Σελίδα1 ΚΑΝΕΛΛΑΣΟΤ ΒΙΒΗ Γ., 2009, «Η ςύγχρονη μουςικό παιδεύα ςτη δευτεροβϊθμια εκπαύδευςη, η περύπτωςη των μουςικών ςχολεύων», Πρακτικά 2 ου επιςτημονικού ςυνεδρίου «Μουςική Παιδεία & Μουςικά Σχολεία: Στόχοι και διαδρομέσ των μαθητών των Μουςικών Σχολείων», (28-29 Μαρτίου 2008 Μυτιλήνη), (υπό ϋκδοςη). **************** Η ΤΓΧΡΟΝΗ ΜΟΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ ΣΗ ΔΕΤΣΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΤΗ: η Περύπτωςη των Μουςικών χολεύων Η Μουςική εύναι ϋνασ από τουσ ςημαντικότερουσ τρόπουσ ϋκφραςησ των κοινωνικών υποκειμϋνων. Για το λόγο αυτό, αποτελεύ ςημαντικό ερευνητικό και γνωςτικό αντικεύμενο ςε όλεσ τισ βαθμύδεσ τησ δημόςιασ εκπαύδευςησ ςτισ αναπτυγμϋνεσ χώρεσ ςε ευρωπαώκό, αλλϊ και ςε παγκόςμιο επύπεδο. Οι εκπαιδευτικού προσ επύτευξη ςτόχοι ανϊλογα με το επύπεδο τησ εκϊςτοτε βαθμύδασ εύναι: α) η εκμϊθηςη των μουςικών θεωριών αλλϊ και τησ μουςικόσ ιςτορύασ ςε όλεσ τισ ςημαντικϋσ μουςικϋσ περιόδουσ, β) η διερεύνηςη τησ μορφολογικόσ και τησ υφολογικόσ ανϊ περύπτωςη μουςικόσ δομόσ, γ) η παρουςύαςη των εντόπιων μουςικών ειδών και η εισ βϊθοσ μελϋτη τουσ και δ) η προαγωγό τησ μουςικόσ δημιουργύασ των νεαρών μαθητών και φοιτητών. την ελληνικό πραγματικότητα ο μουςικολογικόσ χϊρτησ περιλαμβϊνει τρύα ευρύτατα πεδύα, την κλαςςικό δυτικό μουςικό με όλεσ τισ μοντϋρνεσ προεκτϊςεισ τησ ςτην ελληνικό μουςικό ςκηνό, τη βυζαντινό εκκληςιαςτικό και κοςμικό μουςικό και τϋλοσ τη λαώκό μουςικό προφορικό παρϊδοςη και τα ςύγχρονα λαώκϊ και ϋντεχνα εύδη που προκύπτουν από αυτό. Όςον αφορϊ τισ
Σελίδα2 αναγνωριςμϋνεσ κρατικϋσ μουςικϋσ ςπουδϋσ ωσ χώρα διαθϋτουμε: α) Μουςικϊ Γυμνϊςια και Λύκεια, β) κρατικϊ και ιδιωτικϊ Ωδεύα και Μουςικϋσ χολϋσ και γ) εξειδικευμϋνα Πανεπιςτημιακϊ και Ανώτατα Σεχνολογικϊ Μουςικϊ Σμόματα. 1 Θα πρϋπει βϋβαια να αναφερθεύ ότι παιδαγωγικϊ κατηρτιςμϋνοι πτυχιούχοι δύναται να αποφοιτόςουν μόνο από τα Πανεπιςτημιακϊ και τα Ανώτατα Σεχνολογικϊ Μουςικϊ Σμόματα. Οι μουςικού εκφραςτϋσ τησ προαναφερόμενησ μουςικόσ παιδεύασ εύναι: α) οι ϊρτια εξειδικευμϋνοι και παιδαγωγικϊ κατηρτιςμϋνοι ακαδημαώκού και πτυχιούχοι από τα κρατικϊ τμόματα (μουςικολόγοι, εθνομουςικολόγοι, μουςικού ανθρωπολόγοι, μουςικού λαογρϊφοι), β) οι επαγγελματύεσ μουςικού ερμηνευτϋσ και γ) οι απλού εραςιτεχνικού μύςτεσ τησ μουςικόσ τϋχνησ. Αφού ορύςτηκε το γενικό πλαύςιο τησ ελληνικόσ μουςικόσ πραγματικότητασ ασ θϋςουμε και το λόγο τησ ςυγκεκριμϋνησ ειςόγηςησ / παρϋμβαςησ. Ο ςτόχοσ μασ ςτην παρούςα παρϋμβαςη εύναι να προκύψουν ςυγκεκριμϋνεσ προτϊςεισ προσ ςυζότηςη, ςχετικϊ με την αναδιαμόρφωςη του προγρϊμματοσ ςτα μουςικϊ γυμνϊςια και λύκεια, ϋτςι ώςτε τα τρύα μουςικϊ πεδύα που προαναφϋρθηκαν να παρουςιϊζονται όςο το δυνατόν πληρϋςτερα από θεωρητικόσ και πρακτικόσ πλευρϊσ, καθώσ επύςησ να διδϊςκονται από εξειδικευμϋνο ανϊ πεδύο, επιςτημονικϊ και παιδαγωγικϊ κατηρτιςμϋνο διδακτικό προςωπικό. Σο πρώτο ςημεύο που πρϋπει να χαύρει τησ προςοχόσ των ιθυνόντων εύναι το διδακτικό προςωπικό που επανδρώνει τα μουςικϊ ςχολεύα. Οι επιλογϋσ όςον αφορϊ το διδακτικό προςωπικό ςτα μουςικϊ γυμνϊςια και λύκεια θα όταν ορθό να ακολουθόςουν τισ αρχϋσ επιλογόσ όλων των υπόλοιπων διδαςκόντων ανϊ επιςτημονικό πεδύο ςτη μϋςη εκπαύδευςη. Ήτοι, τα ϊτομα που πρόκειται να προςληφθούν θα πρϋπει να διαθϋτουν ϊρτια επιςτημονικό, μεθοδολογικό και 1 Σηον εκπαιδεςηικό μοςζικό σάπηη ςπάπσοςν επιπλέον πολιηιζμικοί θοπείρ, οι οποίοι παπέσοςν ηη δςναηόηηηα μύηζηρ και εκμάθηζηρ ζε διάθοπα μοπθολογικά και ςθολογικά είδη ηηρ μοςζικήρ ηέσνηρ. Η έλλειτη όμυρ κπαηικήρ αναγνώπιζήρ ηοςρ με απηή ζςνέπεια ηην αδςναμία σοπήγηζηρ εκπαιδεςηικού διπλώμαηορ πηςσίος ζηοςρ ζποςδαζηέρ ηοςρ δε μος επιηπέπει να ενηάξυ ηοςρ ζςγκεκπιμένοςρ πολιηιζμικούρ θοπείρ ζηο παπαπάνυ πλαίζιο.
Σελίδα3 παιδαγωγικό κατϊρτιςη, ανϊλογα με το μουςικό πεδύο ςτο οπούο ϋχουν εξειδικευτεύ. Σο ελληνικό κρϊτοσ μϋςω των αρμοδύων παιδαγωγικών φορϋων του Τπουργεύου Εθνικόσ Παιδεύασ και Θρηςκευμϊτων, αλλϊ και μετϊ από προτϊςεισ μουςικών επιςτημόνων και παιδαγωγών ϋχει θεςμοθετόςει και ιδρύςει κρατικϊ μουςικϊ τμόματα ςτην Ανώτατη Εκπαύδευςη με ςκοπό να διαςφαλύςει την υψηλότερη δυνατό ποιότητα ςτην κατϊρτιςη των διδαςκόντων ςτη δευτεροβϊθμια εκπαύδευςη. τον ελληνικό ακαδημαώκό χώρο υπϊρχουν εκπαιδευτικϋσ επιλογϋσ, οι οπούεσ προςφϋρουν πλόρωσ κατηρτιςμϋνουσ, ςύμφωνα με τα ευρωπαώκϊ πρότυπα πτυχιούχουσ: μουςικολόγουσ, εθνομουςικολόγουσ και μουςικούσ τεχνολόγουσ. Πιο ςυγκεκριμϋνα, αναφερόμαςτε: ςτα τρύα τμόματα «Μουςικών Σπουδών» των Πανεπιςτημύων Αθηνών, Θεςςαλονύκησ και Ιονύου με εκπαιδευτικό επύκεντρο επύ το πλεύςτον τη δυτικό κλαςςικό μουςικό, αλλϊ που επιπλϋον πραγματεύονται και ϊλλα εύδη τησ παγκόςμιασ μουςικόσ ϋκφραςησ, ςτο τμόμα «Μουςικήσ Επιςτήμησ και Τεχνολογίασ», του Πανεπιςτημύου Μακεδονύασ τμόμα που διαθϋτει τρεισ μουςικϋσ κατευθύνςεισ (κλαςςικό δυτικό μουςικό, βυζαντινό εκκληςιαςτικό μουςικό και ελληνικό παραδοςιακό μουςικό) και το οπούο δύνει ιδιαύτερη ϋμφαςη ςτην εκμϊθηςη μουςικών οργϊνων και ςτη ςύςταςη μουςικών ςυνόλων, ςτο τμόμα «Λαΰκήσ και Παραδοςιακήσ Μουςικήσ», του Ανώτατου Σεχνολογικού Ιδρύματοσ Ηπεύρου, τμόμα εξειδικευμϋνο ςτον ελληνικό λαώκό - παραδοςιακό - μουςικό - προφορικό πολιτιςμό, με εκπαιδευτικϋσ προςεγγύςεισ εθνομουςικολογικϋσ, ανθρωπολογικϋσ και εθνοχορολογικϋσ, με ιδιαύτερη εκπαιδευτικό ϋμφαςη ςτη μεθοδολογύα τησ επιτόπιασ ϋρευνασ, καθώσ και ςτη μεθοδολογικό και παιδαγωγικϊ ορθό διδαςκαλύα λαώκών παραδοςιακών οργϊνων και λαώκών μουςικών ςυνόλων,
Σελίδα4 ςτα τμόματα με κατεύθυνςη την «Ψαλτική» των Ανωτϊτων Εκκληςιαςτικών Ακαδημιών Ιωαννύνων και Ηρακλεύου με βαςικό τουσ εκπαιδευτικό εςτύαςη τη βυζαντινό εκκληςιαςτικό μουςικό, και τϋλοσ, ςτα τμόματα «Μουςικήσ Τεχνολογίασ και Ακουςτικήσ» και «Τεχνολογίασ Ήχου και Μουςικών Οργάνων», των Ανώτατων Σεχνολογικών Ιδρυμϊτων Κρότησ και Ιονύων Νόςων αντύςτοιχα, τα οπούα παρϋχουν εξειδικευμϋνεσ γνώςεισ για τη μουςικό ακουςτικό, για την καταςκευό μουςικών οργϊνων και για την χρηςιμοπούηςη των ηλεκτρονικών υπολογιςτών ςτη ςύνθεςη, ςτην καταγραφό, ςτην επεξεργαςύα, ςτην παραγωγό και ςτην παρουςύαςη του μουςικού φαινομϋνου. Οι πτυχιούχοι των παραπϊνω τμημϊτων ϋχουν εκπαιδευτεύ από εξειδικευμϋνουσ ακαδημαώκούσ και ϋχουν τα εφόδια να αντιμετωπύζουν το μουςικό φαινόμενο, όχι ωσ ςτεύρα πρακτικό γνώςη εκμϊθηςησ ενόσ μουςικού οργϊνου ό απομνημόνευςησ μουςικών θεωριών, αλλϊ ωσ μύα κοινωνικό παρϊμετρο καλλιτεχνικόσ ϋκφραςησ και δημιουργύασ, η οπούα διαμορφώνει και διαμορφώνεται από τα κοινωνικϊ υποκεύμενα που την αςκούν. Παρϊλληλα, οι ςυγκεκριμϋνεσ ςχολϋσ μϋςω των εξειδικευμϋνων μαθημϊτων επιςτημονικόσ μεθοδολογύασ που διαθϋτουν, παρϋχουν ςτουσ πτυχιούχουσ τουσ τη δυνατότητα να ορύςουν μεθοδολογικϊ ϊρτια ωσ προσ το περιεχόμενο, αλλϊ και ωσ προσ την ουςύα εκπαιδευτικϊ προγρϊμματα. Σϋλοσ, ςύμφωνα με τουσ οδηγούσ ςπουδών των ςυγκεκριμϋνων ςχολών οι πτυχιούχοι τουσ ϋχουν παρακολουθόςει ςειρϊ παιδαγωγικών μαθημϊτων, ϋτςι ώςτε η διδαςκαλύα τουσ ωσ μελλοντικών εκπαιδευτικών να εύναι πλόρωσ εναρμονιςμϋνη με τα μοντϋρνα μουςικϊ παιδαγωγικϊ πρότυπα διδαςκαλύασ. Σο δεύτερο ςημεύο, ςτο οπούο θα όταν δόκιμο να υπϊρξουν ουςιαςτικϋσ τροποποιόςεισ, εύναι το ζότημα του βαςικού ςχεδιαςμού κατευθύνςεων ςτα μουςικϊ ςχολεύα καθώσ και του ωρολογύου και του αναλυτικού προγρϊμματόσ τουσ ανϊ κατεύθυνςη. Ο ςχεδιαςμόσ των κατευθύνςεων και των προγραμμϊτων εύναι μύα ιδιαύτερα λεπτό υπόθεςη, η οπούα ςύμφωνα με τα ευρωπαώκϊ πρότυπα
Σελίδα5 εκπαιδευτικού ςχεδιαςμού επιβϊλλεται να ανατεθεύ ςε επιτροπϋσ εξειδικευμϋνων ωσ προσ τα τρύα πεδύα τησ ελληνικόσ μουςικόσ πραγματικότητασ ακαδημαώκών και ανώτερων εκπαιδευτικών. Πιο ςυγκεκριμϋνα: να οριςτούν από την πρώτη τϊξη του μουςικού γυμναςύου οι τρεισ ςαφεύσ μουςικϋσ κατευθύνςεισ, οι οπούεσ αντικατοπτρύζουν την ελληνικό μουςικό πραγματικότητα, ότοι α) η κλαςςικό δυτικό μουςικό, β) η βυζαντινό εκκληςιαςτικό και κοςμικό μουςικό και γ) η λαώκό μουςικό προφορικό παρϊδοςη, να ςχεδιαςτούν με επιμϋλεια τα θεωρητικϊ, μουςικολογικϊ, μορφολογικϊ, ιςτορικϊ και εργαςτηριακϊ μαθόματα που θα υποςτηρύξουν τισ τρεισ προαναφερόμενεσ κατευθύνςεισ, να υπϊρχει διαθεςιμότητα από την αρχό τησ ςχολικόσ χρονιϊσ για όλεσ τισ υπϊρχουςεσ ειδικότητεσ οργϊνων που προςφϋρονται από τα ανώτατα κρατικϊ μουςικϊ ιδρύματα και παρϊλληλα ο ανϊλογοσ ιςομεριςμόσ των μαθητών ςε αυτϋσ, να ανεξαρτητοποιηθεύ το εκπαιδευτικό ςύςτημα των μουςικών ςχολεύων από την παρωχημϋνη εδώ και αρκετϊ χρόνια ςτην ευρωπαώκό μουςικό εκπαύδευςη λογικό των «βαςικών οργάνων», αφού οι τρεισ ςυγκεκριμϋνεσ κατευθύνςεισ μουςικών παραδόςεων δύναται να διδαχθούν με εποπτικό μϋςο οποιοδόποτε μουςικό όργανο, όπωσ ϊλλωςτε πραγματοποιεύται όδη με τα όργανα επιλογόσ, να προςτεθούν από την πρώτη τϊξη του γυμναςύου τα μαθόματα μουςικόσ πληροφορικόσ, ωσ απαραύτητου εργαλεύου τησ ςύγχρονησ μεταγραφόσ, καταγραφόσ, ςύνθεςησ, επεξεργαςύασ και παραγωγόσ μουςικών ϋργων, να εμπλουτιςτεύ το ωρολόγιο πρόγραμμα με μαθόματα επιλογόσ που αφορούν ξϋνουσ μουςικούσ πολιτιςμούσ να διευρυνθεύ το ημερόςιο πρόγραμμα, ϋτςι ώςτε να αποκτόςουν τα μουςικϊ μαθόματα το ποςοςτό του 50% ςε ςχϋςη με τα μαθόματα γενικόσ παιδεύασ.
Σελίδα6 Όλεσ οι παραπϊνω τοποθετόςεισ δεν ανόκουν ςτη ςφαύρα των ριζοςπαςτικών αλλαγών αλλϊ των αυτονόητων βελτιώςεων, βϊςει των μοντϋρνων εκπαιδευτικών μουςικών ςυςτημϊτων. Η μϋριμνα όλων όςων ενδιαφϋρονται και οραματύζονται ορθότερεσ και αρτιότερεσ μουςικϋσ ςπουδϋσ ςτη δευτεροβϊθμια εκπαύδευςη ςτην Ελλϊδα θα πρϋπει να προςανατολιςτεύ το ςυντομότερο δυνατό με γνώμονα τα εν δυνϊμει μουςικϊ υποκεύμενα (μαθητϋσ και μαθότριεσ τησ μϋςησ εκπαύδευςησ) και πϋραν των ςυντεχνιακών ςυμφερόντων. Αποτελεύ υποχρϋωςη όλων μασ να διαφυλϊξουμε αλλϊ και να αναπτύξουμε περαιτϋρω το όραμα των πρωτεργατών που ςχεδύαςαν, ειςηγόθηκαν, διεκδύκηςαν και πραγμϊτωςαν το θεςμό των μουςικών ςχολεύων ςτην Ελλϊδα. Βιβή Γ. Κανελλάτου - Μουσικολόγος Υπεύθυνη Διδαςκαλίασ και Διεύθυνςησ Φωνητικών Συνόλων Παραδοςιακού & Ηπειρώτικου Πολυφωνικού Τραγουδιού Λυκείου των Ελληνίδων Αθηνών & Χαλκίδασ Τέωσ Πρόεδροσ Συλλόγου Αποφοίτων Τμήματοσ Λαΰκήσ και Παραδοςιακήσ Μουςικήσ ΑΤΕΙ Ηπείρου