ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΕΝΔΟΚΡΙΝΩΝ ΑΔΕΝΩΝ Εμμ. Μ. Καραβιτάκης Παιδίατρος
ΕΝ ΟΚΡΙΝΟΛΟΓΙΑ κλάδος της ιατρικής ο οποίος ασχολείται µε τις ασθένειες του ενδοκρινολογικού συστήµατος. το ενδοκρινολογικό σύστηµα αποτελείται από µικρά όργανα που ελέγχουν την έκκριση ορµονών (ενδοκρινείς αδένες)
Ενδοκρινείς αδένες υπόφυση επίφυση επινεφρίδια θυρεοειδής παραθυρεοειδείς ωοθήκες όρχεις Κυτταρικές αθροίσεις που παράγουν ορμόνες νησίδια παγκρέατος παρασπειραματική συσκευή νεφρού Περιοχή ΚΝΣ που παράγει ουσίες με ορμονική δράση υποθάλαμος
Ορμόνες οι ορµόνες ρυθμίζουν διάφορες λειτουργίες του ανθρώπινου σώµατος όπως ο µεταβολισµός και η ανάπτυξη διακρίνονται σε πεπτίδια (αποτελούνται από αλύσους αμινοξέων) στεροειδή(πρόδρομη ουσία η χοληστερόλη) αμίνες (παράγωγα αμινοξέων π.χ θυρεοειδικές, κατεχολαμίνες) έχουν αυτοκρινικό ή παρακρινικό τρόπο δράσης συνδέονται με ειδικούς υποδοχείς ικανότητα αυτορρύθμισης και διατήρηση της ομοιόστασης (π.χ αρνητική παλίνδρομη ρύθμιση)
Υπόφυση
Υπόφυση αδένας στο μέγεθος μπιζελιού, που ρυθμίζεται από τον υποθάλαμο, έχει το γενικότερο έλεγχο του μεγαλύτερου μέρους παραγωγής ορμονών ελέγχει τις δραστηριότητες των άλλων ενδοκρινών αδένων και των ορμονοπαραγωγικών κυττάρων εκκρίνει πολλές ορμόνες, μερικές απ αυτές επιδρούν σε άλλους αδένες διεγείροντας τους ώστε να παράγουν τις δικές τους ορμόνες, ενώ άλλες δρουν άμεσα σε ιστούς και όργανα στόχους.
1) Η αυξητική ορμόνη με την οποία επιτυγχάνεται η αύξηση και ανάπτυξη 2) Η ορμόνη που καθορίζει την λειτουργία του θυρεοειδούς (Θυρεοειδοτρόπος ορμόνη). 3) Οι δύο ορμόνες που καθορίζουν την λειτουργία των ωοθηκών και των όρχεων ρυθμίζοντας τόσο την έναρξη της εφηβείας του ατόμου όσο και την λειτουργία των αδένων αυτών κατά την διάρκεια της ενηλίκου ζωής. 4) Η ορμόνη που καθορίζει την λειτουργία των επινεφριδίων από τα οποία παράγεται η κορτιζόνη 5) Η Προλακτίνη, η ορμόνη που υποβοηθά την σύνθεση και έκκριση του γάλακτος από τον μαστό κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης και την περίοδο του Θηλασμού. 6) η αντιδιουριτική ορμόνη ρυθμίζει τη συμπύκνωση των ούρων 7) Η οκυτοκίνη που αυξάνει τη συχνότητα και την ένταση της συστολής της μήτρας
Θυρεοειδής αδένας
είναι ο μεγαλύτερος ενδοκρινής αδένας του ανθρώπινου σώματος συνθέτει και εκκρίνει τις θυρεοειδικές ορμόνες και την καλσιτονίνη η έκκριση των θυροειδικών ορμονών ρυθμίζεται από την θυρεοτρόπο ορμόνη (TSH) που παράγεται από τον υπόφυση η έκκριση της TSH ρυθμίζεται από την ορμόνη TRH του παράγεται από τον υποθάλαμο
Θυρεοειδικές ορμόνες οι θυρεοειδικές ορμόνες είναι: η θυροξίνη ή τετραϊωδοθυρονίνη (Τ4) η τριϊωδοθυρονίνη (Τ3) ρυθμίζουν το μεταβολισμό όλων των ιστών Καλσιτονίνη η καλσιτονίνη αναστέλλει τη δράση των οστεοκλαστών (κύτταρα οστίτη ιστού) ελαττώνει τα επίπεδα ασβεστίου στο αίμα
Παραθυρεοειδείς αδένες
είναι συνήθως 4 και γειτνιάζουν με την οπίσθια επιφάνεια του θυρεοειδούς εκκρίνουν την παραθορμόνη (PTH) που μαζί με την καλσιτονίνη και τη βιταμίνη D ρυθμίζουν το μεταβολισμό ασβεστίου ερέθισμα για την έκκριση της PTH είναι η υπασβεστιαιμία
Παραθορμόνη στους νεφρούς συμβάλει στην επαναρρόφηση του ασβεστίου διεγείρει τη σύνθεση της δραστικής μορφής της βιταμίνης D η οποία συμβάλλει στην απορρόφηση του ασβεστίου από το έντερο στα οστά διεγείρει την δράση των οστεοκλαστών απελευθερώνοντας ασβέστιο από τον οστίτη ιστό
Πάγκρεας
είναι ένας αδένας που βρίσκεται στο πίσω μέρος της κοιλιάς (οπισθοπεριτοναϊκά) στην αγκαλιά του δωδεκαδακτύλου ονομάζεται μεικτός αδένας διότι συμπεριλαμβάνει: την εξωκρινή λειτουργία την ενδοκρινή λειτουργία
Εξωκρινής μοίρα έκκριση μέσω του παγκρεατικού πόρου, στο δωδεκαδάκτυλο (φύμα του Vater), ενζύμωνγιατηνπέψη των υδατανθρακών, λιπών, πρωτεϊνών τα ένζυμα ενεργοποιούνται όταν βρεθούν στον εντερικό αυλό από μία εντεροκινάση, για την αποφυγή αυτοπεψίας
Εξωκρινής μοίρα περιλαμβάνουν το θρυψινογόνο (θρυψίνη), χυμοθρυψινογόνο (χυμοθρυψίνη), την παγκρεατική αμυλάση, λιπάση την διέγερση της έκκρισης του παγκρέατος ρυθμίζουν άλλες ορμόνες, όπως η γαστρίνη, η χολοκυστοκινίνη και ησεκρετίνη, που εκκρίνονται από το στόμαχο και το δωδεκαδάκτυλο ως αποτέλεσμα της διάτασής τους από την παρουσία τροφής
Ενδοκρινής μοίρα έκκριση ορμονών από ομάδες κυττάρων που βρίσκονται διάσπαρτες στο πάγκρεας (νησίδια του Langerhans) στα νησίδια βρίσκονται διάφοροι τύποι κυττάρων τα κύτταρα α παράγουν τη γλυκαγόνη (αυξάνει τα επίπεδα σακχάρου αίματος) τακύτταραβπαράγουντηνινσουλίνη (ελαττώνει τα επίπεδα σακχάρου αίματος) τα κύτταρα δ παράγουν τη σωματοστατίνη (αναστέλλει την έκκριση γλυκαγόνης, ινσουλίνης
Επινεφρίδια
είναι δύο αδένες σε σχήμα πυραμίδας βρίσκονται στον άνω πόλο του σύστοιχου νεφρού διακρίνονται σε δύο μοίρες ο φλοιός των επινεφριδίων ο μυελός των επινεφριδίων η κάθε μοίρα είναι εξειδικευμένη στην παραγωγή συγκεκριμένων ορμονών
Ορμόνες που παράγονται από το φλοιό των επινεφριδίων η αλδοστερόνη (αλατοκορτικοειδές) ρυθμίζει τον εξωκυττάριου όγκο, την αρτηριακή πίεση και το ισοζύγιο του χλωριούχου νατρίου ηκορτιζόλη(γλυκοκορτικοειδές) ρυθμίζει το μεταβολισμό αναστέλλει τη φλεγμονή βοηθά τον οργανισμό να αντεπεξέρχεται στο stress τα ανδρογόνα διαμόρφωση αρρενοποιητικών χαρακτηριστικών του γυναικείου φύλου μαζί με τα ανδρογόνα των ωοθηκών
Ορμόνες που παράγονται από το μυελό των επινεφριδίων ηαδρεναλίνη η νοραδρεναλίνη προσαρμογή του οργανισμού σε οξείες καταστάσεις stress
Ωοθήκες
αναπαραγωγικοί αδένες του γυναικείου φύλου υπό την επήρεια των γοναδοτρόπων ορμονών FSH και LH που παράγονται από την υπόφυση είναι δεξαμενές ωοθυλάκιων σε διάφορα μεγέθη και στάδια ανάπτυξης τα ωοθυλάκια περιέχουν τα ωάρια που απελευθερώνονται με τη ρήξη του ωοθυλακίου κατά την ωοθυλακιορρηξία τα ωάρια είναι γεννητικά κύτταρα που φέρουν το φυλετικό χρωμόσωμα
Η πρώτη ημέρα του κύκλου συμπίπτει με την πρώτη ημέρα της εμμήνου ρύσεως. Στην υπόφυση του εγκεφάλου έχει ξεκινήσει ήδη η έκκριση της FSH (ωοθυλακιοτρόπος ορμόνη), η οποία δρα στις ωοθήκες προάγοντας την ωρίμανση των ωοθυλακίων (κάθε ωοθυλάκιο περιέχει ένα και μόνο ωάριο). Ένα τελικά ωοθυλάκιο θα ωριμάσει επικρατούν ωοθυλάκιο- και θα οδηγηθεί σε ωορηξία. Στην ωοθήκη ταυτόχρονα παράγεται μικρή ποσότητα οιστρογόνων, που προοδευτικά αυξάνουν και φτάνουν στο ζενίθ τους ακριβώς πριν από την ωορρηξία, δηλαδή 14 ημέρες μετά την πρώτη ημέρα της εμμηνορρυσίας. Με την απελευθέρωση του ωαρίου το άδειο ωοθυλάκιο, το ωχρό σωμάτιο, αρχίζει να εκκρίνει προγεστερόνη, που φτάνει στο υψηλότερο επίπεδο μερικές ημέρες (περίπου 9-12) πριν από την εμφάνιση της νέας περιόδου. Τις ημέρες αυτές και μόνο ανοιγει το επονομαζόμενο παράθυρο εμφύτευσης και το ενδομήτριο γίνεται δεκτικό και αναμένει να εμφυτευτεί το παραγόμενο έμβρυο σε περίπτωση σύλληψης Η μέση χρονική διάρκεια του γεννητικού κύκλου είναι 28 ημέρες, αλλά μπορεί να κυμαίνεται ανάμεσα στις 25 με 35 ημέρες. Το πρώτο μισό του κύκλου πριν από την ωορρηξία ονομάζεται ωοθυλακική φάση του κύκλου (προεξάρχουσα ορμόνη είναι η οιστραδιόλη) και το δεύτερο μισό μετά την ωορρηξία, ωχρινική φάση (προεξάρχουσα ορμόνη είναι η προγεστερόνη). Στη διάρκεια του δεύτερου μισού της προγεστερονικής φάσης παρατηρείται έκκριση μικρής ποσότητος οιστρογόνων, που σταματά μερικές ημέρες πριν από την έμμηνο ρύση. Η απότομη μείωση των στεροειδών ορμονών έχει ως αποτέλεσμα την αποβολή του ενδομητρίου και του αίματος, Το αίμα βγαίνει,, γιατί το ενδομήτριο βρίσκεται στη φάση της απόπτωσης. Στο δεύτερο μισό του κύκλου (στην ωχρινική φάση), το εσωτερικό τοίχωμα της μήτρας που υπερτράφη και γέμισε με αδένες για να υποδεχθεί το γονιμοποιημένο ωάριο αποβάλλεται, αν δεν πραγματοποιηθεί σύλληψη. Η έμμηνος ρύση έχει, λοιπόν, δύο λειτουργίες. Διώχνει από το σώμα τα κομμάτια του διαλυμένου ενδομητρίου που είναι άχρηστο, εφόσον δεν υπάρχει εγκυμοσύνη, και προετοιμάζει τον οργανισμό για έναν καινούριο κύκλο.