ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΖΩΗΣ

ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΖΩΗΣ

π ø ø ƒπ À ταν πρωτοκατέβηκα στη Σµ ρνη Ã π Να παρακολουθήσουν οι µαθητές αντιπροσωπευτικές ψεις της παλιάς ζωής σε µια µεγάλη π λη-κέντρο του µικρασιατικο ελληνισµο. Παράλληλα να εστιάσουν την προσοχή τους στις αντιλήψεις των ανθρώπων της εποχής σχετικά µε την ανατροφή, την εκπαίδευση και την πρώιµη απεξάρτηση των παιδιών απ την οικογένειά τους. ª π ƒ Η κοσµοπολίτικη Σµ ρνη και το ανθηρ ελληνικ στοιχείο Η κοινωνική καταγωγή του παιδιο, οι στερήσεις (παιδεία) και οι υποχρεώσεις του (βιοπάλη) Το αίσθηµα ελευθερίας που απολαµβάνει το παιδί στη Σµ ρνη και η πορεία του προς την ενηλικίωση π π ƒ ª À π ƒ π Αυτ το απ σπασµα απ τα Ματωµένα χώµατα δε συνδέεται µε την περιπέτεια του µικρασιατικο ελληνισµο, που αποτελεί το θεµατικ επίκεντρο του γνωστο µυθιστορήµατος. Η συγγραφέας τοποθετεί την αυτοβιογραφική αφήγηση του µικρο ήρωά της στα 1910 και συνδέει την εξιστ ρησή του µε δ ο σηµαντικά βιώµατα της παιδικής του ηλικίας: την πρώτη επαφή µε την π λη, που εντυπωσιάζει το µικρ χωριατ πουλο, και την απεξάρτησή του απ την οικογένεια, η οποία κατά το συνήθη τρ πο της εποχής επιβαλλ ταν στα αγ ρια των χαµηλών κοινωνικών τάξεων, γ ρω στην ηλικία των 12 χρ νων. Η πορεία του αγοριο στην ενηλικίωση περνά µέσα απ τη βιοπάλη, έτσι ουσιαστικά στο απ σπασµα παρακολουθο µε την ενηλικίωση του αφηγητή, η οποία συνοδε εται απ υψηλ αίσθηµα αυτοεκτίµησης («Αν είχα µουστάκι θα το στριβα, τ σο ένιωθα άντρας»). Κάθε εµπειρία του παιδιο στην π λη παρουσιάζεται µε φανταχτερά χρώµατα αλλά και ρεαλισµ, επενδεδυµένη µε ευχάριστα, πρωτ γνωρα συναισθήµατα. Το εντυπωσιασµένο βλέµµα του παιδιο, µέσα απ την έντεχνη, και σε πολλά σηµεία αναληθοφανή, παρέµβαση του παντογνώστη αφηγητή, «φωτογραφίζει» την ανθρωπογεωγραφία της περιοχής. Το παιδί κινείται συνεχώς µέσα στο πλήθος σε διάφορα επίπεδα και χώρους της π λης, απολαµβάνοντας την ελευθερία και ξοδε οντας τα πενιχρά λεφτουδάκια του στις µικρές πολυτέλειες που αφθονο ν στην π λη. Καθώς ο ήρωάς µας περιδιαβαίνει µε, ασυνήθιστη για ένα χωριατ πουλο, άνεση στα σοκάκια της π λης, στο µυαλ του κυκλοφορο ν ελε θερα για πρώτη φορά, µακριά απ την εξουσία του αυστηρο πατέρα, εικ νες και σκέψεις, µερικές απ τις οποίες επηρεάζουν πρ σκαιρα την ψυχική του ευφορία και ξυπνο ν µέσα του γλυκ πικρα συναισθήµατα. [68]

ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΖΩΗΣ Μπροστά στη θέα της Ευαγγελικής Σχολής το αγ ρι αναπολεί µε θλίψη το απραγ- µατοποίητο νειρο να γίνει κάποτε µαθητής της, νειρο απατηλ για τη χαµηλή κοινωνική θέση της οικογένειάς του. ƒ π ª Γεώργιος Βιζυην ς, [Στο χαρέµι], «Το µ νον της ζωής του ταξίδιον» στα Κ.Ν.Λ. της Γ Γυµνασίου. À ª ƒ ø ª π ƒ ø π 1. Με ποιους αφηγηµατικο ς τρ πους προωθείται η διήγηση και τι εξυπηρετεί ο καθένας απ αυτο ς; 2. Πώς αντιµετωπίζει τη ζωή στην Κωνσταντινο πολη το νεαρ ραφτ πουλο στο διήγηµα του Βιζυηνο ; Συγκρίνετε τις εντυπώσεις που αποκοµίζουν τα δ ο παιδιά απ την Π λη (Βιζυην ς) και τη Σµ ρνη (Σωτηρίου). µ π µ π ƒ º π Αρώνη Άσπα, «Μια εµπειρία απ τη διδασκαλία µυθιστορήµατος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στο Γυµνάσιο και µια πρ ταση», Φιλολογική, τχ. 28, 1989, σ. 20-21. Βαρίκας Βάσος, Συγγραφείς και κείµενα, τ µ. 1, Ερµής 1975. Κάσσος Βαγγέλης, «ιδώ Σωτηρίου», Η µεταπολεµική πεζογραφία, τ µ. 7, Σοκ λης 1988, σ. 210-224. Κοτζιάς Αλέξανδρος, Μεταπολεµικοί πεζογράφοι, Κέδρος 1982, σ. 151-153. Μπαλάσκας Κώστας, Λογοτεχνία και παιδεία. Γνώση και ανάγνωση λογοτεχνικών κειµένων, Επικαιρ τητα 1985, σ. 133-147. Ραυτ πουλος ηµήτρης, Οι ιδέες και τα έργα, ίφρος 1965, σ. 226-230. ιδώ Σωτηρίου (1911-2004), Ματωµένα χώµατα (1962), Κέδρος 2000 75,σ.42-48. ø ƒ ª ƒπ À Πάσχα τ Απρίλη Ã π Να γνωρίσουν οι µαθητές ένα σ γχρονο και αξι λογο συγγραφέα. Να προβληµατιστο ν σχετικά µε τις παλαι τερες µορφές ζωής και τη σηµασία των παραδ σεων. ª π ƒ Εορταστικές παραδ σεις και οικογενειακοί δεσµοί Παιδικές αναµνήσεις και σ γχρονη πραγµατικ τητα [69]

ΒΙΒΛΙΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟΥ π π ƒ ª À π ƒ π Πρ κειται για ένα διήγηµα που αποκλίνει απ την τυπική παραδοσιακή µορφή, αφο η υπ θεσή του δεν εξελίσσεται µε βάση το δοµικ σχήµα πλοκή δέση κορ φωση λ ση, αλλά υπάρχει µια χαλαρή δοµή που συνδέει τα επιµέρους, δηλαδή τις αναµνήσεις του αφηγητή. Η εν τητα του αφηγηµατικο πλαισίου διαρρηγν εται συχνά απ σχ λια και αναφορές στη σ γχρονη εποχή (π.χ. ταν ο αφηγητής αναφέρεται στη µαθητική ζωή και στα φοιτητικά του χρ νια). Στο σ νολ του λειτουργεί σαν µνηµονική ανάκληση του αφηγητή στην παιδική του ηλικία και στις πασχαλινές διακοπές στο χωρι του. Ο τ νος είναι τρυφερ ς, νοσταλγικ ς, απολογητικ ς. Ο συγγραφέας-αφηγητής θυµάται µε συγκίνηση τα συγγενικά του πρ σωπα, νοσταλγεί την άδολη αγάπη των απλών ανθρώπων του χωριο και ιδίως της γιαγιάς του, η µορφή της οποίας έχει καθαγιαστεί στη συνείδησή του. Ο ώριµος αφηγητής θυµάται τα παιδικά του χρ νια και αναβιώνει το πασχαλιν κλίµα του χωριο µε οπτικές εικ νες (ανθισµένη απριλιάτικη φ ση, βουνά, ποτάµι, χιλι χρωµο ηλιοβασίλεµα), µυρωδιές (η µ τη µας είχε πανηγ ρι), µε εικ νες γευστικές (πατάτες γιαχνί), ακουστικές (στρακαστρο κες), απτικές (κοιµ µασταν λοι µαζί στρωµατσάδα). Ιδιαίτερη αναφορά κάνει στη γειτνίαση του χωριο του µε την Αλβανία, εκφράζοντας την περιέργεια του ίδιου και των συγχωριανών του στο παρελθ ν για την κατάσταση που επικρατο σε στη σ νορή τους χώρα. Οι ροι στο αφηγηµατικ του παρ ν έχουν µεταβληθεί και οι Αλβανοί λαθροµετανάστες συλλαµβάνονται στην Ελλάδα. Ως προς τη δοµή το αφήγηµα οργανώνεται µε βάση τα αντιθετικά σχήµατα: ακµή-παρακµή, τ τε-τώρα, παιδίενήλικος, που προσδιορίζουν και τα δ ο χρονικά επίπεδα της αφήγησης. Ο οµοδιηγητικ ς/ αυτοδιηγητικ ς αφηγητής (αφηγείται τη δική του ιστορία) αρχίζει την εξιστ ρηση απ το τώρα, µε αφορµή τις πρ σφατες απριλιάτικες διακοπές του. Μέσω της µνήµης πραγµατοποιεί ένα άλµα στο παρελθ ν, στις παιδικές του πασχαλιάτικες διακοπές στο πατρικ χωρι Π βλα. Η αφήγηση του «τ τε» ενσω- µατώνεται στο πρώτο αφηγηµατικ επίπεδο του «τώρα», το οποίο εµφανίζεται στην αρχή και στο τέλος του διηγήµατος. ƒ π ª 1. Κωστής Παλαµάς, «σο περνάν τα χρ νια µου» (1909), Η πολιτεία και η µοναξιά. Άπαντα, τ µ. 5, Μπίρης, 1972 3,σ.432. σο περνάν τα χρ νια µου κι σο περνώ µε κείνα, τ σο γλυκά τριγ ρω µου µοσκοβολάν τα κρίνα των προτινών απρίληδων [70]

ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΖΩΗΣ Τα παιδιακίσια χρ νια µου κελαϊδάν, αηδ νια σε ν χτες και σ ερµιές. 2. Κοσµάς Πολίτης, Το τέρµα, Ερµής 2000 2,σ.153-156. À ª ƒ ø ª π ƒ ø π 1. Ποια συναισθήµατα έχει ο αφηγητής στο παρ ν της αφήγησης, καθώς θυµάται τις παιδικές του διακοπές στο χωρι ; 2. Στο διήγηµα γίνεται φανερή η αντίθεση ανάµεσα στα συναισθήµατα που βιώνει ο αφηγητής στο χωρι και στην π λη. Πο οφείλεται κατά τη γνώµη σας αυτή η διαφορά; 3. ιαβάστε τον ορισµ του διηγήµατος στο Λεξικ λογοτεχνικών ρων και ελέγξτε αν το διήγηµά µας ανταποκρίνεται σε αυτ ν. 4. Ο αφηγητής δεν εκθέτει απλώς την ιστορία, αλλά είναι και ο ίδιος ήρωας σε αυτήν και παρουσιάζει απ τη δική του σκοπιά τα γεγον τα. Πώς ονοµάζεται αυτ ς ο τ πος του αφηγητή και πώς το είδος της αφήγησης; µ π µ π ƒ º π Μιτσοτάκη Κλαίρη, «Η περιοχή της χαµηλής ζώνης (Σχ λιο στον Σωτήρη ηµητρίου)», Νέα Εστία, τχ. 1704, 1998, σ. 943-947. Σωτήρης ηµητρίου (1955), «Πάσχα τ Απρίλη», Η φλέβα του λαιµο, Πατάκης 1998, σ. 49-55. À ƒ À Χρονικ Ã Να γνωρίσουν οι µαθητές ένα ποίηµα µε επίκεντρο το βίο µιας συνηθισµένης οικογένειας στη µεταπολεµική Ελλάδα. ª π ƒ Η οργάνωση και η λειτουργία της παραδοσιακής ελληνικής οικογένειας Ο κοινωνικ ς µετασχηµατισµ ς της µεταπολεµικής Ελλάδας Η επαγγελµατική αποκατάσταση και η ατοµική ζωή των µελών της οικογένειας [71]

ΒΙΒΛΙΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟΥ π π ƒ ª À π ƒ π Μέσα απ την αφαιρετική τεχνική και την εκφραστική λιτ τητα του ποιήµατος οι µαθητές καλο νται να παρακολουθήσουν την ιστορία µιας συνηθισµένης οικογένειας στη µεταπολεµική Ελλάδα. Ο διδάσκων µπορεί να αναφερθεί στο ιστορικο-κοινωνικ και πολιτικ στίγµα της εποχής, τα χαρακτηριστικά και τις αντιλήψεις της παραδοσιακής ελληνικής οικογένειας, σχολιάζοντας εκτενέστερα τους κοινωνικο ς µετασχη- µατισµο ς που θίγει το ποίηµα (επικράτηση των µηχανών, παρακµή των χειρωνακτικών επαγγελµάτων κ.ά.). Το γεγον ς τι η οικογένεια αποτελο σε παλαι τερα, και εξακολουθεί να αποτελεί, τον πυρήνα της ελληνικής κοινωνίας αποτυπώνεται στο ποίηµα µε την ιεραρχική παρουσίαση των προσώπων, σ µφωνα µε τη θέση τους στον οικογενειακ ιστ : πατέρας, µητέρα, παιδιά, µεγάλος και µικρ ς γιος. Αν και τα γεγον τα και οι καταστάσεις της ελληνικής µεταπολεµικής περι δου δεν αναφέρονται στο ποίηµα, η πορεία της οικογενειακής ιστορίας, απ τη συν παρξη των µελών της οικογένειας µέχρι τη διάλυσή της (µε τη µετανάστευση του εν ς γιου στο εξωτερικ ), αλλά και η ατοµική πορεία κάθε µέλους της οικογένειας (συνταξιοδ τηση του πατέρα, κοινωνική αποµ νωση της µητέρας, µετανάστευση του µικρο γιου, ανεργία του µεγάλου), προσδιορίζονται απ τις κοινωνικές και οικονοµικές εξελίξεις. Γι αυτ το κ ριο ζητο µενο, αλλά και η δυσκολία κατά τη διδασκαλία του ποιήµατος, είναι να καταλάβουν οι µαθητές τι το χρονικ της οικογένειας διαµ ρφωσαν η στενή σ νδεση ή και η εξάρτηση των καπνεργατών απ το επάγγελµά τους, η προϊο σα παρακµή του καπνεµπορίου στην Ελλάδα και οι αρνητικές οικονοµικές επιπτώσεις του εµφυλίου, οι οποίες, σε συνδυασµ µε τον οικονοµικ µαρασµ της ελληνικής περιφέρειας, οδήγησαν µεγάλο µέρος του εργατικο δυνα- µικο στη µετανάστευση. Χάρη στον αφαιρετικ εκφραστικ τρ πο µε τον οποίο ο Ξανθ πουλος εκθέτει το χρονικ της οικογένειας το ποίηµα συνθέτουν διαδοχικές εικ νες-σταθµοί στην πορεία της οικογένειας µέσα στον ιστορικ χρ νο της µεταπολεµικής εποχής, συµπυκνώνεται το συναίσθηµα της θλίψης για τις χαµένες και µίζερες ζωές των ανθρώπων που έζησαν στα σκληρά µεταπολεµικά χρ νια. Ο τελευταίος στίχος, που αναφέρεται στην επικράτηση των µηχανών, λειτουργεί υπαινικτικά και αντιθετικά: οι µηχανές προκ βουν, ενώ οι άνθρωποι και οι καπνεργάτες παρακµάζουν. Οι µαθητές θα αντιλαµβάνονταν πολ καλ τερα το ποίηµα του Ξανθ πουλου, αν συνδ αζαν την ανάγνωσή του µε την απ κτηση γνώσεων για το καπνεργατικ κίνηµα και τις συνθήκες ζωής των καπνεργατών σε µια µεγάλη καπνεργατο πολη, πως ήταν η Καβάλα έως και τα µεταπολεµικά χρ νια. ƒ π ª 1. Βασίλης Βασιλικ ς, «Ο εκχριστιανισµ ς των µωαµεθανών», Εκτ ς των τειχών, Θεµέλιο 1966, σ. 53-66. 2. Πρ δροµος Μάρκογλου, «Η επιστροφή», Σταθερή απώλεια, Νεφέλη 2001, σ. 171-175. [72]

ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΖΩΗΣ À ª ƒ ø ª π ƒ ø π 1. Η ζωή και η νοοτροπία των γονέων εκφράζουν το παραδοσιακ πρ τυπο της ελληνικής οικογένειας. Σε ποιους στίχους και µε ποια εκφραστικά µέσα δηλώνονται αυτές οι οικογενειακές σχέσεις; 2. Πώς σκιαγραφο νται οι ζωές του µεγάλου και του µικρο γιου; Ποια κοινά σηµεία και ποιες διαφορές παρατηρείτε ανάµεσά τους; 3. Ο µεγάλος γιος έµεινε στον τ πο του, ο µικρ ς έφυγε στα ξένα. Σε ποιους στ χους των δυο γιων αντιστοιχο ν αυτές οι επιλογές; Ποιος απ τους δ ο πιστε ετε τι πέτυχε περισσ τερο στη ζωή του και γιατί; µ π µ π ƒ º π Γαραντο δης Ευριπίδης, «Η π λη της µνήµης η µνήµη της π λης», Νέα Εστία, τχ. 1725, 2000, σ. 164-167. Πραγµατικ τητα και µ θος στο καλλιτεχνικ έργο του Λευτέρη Ξανθ πουλου, επι- µέλεια Φωτεινή Τοµαή-Κωνσταντοπο λου, Παπαζήσης 2003. Λευτέρης Ξανθ πουλος (1945), «Χρονικ», Αντίψυχα, Ανδροµέδα 1982, σ. 26. Ãøº Ένας αριθµ ς Ã π Να γνωρίσουν οι µαθητές την ψυχολογία και το ήθος της παλιάς εποχής, που αποπνέουν χαρακτηριστικά τα πρ σωπα του Τσέχωφ. Να γίνει αναφορά σε ένα ακραίο παράδειγµα παθητικής συµπεριφοράς εργαζ µενης γυναίκας και να γίνει διάλογος για τις ατοµικές και τις κοινωνικές συνέπειες που µπορεί να έχει αυτή η στάση ζωής της. ª π ƒ Η δειλή και παθητική συµπεριφορά της εργαζ µενης, η ψυχολογική πίεση και η εκµετάλλευσή της απ τον εργοδ τη Η φάρσα του αφεντικο Ο ρ λος της δασκάλας π π ƒ ª À π ƒ π Αν και το διήγηµα χαρακτηρίζεται απ συντοµία και ανάλαφρη διάθεση, πραγµατε εται ένα σοβαρ και υπαρκτ πρ βληµα τ σο στην εποχή του Τσέχωφ σο και [73]

ΒΙΒΛΙΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟΥ στη δική µας εποχή: την οικονοµική εκµετάλλευση των εργαζοµένων απ τα αφεντικά τους. Ο Τσέχωφ σκιαγραφεί το χαρακτήρα της δεσποινίδας Ιουλίας ως ένα ακραίο παράδειγµα δειλής, άβουλης και παθητικής συµπεριφοράς, προβάλλοντας µε εσκεµµένα υπερβολικ τρ πο την αδυναµία της να αντιδράσει και να διεκδικήσει το δίκιο της. λη η εικ να και η ψυχολογία της νεαρής κοπέλας συγγενε ει µε τους δραµατικο ς ήρωες του Τσέχωφ, οι οποίοι αδυνατο ν να πάρουν τη ζωή στα χέρια τους και γίνονται έρµαια της τ χης τους. Η υπ θεση του διηγήµατος περιορίζεται σε µια διαλογική θεατρικο τ που σκηνή, η οποία στήνεται και εκτελείται τυπικά απ δυο, αλλά ουσιαστικά απ ένα πρ σωπο. Ο πατέρας των παιδιών και εργοδ της της δασκάλας προβάλλεται σε ρ λο παντογνώστη αφηγητή. Είναι εκ των πραγµάτων ο απ λυτος κυρίαρχος του παιχνιδιο που έχει προσχεδιάσει, επιλέγοντας αρχικά να εκφοβίσει, ενώ στη συνέχεια να αιφνιδιάσει, µε σκοπ να φρονηµατίσει τη νέα δασκάλα. Ο ρ λος της δασκάλας στη σκηνή ελάχιστα διαφέρει απ εκείνον του βωβο προσώπου, καθώς χι µ νο αδυνατεί να αντιδράσει, αλλά δεν εκδηλώνει καν την πρ θεση να υπερασπιστεί κάπως τον εαυτ της απέναντι στη φοβερή εκµετάλλευση και την οικονοµική σκευωρία του αφεντικο. Στο τέλος του διηγήµατος ο αφηγητής-εργοδ της αποκαλ πτει τη φάρσα στη νεαρή δασκάλα, κερδίζοντας την απ λυτη συµπάθεια του αναγνώστη, ο οποίος αντιλαµβάνεται πλήρως τη διδακτική πρ θεση του αφεντικο. Το αντίθετο µάλλον συµβαίνει µε την υποτονική δεσποινίδα Ιουλία, η οποία δίνει την εντ πωση τι χι µ νο δεν αντιλήφθηκε το πρ βληµα αλλά και δε διδάχτηκε τίποτε απ την (πλαστή) δοκιµασία της. Στην απίθανη περίπτωση που δεν υπάρξει η αναµεν µενη αντίδραση απ τους µαθητές σχετικά µε τη διεκδίκηση των ατοµικών και κοινωνικών δικαιωµάτων του εργαζοµένου, σ µφωνα µε τα ν µιµα µέσα της εποχής µας, ο καθηγητής είναι απαραίτητο να τονίσει την ανάγκη για αποφυγή της ηττοπάθειας, δίνοντας έµφαση στην ευπρεπή αγωνιστική στάση κάθε ανθρώπου, µε σκοπ την επικράτηση της κοινωνικής δικαιοσ νης σε ατοµικ και συλλογικ επίπεδο. Επίσης είναι φυσικ να δηµιουργηθο ν στους µαθητές ε λογα ερωτήµατα σχετικά µε το περιεχ µενο της διδασκαλίας της δεσποινίδας Ιουλίας, για την οποία θα πρέπει να έχουν σχηµατίσει στο µυαλ τους µια δι λου κολακευτική εντ πωση. Ο διδάσκων έχει έτσι µια πολ καλή ευκαιρία να αναφερθεί τ σο στην πειθαρχηµένη συµπεριφορά και στο αίσθηµα της κοινωνικής κατωτερ τητας των φτωχών ανθρώπων της παλιάς εποχής σο και στο ρ λο που καλείται να παίξει, άλλοτε και τώρα, µια δασκάλα, µε τα λ για και τα έργα της. Το πιθαν τερο είναι τι οι µαθητές θα προβληµατιστο ν για τον τρ πο µε τον οποίο ασκεί εδώ η δασκάλα το ρ λο της, ως αναµεταδ τρια γνώσης και ήθους στα παιδιά. Η συζήτηση µπορεί γενικ τερα να περιστραφεί γ ρω απ εκπαιδευτικά ζητο µενα και µεθ δους της παλιάς και της σηµερινής εποχής. Είναι µάλιστα σκ πιµο οι µαθητές να διαβάσουν το παράλληλο κείµενο του Ν. Βρεττάκου, ο οποίος αναδεικν ει σε πάσχουσα ηρωίδα µια άλλη ασθενική νέα δασκάλα που υπηρετεί σε ένα ορειν χωρι της Ηπείρου και προσπαθεί µε τη στορ- [74]

ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΖΩΗΣ γή και την αγάπη της να ανακουφίσει τους µαθητές της απ τις υλικές στερήσεις. Ενδιαφέρουσες αντιπαραθέσεις σχετικά µε το ρ λο της δασκάλας µπορο ν να προκ ψουν και απ το διήγηµα του Καραγάτση «Η κυρία Νίτσα» («Η αγάπη για τους συνανθρώπους µας Οι φιλικοί δεσµοί Η αγάπη»). ƒ O π ª O Νικηφ ρος Βρεττάκος, «Στη γυναίκα µε το τσακισµένο χέρι» [απ σπασµα], Οδοιπορία (1972). Έµπαινες στο σχολει κι πως τ αντίκριζες µοιραζ ταν σε δεκατέσσερα χαµ γελα το πρ σωπ σου. Θυµ σουν πως η αγκάλη σου ήταν µισή κι ανεβαίνοντας πάνω στην έδρα σου άνοιγες τη λ πη σου και τα σκέπαζες, πως ο ουραν ς σκεπάζει τη γη. À ª ƒ ø ª π ƒ ø π 1. Περιγράψτε µε δικά σας λ για το χαρακτήρα του πατέρα-εργοδ τη ή της δασκάλας. 2. ιαβάστε ένα ακ µα διήγηµα του Τσέχωφ (θα βρείτε και στα άλλα Κ.Ν.Λ. του Γυµνασίου) και εντοπίστε τα βασικά διακριτικά γνωρίσµατα της συγγραφικής τεχνικής του. µ π µ π ƒ º π ιαβάζω, τχ. 169, 1987 (µε κείµενα των Γ. Βαρβέρη, Α. Βογιάζου κ.ά.). http://www.geocities.com/heartland/bluffs/7745/chekhov.htm http://www.eldritchpress.org/ac/yr/anton-chekhov.html Άντον Τσέχωφ (1860-1904), «Ένας αριθµ ς», ιηγήµατα, µτφρ. Κ. Σιµ πουλος, Θεµέλιο 1983, σ. 323-324. [75]

ΒΙΒΛΙΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟΥ π π ƒ π π π π ª 1. Συνδυαστική ανάγνωση Τα κείµενα έχουν αρκετές αντιστοιχίες µε εκείνα της εν τητας «Η βιοπάλη Το αγωνιστικ πνε µα του ανθρώπου», κυρίως επειδή και οι δ ο εν τητες σχετίζονται µε τα ήθη, τις αντιλήψεις και τον τρ πο ζωής της παλαι τερης εποχής. 2. Ιστορική-κοινωνική αποτ πωση της παλιάς ζωής Με στ χο τη δηµιουργία µιας γενικής εντ πωσης σχετικά µε τα προβλήµατα, τα ενδιαφέροντα και τα ζητο µενα των ανθρώπων την παλαι τερη εποχή, µπορο µε να εξετάσουµε, π.χ., το ρ λο της οικογένειας ή, περισσ τερο, κάποιων µελών της, τις παλαι τερες συλλογικές νοοτροπίες κ.ά. Ενδιαφέρουσα µπορεί να αποβεί η συνεξέταση του διηγήµατος του Σ. ηµητρίου µε το κείµενο του Ξεν πουλου για τον εορτασµ των Χριστουγέννων («Θρησκευτική ζωή»), καθώς και τα δ ο κείµενα αναφέρονται σε αναµνήσεις απ την παιδική ηλικία. 3. ιδακτική επέκταση ηµιουργία κριτικής στάσης λα τα κείµενα της εν τητας προσφέρονται για κριτικ προβληµατισµ των µαθητών και προέκταση στη σηµερινή εποχή, µε άξονα κυρίως τα στάδια και τους τρ πους ενηλικίωσης του παιδιο, την επιλογή επαγγέλµατος κ.ά. [76]