Δημοσιονομικό Δίκαιο ΠΜΣ 2018-2019 Γενικές αρχές του δημοσιονομικού δικαίου Θεσμικά όργανα Ανδρέας Τσουρουφλής 30.10.2018
Γενικές αρχές του δημοσιονομικού δικαίου 2 Γενικές αρχές του διοικητικού δικαίου Γενικές αρχές για τη διαχείριση των οικονομικών του Δημοσίου Γενικές αρχές δημοσιονομικού σχεδιασμού Γενικές αρχές κατάρτισης των Προϋπολογισμών Γενικές αρχές κατάρτισης του Κρατικού Προϋπολογισμού Αρχές κατάρτισης προϋπολογισμών των Ν.Π.Δ.Δ.
Γενικές αρχές του δημοσιονομικού δικαίου Γενικές αρχές του διοικητικού δικαίου Τεκμήριο νομιμότητας Αρχή της ισότητας Αρχή της νομιμότητας Αρχή της χρηστής διοίκησης Αρχή της αναλογικότητας Το δικαίωμα της προηγούμενης ακρόασης Αρχή της αμεροληψίας της διοίκησης Αρχή της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης του ιδιώτη
Γενικές αρχές του δημοσιονομικού δικαίου 4 Γενικές αρχές για τη διαχείριση των οικονομικών του Δημοσίου Κατοχυρώνονται στο άρθρο 33 ΝΔΛ Αρχή της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης Αρχή της οικονομικότητας αρχή της αποδοτικότητας αρχή της αποτελεσματικότητας Αρχή της υπευθυνότητας και της λογοδοσίας Αρχή της διαφάνειας Αρχή της ειλικρίνειας
Γενικές αρχές του δημοσιονομικού δικαίου 5 Γενικές αρχές για τη διαχείριση των οικονομικών του Δημοσίου Αρχή της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης (sound financial management) «Η διαχείριση της περιουσίας και των υποχρεώσεων των φορέων της Γενικής Κυβέρνησης, που περιλαμβάνει τους φυσικούς πόρους και τους δημοσιονομικούς κινδύνους της χώρας, πρέπει να διενεργείται με σύνεση και με γνώμονα την εξασφάλιση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας.»
Γενικές αρχές του δημοσιονομικού δικαίου 6 Γενικές αρχές για τη διαχείριση των οικονομικών του Δημοσίου Αρχή της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης (sound financial management) Αρχή της οικονομικότητας (principle of economy) «τα μέσα που χρησιμοποιούνται για την υλοποίηση των κυβερνητικών πολιτικών πρέπει να διατίθενται έγκαιρα, στην ενδεδειγμένη ποιότητα και ποσότητα, με την ελάχιστη δημοσιονομική επιβάρυνση και με τη χρήση των αναγκαίων μόνο διοικητικών πόρων» Αρχή της αποδοτικότητας (principle of effectiveness) «πρέπει να τηρείται η βέλτιστη δυνατή σχέση μεταξύ των χρησιμοποιούμενων μέσων και των επιτυγχανόμενων αποτελεσμάτων» Αρχή της αποτελεσματικότητας (principle of efficiency) «ελέγχεται η επίτευξη των συγκεκριμένων αντικειμενικών στόχων και των αποτελεσμάτων που έχουν εκ των προτέρων οριστεί.»
Γενικές αρχές του δημοσιονομικού δικαίου 7 Γενικές αρχές για τη διαχείριση των οικονομικών του Δημοσίου Αρχή της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης ΕΣ 24/2016: «Η ανάθεση των καθηκόντων ληξιάρχου σε δημότη είναι νόμιμη μόνον εφόσον διαπιστωθεί η αδυναμία εξυπηρέτησης της εν λόγω ανάγκης με εξίσου αποτελεσματικά πλην οικονομικότερα μέσα.» ΕΣ 62/2016: «Η αμοιβή του δικηγόρου δεν πρέπει να υπερβαίνει τα εύλογα όρια, ενόψει ιδίως των δικαστικών ενεργειών οι οποίες πρόκειται να διενεργηθούν, των εξειδικευμένων νομικών γνώσεων ή της εμπειρίας που τυχόν απαιτείται, των πρωτότυπων νομικών ζητημάτων που ενδεχομένως ανακύπτουν, του δυσεπίλυτου χαρακτήρα της οικείας υπόθεσης και της σπουδαιότητας αυτής για τα συμφέροντα του Δήμου
Γενικές αρχές του δημοσιονομικού δικαίου 8 Γενικές αρχές για τη διαχείριση των οικονομικών του Δημοσίου Αρχή της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης ΝΣΚ 236/2015: Δυνατότητα επανασύναψης ατομικών συμβάσεων έργου καθαρισμού αναφορικά με κτήρια δημοσίων Υπηρεσιών, όπου υπάρχει προσωποπαγής ή οργανική θέση υπαλλήλου καθαριότητας που δεν είναι κενή. Η αρχή της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης έχει υπερνομοθετική ισχύ
Γενικές αρχές του δημοσιονομικού δικαίου Γενικές αρχές για τη διαχείριση των οικονομικών του Δημοσίου Αρχή της υπευθυνότητας και της λογοδοσίας «Η Κυβέρνηση είναι υπεύθυνη και λογοδοτεί στη Βουλή για τη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών της Γενικής Κυβέρνησης. Όλοι οι υπάλληλοι και οι λειτουργοί που συμμετέχουν στη δημόσια διαχείριση σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος, ασκούν τις αρμοδιότητές τους, με σκοπό τη διασφάλιση της σταθερότητας και της βιωσιμότητας των οικονομικών της Γενικής Κυβέρνησης.» Αρχή της διαφάνειας «Σύμφωνα με την αρχή της διαφάνειας, όλοι οι λειτουργοί και οι φορείς που διαχειρίζονται πόρους της Γενικής Κυβέρνησης έχουν την υποχρέωση να διασφαλίζουν την έγκαιρη πληροφόρηση, οικονομικής ή άλλης φύσης, που σχετίζεται με τη διαχείριση της δημοσιονομικής πολιτικής, ώστε να καθίσταται εφικτός ο αποτελεσματικός δημόσιος έλεγχος της άσκησης δημοσιονομικής πολιτικής και της οικονομικής κατάστασης του Δημοσίου, εκτός και αν η δημοσιοποίηση των πληροφοριών θα έβλαπτε ουσιωδώς την εθνική ασφάλεια, άμυνα ή τις διεθνείς σχέσεις της Ελλάδας.»
Γενικές αρχές του δημοσιονομικού δικαίου 10 Γενικές αρχές για τη διαχείριση των οικονομικών του Δημοσίου Αρχή της ειλικρίνειας «Σύμφωνα με την αρχή της ειλικρίνειας, κάθε οικονομική και δημοσιονομική πρόβλεψη που παρέχεται σε οποιαδήποτε έγγραφα ή εκθέσεις που καταρτίζονται σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος νόμου, πρέπει να στηρίζεται, στο βαθμό που είναι ευλόγως και πρακτικώς δυνατό, σε πραγματικά στοιχεία, σε αποφάσεις που έχει ήδη ανακοινώσει η Κυβέρνηση, σε άλλες προβλέψεις ή εκτιμήσεις που θεωρούνται εύλογες, καθώς και να έχουν ληφθεί υπόψη όλα τα ενδεχόμενα και οι κίνδυνοι που δύνανται να έχουν σημαντικές δημοσιονομικές επιπτώσεις.»
Γενικές αρχές του δημοσιονομικού δικαίου 11 Γενικές αρχές δημοσιονομικού σχεδιασμού Διέπουν το δημοσιονομικό σχεδιασμό σε πολυετή ορίζοντα, σε συμμόρφωση με τους μεσοπρόθεσμους δημοσιονομικούς στόχους (άρθρο 34 επ. ΝΔΛ) Κανόνας δημοσιονομικής θέσης «Η δημοσιονομική θέση της Γενικής Κυβέρνησης (κατά ΕΣΟΛ) πρέπει να είναι ισοσκελισμένη ή πλεονασματική.» Κανόνας χρέους «Όταν ο λόγος του χρέους της Γενικής Κυβέρνησης προς το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν σε τιμές αγοράς υπερβαίνει την τιμή αναφοράς του 60%, η διαφορά σε σχέση με την τιμή αναφοράς πρέπει να μειώνεται, ως κριτήριο αξιολόγησης, κατά ένα εικοστό ετησίως κατά μέσο όρο.» Κανόνας πορείας προσαρμογής «Το ετήσιο διαρθρωτικό ισοζύγιο της Γενικής Κυβέρνησης πρέπει να συγκλίνει προς το μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό στόχο.»
Γενικές αρχές του δημοσιονομικού δικαίου 12 Γενικές αρχές δημοσιονομικού σχεδιασμού Ορισμοί Δημοσιονομική θέση (financial position): πάγια μείον υποχρεώσεις του Κράτους Γενική Κυβέρνηση (άρθρο 14 ΝΔΛ): περιλαμβάνει υποσύνολα, εφεξής αποκαλούμενα υποτομείς: τρία της Κεντρικής Κυβέρνησης, των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) και των Οργανισμών Κοινωνικής Ασφάλισης (ΟΚΑ) ΕΣΟΛ=Ευρωπαϊκό Σύστημα Λογαριασμών (European System of Accounts (ESA)): Διεξοδικό και ενοποιημένο σύστημα μακροοικονομικών λογαριασμών που βασίζεται σε ένα σύνολο διεθνώς συμφωνημένων στατιστικών εννοιών, ορισμών, ταξινομήσεων και λογιστικών κανόνων με σκοπό την εναρμονισμένη ποσοτική περιγραφή των οικονομιών των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Γενικές αρχές του δημοσιονομικού δικαίου 13 Γενικές αρχές δημοσιονομικού σχεδιασμού Ορισμοί Ετήσιο διαρθρωτικό ισοζύγιο της Γενικής Κυβέρνησης (άρθρο 14 ΝΔΛ): το έλλειμμα ή το πλεόνασμα της Γενικής Κυβέρνησης για το έτος, προσαρμοσμένο κυκλικά, χωρίς έκτακτα και προσωρινά μέτρα, εκφραζόμενο ως ποσοστό του ΑΕΠ σε τιμές αγοράς.
Γενικές αρχές του δημοσιονομικού δικαίου 14 Γενικές αρχές δημοσιονομικού σχεδιασμού Ορισμοί Ετήσιο διαρθρωτικό ισοζύγιο της Γενικής Κυβέρνησης (άρθρο 14 ΝΔΛ): το έλλειμμα ή το πλεόνασμα της Γενικής Κυβέρνησης για το έτος, προσαρμοσμένο κυκλικά, χωρίς έκτακτα και προσωρινά μέτρα, εκφραζόμενο ως ποσοστό του ΑΕΠ σε τιμές αγοράς. Επεξήγηση: Ισοζύγιο (Balance): διαφορά ανάμεσα στα έσοδα και τα έξοδα Θετικό = πλεόνασμα (Surplus) Αρνητικό = έλλειμμα (Deficit) Διαρθρωτικό ισοζύγιο (Structural Balance) = κυκλικά προσαρμοσμένο ισοζύγιο (Cyclically Adjusted Balance): ισοζύγιο προσαρμοσμένο ώστε να μην λαμβάνονται υπόψη προσωρινά ή κυκλικά οικονομικά φαινόμενα
Θεσμικά όργανα 15 Φορείς με αρμοδιότητες επί των δημοσίων οικονομικών Άρθρο 17 ΝΔΛ (ενδεικτική απαρίθμηση) Η Βουλή των Ελλήνων Το Υπουργικό Συμβούλιο Ο Υπουργός Οικονομικών Το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους Οι Υπουργοί και λοιποί επικεφαλής της Γενικής Κυβέρνησης Ο Υπουργός Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας Οι προϊστάμενοι οικονομικών υπηρεσιών των Υπουργείων Οι προϊστάμενοι οικονομικών υπηρεσιών λοιπών φορέων της Γενικής Κυβέρνησης Το Παρατηρητήριο Οικονομικής Αυτοτέλειας των Ο.Τ.Α. Το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή Το Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο Ο Οργανισμός Διαχείρισης του Δημόσιου Χρέους Το Ελεγκτικό Συνέδριο
Θεσμικά όργανα 16 Βουλή Συζητά και ψηφίζει το Μ.Π.Δ.Σ. και την επικαιροποίησή του. τον ετήσιο Κρατικό Προϋπολογισμό τον συμπληρωματικό προϋπολογισμό, εφόσον απαιτείται τον απολογισμό του ετήσιου Κρατικού Προϋπολογισμού, τον Ισολογισμό και τις λοιπές χρηματοοικονομικές καταστάσεις της Κεντρικής Διοίκησης. Παρακολουθεί τη διαχείριση των οικονομικών του Δημοσίου Ψηφίζει το σχέδιο διορθωτικών ενεργειών
Θεσμικά όργανα 17 Υπουργικό Συμβούλιο Εγκριτικές αρμοδιότητες, π.χ.: Μ.Π.Δ.Σ. Ετήσιο και συμπληρωματικό Κρατικό Προϋπολογισμό απολογισμό, ισολογισμό και λοιπές χρηματοοικονομικές καταστάσεις της Κεντρικής Διοίκησης, κ.λπ.
Θεσμικά όργανα 18 Υπουργός Οικονομικών Άσκηση της γενικής διαχείρισης των οικονομικών της Κεντρικής Διοίκησης Γενικός συντονισμός και εποπτεία των οικονομικών των λοιπών φορέων του Δημόσιου Τομέα.
Θεσμικά όργανα 19 Γενικό Λογιστήριο του Κράτους Επικουρεί τον Υπουργό Οικονομικών στην εκτέλεση των καθηκόντων του, ιδίως: Καταρτίζει το Μ.Π.Δ.Σ. και την επεξηγηματική του έκθεση Καταρτίζει τον ετήσιο Κρατικό Προϋπολογισμό και την εισηγητική του έκθεση Καταρτίζει τον απολογισμό του ετήσιου Κρατικού Προϋπολογισμού, τον Ισολογισμό και τις λοιπές χρηματοοικονομικές καταστάσεις της Κεντρικής Διοίκησης. Διαχειρίζεται το λογιστικό σύστημα της Γενικής Κυβέρνησης Παρακολουθεί το ύψος των εκκρεμών υποχρεώσεων των φορέων της Γενικής Κυβέρνησης Διοικεί και διαχειρίζεται το κεντρικό σύστημα πληρωμών, καθώς και το κεντρικό σύστημα ταμειακής διαχείρισης του Ελληνικού Δημοσίου
Θεσμικά όργανα 20 Υπουργός Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας Έχει την ευθύνη για τη χάραξη της πολιτικής δημοσίων επενδύσεων Συντονίζει και εποπτεύει την εκτέλεση του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων.
Θεσμικά όργανα 21 Προϊστάμενοι οικονομικών υπηρεσιών Υπουργείων Υπεύθυνοι για τη διασφάλιση της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης του Υπουργείου του και των εποπτευόμενων από αυτό φορέων, ανεξάρτητα αν αυτοί περιλαμβάνονται στο Μητρώο Φορέων Γενικής Κυβέρνησης Εποπτεύουν τις διαδικασίες που αφορούν στον προϋπολογισμό και την ορθή λογιστική αποτύπωση των δραστηριοτήτων του Υπουργείου και των εποπτευόμενων φορέων του.
Θεσμικά όργανα 22 Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή Έχει συμβουλευτικό ρόλο Υποστηρίζει επιστημονικά τον Πρόεδρο της Βουλής και τους Προέδρους της Ειδικής Διαρκούς Επιτροπής του Απολογισμού και του Γενικού Ισολογισμού του Κράτους και Ελέγχου της Εκτέλεσης του Προϋπολογισμού του Κράτους, καθώς και της Διαρκούς Επιτροπής Οικονομικών Υποθέσεων της Βουλής
Θεσμικά όργανα 23 Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο Νομική βάση: άρθρο 2 ΝΔΛ Ανεξάρτητη διοικητική αρχή Ανεξαρτησία Λειτουργική Προσωπική Οικονομική
Θεσμικά όργανα 24 Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο Αρμοδιότητες αξιολογεί τις μακροοικονομικές προβλέψεις με σκοπό την υιοθέτησή τους παρακολουθεί τη συμμόρφωση με τους δημοσιονομικούς κανόνες, γνωμοδοτώντας επί αυτής. αξιολογήσεις των μακροοικονομικών προβλέψεων επί των οποίων βασίζονται το Μ.Π.Δ.Σ., το προσχέδιο και το σχέδιο του ετήσιου Κρατικού Προϋπολογισμού των δημοσιονομικών στόχων του οικείου έτους των δημοσιονομικών αποτελεσμάτων των μακροοικονομικών και δημοσιονομικών εξελίξεων που επηρεάζουν την οικονομική ανάπτυξη και την απασχόληση και τα αποτελέσματα του Κοινωνικού Προϋπολογισμού
Θεσμικά όργανα 25 Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο Όργανα διοίκησης Πρόεδρος Διοικητικό Συμβούλιο Καταρτίζει δικό του προϋπολογισμό Πόροι Επιχορηγήσεις από τον Κρατικό Προϋπολογισμό Έσοδα από κάθε άλλη νόμιμη αιτία.
Θεσμικά όργανα 26 Οργανισμός Διαχείρισης Δημόσιου Χρέους Καταρτίζει το πρόγραμμα δανεισμού και διαχείρισης του δημοσίου χρέους, το οποίο υποβάλλεται για έγκριση στον Υπουργό Οικονομικών. Αναλαμβάνει, ως εντολοδόχος και για λογαριασμό του Ελληνικού Δημοσίου, την εκτέλεση του εγκεκριμένου δανειακού προγράμματος, με τη σύναψη δανείων και την έκδοση τίτλων. Συμμετέχει στην κατάρτιση του Μ.Π.Δ.Σ. με την παροχή στο ΓΛΚ των στοιχείων του δημοσίου χρέους. Καταρτίζει τον ετήσιο προϋπολογισμό του δημοσίου χρέους και το σχετικό με το δημόσιο χρέος κεφάλαιο της εισηγητικής έκθεσης του Κρατικού Προϋπολογισμού. Εξυπηρετεί το δημόσιο χρέος.
Θεσμικά όργανα 27 Ελεγκτικό Συνέδριο Ανώτατο Δημοσιονομικό Δικαστήριο Αρμοδιότητες Έλεγχος των δαπανών του Κράτους, των ΟΤΑ και των λοιπών νομικών προσώπων που με ειδική διάταξη νόμου υπάγονται κάθε φορά στον έλεγχο αυτόν. Έλεγχος νομιμότητας στις διαδικασίες ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων μεγάλης οικονομικής αξίας, Κατασταλτικός έλεγχος σε όλους τους λογαριασμούς ή απολογισμούς των φορέων της Γενικής Κυβέρνησης, καθώς και κάθε φορέα που έλαβε καθ' οιονδήποτε τρόπο χρηματοδότηση ή επιχορήγηση από τον Κρατικό Προϋπολογισμό. Συντάσσει και υποβάλλει έκθεση προς τη Βουλή για τον Απολογισμό και τον Ισολογισμό του Κράτους κατά το άρθρο 79 παρ. 7 του Συντάγματος. Εκδικάζει ένδικα βοηθήματα και μέσα κατά πράξεων που εκδίδονται κατά τον έλεγχο των λογαριασμών των ως άνω φορέων.