακόλουθες παραδοχές: Για τον υπολογισμό του κόστους υλοποίησης των δράσεων χρησιμοποιήθηκε ένας σταθερός συντελεστής όπου για την ευκολία των υπολογισμών, εκφράστηκε σε euro/κάτοικο (εκτίμηση από στοιχεία Δήμων Κύπρου). Η εκτίμηση αφορά 5ετές πρόγραμμα και είναι δυνατό να περιλαμβάνει έξοδα προσωπικού, εξοπλισμού, λειτουργικά κ.λπ. Το κόστος υπολογίζεται για το σύνολο του πληθυσμού εφαρμογής της κάθε δράσης. Για τον υπολογισμό του χώρου που καταλαμβάνουν τα «υλικά» σε ένα ΧΥΤΑ, πριν και μετά την εφαρμογή της κάθε δράσης χρησιμοποιήθηκαν οι πυκνότητες ανά υλικό με βάση και τη συμπίεση που δέχεται κατά τη διάθεση του το συγκεκριμένο ρεύμα υλικών σε ένα χώρο διάθεσης αμιγώς και όχι ως μέρος των αστικών 1 Εκτίμηση

Έκθεση για τις πιλοτικές δράσεις πρόληψης αποβλήτων στο Δήμο Παραλιμνίου αποβλήτων. Τα στοιχεία για τις πυκνότητες των υλικών κατά τη διάθεση τους compacted-αντλήθηκαν από 1. CalRecovery, Inc., Conversion Factor Study - InVehicle and In-Place Waste Densities, prepared for California Integrated Waste Management Board, USA, March 1992, 2. Environment Protection Authority (EPA) Victoria (www.epa.vic.gov.au/business-and.../wastematerials-densities-data.pdf) Η δημιουργία των θέσεων εργασίας περιλαμβάνει τις εκτιμούμενες θέσεις ανά έτος, σε 5ετούς διάρκειας πρόγραμμα και αφορά το σύνολο των νέων θέσεων εργασίας που δημιουργούνται άμεσα (πρόσληψη προσωπικού) ή έμμεσα (π.χ. προμηθευτές, απασχολούμενους υπηρεσιών κ.λπ.). Από την εφαρμογή του WASP -Toolστο Δήμο Παραλιμνίου προέκυψαν οι ακόλουθες δράσεις μείωσης αποβλήτων προς εφαρμογή: 1. Μείωση αποβλήτων τροφίμων 2. Οικιακή Κομποστοποίηση 3. Μείωση πλαστική σακούλας 4. Μέιωση αποβλήτων επαναχρησιμοποιούμενων συσκευασιών (πλαστικά μπουκάλια νερού). Στις επόμενες ενότητες και για κάθε δράση χωριστά, παρουσιάζονται οι στόχοι, ο τρόπος υλοποίησης καθώς και τα αποτελέσματα από την εφαρμογή τους όπως ακριβώς αυτές αποδόθηκαν από το Δήμο Παραλιμνίου. Στο τέλος της παρούσας έκθεσης δίνονται πίνακες, στους οποίους παρουσιάζονται τα κυριότερα ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία από την εφαρμογή των δράσεων και οι αντίστοιχοι δείκτες παρακολούθησης και αξιολόγησης που προέκυψαν κατά την ανάλυση της Δράσης 2 του έργου LIFE WASP Tool.

Έκθεση για τις πιλοτικές δράσεις πρόληψης αποβλήτων στο Δήμο Παραλιμνίου 4. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΠΙΛΟΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟΥ (ΦΟΡΕΑΣ: ΔΗΜΟΣ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟΥ) 4.1. ΔΡΑΣΗ ΜΕΙΩΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΡΟΦΩΝ/ΤΡΟΦΙΜΩΝ Αντικείμενο Η πρόληψη αποβλήτων τροφών περιλαμβάνει ένα σύνολο ενεργειών που έχουν ως στόχο να αυξήσουν την ευαισθητοποίηση των πολιτών σχετικά με τη μείωση των αποβλήτων τροφών/τροφίμων. Ως μέσο για την επίτευξη αυτού του σκοπού, χρησιμοποιούνται πρακτικές με χαμηλό δείκτη δυσκολίας, οι οποίες αφορούν καθημερινές κινήσεις στο σπίτι και κατά την προμήθεια των τροφίμων. Οι πρακτικές αυτές ωφελούν το περιβάλλον και οδηγούν σε μειωμένο κόστος κατανάλωσης. Η δράση μείωσης αποβλήτων τροφών/τροφίμων που αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του έργου WASP Tool είχε ως στόχο την αποτελεσματική διασπορά της πληροφορίας σχετικά με το πρόβλημα της παραγωγής αποβλήτων τροφών/τροφίμων, τη λήψη πρωτοβουλιών σχετικά με την πρόληψή τους και της επίδειξη (στο κοινό) τρόπων που μειώνουν αισθητά την ποσότητα των αποβλήτων τροφών/τροφίμων. Οι τρόποι για τη μείωση των αποβλήτων τροφών/τροφίμων αφορούσαν στην επικοινωνία συνταγών που εκμεταλλεύονται τα περισσεύματα των γευμάτων, αλλά και τρόπων για τη βέλτιστη αξιοποίηση των τροφίμων για την προετοιμασία γευμάτων. Δράσεις δημοσιότητας/προετοιμασίας του κοινού Από το πρώτο κιόλας έτος υλοποίησης του έργου WASPTool,ο Δήμος Παραλιμνίου μαζί με την εταιρεία ENVITECH διοργάνωσαν μία εκδήλωση για την ενημέρωση του κοινού σε θέματα πρόληψης αποβλήτων τροφίμων, αλλά και την προετοιμασία του κοινού για την επικείμενη πιλοτική δράση του έργου. Έτσι, στις 25 Νοεμβρίου 2011 διοργάνωσαν σε συνεργασία με την Τοπική Επαγγελματική Σχολή για Σεφ (Εικόνα 1), μία ανοικτή στο κοινό ημέρα, κατά την οποία οι σεφ της σχολής πρότειναν στο κοινό ένα ολοκληρωμένο μενού με τα «περισσεύματα» της ημέρας και τους έδειξαν πως να το ετοιμάζουν. Στη συνέχεια, οι παρευρισκόμενοι μαζί με τους διοργανωτές δοκίμασαν το μενού. Υλικό ενημερωτικό/συμβουλευτικό Στο πλαίσιο του έργου παρήχθηκαν και μοιράστηκαν/επικοινωνήθηκαν τα εξής: Ένα φυλλάδιο σχετικά με την πρόληψη αποβλήτων τροφών/τροφίμων (παρήχθηκε από τη ΔΕΔΙΣΑ). Το φυλλάδιο παρήχθη στην Ελληνική (έντυπη και ηλεκτρονική έκδοση) και την Αγγλική γλώσσα (ηλεκτρονική μορφή). Οι ηλεκτρονικές εκδόσεις είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του έργου (http://wasptool.hua.gr). Ένα φυλλάδιο συνταγών (booklet) βασισμένων σε ό,τι περίσσεψε από κάθε γεύμα, αλλά και στα τρόφιμα που έχουμε στην κουζίνα μας και πρόκειται να λήξουν ή έχουν ανοιχτεί πολλές μέρες και πρέπει να καταναλωθούν (έντυπη και ηλεκτρονική έκδοση). Βρίσκεται διαθέσιμο στην ιστοσελίδα του έργου. Εκπαιδευτικό υλικό για τα σεμινάρια- ενημέρωση πόρτα-πόρτα (παρήχθηκε από τον ΕΣΔΑΚ και διανεμήθηκε σε ΔΕΔΙΣΑ και Δήμο Παραλιμνίου), το οποίο περιλαμβάνει φυλλάδιο με συνταγές της Μεσογειακής Κουζίνας από ό,τι περίσσεψε,

Έκθεση για τις πιλοτικές δράσεις πρόληψης αποβλήτων στο Δήμο Παραλιμνίου πληροφορίες για την ασφάλεια των τροφίμων (με έμφαση στις ημερομηνίες κατανάλωσής τους), πληροφορίες για την πρόληψη. Ένα φυλλάδιο για την πρόληψη αποβλήτων τροφίμων και την κομποστοποίηση (παρήχθηκε από την ENVITECH), για να μοιραστεί σε μαθητές που συμμετείχαν στο Α Μαθητικό Περιβαλλοντικό Συνέδριο. Εικόνα 1. Μέλη της ομάδας της ENVITECH και της Σχολής για Σεφ του Δήμου Παραλιμνίου στην ανοικτή εκδήλωση «Πράσινη Κουζίνα» (25/11/2011). Υλοποίηση δράσης Η δράση για την πρόληψη αποβλήτων τροφών/τροφίμων αναπτύχθηκε σε τρεις άξονες: 1. Εκστρατεία ενημέρωσης του κοινού (Χριστουγεννιάτικη Εκδήλωση του Δήμου, δημοσιεύσεις-συνεντεύξεις), 2. Ενημέρωση μιας επιλεγμένης ομάδας 100 ατόμων και εκτίμηση της αποτελεσματικότητας της ενημέρωσης, και 3. Σεμινάριο για την πρόληψη τροφίμων. Πιο αναλυτικά: 4.1.1. ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ Η εκστρατεία ενημέρωσης του κοινού για την παραγωγή και την πρόληψη αποβλήτων τροφών/τροφίμων περιελάμβανε δημοσιεύματα στον Κυπριακό Τύπο, συνεντεύξεις σε τηλεοπτικά κανάλια και ραδιοφωνικούς σταθμούς, και τη συμμετοχή στις Χριστουγεννιάτικες εκδηλώσεις του Δήμου Παραλιμνίου. Η τελευταία, με τίτλο «Χριστουγεννιάτικη Εκδήλωση με θέμα πρόληψης τροφικών αποβλήτων στον Δήμο Παραλιμνίου» αφορούσε τη διατήρηση ενός ξύλινου σπιτιού στο Παραμυθένιο χωριό (Παραμυθοχώρα) που έστησε ο Δήμος από τις 6 Δεκεμβρίου 2013 έως τις 6 Ιανουαρίου 2014. Οι επισκέπτες του παραμυθένιου χωριού, έβρισκαν στο σπίτι αυτό πληροφορίες για το έργο, την πρόληψη αποβλήτων και ειδικότερα την πρόληψη αποβλήτων τροφών/τροφίμων. Επιπλέον, η ομάδα του έργου WASPTool του Δήμου Παραλιμνίου και της εταιρείας Envitech Ltd ενημέρωνε τον κόσμο σχετικά με θέματα μείωσης τροφικών αποβλήτων.

Έκθεση για τις πιλοτικές δράσεις πρόληψης αποβλήτων στο Δήμο Παραλιμνίου Δόθηκαν ενημερωτικά φυλλάδια στους παρευρισκόμενους, καθώς και βιβλιαράκια με συνταγές μαγειρικής βασισμένες σε υλικά που περισσεύουν στην κουζίνα. Διοργάνωση Χριστουγεννιάτικης εκδήλωσης Στο πλαίσιο των εορταστικών εκδηλώσεων του Δήμου Παραλιμνίου, κατασκευάστηκαν ξύλινα σπιτάκια (Εικόνα 2) από το Δήμο Παραλιμνίου, με σκοπό τη δημιουργία Χριστουγεννιάτικης Παραμυθοχώρας. Συγκεκριμένα, στήθηκε από το Δημοτικό Συμβούλιο και το Συμβούλιο Νεολαίας του Δήμου Παραλιμνίου, ένας μικρός παραμυθένιος κόσμος για μικρούς και μεγάλους στην πλατεία Αγίου Γεωργίου από τις 6 Δεκεμβρίου 2013 μέχρι τις 6 Ιανουαρίου 2014. Ένα από τα σπιτάκια της Παραμυθοχώρας κατασκευάστηκε από την ομάδα του έργου WASP Tool. Ο δήμος έστειλε επιστολές με το πρόγραμμα των Χριστουγεννιάτικων εκδηλώσεων (Εικόνα 3) σε όλους τους δήμαρχους και κοινοτάρχες της επαρχίας Αμμοχώστου. Επίσης, ενημερώθηκαν για την διεξαγωγή των εκδηλώσεων οι δημότες και όλα τα σχολεία του Δήμου Παραλιμνίου. Εικόνα 2. Κατασκευή ξύλινου χριστουγεννιάτικου σπιτιού Εικόνα 3. Το πρόγραμμα της Χριστουγεννιάτικης εκδήλωσης

Έκθεση για τις πιλοτικές δράσεις πρόληψης αποβλήτων στο Δήμο Παραλιμνίου Τα μέλη της ομάδας του έργου WASP Tool, τοποθέτησαν πανό στο ξύλινο Χριστουγεννιάτικο σπιτάκι (Εικόνα 4), και το εφοδίασαν με ενημερωτικό υλικό για την πρόληψη των τροφικών αποβλήτων, με απώτερο σκοπό την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών στο Δήμο Παραλιμνίου. Καθημερινά, με βάση το πρόγραμμα της Χριστουγεννιάτικης παραμυθοχώρας, ενημέρωναν τον κόσμο για θέματα σχετικά με την πρόληψη τροφικών αποβλήτων. Τοποθετήθηκαν τρία πανό με τα εξής θέματα: Μείωση Αποβλήτων ΤροφίμωνΟι δημότες ενημερώθηκαν για τις ακόλουθες χρήσιμες συμβουλές:προγραμματίστε τα ψώνια σας / Ελέγξτε τις ημερομηνίες λήξης /Υπολογίστε σωστά τις μερίδες /Καταναλώστε τα περισσεύματα των τροφών /Μετατρέψτε τα απόβλητα σε κομπόστ. Μπορούμε να μειώσουμε τα τροφικά απόβλητα του Δήμου μας;μετά από έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο Δήμο Παραλιμνίου, στα πλαίσια του προγράμματος WASPTool, βρέθηκε ότι, κάθε 2 μήνες περισσότεροι από 5 τόνοι τροφικά απόβλητα καταλήγουν στα σκουπίδια. Μειώνουμε τα τροφικά απόβλητα δημιουργώντας στην κουζίναδόθηκαν βιβλιαράκια συνταγών με θέμα την επαναχρησιμοποίηση υλικών που περισσεύουν στην κουζίνα. Εικόνα 4. Τοποθέτηση πανό Η Χριστουγεννιάτικη εκδήλωση σημείωσε μεγάλη επιτυχία, αφού η προσέλευση του κόσμου ήταν μεγάλη, με καθημερινή παρουσία 500-1.000 δημοτών (Εικόνα 5). Η εκδήλωση αποσκοπούσε στην ενημέρωση πρωτίστως και στην ευαισθητοποίηση των δημοτών.

Έκθεση για τις πιλοτικές δράσεις πρόληψης αποβλήτων στο Δήμο Παραλιμνίου Εικόνα 5. Στιγμές από τις Χριστουγεννιάτικες εκδηλώσεις

4.1.2. ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΜΙΑΣ ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΗΣ ΟΜΑΔΑΣ 100 ΑΤΟΜΩΝ ΚΑΙ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ Η ενημέρωση για τη δράση της πρόληψης αποβλήτων ήταν ανοικτή σε όλους. Για την εκτίμηση της αποτελεσματικότητας της δράσης, ωστόσο, επιλέχθηκαν 100 άτομα, τα οποία κλήθηκαν να συμπληρώσουν ένα ερωτηματολόγιο και ένα δεκαπενθήμερο ημερολόγιο (αναπτύχθηκαν από το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο). Το ερωτηματολόγιο αφορούσε τη στάση και τη συμπεριφορά τους σε σχέση με την αγορά τροφίμων, τη συντήρηση-αποθήκευση και την κατανάλωσή τους, όπως επίσης και τα απόβλητα τροφών/τροφίμων που παράγουν. Το ημερολόγιο αφορούσε την ποσοτικοποίηση των αποβλήτων μέσα από την καταγραφή όλων των τροφών/τροφίμων που απορρίπτονται κατά την προετοιμασία και την κατανάλωση κάθε γεύματος για 15 ημέρες. Το ημερολόγιο συμπληρώθηκε από την ομάδα αυτών των ατόμων 2 φορές, μία πριν και μία μετά την ενημέρωσή τους σχετικά με την πρόληψη αποβλήτων τροφών/τροφίμων. Για να διασφαλιστεί η συμμετοχή, αποφασίστηκε να δοθούν τα ερωτηματολόγια και τα ημερολόγια στα άτομα που συμμετέχουν και στην πιλοτική δράση της οικιακής κομποστοποίησης. Ερωτηματολόγιο καταγραφής Με ένα σύνολο 39 ερωτήσεων, αρκετές από τις οποίες είχαν και επιμέρους υποερωτήματα, καλύφθηκε με ένα εξαιρετικά αναλυτικό και συστηματικό τρόπο η καταγραφή των νοοτροπιών και λειτουργιών στα συμμετέχοντα νοικοκυριά. Η σύνταξη του ερωτηματολογίου αποτελεί αποτέλεσμα της εργασίας της ομάδας του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου, με βάση τις διεθνές τάσεις και τη σχετική βιβλιογραφία. Παρακάτω παρουσιάζονται οι βασικότερες ερωτήσεις και οι κατανομή των απαντήσεων από τα 83 νοικοκυριά με αξιοποιήσιμα ερωτηματολόγια. Ε2 Από το σύνολο των τροφίμων που προμηθεύεστε, πόση ποσότητα εκτιμάτε ότι δεν καταναλώνεται και καταλήγει στον κάδο των σκουπιδιών; 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Πολύ μεγάλη, σε σημείο σπατάλης Αρκετή ώστε να την προσέξω Αρκετή Ένα μικρό μέρος Σχεδόν καθόλου Καθόλου Δεν μπορώ να εκτιμήσω 5,0 % 5,5 % 23,5 % 40,5 % 9,0 % 5,0 % 11,5 % Ε4 Κατά πόσο προσπαθείτε εσείς (ή/και η οικογένειά σας) να μειώσετε την ποσότητα του φαγητού που περίσσεψε ή «έληξε» πριν προλάβετε να το καταναλώσετε και που τελικά καταλήγει στον κάδο των σκουπιδιών; 15 Σεπτέμβριος 2014

1. 2. 3. 4. 5. 6. Πάρα πολύ Αρκετά Λίγο Όχι ιδιαίτερα Καθόλου Δεν το έχω σκεφτεί / δεν γνωρίζω 32,5 % 25,0 % 30,0 % 10,0 % 2,0 % 0,5 % Ε12 Σε ποιο βαθμό θα αγοράζατε ένα προϊόν που βρίσκεται σε προσφορά, αλλά γνωρίζετε ότι λήγει στο άμεσο μέλλον; Κρέας και ψάρια Γαλακτοκομικά προϊόν Όσπρια Ζυμαρικά Αρτοποιήματα Φρούτα και σαλατικά Πατάτες Χυμούς φρούτων Κρασί Αναψυκτικά Πάντα Συχνά Κάποιες φορές Σπάνια Ποτέ 0 2,0% 3,5 % 3,5 % 90,5 % Δεν καταναλών ω 0 0 0 0,5 % 1,5% 2,0 % 5,0 % 10,5 % 28,5 % 29,5 % 29,0 % 50,5 % 58,0 % 60,0 % 19,0 % 7,0 % 0 0 0 0 0 0 0 0 1,0 % 0 0 2,5 % 10,5 % 0 0 54,5 % 23,0 % 9,0 % 4,0 % 0 0 0 0 2,5 6,0 % 8,0 % 89,5 % 74,0 % 20,0 % 43,0 % 65,5,0 % 90,0 % 90,0 % Ε25 Σε γιορτινές περιστάσεις (π.χ. πάρτυ γενεθλίων ή ονομαστικές γιορτές, Χριστούγεννα, Πάσχα), ποιες από τις παρακάτω προτάσεις σας αντιπροσωπεύουν; Α. Ετοιμάζω περισσότερο φαγητό ανά άτομο Β. Περισσεύει περισσότερο φαγητό από ότι συνήθως Γ. Πετάω περισσότερα περισσεύματα φαγητού από ότι στο καθημερινό τραπέζι Δ. Καταναλώνω ό,τι περισσέψει τις επόμενες ημέρες 16 Ισχύει Δεν ισχύει Δεν θυμάμαι 100 % 0 0 5,0 % 0 90,5 % 19,5 % 77,0% 23,0 % 95,0 % 0 0 Σεπτέμβριος 2014 0 0 0 0 1% 6,0 %

Ε31 καταλήγει σε κάθε τρόπο διάθεσης αποβλήτων; Μαγειρεμένα φαγητά 1. Όλο (100%) 2. Το περισσότερο (75-99%) Α. Οικιακή κομποστοποίηση Β. Στον κάδο σκουπιδιών Γ. Στην αποχέτευση Δ. Τροφή για οικόσιτα ζώα Ε. Άλλο (προσδιορίστε): (σκουπιδοφάγος) 3. Περίπου το μισό (2574%) 4. Μικρό (<25%) 5. Καθόλου (0%) 98,0% 50,5 % 7,5 % 10,5 % 30,0 % Φρούτα λαχανικά Α. Οικιακή κομποστοποίηση Β. Στον κάδο σκουπιδιών Γ. Τροφή για οικόσιτα ζώα Δ. Άλλο (προσδιορίστε) 1. Όλο (100%) 2. Το περισσότερο (75-99%) 22,5 % 12,5 % 3. Περίπου το μισό (2574%) 27,5 % 4. Μικρό (<25%) 5. Καθόλου (0%) 5,0 % 5,0 % 27,5 % 3. Περίπου το μισό (2574%) 4. Μικρό (<25%) 5. Καθόλου (0%) 1,0 % 99,0% Γάλα, καφές, τσάι, χυμοί 1. Όλο (100%) Α. Οικιακή κομποστοποίηση Β. Στον κάδο σκουπιδιών Γ. Στην αποχέτευση Δ. Τροφή για οικόσιτα ζώα Ε. Άλλο (προσδιορίστε) 17 2. Το περισσότερο (75-99%) 7,5 % 89,5 % 0,5 % Σεπτέμβριος 2014

4 Η ηλικία σας είναι: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 18-24 ετών 25-34 ετών 35-44 ετών 45-54 ετών 55-64 ετών άνω των 65 ετών 2,0 % 10,5 % 49,0 % 30,5 % 10,0 % 0,0 % Συμπερασματικά από την ανάλυση των αποτελεσμάτων θα μπορούσε κάποιος να υποστηρίξει ότι: - Πρόκειται για οικογένειες με κατά μέσο όρο 4 μέλη (γονείς και δύο ανήλικα ή ενήλικα τέκνα) Οι περισσότεροι ερωτηθέντες ανήκουν στο ηλικιακό εύρος των 35-44 Οι περισσότεροι διαμένουν σε μονοκατοικία (αποτέλεσμα από τη διαδικασία επιλογής των εθελοντών για την οικιακή κομποστοποίηση) Γνωρίζουν πολύ καλά τις διαδικασίες ανακύκλωσης και διαλογής Σπάνια αγοράζουν τρόφιμα κοντά στην ημερομηνία λήξης ακόμα και σε προσφορά και σχεδόν ποτέ εάν αυτά είναι ευαίσθητα και κυρίως γαλακτομικά. Εξαιρούνται τα αρτοποιήματα, δεδεμένου ότι στα αρτοπωλεία διατίθενται και αρτοσκευάσματα της προηγούμενης ημέρας. Ημερολόγιο καταγραφής Τόσο η συλλογή όσο και η ανάλυση αποτελεσμάτων με βάση το ημερολόγιο αυτό αποτέλεσε μια εξαιρετικά δύσκολη διαδικασία, κυρίως γιατί έπρεπε να συνδυαστούν άλλοτε ποσοτικές (δηλαδή gr από κάθε τρόφιμο) και άλλοτε ποιοτικές απαντήσεις (πχ δύο φέτες ψωμί), πολλές φορές μέσα στο ίδιο ημερολόγιο. Πολλοί από τους ερωτηθέντες (παρά τις οδηγίες συμπλήρωσης και τις διευκρινήσεις που τους δόθηκαν), κατέγραψαν τα τεμάχια που απορρίπτουν (π.χ. δύο χαλασμένα πορτοκάλια), χωρίς να καταγράψουν το βάρος τους. Με βάση τις απαντήσεις που καταγράφηκαν μπορούν να γίνουν τα παρακάτω σχόλια: Πρωινό: Τα κυρίαρχα απόβλητα το πρωί ήταν υγρά (π.χ. γάλα, κατακάθι του καφέ) και πολύ λιγότερο οργανικά π.χ. υπολείμματα ψωμιού (κυρίως κόρα) ή υπόλειμμα από κάποιο λαχανικό (φλούδες από ντομάτα, μαρούλι) και φρούτα (κυρίως φλούδες από μπανάνες και εσπεριδοειδή). 18 Σεπτέμβριος 2014

Μεσημεριανό: 1. Στο 60% των οικογενειών, τουλάχιστον ένα ή όλα τα μέλη είχαν μεσημεριανό εκτός σπιτιού τις εργάσιμες ημέρες στο χώρο εργασίας ή κοντά σε αυτόν. 2. Στο 65,5% των γευμάτων εντός σπιτιού καταναλώθηκε κυρίως φαγητό από το προηγούμενο βράδυ. Σε πολλές περιπτώσεις παράχθηκαν υπολείμματα από λαχανικά κυρίως για σαλάτες. 3. Στο 30,0 % των περιπτώσεων το φαγητό παρασκευάστηκε την ίδια μέρα (το πρωί) ενώ ένα 4,5% προήλθε από άλλες πηγές χωρίς να διευκρινίζεται εάν αγοράστηκε ή παρασκευάστηκε από μέλη της ευρύτερης οικογένειας. Δείπνο: 1. Πρόκειται για το γεύμα στο οποίο καταναλώθηκε και παρασκευάστηκε φρέσκο φαγητό σε μεγαλύτερο ποσοστό. 2. Το 20,0 % κατανάλωσε φαγητό που περίσσεψε από το μεσημέρι 3. Τα υπολείμματα είναι κυρίως υπολείμματα φαγητού και λαχανικών. 4.1.3. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Στο πλαίσιο του έργου WASP Tool, ο Δήμος Παραλιμνίου, η εταιρεία ENVITECH και τα Δημοτικά σχολεία Α, Β, Γ & Δ του Δήμου Παραλιμνίου, διοργάνωσαν στις 10 Απριλίου 2013, το Α Μαθητικό Περιβαλλοντικό Συνέδριο στην Αίθουσα Εκδηλώσεων του Γ Δημοτικού σχολείου (Εικόνα 6). Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε για την ενημέρωση αφενός των εκπαιδευτικών και μαθητών σχετικά με την πρόληψη αποβλήτων, αφετέρου των συμμετεχόντων στις δράσεις πρόληψης αποβλήτων τροφών/τροφίμων και οικιακής κομποστοποίησης. Ας σημειωθεί ότι το 50-60% των συμμετεχόντων νοικοκυριών στις δράσεις αυτές έχουν τα παιδιά τους σε αυτά τα σχολεία. Το 2013 o Δήμος Παραλιμνίου πραγματοποίησε επισκέψεις σε όλα τα σχολεία Μέσης Εκπαίδευσης εντός των ορίων του, με σκοπό την ενημέρωση των μαθητών και του εκπαιδευτικού προσωπικού για το έργο WASP Tool και τις δράσεις πρόληψης αποβλήτων που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν στο σχολικό και οικιακό περιβάλλον. Εικόνα 6. Πανό για το Α Μαθητικό Περιβαλλοντικό Συνέδριο (10 Απριλίου 2013). 19 Σεπτέμβριος 2014

Την ευθύνη του Α Μαθητικού Περιβαλλοντικού Συνεδρίου είχαν οι Διευθυντές των Α, Β, Γ και Δ Δημοτικώνσχολείων. Στην ημερίδα παρευρέθησαν ο αντιδήμαρχος του Δήμου Παραλιμνίου κ. Α. Οικονόμου, ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Οικολογικών και Περιβαλλοντικών Οργανώσεων Κύπρου κ. Π. Σοφοκλέους, η εκπρόσωπος της Ανάκυκλος Περιβαλλοντικής κα. Ανδρούλλα Σιάτη, ο Δρ. Αντώνης Ζορπάς, ο Πρόεδρος του Συνδέσμου Γονέων του Γ Δημοτικού κ. Κ. Ρούσος, ο Πρόεδρος της Σχολικής Εφορίας του Δήμου Παραλιμνίου κ Σολωμός, οι συνεργάτες του Δήμου Παραλιμνίου, η εταιρεία Envitech Ltd., δάσκαλοι και μαθητές και γονείς. Το Συνέδριο είχε δύο μέρη: το πρώτο θεωρητικό περιελάμβανε παρουσιάσεις του έργου, της πρόληψης αποβλήτων και των περιβαλλοντικών εργασιών που είχαν αναλάβει οι μαθητές κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους (Εικόνα 7). Το μέρος αυτό ήταν ανοικτό προς παρακολουθηση σε όλους τους συμμετέχοντες στις δράσεις πρόληψης αποβλήτων τροφίμων και της οικιακής κομποστοποίησης. Το δεύτερο μέροςτο πρακτικό- έγινε στις τάξεις και τα εργαστήρια του σχολείου και ήταν ανοικτό μόνο στους μαθητές. Πιο αναλυτικά, αρχικά έγινε παρουσίαση από μαθητές και των τεσσάρων σχολείων, για τις δράσεις που εφαρμόζουν στο σχολείο τους στα πλαίσια της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Από τις παρουσιάσεις των μαθητών φαίνεται ότι είναι ενημερωμένοι και ευαισθητοποιημένοι για τα περιβαλλοντικά προβλήματα του Δήμου Παραλιμνίου. Εικόνα 6. Στιγμιότυπα από το θεωρητικό μέρος του Α Μαθητικού Περιβαλλοντικού Συνεδρίου (10 Απριλίου 2013). 22 Σεπτέμβριος 2014

Στο δεύτερο μέρος οι μαθητές χωρίστηκαν σε μικτές ομάδες των 20 ατόμων και συμμετείχαν σε τρεις (3) Δράσεις, που είχαν ως στόχο την ενημέρωση και εφαρμογή πρακτικών μείωσης του όγκου αποβλήτων. Οι δράσεις ήταν οι εξής: 1. Παρουσίαση του έργου WASP Tool (προσαρμοσμένη για παιδιά 6-12 ετών) 2. Παρουσίαση και εκτέλεση συνταγών μαγειρικής με υλικά που περισσεύουν στην κουζίνα 3. Ενημέρωση για την σωστή χρήση του οικιακού κάδου κομποστοποίησης με σκοπό την παραγωγή εδαφοβελτιωτικού προϊόντος. Δράση 1. Παρουσίαση του έργου WASP Tool Πραγματοποιήθηκε ενημέρωση των μαθητών για το έργο. Οι μαθητές χωρίστηκαν σε ομάδες των 20 ατόμων. Σε κάθε ομάδα υπήρχαν μαθητές από το κάθε σχολείο. Αρχικά παρουσιάστηκαν οι δράσεις της ομάδας του Δήμου Παραλιμνίου για την ποιοτική και ποσοτική ανάλυση της σύστασης του όγκου αποβλήτων (Εικόνες 7 και 8). Οι μαθητές ενημερώθηκαν για τις κατηγορίες αποβλήτων και για τα προβλήματα που παρουσιάζει ο Δήμος. Τονίστηκε ότι κατά τη διάρκεια της ανάλυσης, βρέθηκαν μεγάλες ποσότητες από ολόκληρες τροφικές συσκευασίες. Ακολούθως, οι μαθητές έμαθαν τι είναι κομποστοποίηση, ποιος είναι ο σκοπός της, καθώς και ποια είναι τα υλικά που τοποθετούνται στον οικιακό κάδο κομποστοποίησης και ποια αποφεύγονται. Ποιοτική Ανάλυση σύστασης των αποβλήτων στο Δήμο Παραλιμνίου Ποιοτική Ανάλυση σύστασης των αποβλήτων στο Δήμο Παραλιμνίου Ολόκληρες τροφικές συσκευασίες Χαρτόκουτα χυμών/γάλακτος Πλαστικά μπουκάλια Κλαδέματα Μεταλλικές συσκευασίες Φρούτα/λαχανικά Πλαστι κό φιλμ (νάιλον) Εικόνα 7. Διαφάνειες από την παρουσίαση σχετικά με το έργο WASPTool. Τέλος, οι μαθητές συμμετείχαν σε ένα παιχνίδι με σκοπό να αναγνωρίσουν ποιες τροφές χρησιμοποιούνται και ποιες όχι για την οικιακή κομποστοποίηση. Μέσα από τη διαδικασία του παιχνιδιού, φάνηκε ότι οι μαθητές αναγνωρίζουν ποιες τροφές είναι οι κατάλληλες και ποιες όχι για την διαδικασία της κομποστοποίησης. Με το τέλος του θεωρητικού μέρους, σχεδιάστηκαν κοινές δράσεις και πρακτικές μείωσης του όγκου αποβλήτων στα πλαίσια της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Επίσης, έγινε διανομή ενημερωτικού υλικού στους μαθητές κάθε σχολείου (Εικόνα 9). 23 Σεπτέμβριος 2014

Εικόνα 8. Στιγμιότυπο από την παρουσίαση σχετικά με το έργο WASP Tool στο Α Μαθητικό Περιβαλλοντικό Συνέδριο. Εικόνα 9. Το φυλλάδιο που μοιράστηκε στους μαθητές στο Α Μαθητικό Περιβαλλοντικό Συνέδριο. 24 Σεπτέμβριος 2014

Δράση 2. Εκτέλεση συνταγών μαγειρικής Στο πλαίσιο του Α Μαθητικού Περιβαλλοντικού Συνεδρίου πραγματοποιήθηκε ενημέρωση των μαθητών σχετικά με τη μείωση αποβλήτων και την επαναχρησιμοποίηση των υλικών πριν από την διάθεση τους στα σκουπίδια. Μετέπειτα, έγινε εκτέλεση τριών (3) συνταγών μαγειρικής με υλικά που περισσεύουν στην κουζίνα. Οι συνταγές που ετοιμάστηκαν ήταν οι ακόλουθες: Τρούφες, Κρουτόνς και Μαρμελάδα φράουλας (Εικόνες 10-12). Κάθε ομάδα μαθητών χωριζόταν σε τρεις (3) υποομάδες, κάθε μία από τις οποίες συμμετείχε σε μια από τις παραπάνω συνταγές. Αφού οι μαθητές τελείωσαν όλες τις εκτελέσεις μαγειρικής, έδειξαν μεγάλο ενθουσιασμό εξαιτίας του βαθμού ευκολίας και το μειωμένο χρόνο εκτέλεσης τους. Επίσης διατύπωσαν πως θα επαναλάβουν τις συγκεκριμένες συνταγές και στο σπίτι τους επειδή ήταν πολύ γευστικές και μείωναν τα σκουπίδια. Ακολούθως παρουσιάζονται αναλυτικά οι συνταγές που χρησιμοποιήθηκαν για την εκτέλεση. Με έντονη γραμματοσειρά (bold) είναι τα υλικάστόχος που «περισσεύουν». Εικόνα 10. Στιγμιότυπα από την παρασκευή τρούφων. ΣΥΝΤΑΓΗ ΓΙΑ ΤΡΟΥΦΕΣ Υλικά: 1 κουτί μπισκότα 1/3 του ποτηριού γάλα 4 κουταλιές ζάχαρη άχνη 2 κουταλιές κακάο 2 κουταλιές ανθόνερο 6 κουταλιές αμύγδαλα ή φουντούκια ή καρύδια κομμένα Λίγο κονιάκ Τρούφα σοκολάτα 10 χάρτινες φόρμες Εκτέλεση: 1.Σπάσε τα μπισκότα με το χέρι σε πολύ μικρά κομματάκια. 2.Κόψε τα αμύγδαλα ή φουντούκια ή καρύδια. 3.Βάλε όλα τα υλικά σε μια λεκάνη, εκτός από τη τρούφα σοκολάτας. 4.Ζύμωσε καλά με το χέρι. 25 Σεπτέμβριος 2014

5.Πάρε λίγη-λίγη ζύμη και πλάσε σε μπαλίτσες 6.Τύλιξε σε τρούφα σοκολάτας. 7.Βάλε τις τρούφες στις χάρτινες φόρμες. Εικόνα 11. Στιγμιότυπα από την παρασκευή κρουτόν. ΣΥΝΤΑΓΗ ΓΙΑ ΚΡΟΥΤΟΝ Υλικά: Ψωμί Ελαιόλαδο Ρίγανη Εκτέλεση: 1.Προθερμάνετε το φούρνο στους 180 C. 2. Κόψτε το ψωμί σε κυβάκια του 1 εκατοστού. 3. Απλώστε το ψωμί σε μια στρώση σε ένα μεγάλο ταψί. 4.Αλείψτε ελαφρά με ελαιόλαδο και ρίγανη από τη μια μεριά. 5.Αφήστε να ψηθούν για 10 λεπτά ώστε να είναι τραγανά αλλά όχι σκληρά. Εικόνα 12. Στιγμιότυπα από την παρασκευή μαρμελάδας. ΣΥΝΤΑΓΗ ΜΑΡΜΕΛΑΔΑ ΦΡΑΟΥΛΑΣ Υλικά: 1 κιλό ώριμες φράουλες 1 κιλό ζάχαρη 26 1/4 φλ. χυμό λεμόνι Σεπτέμβριος 2014

Εκτέλεση: 1. Πλύνετε καλά τις φράουλες κάτω από τρεχούμενο νερό. Αφαιρέστε προσεκτικά τα κοτσανάκια και τα φύλλα τους, καθώς επίσης και τυχόν χτυπήματα ή χαλασμένα μέρη. Τις κόβετε στη μέση και τις ζυμώνετε για λίγο με το χέρι μέχρι να γίνουν πολτός. 2. Βάζετε τον πολτό φράουλας στην κατσαρόλα και σκεπάζετε με τη ζάχαρη ή ακόμη καλύτερα τις τοποθετείτε στο ψυγείο και τις αφήνετε για αρκετή ώρα (αν είναι δυνατόν ολόκληρη τη νύχτα) να βγάλουν το χυμό τους. 3. Τις μεταφέρετε σε κατσαρόλα, ρίχνετε το χυμό λεμονιού και βράζετε σε δυνατή φωτιά έως ότου διαλυθεί η ζάχαρη. Ανακατεύετε συνεχώς με ξύλινη κουτάλα και αφαιρείτε τον αφρό, ώστε τελικά η μαρμελάδα σας να έχει ωραίο, διαυγές χρώμα. 4. Χαμηλώνετε τη θερμοκρασία στο μέτριο και συνεχίζετε να ανακατεύετε για να μην κολλήσει. Η μαρμελάδα θέλει περίπου 10βγάζετε καλύπτεται από τη χαρακτηριστική γυαλάδα της μαρμελάδας. 5. Αρχικά πλύνετε τα βάζα. Στη συνέχεια, αποστειρώστε τα ως εξής: Βάλτε τα σε κατσαρόλα, το ένα δίπλα στο άλλο για να μη σπάσουν, αλλιώς τυλίξτε τα με πετσέτα. Καλύψτε τα με ζεστό πετσέτα και γεμίστε τα με την καυτή μαρμελάδα. 6. Γεμίστε τα βάζα μέχρι πάνω και κλείστε τα με τα καπάκια. Γυρίστε τα ανάποδα στην πετσέτα και περιμένετε να κρυώσουν για να τα φυλάξετε στο ντουλάπι - αν ανοιχτούν, πρέπει να μπουν στο ψυγείο. Δράση 3.Επίδειξη κάδου οικιακής κομποστοποίησης Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης πραγματοποιήθηκε ενημέρωση-εργαστήριο προς τους μαθητές σχετικά με τον κάδο οικιακής κομποστοποίησης (Εικόνα 13). Συγκεκριμένα τοποθετήθηκε ένας κάδος οικιακής κομποστοποίησης στην αυλή του σχολείου. Αρχικά λέχθηκε τι υλικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν στον κάδο οικιακής κομποστοποίησης και τι πρέπει να αποφεύγονται. Τι μπορείτε να χρησιμοποιήσετε: Λαχανικά και φλούδες φρούτων Φύλλα τσαγιού Αλεσμένους κόκκους καφέ Σπασμένα τσόφλια αυγού Τι πρέπει να αποφεύγετε: 27 Χόρτα Γρασίδι Χαρτί και μικρά κομματάκια από χαρτόνι Σεπτέμβριος 2014

Παιδικές πάνες Χρησιμοποιημένα χαρτομάντιλα Κόπρανα (ανθρώπων και ζώων) Κόκαλα Σκληρά αντικείμενα Γυάλινα κομμάτια Μεταλλικά κομμάτια Πλαστικά κομμάτια Πέτρες Υγρά καθαρισμού Χημικές ουσίες για το σπίτι και τον κήπο Υπολείμματα από ψάρια Υπολείμματα από κρέας Μαγειρεμένα φαγητά Γαλακτοκομικά προϊόντα Αλλαντικά Εικόνα 13. Στιγμιότυπo από το εργαστήριο της οικιακής κομποστοποίησης. 28 Σεπτέμβριος 2014

Τελειώνοντας την παρουσίαση οι μαθητές τοποθέτησαν στον κάδο της οικιακής κομποστοποίησης τα υλικά που είχαν φέρει από το σπίτι τους και τα οποία συστήνεται να τοποθετούνται σ αυτόν. Υποσχέθηκαν πως θα τους γίνει καθημερινή συνήθεια και θα τον χρησιμοποιούν τόσο στο σπίτι τους όσο και στο σχολείο. 4.1.4. ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ & ΔΕΙΚΤΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ Για λόγους σύγκρισης μεταξύ των αποτελεσμάτων που παρέχει το WaspTool2και όσων προέκυψαν από την εφαρμογή της αντίστοιχης δράσης έως τώρα από το φορέα, έχει χρησιμοποιηθεί ο ίδιος πληθυσμός αναφοράς στόχος έχοντας ως πληθυσμό αναφοράς το σύνολο του Δήμου Παραλιμνίου και ετήσια παραγωγή ΑΣΑ ανά κάτοικο 659 (kg/year.cap). Τα αποτελέσματα υπολογίζονται με αναγωγή στο σύνολο του πληθυσμού, των εκτιμήσεων για τη μείωση των αποβλήτων τροφίμων. Για τον υπολογισμό των δεικτών χρησιμοποιήθηκε το εργαλείο Wasp-Tool, όπως είναι διαθέσιμο διαδικτυακά, για τον πληθυσμό και την ποιοτική σύσταση αποβλήτων του Δήμου Παραλιμνίου και για τη Στρατηγική «Ενέργειες πρόληψης της δημιουργίας αποβλήτων τροφών» και τη Δράση «Συμβουλές και πρακτικές για τη βελτίωση της αγοραστικής συμπεριφοράς». Πίνακας 1: Συγκεντρωτικά στοιχεία & δείκτες αξιολόγησης της δράσης: Ενέργειες πρόληψης της δημιουργίας αποβλήτων τροφών-περιοχή Δήμου Παραλιμνίου ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΡΟΦΩΝ (Συμβουλές και πρακτικές για την βελτίωση της αγοραστικής συμπεριφοράς) ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΡΟΛΗΨΗ-ΜΕΙΩΣΗ-ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΔΡΑΣΗΣ ΥΛΙΚΑ ΣΤΟΧΟΙ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΑΠΟΒΛΗΤΑΤΡΟΦΩΝ (302 kg/cap.year-food waste) 18.000 κάτοικοι ΠΡΙΝ tn/year Υπολογισμοί Wasp Tool 1629 ΜΕΤΑ tn/year 586 ΑΣΤΙΚΟΣ / ΗΜΙΑΣΤΙΚΟΣ / ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΡΑΣΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ 2 ΠΑΡΑΓΟΜΕΝΗ ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ (Μείωση εκπομπών CO2) ΧΩΡΟΣ ΠΟΥ ΚΑΤΑΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΘΕΣΗ ΕΚΤΡΟΠΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΑΦΗ ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΔΡΑΣΗΣ3 ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΧΡΗΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ (ΜΕΙΩΣΗ ΚΟΣΤΟΥΣ ΜΕΤΑ tn/year 1455 Αποτελέσματα δράσης Φορέα 1410 570 1241 ΠΡΙΝ m3/year 2172 1880 ΜΕΤΑ tn/year 174 169 ΜΕΤΑ m3/year /year 1940 2700 4349 1654 2626 4229 Η εφαρμογή του Wasp Tool παρέχει τη δυνατότητα στο χρήστη να εισάγει τον αριθμό κατοίκων της επιλογής του σύμφωνα με το πλήθος των κατοίκων που αναμένεται να εφαρμοσθεί η κάθε δράση και εισάγοντας την αντίστοιχη ετήσια παραγωγή ΑΣΑ ανά κάτοικο για την περιοχή εφαρμογής. 3 Πρόγραμμα 5ετούς προγραμματισμού 29 Σεπτέμβριος 2014

ΔΙΑΘΕΣΗΣ) ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΔΥΣΚΟΛΙΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ / ΘΕΣΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ 30 Σεπτέμβριος 2014 ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ ΣΤΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΤΗΤΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΣΕ ΤΟΠΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ Ατομα/έτος 1:Υψηλή 2:Μετρια 3:Χαμηλή 1:Υψηλή 2:Μετρια 3:Χαμηλή 1:Υψηλή 2:Μετρια 3:Χαμηλή 5 5 1 1 1 1 3 3

4.2. ΔΡΑΣΗ ΜΕΙΩΣΗΣ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΩΝ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΟΙΚΙΑΚΗΣ Αντικείμενο Η παράδοση κάδων οικιακής κομποστοποίησης στο Δήμο Παραλιμνίου αποτελεί σημαντικό κομμάτι του Ευρωπαϊκού έργου LIFE WASP Tool το οποίο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Συγκεκριμένα, η Ευρωπαϊκή Ένωση ασκεί πιέσεις στα κράτη-μέλη της για να μειωθεί το βιοδιασπώμενο κλάσμα των ΑΣΑ, που οδεύουν προς τελική διάθεση κατά 50% μέχρι το 2016 και κατά 65% μέχρι το 2020 (σε σχέση με το 1995). Αναμφίβολα, υπάρχουν διάφορες βιολογικές και χημικές διαδικασίες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη μετατροπή του οργανικού κλάσματος των αστικών στερεών αποβλήτων σε ένα εναλλακτικό αέριο, υγρό ή στερεό τελικό προϊόν. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι βιολογικές διαδικασίες, με πιο χαρακτηριστική τη μέθοδο της κομποστοποίησης. Το τελικό προϊόν, το βελτιωτικό εδάφους, πρέπει να είναι αρκετά σταθεροποιημένο για αποθήκευση και εφαρμογή στο έδαφος χωρίς βέβαια να παρατηρούνται ανεπιθύμητες περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Κατά συνέπεια, η κομποστοποίηση αποτελεί εξειδικευμένη μορφή βιοσταθεροποίησης αποβλήτων κατά την οποία οι συνθήκες υγρασίας και αερισμού είναι τέτοιες ώστε να εξασφαλίζουν την ταχεία ανάπτυξη ελεγχόμενων υψηλών θερμοκρασιών, ευνοϊκών για την ανάπτυξη και επικράτηση των θερμόφιλων μικροοργανισμών. Η κομποστοποίηση αποτελεί μια ελεγχόμενη βιοοξειδωτική διεργασία, η οποία αφορά τα ετερογενή οργανικά υλικά σε στερεή μορφή. Αρχικά πραγματοποιείται η φάση της αποικοδόμησης, κατά την οποία αναπτύσσονται οι θερμοκρασίες της θερμόφιλης περιοχής και παράγονται πρόσκαιρα φυτοτοξικές ουσίες. Μετέπειτα, οδηγεί σε μια κατάσταση σταθεροποίησης, το τελικό προϊόν της οποίας χαρακτηρίζεται ως ώριμο βελτιωτικό εδάφους. Το προϊόν που χρησιμοποιείται στους κάδους οικιακής κομποστοποίησης πρέπει να είναι απαλλαγμένο από ογκώδη αντικείμενα, πλαστικά, γυαλί, βαρέα μέταλλα και παθογόνους μικροοργανισμούς. Το βελτιωτικό εδάφους μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε καλλιέργειες αυξάνοντας την παραγωγή καθώς εμπλουτίζει το έδαφος με θρεπτικές ουσίες, αυξάνει το πορώδες του, δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες αερισμού και κατακρατεί την υγρασία. Στην Ευρώπη υπάρχει μία τάση υιοθέτησης της οικιακής κομποστοποίησης, η οποία δεν έρχεται σε αντίθεση με καμία άλλη μέθοδο που μπορεί ενδεχομένως να εφαρμόζει ο εκάστοτε δήμος. Τα οργανικά αποτελούν το 40%-60% των στερεών αποβλήτων κατά βάρος και από το 40% κατ' ελάχιστο, το 80% μπορεί να τοποθετηθεί στο κάδο κομποστοποίησης. Κάθε νοικοκυριό μπορεί να διαχειριστεί το 1/3 των στερεών αποβλήτων του, υιοθετώντας την οικιακή κομποστοποίηση, η οποία αποτελεί μια εύκολη και οικονομική λύση. Επομένως, ο δήμος θα μαζεύει και θα διαχείρίζεται λιγότερα απόβλητα με σημαντική μείωση του κόστους συλλογής, μεταφοράς και τελικής διάθεσης τους, αυξάνοντας παράλληλα τον χρόνο ζωής των ΧΥΤΑ. Επίσης, παράγεται βελτιωτικό εδάφους καλής ποιότητας βελτιώνοντας την ποιότητα των δέντρων και των φυτών που βρίσκονται σε κάθε κήπο και ταυτόχρονα προστατεύεται το περιβάλλον. Δράσεις δημοσιότητας Η πρώτη επίσημη ανακοίνωση για την ανάπτυξη της Δράσης οικιακής κομποστοποίησης στο Δήμο, έγινε κατά τη διάρκεια της Εσπερίδας «Πρακτικές Μείωσης Όγκου Αποβλήτων σε Νησιωτικές Περιοχές», που πραγματοποιήθηκε στις 4 Οκτωβρίου 2012, στο Δημοτικό Μέγαρο του Δήμου Παραλιμνίου. 31 Σεπτέμβριος 2014

Η Εσπερίδα εντάχθηκε στο 2ου Συνεδρίου Επιστήμης, Διαχείρισης και Μηχανικής Περιβάλλοντος Κύπρου, και διοργανώθηκε με την ευκαιρία της διεξαγωγής στην Κύπρο, της συνάντησης του Διοικητικού Συμβουλίου του Ευρωπαϊκού προγράμματος LIFE WASP TOOL. Η είσοδος ήταν ανοικτή σε όλους. Κύριοι ομιλητές ήταν οι κ.κ.: Δρ. Αντώνης Ζορπάς Χημικός Μηχανικός Πρόεδρος του Συνδέσμου Επιστημόνων Μηχανικών Περιβάλλοντος, Δρ. Κάτιας Λαζαρίδη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο Χαροκόπειο Πανεπιστημίου Αθηνών και ο Δρ. Χαράλαμπος Θεοπέμπτου Επίτροπος Περιβάλλοντος Κύπρου. Στο συνέδριο συμμετείχαν μεταξύ άλλων το Λύκειο και Γυμνάσιο Παραλιμνίου, το XENION HIGH SCHOOL, οργανωμένα σύνολα, βουλευτές Αμμοχώστου, Εκπαιδευτικοί, Επιστήμονες και επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται στον τομέα του περιβάλλοντος. Υλικό ενημερωτικό/συμβουλευτικό Στο πλαίσιο του έργου παρήχθηκαν και μοιράστηκαν/επικοινωνήθηκαν τα εξής: Ένα φυλλάδιο σχετικά με την οικιακή κομποστοποίηση (παρήχθηκε από τον ΕΣΔΑΚ). Το φυλλάδιο παρήχθη στην Ελληνική (έντυπη και ηλεκτρονική έκδοση) και την Αγγλική γλώσσα (ηλεκτρονική μορφή). Οι ηλεκτρονικές εκδόσεις είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του έργου (http://wasptool.hua.gr). Ένα φυλλάδιο σχετικά με την οικιακή κομποστοποίηση απαευθυνόμενο στους μαθητές (παρήχθηκε από το Δήμο Παραλιμνίου με τη συμβολή της ENVITECH). Ένας Οδηγός για την Οικιακή Κομποστοποίηση σε ηλεκτρονική μορφή, ο οποίος περιέχει οδηγίες, συμβουλές και τρόπους αντιμετώπισης προβλημάτων (συντάχθηκε από το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο). Βρίσκεται διαθέσιμος στην ιστοσελίδα του έργου. Συμμετέχοντες Η ενημέρωση για τη δράση της οικιακής κομποστοποίησης ήταν ανοικτή σε όλους. Ωστόσο, σύμφωνα με τις επιταγές του έργου οι κάδοι έπρεπε να μοιραστούν σε συγκεκριμένο αριθμό ατόμων. Για να διασφαλιστεί η συμμετοχή, αποφασίστηκε το 50-60% των συμμετεχόντων να επιλεχθεί από τις οικογένειες των Δημοτικών Σχολείων που συμμετέχουν στην πιλοτική δράση προώθησης παγουριού (παρακαλώ δείτε στην ενότητα 4.4). Οι υπόλοιποι επιλέθηκαν από όσους είχαν εκδηλώσει ενδιαφέρον μετά την Εσπερίδα «Πρακτικές Μείωσης Όγκου Αποβλήτων σε Νησιωτικές Περιοχές» (4 Οκτωβρίου 2012). Για την εκτίμηση της αποτελεσματικότητας της δράσης, ωστόσο, επιλέθηκαν 100 άτομα, τα οποία κλήθηκαν να συμπληρώσουν ένα ερωτηματολόγιο και ένα δεκαπενθήμερο ημερολόγιο (αναπτύχθηκαν από το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο). Το ερωτηματολόγιο αφορούσε τη στάση και τη συμπεριφορά τους σε σχέση με την αγορά τροφίμων, τη συντήρηση-αποθήκευση και την κατανάλωσή τους, όπως επίσης και τα απόβλητα τροφών/τροφίμων που παράγουν. Το ημερολόγιο αφορούσε την καταγραφή όλων των τροφών/τροφίμων που πετάνε κατά την προετοιμασία και την κατανάλωση κάθε γεύματος για 15 ημέρες. Το ημερολόγιο συμπληρώθηκε από την ομάδα αυτών των ατόμων 2 φορές, μία πριν και μία μετά την ενημέρωσή τους σχετικά με την πρόληψη αποβλήτων τροφών/τροφίμων. Για να διασφαλιστεί η συμμετοχή, αποφασίστηκε να δοθούν τα ερωτηματολόγια και τα ημερολόγια στα άτομα που συμμετέχουν και στην πιλοτική δράση της οικιακής κομποστοποίησης. 32 Σεπτέμβριος 2014

Υλοποίηση δράσης Στο πλαίσιο του έργου WASP Tool, η Δράση 5.4. αφορά την υλοποίηση πιλοτικού προγράμματος οικιακής κομποστοποίησης, μέσω της παράδοσης κάδων οικιακής κομποστοποιήσης σε νοικοκυριά του Δήμου Παραλιμνίου. Το πρόγραμμα οικιακής κομποστοποίησης υλοποιήθηκε σε δύο στάδια. Στο πρώτο στάδιο δόθηκαν δωρεάν 100 κάδοι οικιακής κομποστοστοποίησης σε νοικοκυριά του Δήμου Παραλιμνίου, όπου υπήρξε ενημέρωση των δημοτών τόσο προφορικά όσο και μέσω ενημερωτικών φυλλαδίων με συμβουλές για τη σωστή και καθημερινή χρήση των κάδων, καθώς και τακτική παρακολούθηση και έλεγχος της εξέλιξης της διαδικασίας. Στο δεύτερο στάδιο δόθηκαν δωρεάν 100 κάδοι οικιακής κομποστοποίησης σε νοικοκυριά του Δήμου Παραλιμνίου, όπου υπήρξε ενημέρωση των δημοτών κατά την παράδοση των κάδων τόσο προφορικά όσο και μέσω ενημερωτικών φυλλαδίων με συμβουλές για την σωστή και καθημερινή χρήση των κάδων, χωρίς όμως τακτική παρακολούθηση και έλεγχο της εξέλιξης της διαδικασίας, παρά μόνο μια φορά. Επομένως, στο πρώτο στάδιο παράδοσης κάδων οικιακής κομποστοποίησης υπήρχε τακτική παρακολούθηση και έλεγχος της εξέλιξης της διαδικασίας ενώ στο δεύτερο στάδιο έγινε έλεγχος της εξέλιξης της διαδικασίας μόνο μια φορά, έτσι ώστε να διαπιστωθεί αν χρησιμοποιούνται σωστά από τους δημότες και κατά πόσο είναι απαραίτητη η συχνή παρακολούθηση της διαδικασίας, για τη απάντηση και διαφόρων ερωτήσεων που προκύπτουν από τους δημότες κατά τη διάρκεια εφαρμογής και υλοποίησης της διαδικασίας. Στο Τεχνικό μέρος του έργου WASPTool είχε δηλωθεί ότι οι κάδοι θα μοιραστούν έναντι ενός μικρού συμβολικού χρηματικού αντιτίμου, προκειμένου να διασφαλιστεί η συμμετοχή των εθελοντών στην πιλοτική δράση. Ωστόσο, δεδομένης της οικονομικής κρίσης που αντιμετωπίζει η Κύπρος, αποφασίστηκε να μοιραστούν δωρεάν. Η διασφάλιση της συμμετοχής έγινε μέσω των κριτηρίων επιλογής των εθελοντών και της συνεχούς επικοινωνίας-παρακολούθησης των εθελοντών. Α στάδιο παράδοσης κάδων οικιακής κομποστοποίησης Στο πρώτο στάδιο δόθηκαν δωρεάν 100 κάδοι οικιακής κομποστοστοποίησης σε νοικοκυριά του Δήμου Παραλιμνίου, και υπήρξε ενημέρωση των δημοτών τόσο προφορικά όσο και μέσω ενημερωτικών φυλλαδίων με συμβουλές για τη σωστή και καθημερινή χρήση των κάδων. Σε κάθε νοικοκυριό, εκτός από τους κάδους οικιακής κομποστοποίησης και τα ενημερωτικά φυλλάδια, δόθηκε και μία φόρμα καταγραφής ποσοτήτων των υπολειμμάτων φρούτων και λαχανικών (Παράρτημα 1), όπου σημειώνονταν κάθε μέρα για διάστημα δύο εβδομάδων, η ποσότητα των υπολειμμάτων φρούτων και λαχανικών σε βάρος (Kg ή g) που καταναλώθηκαν. Οι συμμετέχοντες ενημερώθηκαν για τα τηλέφωνα επικοινωνίας, στα οποία μπορούν να επικοινωνούν στην περίπτωση που αντιμετωπίσουν προβλήματα ή έχουν απορίες. Επιπλέον, ενημερώθηκαν για την ιστοσελίδα του έργου και τον Οδηγό για την Οικιακή Κομποστοποίηση που μπορούν να βρουν στην ιστοσελίδα. Μία εβδομάδα μετά την παράδοση των κάδων οικιακής κομποστοποίησης πραγματοποιήθηκε επίσκεψη για να ελεγχθεί κατά πόσο χρησιμοποιούνται και αν ναι, αν χρησιμοποιούνται σωστά οι κάδοι οικιακής κομποστοποίησης μετά από την ενημέρωση που έγινε στους δημότες στα πλαίσια του προγράμματος όπου έχει ως στόχο την εφαρμογή δράσεων που βασίζονται στις πρακτικές μείωσης αποβλήτων. Κατά τον έλεγχο διαπιστώθηκε ότι σε 75 τα νοικοκυριά χρησιμοποιούνταν οι κάδοι οικιακής κομποστοποίησης πλήρως, ενώ στα υπόλοιπα 25 μερικώς και οι δημότες ζήτησαν κάποιες περεταίρω διευκρινήσεις για κάποιες απορίες που είχαν να κάνουν την πορεία της διαδικασίας. Έτσι, κατά τον πρώτο έλεγχο έγινε μια περαιτέρω ενημέρωση των δημοτών 33 Σεπτέμβριος 2014

αφού παρατηρήθηκε πως κατά την εξέλιξη της εφαρμογής της διαδικασίας οικιακής κομποστοποίησηση δημιουργούνταν διάφορες απορίες στους δημότες. Ακολούθως, μετά από δύο εβδομάδες από την παράδοση των κάδων οικιακής παρακολούθησης πραγματοποιήθηκε δεύτερη επίσκεψη για να ελεγχθεί πάλι η εξέλιξη της διαδικασίας. Και κατ αυτό τον έλεγχο διαπιστώθηκε ότι σ όλα τα νοικοκυριά χρησιμοποιούνται οι κάδοι οικιακής κομποστοποίησης, αλλά μόνο στο 25% αυτών η διαδικασία γινόταν σωστά. Επίσης, μαζεύτηκαν από κάθε νοικοκυριό οι φόρμες καταγραφής ποσοτήτων των υπολειμμάτων φρούτων και λαχανικών που τους δόθηκαν κατά την παράδοση των κάδων οικιακής κομποστοποίησης. Τα αποτελέσματα από τις φόρμες αυτές, συνέβαλαν στην αποτύπωση των ποσοτήτων και τη σύσταση των τροφίμων που πετιούνται στο επίπεδο του νοικοκυριού. Ακολούθως για τους επόμενους έξι μήνες πραγματοποιούταν έλεγχος της εξέλιξης της διαδικασίας εφαρμογής της οικιακής κομποστοποίησης, μια φορά το μήνα και μετέπειτα έως το Ιούνιο 2014, μια φορά κάθε τρίμηνο (Εικόνες 14-17). Σε κάθε έλεγχο διαπιστωνόταν ότι σ όλα τα νοικοκυριά χρησιμοποιούνται σωστά οι κάδοι οικιακής κομποστοποίησης, καθώς και στις περισσότερες περιπτώσεις η αρχική παραγωγή βελτιωτικού εδάφους που χρησιμοποιούταν από τους ίδιος τους δημότες. Εικόνες 14-17: Έλεγχος της πορείας εξέλιξης της οικιακής κομποστοποίησης στο Δήμο Παραλιμνίου στο πλαίσιο του έργου LIFE WASP Tool. 34 Σεπτέμβριος 2014

Β στάδιο παράδοσης κάδων οικιακής κομποστοποίησης Στο δεύτερο στάδιο δόθηκαν δωρεάν 100 κάδοι οικιακής κομποστοστοποίησης σε νοικοκυριά του Δήμου Παραλιμνίου, όπου υπήρξε ενημέρωση των δημοτών κατά την παράδοση των κάδων τόσο προφορικά όσο και μέσω ενημερωτικών φυλλαδίων με συμβουλές για την σωστή και καθημερινή χρήση των κάδων, χωρίς όμως τακτική παρακολούθηση και έλεγχο της εξέλιξης της διαδικασίας, παρά μόνο μια φορά. Ένα μήνα μετά την παράδοση των κάδων οικιακής κομποστοποίησης πραγματοποιήθηκε επίσκεψη για έλεγχο της εφαρμογής της διαδικασίας οικακής κομποστοποίησης. Κατά τον έλεγχο διαπιστώθηκε ότι μόνο 30 νοικοκυριά είχαν ξεκινήσει να χρησιμοποιούν τους κάδους οικιακής κομποστοποίησης, στους 15 από τους οποίους δεν εφαρμοζόταν σωστά η διαδικασία εφαρμογής της οικιακής κομποστοποίησης. Συμπεράσματα Στο πρώτο στάδιο υλοποίησης του πιλοτικού προγράμματος οικιακής κομποστοποίησης, κατά το οποίο παραδόθηκαν δωρεάν 100 κάδοι οικιακής κομποστοποίησης σε νοικοκυριά του Δήμου Παραλιμνίου μαζί με ενημερωτικά φυλλάδια με συμβουλές για τη σωστή και καθημερινή χρήση των κάδων καθώς και προφορική ενημέρωση των δημοτών κατ οίκων, πραγματοποιούταν τακτικές επισκέψεις στα νοικοκυριά για τον έλεγχο της διαδικασίας εφαρμογής της οικιακής κομποστοποίησης, καθώς και δίνονταν διευκρινίσεις σε διάφορες απορίες που προέκυπταν από τους δημότες κατά την πρακτική εφαρμογή της οικιακής κομποστοποίησης. Σε κάθε έλεγχο διαπιστωνόταν ότι σ όλα τα νοικοκυριά (100% των συμμετεχόντων) χρησιμοποιούνταν οι κάδοι οικιακής κομποστοποίησης, καθώς και στις περισσότερες περιπτώσεις η αρχική παραγωγή βελτιωτικού εδάφους που χρησιμοποιούταν από τους ίδιος τους δημότες. Το 75% των συμμετεχόντων έκανε τη διαδικασία σωστά. Περίπου το 30% των συμμετεχόντων αντιμετώπισε προβλήματα (π.χ. θέματα με την υγρασία του μείγματος, μυγάκια, δυσκολία εξεύρεσης κλαδιών κ.λπ.), τα οποία ήταν εύκολο να λυθούν και λύθηκαν μετά από τις κατάλληλες οδηγίες/υποδείξεις. Στο δεύτερο στάδιο υλοποίησης του πιλοτικού προγράμματος οικιακής κομποστοποίησης, όπου παραδόθηκαν δωρεάν 100 κάδοι οικιακής κομποστοποίησης σε νοικοκυριά του Δήμου Παραλιμνίου μαζί με ενημερωτικά φυλλάδια με συμβουλές για την σωστή και καθημερινή χρήση των κάδων καθώς και προφορική ενημέρωση των δημοτών κατ οίκων, χωρίς όμως τακτική παρακολούθηση και έλεγχο της εξέλιξης της διαδικασίας, παρά μόνο μια φορά. Όταν πραγματοποιήθηκε επίσκεψη για έλεγχο της εξέλιξης της διαδικασίας της οικιακής κομποστοποίησης, μετά από 1 μήνα από την παράδοση των κάδων διαπιστώθηκε ότι μόνο τα 30 νοικοκυριά χρησιμοποιούσαν τους κάδους οικιακής κομποστοποίησης, κι ακόμη σ αυτές τις περιπτώσεις δεν εφαρμοζόταν σωστά η διαδικασία εφαρμογής της οικιακής κομποστοποίησης. Στο τέλος της πιλοτικής δράσης, μόνο 15 νοικοκυριά εφάρμοζαν σωστά τη διαδικασία. Όπως προκύπτει από τα δύο στάδια υλοποίησης του πιλοτικού προγράμματος οικιακής κομποστοποίησης παρατηρείται ότι η τακτική επίσκεψη στα νοικοκυριά για έλεγχο της εξέλιξης της διαδικασίας της οικιακής κομποστοποίησης που συνοδεύεται με την παροχή διευκρινίσεων σε διάφορες απορίες που προκύπτουν από τους δημότες κατά την πρακτική εφαρμογή της οικιακής κομποστοποίησης αποτελεί το σημαντικότερο βήμα για τη χρήση των κάδων οικιακής κομποστοποίησης και γενικότερα την αποτελεσματικότητα των δράσεων που αφορούν τις πρακτικές μείωσης αποβλήτων. Τόσο ο τακτικός έλεγχος, κυρίως στα αρχικά στάδια, όσο και η συχνή επικοινωνία για επίλυση διαφόρων αποριών που δίνονται στα πλαίσια του προγράμματος 35 Σεπτέμβριος 2014