Όνομα: Κωνσταντί να,επώνυμο: Καλούτσα Τά ξη:γ,τμήμα: 2 Μάθημα: Αρχαία Ελληνικ ή Γλώσσα Σχολεί ο:3ο Γυμνάσιο Καρδίτσας Σχολικ ό έτος: 2011-2012 Στην εξωτερική όψη της κύλικας του Δούριδος (περ. 480 π.χ.) απεικονίζονται σκηνές από την καθημερινή ζωή του σχολείου της εποχής. Στο κέντρο ο δάσκαλος κρατά ανοιχτό παπύρινο κύλινδρο,όπου διακρίνεται η αρχή ποιήματος,ενώ ο μαθητής στέκεται όρθιος. Αριστερά ένας άλλος δάσκαλος κάθεται σε δίφρο και παραδίδει μάθημα λύρας στον επίσης καθισμένο μαθητή. Στην άκρη δεξιά παρακολουθεί τη σκηνή ο παιδαγωγός (Αρχαιολογικό Μουσείο Βερολίνου).
ΤΡΊΤΗ, 27 ΜΑΡΤΊΟΥ 2012 1η Ερώτηση:Ποια είναι τα είδη των δευτερευουσών προτάσεων στη Νεοελληνική Γλώσσα; 2η Ερώτηση:Ποιες συνδετικές λέξεις τις εισάγουν;ποιος είναι ο συντακτικός ρόλος της κάθε πρότασης; 3η Ερώτηση:Με βάση τον πίνακα 1 που περιλαμβάνει όλα τα είδη των δευτερευουσών προτάσεων της Νεοελληνικής Γλώσσας να συμπληρώσετε τις συνδετικές λέξεις με τις οποίες εισάγονται οι προτάσεις της Νέας και Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας. Απάντηση στις 3 πρώτες ερωτήσεις: ΠΙΝΑΚΑΣ 1 ΕΙΔΗ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ Συνδετικές λέξεις Συνδετικές λέξεις Ειδικές ότι,πως,που,(να),(και) ὅτι,ὡς Ενδοιαστικές Βουλητικές Πλάγιες ερωτηματικές Υποθετικές Εναντιωματικές Συμπερασματικές- Αποτελεσματικές μη(ν),μήπως+άρνηση δε(ν) να,ως προσδιορισμός:αντί,δίχως,χωρίς,ίσ αμε,από,με,σε+το ερωτηματικές αντωνυμίες(τι,ποιος;,ποια;,π οιο;,πόσος;,πόση;,πόσο;),ερω τηματικά επιρρήματα [πού;, (πούθε;),πότε;,πώς;,πόσο;],συ νδέσμους(αν,γιατί,μήπως κτλ.) αν(εάν),σαν,άμα, (να),υποθετικές εκφράσεις(εφόσον,έτσι και, στην περίπτωση που) αν και,ενώ,μολονότι, μόλο που,και που,που, και ας,ας κτλ.,εκφράσεις(αντί να,παρ' όλο που,ακόμη κι αν,έστω κι αν κτλ.) λοιπόν,ώστε,άρα, επομένως,που,να, εκφράσεις ως αποτελεσματικοί σύνδεσμοι(ώστε να, που να,για να κτλ.) μή,μὴ οὐ,ὅπως μή εἰ,ἐάν,ἄν,ἤν,εἰ-ἤ,πότερον(ποτέρα)-ἤ, εἴτε- εἴτε,ερωτηματικές αντωνυμίες(τίς;,πόσος;,πόστος;, ποδαπός;,ποῖος;,πότερος;,πηλίκος;, ποσταῖος;),ερωτηματικά επιρρήματα(ποῦ;,ποῖ;,πῇ;,πῶς;,πόθεν ;,πότε;,πηνίκα;,ποσάκις;),αναφορικές αντωνυμίες(ὅς/ὅστις,ὅσπερ,ὅσος/ ὁπόσος,ὁποδαπὸς,οἷος/ὁποῖος,ὁπότε ρος,ἡλίκος/ὁπηλίκος),αναφορικά επιρρήματα(οὗ/ὅπου/ἔνθα,οἷ/ὅποι/ ἔνθα,ᾗ/ ᾗπερ,ὅπῃ,ὡς/ ὅπως,ὥσπερ, οἷα,ὅθεν/ὁπόθεν,ἔνθεν,ὅτε/ὁπότε, ἡνίκα/ὁπηνίκα,ὁποσάκις εἰ,ἐάν,ἄν,ἤν εἰ καί,ἐάν/ἄν/ἤν καί ὥστε,ὡς,ἐφ'ᾧ, ἐφ'ᾧτε προϋπόθεση εναντίωση προσδιορισμός που δηλώνει αποτέλεσμα,όρο, προϋπόθεση,συμφωνία και σε εμπρόθετους προσδιορισμούς που δηλώνουν,όρο, προϋπόθεση,συμφωνία 2
Αιτιολογικές Χρονικές γιατί,επειδή,αφού,τι (ποιητικό),εκφράσεις ως αιτιολογικοί σύνδεσμοι(που,καθώς, μια και,μια που,σαν που κ.ά.) όταν,σαν,ενώ,καθώς,αφού,αφότου,πριν(πριν να),μόλις,προτού,ώσπου,ωσότου,ό σο που,οπότε, άμα),εκφράσεις ως χρονικοί σύνδεσμοι(όσο,ό,τι,εκεί που,όσο που να,έως ότου να,κάθε που κτλ.) γὰρ ὅτι,ὡς, διότι, ἐπεί, ἐπειδή,(εἰ) ὡς-ὅτε,ὁπότε-ὁσάκις, ὁποσάκις- ἡνίκα, ὁπηνίκα- ἐπεί, ἐπειδή- ὅταν,ὁπόταν,ἐπαν,ἐπειδάν- ἕως,ἔστε,ἄχρι,μέχρι,πρὶν+έγκλιση ή απαρέμφατο, χρονικές εκφράσεις:ἐπεί (ἐπειδή) πρῶτον,ἐπεί(ἐπειδή) τάχιστα, εμπρόθετες αναφορικές εκφράσεις: ἐξ οὗ,ἐξ ὅτου,ἀφ' οὗ, ἀφ' ὅτου,μέχρι οὗ,ἄχρι οὗ,μέχρι ὅτου,ἄχρι ὅτου,αναφορικές εκφράσεις: ὅσον χρόνον,ἐν ᾧ,ἐν ὅσῳ Τελικές για να,να ἵνα,ὅπως,ὡς Αναφορικές αναφορικές αντωνυμίες (που,όποιος,ο οποίος, όσος,ό,τι),αναφορικά επιρρήματα(όπου,που, όπως,πως,όσο,καθώς, σαν,ωσάν,εκεί που, οπουδήποτε,τότε που, όποτε,οποτεδήποτε, οσοδήποτε) αναφορικές αντωνυμίες: ὅς,ὅστις,ὅσπερ,ὅσος/ ὁπόσος,οἷος,ὁποῖος, ὁπότερος, ἡλίκος/ ὁπηλίκος, ὁποδαπὸς, αναφορικά επιρρήματα: ὅσον/ὅσῳ,οὗ/ὅπου/ἔνθα/ ὅποι,ᾗ/ὅπῃ,ἔνθεν/ὅθεν/ ὁπόθεν,οἷον/οἷα,ὡς/ὅπως, ὥσπερ/ ᾗπερ/καθάπερ αιτία και σε εμπρόθετο προσδιορισμό της αιτίας χρόνο σκοπό και σε εμπρόθετο προσδιορισμό του σκοπού υποκείμενο,κατηγορούμενο,αντικείμενο,επιθετικός προσδιορισμός,ομοιόπτωτο ς(παραθέσεις,επεξηγήσεις), προσδιορισμός ετερόπτωτος,γενική υποκειμενική ή κτητική, τόπο,χρόνο, τρόπο,ποσό,συμφωνία, εναντίωση ή παραχώρηση,παρομοίωση,αιτία,σκοπό,α ποτέλεσμα,προϋπόθεση 4η Ερώτηση:Να βρείτε ένα παράδειγμα για κάθε πρόταση στα Νέα Ελληνικά και να πείτε τι συντακτικό ρόλο έχει. 5η Ερώτηση:Συγκρίνετε τις συνδετικές λέξεις στην Αρχαία και στη Νέα Ελληνική γλώσσα. Τι παρατηρείτε; Απάντηση στην ερώτηση 4: Ειδικές προτάσεις:προχθές βγήκε στο σχολείο μας μια φήμη,ότι θα μας επισκεφθεί ο υπουργός Παιδείας. Η δευτερεύουσα ειδική πρόταση «ότι Παιδείας» λειτουργεί ως στο ουσιαστικό φήμη. Ενδοιαστικές προτάσεις:πάρτε τα μέτρα σας μήπως ξαναγίνουν τα ίδια. Η δευτερεύουσα ενδοιαστική πρόταση «μήπως ξαναγίνουν τα ίδια» λειτουργεί ως αντικείμενο στο ρήμα πάρτε. Βουλητικές προτάσεις:ο Φάνης ζούσε με μια ελπίδα,να γυρίσει στην πατρίδα του. Η 3
δευτερεύουσα βουλητική πρόταση «να γυρίσει στην πατρίδα του» λειτουργεί ως στο ουσιαστικό ελπίδα. Πλάγιες ερωτηματικές:είναι παράξενο πως εργάζεται το μυαλό μας. Η δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση «πως εργάζεται το μυαλό μας» λειτουργεί ως υποκείμενο στην απρόσωπη έκφραση είναι παράξενο. Υποθετικές προτάσεις:αν χάσεις την ψυχραιμία σου,χάνεις τη δύναμη να σκεφτείς. Η δευτερεύουσα υποθετική πρόταση «αν χάσεις την ψυχραιμία σου» λειτουργεί ως προϋπόθεση προς αυτό που δηλώνει η κύρια πρόταση. Εναντιωματικές προτάσεις:ενώ δεν ήταν ιδιαίτερα έξυπνος,είχε πάντοτε στη ζωή του επιτυχίες. Η δευτερεύουσα εναντιωματική πρόταση «ενώ δεν ήταν ιδιαίτερα έξυπνος» λειτουργεί ως αντίθεση προς αυτό που δηλώνει η κύρια πρόταση. Συμπερασματικές προτάσεις:είναι τόσος σκληρός,ώστε τίποτα δε θα τον συγκινούσε. Η δευτερεύουσα συμπερασματική πρόταση «ώστε τίποτα δε θα τον συγκινούσε» λειτουργεί ως το αποτέλεσμα που προκύπτει από το νόημα της κύριας πρότασης. Αιτιολογικές προτάσεις:μη στεναχωριέσαι,γιατί θα είναι όλα εύκολα. Η δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση «γιατί όλα θα είναι εύκολα» λειτουργεί ως αιτία. Χρονικές προτάσεις:όποτε διαβάσει Φυσική,νιώθει συνεπαρμένος. Η δευτερεύουσα χρονική πρόταση «όποτε διαβάσει Φυσική» λειτουργεί ως προσδιορισμός που δηλώνει χρόνο. Τελικές προτάσεις:έφυγε γρήγορα,για να φέρει το τετράδιό του. Η δευτερεύουσα τελική πρόταση «για να φέρει το τετράδιό του» λειτουργεί ως προσδιορισμός που δηλώνει σκοπό. Αναφορικές προτάσεις:πορευόμαστε στην οικονομία όπως πορεύεται η χελώνα στο δάσος. Η δευτερεύουσα αναφορική πρόταση «όπως πορεύεται η χελώνα στο δάσος» είναι επιρρηματική ελεύθερη και δηλώνει παρομοίωση. Απάντηση στην ερώτηση 5: Η γλώσσα είναι ένας ζωντανός οργανισμός που συνεχώς εξελίσσεται μέσα στο χρόνο. Άρα, παρατηρώντας τις συνδετικές λέξεις τόσο της Αρχαίας όσο και της Νέας ελληνικής γλώσσας είναι απόλυτα λογικό να εντοπίσουμε κάποιες διαφορές αλλά και πολλές ομοιότητες: 1) Αρκετές συνδετικές λέξεις της Νέας Ελληνικής γλώσσας είναι ίδιες με κάποιες στα Αρχαία Ελληνικά αλλά διαφέρουν μόνο στο τονικό σύστημα. Γι' αυτό ό,τι είδη προτάσεων εισάγουν οι μεν τα ίδια είδη προτάσεων θα εισάγουν και οι δε. 2) Όλα τα είδη των προτάσεων έχουν τον ίδιο συντακτικό ρόλο τόσο στα Αρχαία όσο και στα Νέα. 3) Στην Αρχαία Ελληνική γλώσσα δεν υπάρχουν βουλητικές προτάσεις,όπως συμβαίνει στη Νέα Ελληνική. Αντιθέτως,υπάρχει το τελικό απαρέμφατο που αναπληρώνει την απουσία των βουλητικών προτάσεων. 4
4) Στα Αρχαία Ελληνικά,σε ορισμένα είδη προτάσεων υπάρχουν περισσότερες συνδετικές λέξεις σε σύγκριση με τα αντίστοιχα είδη προτάσεων στα Νέα Ελληνικά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι πλάγιες ερωτηματικές,οι χρονικές και οι αναφορικές προτάσεις. Άρα,με το πέρασμα των χρόνων κάποιες λέξεις παύουν να χρησιμοποιούνται,έχοντας ως αντίκτυπο η ελληνική γλώσσα να γίνεται πιο φτωχή. 5) Όπως στα Νέα Ελληνικά,έτσι και στα Αρχαία κάποιες συνδετικές λέξεις μπορούν να εισάγουν παραπάνω από ένα είδος πρότασης. 6) Τόσο στα Αρχαία όσο και στα Νέα,συνδετικές λέξεις μπορεί να είναι σύνδεσμοι, αντωνυμίες,επιρρήματα ακόμα και εκφράσεις που λειτουργούν ως σύνδεσμοι. 7) Τέλος,αναλύοντας ετυμολογικά τις συνδετικές λέξεις,θα παρατηρήσουμε πως στα Αρχαία υπάρχουν περισσότερες σύνθετες λέξεις συγκριτικά με τα Νέα. Άρα,μέσα από τις παραπάνω παρατηρήσεις,διαφαίνεται η διαχρονικότητα της Ελληνικής Γλώσσας που παρά τις κρίσεις και τις απειλές που αντιμετώπισε στο πέρασμα των αιώνων και συνεχίζει να αντιμετωπίζει ακόμη και σήμερα,κατάφερε να παραμείνει ακμαία και να μην χάσει την ταυτότητα και την μοναδικότητά της,αλλά αντιθέτως να αναπτύσσεται και να αποτελεί τη μητέρα πολλών άλλων γλωσσών,μιας και μέσα από τα σπλάχνα της Ελληνικής Γλώσσας γεννήθηκαν αρκετές άλλες γλώσσες. Γι' αυτό,ως Έλληνες,θα πρέπει να αισθανόμαστε τεράστια περηφάνια για την τόσο σπουδαία γλώσσα που έχουμε. 5