ΑΝΑΦΟΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ Γ ΕΒΔΟΜΑΔΑ (8-12/6/2015) ΤΗΣ A ΔΕΚΑΠΕΝΘΗΜΕΡΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ «ΜΑΖΙ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΙ» Η τρίτη και τελευταία εβδομάδα της πρώτης δεκαπενθήμερης εκπαίδευσης «ΜΑΖΙ & ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΙ» («TOGETHER IN DIVERSITY») πραγματοποιήθηκε από τις 8 έως τις 12 Ιουνίου 2015 στο Πρότυπο Κέντρο Εκπαίδευσης και Αποκατάστασης «Πόρτα Ανοιχτή» της Εταιρείας Προστασίας Σπαστικών, με συνολικά 31 συμμετέχοντες (21 εξωτερικούς συμμετέχοντες και 10 συμμετέχοντες με αναπηρία, μέλη της Καλλιτεχνικής Λέσχης). Η εβδομάδα ήταν αφιερωμένη σε καλλιτεχνικά εργαστήρια μουσικής, χορού, θεάτρου και ενδυματολογίας/σκηνικών, με τελικό στόχο την παρουσίαση της δουλειάς και των επιτεύγματων των εργαστηρίων σε μία ολοκληρωμένη θεατρική παράσταση, βασισμένη στον μελανησιακό μύθο «Ο Κουάτ και τα αδέρφια του».
Δευτέρα 8 Ιουνίου 2015 Η πρώτη ημέρα του τρίτου πενθήμερου ξεκίνησε με την προβολή ταινίας, όπου παρουσιάζεται η δουλειά του δεύτερου πενθήμερου της εκπαίδευσης, δίνοντας έτσι την ευκαιρία στους συμμετέχοντες να θυμηθούν τις δραστηριότητες εκείνης της εβδομάδας, αλλά και να διαπιστώσουν τόσο την ατομική όσο και την ομαδική τους εξέλιξη μέσα από τη βιωματική τους εμπειρία. Η υπόλοιπη μέρα ήταν αφιερωμένη στο Εργαστήριο Μουσικής, υπό την καθοδήγηση της Υπεύθυνης του Προγράμματος Μουσικής της Καλλιτεχνικής Λέσχης, Φραντζέσκα Βινάσσα. Αρχικά η ομάδα άκουσε τον «Ύμνο στη Χαρά» από την 9 η Συμφωνία του Beethoven, και στη συνέχεια έπαιξε και τραγούδησε τη μελωδία με τη βοήθεια διάφορων μουσικών οργάνων, ενώ κατά τη διάρκεια του εργαστηρίου μία συμμετέχουσα συνέθεσε ελληνικούς στίχους για τον Ύμνο της Χαράς. Ακολούθησε εισαγωγή στην όπερα, ανάλυση των βασικών στοιχείων μέσα από μία μικρή ιστορική αναδρομή, και άκουσμα της γνωστής άριας «Va pensiero» από την Όπερα Nabucco του Giuseppe Verdi. Το Εργαστήριο ολοκληρώθηκε με την εκμάθηση και εκτέλεση των τραγουδιών «Οι Θεοί», «Οι Άνθρωποι» και «Το Ταξίδι», που προορίζονται να συμπεριληφθούν στη μουσική επένδυση του μελανησιακού μύθου «Ο Κουάτ και τα αδέρφια του». Η θετική ανταπόκριση όλων στα μουσικά καλέσματα του εργαστηρίου, η ενθουσιώδης συμμετοχή τους στην εκτέλεση των τραγουδιών και η απρόσκοπτη προσπάθειά τους να αξιοποιήσουν τις ανεξερεύνητες δυνατότητές τους, αποτέλεσαν την καλύτερη ώθηση για μία δυναμική, τελευταία καλλιτεχνική εβδομάδα.
Τρίτη 9 Ιουνίου 2015 Η δεύτερη μέρα ήταν αφιερωμένη στο Εργαστήριο Χορού-Κίνησης, όπου είχαμε την ιδιαίτερη τιμή και χαρά να φιλοξενήσουμε την αγαπημένη μας φίλη Walli Meier, διακεκριμένη χορογράφο, λέκτορα και σύμβουλο του Laban Centre London, με πολυετή ενασχόληση στον τομέα της θεραπείας μέσω της χορευτικής κίνησης, τόσο στην Αγγλία όσο και στο εξωτερικό. Η Walli, με την μοναδική της ζωντάνια και μεταδοτικότητα σε συνεργασία με την Υπεύθυνη του Προγράμματος Χορού της Καλλιτεχνικής Λέσχης Ελένη Φορτώση, δούλεψε με την ομάδα πάνω στον μύθο του Κουάτ, προετοιμάζοντας τις χορογραφίες του βράχου, των Θεών και των πουλιών. Τη χορογραφία της σκηνής των Θεών συνόδευσε μία μικρή ομάδα μουσικής με το «Τραγούδι των Θεών» και με αναπαραγωγή ήχων, μέσω φωνής και μουσικών οργάνων.
Το Εργαστήριο ολοκληρώθηκε με τους συμμετέχοντες καθισμένους σε έναν κύκλο, να πλαισιώνουν τη Walli και να ακολουθούν τις τελευταίες χορευτικές της οδηγίες για εκείνη τη μέρα, με μία διάχυτη αίσθηση συγκίνησης και ευγνωμοσύνης για την ξεχωριστή εμπειρία που βίωσαν μαζί της. Η μέρα έκλεισε με την παράσταση «Ένας θαυμαστός καινούριος κόσμος», η οποία είχε παρουσιαστεί και κατά τη διάρκεια του πρώτου πενθήμερου της Εκπαίδευσης από τη θεατρική/χορευτική ομάδα της Καλλιτεχνικής Λέσχης. Ο σκοπός αυτής της επανάληψης ήταν να δοθεί σε όλους η δυνατότητα μίας δεύτερης, πιο αναλυτικής ματιάς, με βάση τις εμπειρίες και τις γνώσεις που είχαν αποκομίσει από το ξεκίνημα της εκπαίδευσης μέχρι εκείνη τη στιγμή.
Τετάρτη 10 Ιουνίου 2015 Η τρίτη μέρα ξεκίνησε με την ομιλία της φυσικοθεραπεύτριας/πτυχιούχου ψυχολογίας Βάσως Κυριακού με θέμα «Η θεραπευτική και εκπαιδευτική αξία της θεατρικής τέχνης». Έγινε αναφορά στην αξία που είχε το θέατρο στην Αρχαία Ελλάδα, και αναπτύχθηκαν σύγχρονες απόψεις ανθρώπων που ασχολούνται με τη θεατρική τέχνη, από τις οποίες απορρέει η εκπαιδευτική και θεραπευτική της αξία. Η ομιλία πλαισιώθηκε από επτά μέλη της θεατρικής ομάδας της Καλλιτεχνικής Λέσχης, που κατέθεσαν την προσωπική τους εμπειρία από τη συμμετοχή τους στη θεατρική ομάδα. Συγκεκριμένα, αναφέρθηκαν στον τρόπο με τον οποίο αυτή η εμπειρία έχει επιδράσει θετικά στη ζωή τους, τόσο από πλευράς ψυχολογικών παραμέτρων, όσο και βελτίωσης αλλά και κατάκτησης διάφορων κοινωνικών δεξιοτήτων. Η συζήτηση κινητοποίησε έντονο ενδιαφέρον και εμπλουτίστηκε με σχόλια και τοποθετήσεις από την υπόλοιπη ομάδα. Ακολούθησε ξενάγηση στην «Πόρτα Ανοιχτή», η οποία έδωσε τη δυνατότητα στους συμμετέχοντες να επισκεφθούν όλα τα τμήματα, να ενημερωθούν για τον τρόπο λειτουργίας τους και να γνωρίσουν τους υπόλοιπους εξυπηρετούμενους της Πόρτας Ανοιχτής.
Η μέρα ολοκληρώθηκε με το Εργαστήριο Ενδυματολογίας και Σκηνικών από την ενδυματολόγο Δανάη Κουρέτα, την Υπεύθυνη του Προγράμματος Ζωγραφικής της Καλλιτεχνικής Λέσχης Κρίστα Μπέεκε και τη δασκάλα ζωγραφικής/εθελόντρια Διονυσία Κόκλα. Αφού έγινε ανάγνωση του μύθου «Ο Κουάτ και τα αδέρφια του», στη συνέχεια διαχωρίστηκε η ιστορία του Κουάτ σε σκηνές με σκοπό να δημιουργηθούν τα αντίστοιχα σκηνικά, αντικείμενα και κοστούμια για την τελική θεατρική παράσταση. Οι συμμετέχοντες είχαν να επιλέξουν ανάμεσα στη δημιουργία κοστουμιών σε συνεργασία με την ενδυματολόγο Δανάη Κουρέτα, στην κατασκευή μασκών για τους θεούς, στη ζωγραφική φύλλων και λουλουδιών και στη ζωγραφική σκηνών του μύθου πάνω σε μεγάλα ταμπλώ.
Τα αποτελέσματα αυτής της δουλειάς δεν είχαν πραγματικά να ζηλέψουν τίποτα από αντίστοιχα επαγγελματικά εγχειρήματα και έμελλε να τύχουν ενθουσιώδους υποδοχής την επόμενη μέρα από όλες τις υπόλοιπες ομάδες.
Πέμπτη 11 Ιουνίου 2015 Η τέταρτη μέρα ξεκίνησε με τη δραστηριότητα «Παιχνίδια στην αυλή», υπό την καθοδήγηση του εργοθεραπευτή Ευάγγελου Βασαλάκη και της γυμνάστριας ειδικής φυσικής αγωγής Ελένης Ναζίρη. Για μία περίπου ώρα οργανώθηκε με βιωματικό τρόπο η εξοικείωση με μία σειρά παιχνιδιών, τα οποία προωθούν την καλλιτεχνική δημιουργία, την ενεργοποίηση άγνωστων κινητικών δυνατοτήτων του σώματός μας, την επικοινωνία, τη συνεργασία, και εν τέλει τη μάθηση, καθώς και τη χαρά της νίκης και την τόνωση της αυτοεκτίμησης, μέσα από τον ευγενή αλλά και διασκεδαστικό ανταγωνισμό. Στη συνέχεια, οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε ομάδες χορού, μουσικής, ζωγραφικής και θεάτρου και ξεκίνησαν τις επιμέρους πρόβες τους, για την προετοιμασία τόσο της τελικής παράστασης όσο και ξεχωριστών παρουσιάσεων χορού και μουσικής.
Οι χορευτές μας, με τη βοήθεια της Ελένης Φορτώση, προετοίμασαν μία χορογραφία διάρκειας 3,5 λεπτών σε μουσική των Red Snapper. Οι μουσικοί μας δούλεψαν μαζί με την Φραντζέσκα Βινάσσα πάνω στην εκτέλεση της άριας που είχε ακουστεί κατά τη διάρκεια της πρώτης μέρας στο Εργαστήριο Μουσικής, με τίτλο «Va pensiero» από την Όπερα Nabucco του Giuseppe Verdi. Επιπλέον, ολοκλήρωσαν την προετοιμασία του «Ύμνου στη Χαρά» από την 9η Συμφωνία του Beethoven, παίζοντας μουσικά όργανα και τραγουδώντας τους στίχους που γράφτηκαν για αυτό το σκοπό. Οι ζωγράφοι, σκηνογράφοι και ενδυματολόγοι μας επιδόθηκαν στην κατασκευή διάφορων αντικειμένων, όπως βράχων, ποταμιών, μασκών για τους θεούς και τους ανθρώπους και καπέλων για τα πουλιά, ενώ μετέτρεψαν και ένα αναπηρικό αμαξίδιο σε κανό. Επιπλέον, ολοκλήρωσαν τη ζωγραφική σκηνών από το μύθο πάνω στα μεγάλα ταμπλώ. Τέλος, οι ηθοποιοί μας, με την καθοδήγηση της Υπεύθυνης της Καλλιτεχνικής Λέσχης Τζωρτζίνας Κόκλα, δούλεψαν κυρίως τα διαλογικά μέρη του κειμένου του μύθου του Κουάτ, δίνοντας έμφαση στη σωστή εκφορά του λόγου, η οποία είναι απαραίτητη σε μία θεατρική παράσταση.
Παρασκευή 12 Ιουνίου 2015 Στο ξεκίνημα της τελευταίας μέρας, όλες οι επιμέρους ομάδες ενώθηκαν στην αίθουσα του θεάτρου για την τελική πρόβα. Πριν την έναρξη της θεατρικής-χορευτικής παρουσίασης του μύθου του Κουάτ, η ομάδα χορού παρουσίασε την χορογραφία που προετοίμασε την προηγούμενη μέρα σε μουσική των Red Snapper και η ομάδα μουσικής την άρια «Va pensiero» και τον «Ύμνο στη Χαρά», αποσπώντας τις επευφημίες και τα ενθουσιώδη χειροκροτήματα όλων των παρευρισκομένων. Το κοινό, που αποτελείτο από εξυπηρετούμενους και εργαζόμενους της Πόρτας Ανοιχτής, υποδέχθηκε με τον ίδιο ενθουσιασμό της εξαιρετική θεατρική/χορευτική/μουσική παράσταση «Ο Κουάτ και τα αδέλφια του»,
συντονισμένη από την Δάφνη Οικονόμου, η οποία προκάλεσε επιπλέον και έκπληξη για το αποτέλεσμα που προέκυψε μέσα σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα. Η μέρα ολοκληρώθηκε με την επίδοση των βεβαιώσεων συμμετοχής από την κα Εύα Καραχάλιου-Λόη Γενική Διευθύντρια της Εταιρείας Προστασίας Σπαστικών, μέσα σε πανηγυρικό κλίμα. Ακολούθησε αποχαιρετιστήριο γεύμα, το οποίο διοργανώθηκε προς ένδειξη ευχαριστίας για την όμορφη συνεργασία που είχαμε σε
όλη τη διάρκεια της εκπαίδευσης με τους συμμετέχοντες του προγράμματος, οι οποίοι εξέφρασαν με τη σειρά τους την ευγνωμοσύνη, τον ενθουσιασμό και τη συγκίνησή τους για αυτή τη μοναδική δεκαπενθήμερη καλλιτεχνική εμπειρία. Φεύγοντας, δώσαμε από κοινού την υπόσχεση ότι οι δρόμοι μας θα διασταυρωθούν πάλι σύντομα, και ότι τώρα έγινε μόλις η αρχή. Η Υπεύθυνη του Προγράμματος «ARTABILITY» Τζωρτζίνα Κόκλα
ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η Δάφνη Οικονόμου γράφει: «Κατά γενική ομολογία η δεκαπενθήμερη εκπαίδευση «ΜΑΖΙ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΙ» υπήρξε μια αποκάλυψη για όλους μας. Άνθρωποι με αναπηρία συμμετείχαν όχι ως εκπαιδευόμενοι, εξυπηρετούμενοι ή ακροατές, αλλά ως αυτόνομοι δημιουργοί και εκτελεστές. Οι φραγμοί ανάμεσα στους καλλιτέχνες με και χωρίς αναπηρίες γκρεμίστηκαν, όσο οι άνθρωποι χωρίς αναπηρίες ενεπλάκησαν ως συν-καλλιτέχνες: ηθοποιοί, χορευτές, τραγουδιστές, συγγραφείς, ζωγράφοι. Ίσως το πιο σπουδαίο από όλα είναι ότι τόσοι νέοι άνθρωποι μοιράστηκαν με γενναιοψυχία και χαρά κάτι από τον εσωτερικό τους κόσμο. Ο καθένας είχε να προσφέρει κάτι σπάνιο και μοναδικό, μια ξεχωριστή ανάμνηση, ένα χαμόγελο, μια καλή κουβέντα, ένα χέρι πραγματικής φιλίας και όλοι ξεπεράσαμε τους εαυτούς μας, ανακαλύπτοντας ανεξερεύνητες και αναπάντεχες δημιουργικές δυνατότητες. Μείναμε με καινούργιες ιδέες, καινούργιες εμπειρίες, καινούργιους φίλους, έτοιμοι να βάλουμε ότι μάθαμε στην πράξη». Οι συμμετέχοντες γράφουν: «Αυτό το δεκαπενθήμερο θα μείνει για πάντα χαραγμένο στο μυαλό μου». «Όλα ήταν εξαιρετικά. Μου άρεσε που το εκπαιδευτικό πρόγραμμα είχε ποικιλίες. Θα ήθελα περισσότερες ώρες χορό». «Υπέροχο ταξίδι. Ήρθα με βαλίτσα που είχε προσωπικά αντικείμενα και φεύγω με υπέρβαρο!» «Δεν έχω λόγια να σας ευχαριστήσω για όσα ζήσαμε, νιώσαμε, μάθαμε!»
«Για εμένα η Πόρτα Ανοιχτή ήταν σαν μια καινούρια οικογένεια που με δέχθηκε με μεγάλη αγάπη» «Όταν ήρθαμε δεν γνωριζόμασταν μεταξύ μας και μέσα στις ημέρες αυτές αποκτήσαμε πραγματικούς φίλους». «Μην μας ξεχάσετε. Θέλουμε να είμαστε πάντα μαζί».
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΔΕΚΑΠΕΝΘΗΜΕΡΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ Στο τέλος της δεκαπενθήμερης εκπαίδευσης μοιράστηκε στους εξωτερικούς συμμετέχοντες ένα αξιολογητικό έντυπο. Το έντυπο αφορούσε την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού προγράμματος και την αξιολόγηση της οργάνωσης της εκπαίδευσης με κλίμακα 1-5 (5=Αριστο, 4=Πολύ καλό, 3=καλό, 2=Μέτριο και 1=κακό) και περιείχε και ανοιχτές ερωτήσεις για προτεινόμενες αλλαγές για αντίστοιχες μελλοντικές εκπαιδεύσεις και άλλες παρατηρήσεις. Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης τους, αναφορικά με το εκπαιδευτικό πρόγραμμα και την αξιολόγηση της οργάνωσης της εκπαίδευσης είναι τα ακόλουθα. 4,8 4,75 4,7 4,65 4,6 4,55 4,5 4,45 4,4 4,35 Δομή εκπαιδευτικού προγράμματος Εκπαιδευτικό πρόγραμμα Περιεχόμενο εκπαιδευτικού προγράμματος Ομιλίες, παρουσιάσεις, videos Η δομή του εκπαιδευτικού προγράμματος αξιολογήθηκε με 4,75, το περιεχόμενο του εκπαιδευτικού προγράμματος αξιολογήθηκε με 4,65 και οι ομιλίες, παρουσιάσεις και τα videos του εκπαιδευτικού προγράμματος αξιολογήθηκαν με 4,5. Συμπεραίνουμε ότι το εκπαιδευτικό πρόγραμμα ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες των συμμετεχόντων και τους προσέφερε τις αναγκαίες γνώσεις ώστε να φτάσουν στο επιθυμητό αποτέλεσμα.
5,1 5 4,9 4,8 4,7 4,6 4,5 4,4 4,3 4,2 4,1 Χρόνος - Διάρκεια Επικοινωνία Διοικητική υποστήριξη Οργάνωση εκπαίδευσης Χώροι - Εξοπλισμός Διατροφή Ο χρόνος-διάρκεια της εκπαίδευσης αξιολογήθηκε με 4,4, η επικοινωνία-διοικητική υποστήριξη και οι χώροι-εξοπλισμός αξιολογήθηκαν με 5 και η διατροφή αξιολογήθηκε με 4,6 βαθμούς. Συμπεραίνουμε ότι η εκπαίδευση είχε οργανωθεί πολύ καλά και ότι ο χρόνος-διάρκεια της είναι επαρκής. Όλα τα εργαστήρια βαθμολογήθηκαν πολύ υψηλά, με πρωταγωνιστή το Εργαστήριο Μουσικής. Στις ανοιχτές ερωτήσεις για προτεινόμενες αλλαγές για αντίστοιχες μελλοντικές εκπαιδεύσεις δεν υπήρξαν κάποιες προτάσεις και στις άλλες παρατηρήσεις τα σχόλια έχουν συμπεριληφθεί ανωτέρω στα γενικά συμπεράσματα.
ANNEX 1 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΕΚΑΠΕΝΘΗΜΕΡΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
Μαζί & Διαφορετικοί - Τogether in Diversity Α ΕΒΔΟΜΑΔΑ (9-13 Μαρτίου 2015) 9 Μαρτίου 2015 Εισαγωγή & Γνωριμία. Λέξεις κλειδιά: ενδιαφέρομαι, ακούω, βλέπω, μαθαίνω 08.30 9.00 Προσέλευση - Εγγραφές 9.00 9.30 Ενημέρωση και γνωριμία Δάφνη Οικονόμου Φιλόλογος 9.30 10.00 Τι είναι η τέχνη για τον άνθρωπο Έφη Ανδρεάδη, Τεχνοκριτικός 10.00 10.45 «Flying High» ταινία της Μαριάννας Οικονόμου, με στιγμιότυπα από τα Βιωματικά/Καλλιτεχνικά Σεμινάρια της Εταιρείας Προστασίας Σπαστικών Τη συζήτηση συντονίζει η Δάφνη Οικονόμου 10.45-11.15 Διάλειμμα 11.15 11.45 H πολυεπίπεδη διαφορετικότητα της εγκεφαλικής παράλυσης Βάσω Κυριακού Φυσικοθεραπεύτρια 11.45 12.45 Εργαστήριο μουσικής «Τραγουδάμε μαζί» Φραντσέσκα Βινάσσα Μουσικός 12.45 13.00 Ο ρόλος της καλλιτεχνικής δραστηριότητας Τζωρτζίνα Κόκλα Κοινωνική Λειτουργός - Υπεύθυνη Καλλιτεχνικής Λέσχης 13.00 14.00 Παράσταση «Θαυμαστός καινούργιος κόσμος» Τη συζήτηση συντονίζει η Δάφνη Οικονόμου 14.00 14.30 Πρώτες εντυπώσεις 10 Μαρτίου 2015 Τι δίνω, τι παίρνω. Λέξεις κλειδιά: σκέπτομαι, αναλύω, μοιράζομαι, συνθέτω 08.30 9.00 Προσέλευση 9.00 10.30 Εργαστήριο ζωγραφικής «Ζωγραφίζουμε μαζί» Κρίστα Beeke Ειδική Παιδαγωγός 10.30 11.30 Ανταλλαγή εμπειριών Οι συμμετέχοντες έχουν φέρει μαζί τους μια ιστορία από την παιδική τους ηλικία, ένα ποίημα, μια μουσική, μια ζωγραφιά Συντονίζουν: Δάφνη Οικονόμου, Τζωρτζίνα Κόκλα, Ελένη Φορτώση, Φραντσέσκα Βινάσσα 11.30 12.00 Διάλειμμα 12.00 13.00 Ανταλλαγή εμπειριών (συνέχεια) 13.00 14.30 Ακούω μουσική. Άσκηση: Εκφράζω τα αισθήματα μου με λέξεις, κίνηση και ζωγραφική Την άσκηση συντονίζουν: Φραντσέσκα Βινάσσα, Eλένη Φορτώση, Κρίστα Beeke
11 Μαρτίου 2015 Γνώση & Καλλιέργεια. Λέξεις κλειδιά: παρακολουθώ, καταλαβαίνω, ταυτίζομαι 08.30 9.00 Προσέλευση 9.00 09.30 Η σημασία του παιχνιδιού Βάσω Κυριακού 09.30 11.00 Αυτοσχεδιασμός. Άσκηση: Μεταφράζω ένα θέμα και μια μουσική σε λόγο, κίνηση, τραγούδι Την άσκηση συντονίζουν: Τζωρτζίνα Κόκλα, Ελένη Φορτώση, Φραντσέσκα Βινάσσα 11.00 11.30 Διάλειμμα 11.30 12.00 Παράσταση «Στη Βηθλεέμ» 12.00 14.30 Ξεχωρίζουμε τα συστατικά της παράστασης: ιδέα, κείμενο, διασκευή, σκηνοθεσία, κίνηση/χορογραφία, μουσική, σκηνογραφία Συντονίζουν: Δάφνη Οικονόμου, Τζωρτζίνα Κόκλα 12 Μαρτίου 2015 Μαθαίνω από τους επαγγελματίες. Λέξεις κλειδιά: συνεργασία, αλληλοσεβασμός, σύνθεση 08.30 9.00 Προσέλευση 9.00 11.30 Γιώργος Οικονόμου Σκηνοθέτης, Ναταλία Δραγούμη Ηθοποιός, Δανάη Κουρέτα Ενδυματολόγος, Ευγενία Συριώτη Μουσικός, Sophie Bulbulyan Χορογράφος, 11.30 12.00 Διάλειμμα 12.00 14.30 Με τη βοήθεια των επαγγελματιών δημιουργούμε κάτι όλοι μαζί 13 Μαρτίου 2015 Δοκιμάζω τον εαυτό μου. Λέξεις κλειδιά: τολμώ, ψάχνω, ανακαλύπτω, παίζω 08.30 9.00 Προσέλευση 09.00 14.00 Εργαστήριο Ζωγραφικής «Διάφορα μέλη, ένα σώμα», Κρίστα Beeke Ειδική Παιδαγωγός, Διονυσία Κόκλα Δασκάλα Ζωγραφικής Εργαστήριο Χορού «Με τη φωνή του σώματος» Ελένη Φορτώση Δασκάλα χορού-χορογράφος Διάλειμμα Εργαστήριο Μουσικής «Το δοξάρι της ψυχής μας» Φραντσέσκα Βινάσσα Μουσικός, Λευτέρης Γαβαλάς Μουσικός Εργαστήριο Θεάτρου «Η αλήθεια στο μύθο» Δάφνη Οικονόμου, Τζωρζίνα Κόκλα 14.00 14.30 Συζήτηση και προετοιμασία για το επόμενο πενθήμερο
B ΕΒΔΟΜΑΔΑ (4-8 Μαΐου 2015) 4 Μαΐου 2015 Λέξεις κλειδιά: φαντασία, αποκάλυψη, έκφραση, συνάντηση 08.30 9.00 Προσέλευση - Εγγραφές 9.00 9.30 Έναρξη Καλωσόρισμα Προβολή ταινίας του α πενθημέρου 9.30 10.00 Το παιχνίδι της φαντασίας Δάφνη Οικονόμου, Φιλόλογος 10.00 11.30 Εργαστήριο Λογοτεχνίας / Creative Writing Τζωρτζίνα Κόκλα, Κοινωνική Λειτουργός Υπεύθυνη Καλλιτεχνικής Λέσχης 11.30 12.00 Διάλειμμα 12.00 13.30 Εργαστήριο Λογοτεχνίας / Creative writing (συνέχεια) Μοιραζόμαστε μερικά από τα γραφόμενα μας 13.30 14.30 Παράσταση «Κάθε πράγμα στον καιρό του» Τη συζήτηση συντονίζει η Δάφνη Οικονόμου 5 Μαΐου 2015 Λέξεις κλειδιά: παρατηρώ, αφομοιώνω, προσαρμόζομαι, συμμετέχω 08.30 9.00 Προσέλευση 9.00 10.00 Τι σημαίνει μικτή ομάδα Τζωρτζίνα Κόκλα 10.00 11.30 Θεατρικό Εργαστήριο Συντονίζουν: Δάφνη Οικονόμου, Τζωρτζίνα Κόκλα, Ελένη Ναζίρη 11.30 12.00 Διάλειμμα 12.00 14.30 Θεατρικό Εργαστήριο (συνέχεια) 6 Μαΐου 2015 Λέξεις κλειδιά: προσφέρω, συνεργάζομαι, δημιουργώ 08.30 9.00 Προσέλευση 9.00 10.00 Εσύ και εγώ μαζί Ο επαγγελματίας εθελοντής Ευάγγελος Βασαλάκης, Εργοθεραπευτής / Εθελοντής 10.00 11.30 Εργαστήριο Ζωγραφικής Κρίστα Beeke, Ειδική Παιδαγωγός- Δασκάλα Ζωγραφικής Διονυσία Κόκλα, Δασκάλα Ζωγραφικής 11.30 12.00 Διάλειμμα 12.00 14.30 Εργαστήριο Ζωγραφικής (συνέχεια)
7 Μαΐου 2015 Λέξεις κλειδιά: μαθαίνω, εξερευνώ, ανακαλύπτω, μοιράζομαι 08.30 9.00 Προσέλευση 9.00 11.45 Εργαστήριο Μουσικής Φραντσέσκα Βινάσσα, Μουσικός Λευτέρης Γαβαλάς,Μουσικός 11.45 12.15 Διάλειμμα 12.15 14.30 Εργαστήριο Χορού Ελένη Φορτώση, Δασκάλα χορού / Χορογράφος 8 Μαΐου 2015 Λέξεις κλειδιά: είμαι καλλιτέχνης, εφευρέτης, δημιουργός 08.30 9.00 Προσέλευση 09.00 11.00 Δρώμενο /Σκηνή δρόμου / Η αγάπη μπορεί Οι συμμετέχοντες διαλέγουν ρόλους και ετοιμάζουν τις σκηνές με τη βοήθεια της σκηνογράφου Δανάης Κουρέτα και των δασκάλων ζωγραφικής Κρίστα Beeke και Διονυσία Κόκλα 11.00 11.30 Διάλειμμα 11.30 14.00 Δρώμενο /Σκηνή δρόμου / Η αγάπη μπορεί Οι συμμετέχοντες παρουσιάζουν την ιστορία τους Συντονίζουν: Δάφνη Οικονόμου, Τζωρτζίνα Κόκλα, Ελένη Φορτώση, Φραντσέσκα Βινάσσα 14.00 14.30 Συζήτηση και προετοιμασία για το επόμενο πενθήμερο
Γ ΕΒΔΟΜΑΔΑ (8-12 Ιουνίου 2015) Δευτέρα 8 Ιουνίου 2015 Λέξεις κλειδιά: έμπνευση και δημιουργία μέσω της μουσικής 08.30 9.00 Προσέλευση - Εγγραφές 9.00 9.30 Έναρξη Καλωσόρισμα Προβολή ταινιών του β πενθημέρου 9.30 11.30 Εργαστήριο Μουσικής Φραντσέσκα Βινάσσα, Μουσικός Λευτέρης Γαβαλάς, Μουσικός 11.30 12.00 Διάλειμμα 12.00 14.30 Εργαστήριο Μουσικής (συνέχεια) και παρουσίαση συνθέσεων Τρίτη 9 Ιουνίου 2015 Λέξεις κλειδιά: έμπνευση και δημιουργία μέσω του χορού και της κίνησης 08.30 9.00 Προσέλευση 9.00 11.30 Εργαστήριο Χορού - Κίνησης Walli Meier, Καθηγήτρια Xορού - Kίνησης* Ελένη Φορτώση, Χοροδιδάσκαλος - Χορογράφος 11.30 12.00 Διάλειμμα 12.00 14.00 Εργαστήριο Χορού - Κίνησης (συνέχεια) και παρουσίαση χορογραφιών 14.00 14.30 Παράσταση «Θαυμαστός καινούργιος κόσμος» Με την εμπειρία που αποκτήσαμε από την εκπαίδευση αναλύουμε ξανά τα διαφορετικά στοιχεία της παράστασης Τετάρτη 10 Ιουνίου 2015 Λέξεις κλειδιά: μαθαίνω, επιλέγω, δοκιμάζω 08.30 9.00 Προσέλευση 9.00 10.00 Η θεραπευτική και εκπαιδευτική αξία της θεατρικής τέχνης Βάσω Κυριακού Φυσικοθεραπεύτρια, Πτυχιούχος Ψυχολογίας Εμπειρίες και απόψεις από μέλη της Καλλιτεχνικής Λέσχης Κατερίνα Παντελίδου, Κατερίνα Ζεπάτου, Μάκης Θεοδωρόπουλος, Νίκος Καραθανάσης, Δέσποινα Χιώτη, Νατάσα Ανδρεάδη, Μαρία Αγγελίδου 10.00 11.00 Ξενάγηση στην Πόρτα Ανοιχτή 11.00 11.30 Διάλειμμα 11.30 14.30 Εργαστήριο Ενδυματολογίας και Σκηνικών Δανάη Κουρέτα, Ενδυματολόγος Κρίστα Beeke, Δασκάλα Ζωγραφικής Διονύσια Κόκλα, Δασκάλα Ζωγραφικής
Πέμπτη 11 Ιουνίου 2015 Λέξεις κλειδιά: φαντασία, πειθαρχία, συνέπεια, συνεργασία 08.30 9.00 Προσέλευση 9.00 10.00 Παιχνίδια στην αυλή Με τον Ευάγγελο Βασαλάκη και την Ελένη Ναζίρη 10.00 11.30 Επιμέρους πρόβες και προετοιμασία 11.30 12.00 Διάλειμμα 12.00 14.30 Επιμέρους πρόβες και προετοιμασία (συνέχεια) Παρασκευή 12 Ιουνίου 2015 Λέξεις κλειδιά: Είμαι καλλιτέχνης 08.30 9.00 Προσέλευση 09.00 11.30 Τελικές πρόβες και προετοιμασία 11.30 12.00 Διάλειμμα 12.00 14.00 Παρουσίαση μουσικών, χορευτικών και θεατρικών παραστάσεων 14.00 14.30 Λήξη εκπαίδευσης - Αξιολόγηση * Η Walli Meier έχει ανώτατο δίπλωμα στην κίνηση και το χορό. Έχει εργαστεί επί σειρά ετών στο Laban Centre, London ως λέκτορας με ειδική ευθύνη για σειρά μεταπτυχιακών μαθημάτων και σύμβουλος στην ανάλυση και στην παρατήρηση της κίνησης. Το 1974 εισήγαγε ένα μάθημα για την κίνηση και το χορό στην ειδική αγωγή και έχει ασχοληθεί εκτενώς στον τομέα αυτό στην Αγγλία και στο εξωτερικό. Είναι επίτιμο μέλος του ADMT (Ένωση για τη θεραπεία μέσω χορευτικής κίνησης).
ANNEX 2
ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΘΕΑΤΡΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ Βάσω Κυριακού Φυσικοθεραπεύτρια, Πτυχιούχος Ψυχολογίας Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στο ψέμα από τη μια και το παραμύθι, τη λογοτεχνία, το θέατρο από την άλλη; Μυθοπλασία είναι το ψέμα, μυθοπλασία και το παραμύθι, η λογοτεχνία και το θέατρο. Όμως, το ψέμα είναι μια μυθοπλασία που την φτιάχνουμε για να αποφύγουμε τα προβλήματα της ζωής, ενώ το παραμύθι, η λογοτεχνία και το θέατρο είναι μυθοπλασίες που τις δημιουργούμε για να μας διδάσκουν πως ν αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα της ζωής. Ορισμός του θεάτρου. Το θέατρο αποτελεί ένα σύνθετο πολιτισμικό φαινόμενο, «στο οποίο συναντάμε το πάντρεμα όλων των τεχνών» (Γραμματάς, 1998, σ. 375) και είναι «μια πολύπλοκη, βαθιά παιδευτική και κοινωνική διαδικασία, η οποία αγγίζει τις αρχέτυπες ανάγκες του ανθρώπου για παιχνίδι, παραλλαγή και θέαση του κόσμου σε ένα τόπο και με ένα τρόπο διαφορετικό από αυτόν της συμβατικής καθημερινότητας» (Κουρεντζής). Το πώς μας βοηθάει ν αντιμετωπίσουμε τις δυσκολίες της ζωής, φανερώνεται ιδιαίτερα στη θεραπευτική διάσταση της θεατρικής τέχνης. Ο θεραπευτικός ρόλος της θεατρικής τέχνης στον μετασχηματισμό των ψυχικών παθημάτων είχε ήδη επισημανθεί από τους αρχαίους Έλληνες, με την ιδέα της Κάθαρσης. Και πραγματικά, οι αρχαίοι είχαν θεσμοθετήσει το θέατρο ως σημαντικό θεσμό παιδαγωγικής των αξιών της Πόλεως και συνάμα συλλογικής «θεραπευτικής» κάθαρσης (Παπαϊωάννου, 2003). Δεν είναι τυχαίο ότι δίπλα στα αρχαία θεραπευτήρια, τα Ασκληπιεία, υπήρχαν πάντοτε θέατρα (Δαφέρμος, 2010).
Βιγκότσκι. Στο ξεκίνημα του εικοστού αιώνα, ο Vygotsky, στηριζόμενος στον Αριστοτέλη, υποστήριξε ότι η κάθαρση είναι συνυφασμένη με την Τέχνη. Ο Vygotskty αφιέρωσε μεγάλο μέρος των μελετών του στη θεατρική τέχνη, ήδη από τη διπλωματική εργασία του (το 1916), που είχε τίτλο Η Τραγωδία του Άμλετ, Πρίγκηπα της Δανίας. Αναφέρει λοιπόν συγκεκριμένα: «Δεν υπάρχει στην ψυχολογία κανένας άλλος όρος που να εκφράζει με τόση πληρότητα το κεντρικό γεγονός της αντίδρασης που μας προκαλεί το έργο τέχνης, σύμφωνα με την οποία οδυνηρά και δυσάρεστα συναισθήματα εκφορτίζονται και μετασχηματίζονται στο αντίθετό τους. Αυτή η αντίδραση δεν είναι τίποτε άλλο από Κάθαρση, δηλαδή ένας σύνθετος μετασχηματισμός των συναισθημάτων» (Vygotsky, 1925) Στο ίδιο δοκίμιό του συμπεραίνει μάλιστα, ότι η λειτουργία της Κάθαρσης στη θεατρική τέχνη δεν αφορά «μόνο το μισό κομμάτι του κατά το οποίο το θέατρο ανήκει στη λογοτεχνία, αλλά και το άλλο του μισό, το οποίο αφορά την ερμηνεία των ηθοποιών και όλη τη σκηνική παράσταση». Είναι χαρακτηριστικό ότι για τον Vygotsky, τα συναισθήματα δεν αποτελούν ιδιωτικές καταστάσεις της συνείδησης του μεμονωμένου ατόμου, αλλά έχουν κοινωνικό και σχεσιακό χαρακτήρα. «Δεν πρέπει να ξεχνάμε [λέει], ότι τα συναισθήματα του ηθοποιού, καθότι είναι ένα γεγονός της τέχνης, υπερβαίνουν τα όρια της προσωπικότητάς του και γίνονται μέρος του συγκινησιακού διαλόγου μεταξύ του ηθοποιού και του κοινού». Σύγχρονοι θεωρητικοί της θεατρικής τέχνης. Παρόμοια είναι τα συμπεράσματα και σύγχρονων σημαντικών θεωρητικών και ανθρώπων της θεατρικής τέχνης, όπως ο Κάρολος Κουν, ο Peter Brook, ο Λάκης Κουρεντζής και η Sue Jennings.
Σημειώνουν όλοι, ότι το θέατρο «ξεκίνησε από τους πανάρχαιους χρόνους, από ιεροτελεστίες και πανηγύρια» (Κουν, 1992), ότι ήταν μια πράξη συλλογικής ίασης, μια θεραπεία της Πόλεως και πως η θεατρική τέχνη επιτελεί αυτή τη λειτουργία επειδή, συγκεντρώνοντας τον πληθυσμό σε ένα ειδικό μέρος, κάτω από ειδικές συνθήκες για να συμμετάσχει σε ένα μυστήριο Κάθαρσης, «συνενώνει και πάλι τα διασκορπισμένα μέλη και αποκαθιστά την ενότητα της Πόλεως». (Brook, 2007, σ. 283) Σύμφωνα με τον Κουρεντζή, «Το θέατρο γεννήθηκε όταν οι άνθρωποι αποφάσισαν να κάνουν το απόμακρο κοντινό και απόμακρο το κοντινό (φόβους, άγχη, κινδύνους), να επικοινωνήσουν μέσα από ένα ρόλο με ένα κόσμο διαφορετικό από εκείνον που ζούσαν, με το επέκεινα». Για τον Κάρολο Κουν, «Δεν κάνουμε θέατρο για το θέατρο, αλλά για να πλουτίσουμε τους εαυτούς μας, και το κοινό που μας παρακολουθεί να συνδεθούμε, να συγκινηθούμε, ν αγγίξουμε ο ένας τον άλλον, να νιώσουμε πολλαπλές συγκινήσεις και ψυχικές διακυμάνσεις που θα μας οδηγήσουν να δούμε με διαφορετικούς τρόπους την πραγματικότητα έξω από μας. Κάνουμε θέατρο για την ψυχή μας και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι εκείνο που έχει σημασία για έναν άνθρωπο είναι να μπορεί να ονειρεύεται». Πολύ σημαντικές και εξαιρετικά βαθιές είναι οι σκέψεις του σπουδαίου Άγγλου θεατράνθρωπου Πήτερ Μπρουκ. Λέει: «Το θέατρο αγγίζει μια συναισθηματική χορδή, η οποία με τη σειρά της δονεί μέσω της νόησης ολόκληρη την ύπαρξη. Συνδέεται με τη ζωή και διευρύνει τον τρόπο που βλέπουμε τα πράγματα. Πηγαίνει λοιπόν κανείς στο θέατρο για να βρει τη ζωή, αλλά αν δεν υπάρχει καμιά διαφορά ανάμεσα στη ζωή έξω από το θέατρο και τη ζωή μέσα στο θέατρο, τότε το θέατρο δεν έχει νόημα. Δεν υπάρχει λόγος να το κάνει
κανείς. Αν όμως δεχτούμε πως η ζωή μέσα στο θέατρο είναι πιο ορατή, πιο ζωντανή απ ό,τι έξω από αυτό, τότε βλέπουμε ότι το θέατρο και η ζωή είναι το ίδιο πράγμα και ταυτόχρονα κάτι διαφορετικό και η διαφορά είναι ότι η ζωή μέσα στο θέατρο είναι πιο ανάγλυφη και πιο έντονη, επειδή είναι πιο συμπυκνωμένη». Μάλιστα αναδεικνύει ένα πολύ σημαντικό κοινό στοιχείο, που υπάρχει έκδηλα στο θέατρο και λιγότερο ορατά στη ζωή, και είναι ο ρυθμός: «Είναι γνωστό ότι ο ρυθμός είναι ο κοινός παράγοντας σε όλες τις τέχνες, μου είχε όμως διαφύγει και το ανακάλυψα καθώς μεγάλωνα, ότι αυτός είναι επίσης ο κοινός παράγοντας που διατρέχει υπόγεια όλη την ανθρώπινη εμπειρία. Άρχιζα σιγά-σιγά ν αναγνωρίζω ότι ο ρυθμός είναι που φτιάχνει ή χαλάει κάθε στιγμή της ζωής μας». Και συνεχίζει: «Το μεγάλο και αιώνιο ερώτημα που θέτουμε στον εαυτό μας είναι: Πώς πρέπει να ζήσουμε;. Αλλά τα μεγάλα ερωτήματα παραμένουν πλασματικά και θεωρητικά εάν δεν υπάρχει η δυνατότητα να δοκιμαστούν στην πράξη. Το θαυμαστό στο θέατρο είναι ότι αποτελεί το σημείο όπου τα μεγάλα ερωτηματικά της ανθρωπότητας (ζωή, θάνατος) γίνονται τέχνη και τεχνική, παίρνουν μορφή χειροπιαστή. Αυτή είναι η διττή διάσταση του θεάτρου και στην πραγματικότητα αυτή είναι που του δίνει όλη του την αξία». Σπουδαίες είναι και οι παρατηρήσεις του Πήτερ Μπρουκ για τη θεατρική ομάδα ως μια ζωντανή συλλογική διεργασία: «Επειδή το θέατρο είναι μια κατεξοχήν συλλογική δημιουργία, γι αυτό, αυτό που πάντα με γοήτευε ήταν η ανάμιξή μου με τους άλλους, η εξέλιξη μέρα με τη μέρα. Η έκφραση σκέφτομαι δυνατά δεν στερείται νοήματος. Η πρόβα άρχισε να με διδάσκει ότι υπάρχει ένας τρόπος να σκέφτεσαι δυνατά μαζί με τους άλλους, που σε πηγαίνει πολύ πιο μακριά απ το να σκέφτεσαι μόνος σου. Έτσι σιγά σιγά πείστηκα ότι οι μεμονωμένες προσπάθειές μας είναι άχυρα που τα παίρνει ο άνεμος, τίποτα
δεν μπορούμε να κάνουμε μόνοι μας χρειαζόμαστε τους άλλους, κάθε ώρα και στιγμή». Ως προς τη σχέση με το κοινό και την παράσταση: «Μια παράσταση είναι ικανή να μετατρέψει σε άμεση εμπειρία λόγια που μιλούν για μια καλύτερη ζωή, και μ αυτό τον τρόπο να γίνει ισχυρό αντίδοτο στην απελπισία. Ένα είναι το κριτήριο: οι θεατές να βγαίνουν από το θέατρο με λίγο περισσότερο θάρρος, περισσότερο σθένος απ όσο είχαν όταν μπήκαν. Γιατί δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι οι θεατές είναι αναπόσπαστα συστατικά στη χημεία της θεατρικής λειτουργίας. Ο ρόλος του κοινού δεν είναι παθητικός. Αυτό δεν σημαίνει ότι χρειάζεται να παρέμβει ή να δηλώσει την ύπαρξή του για να συμμετάσχει. Συμμετέχει διαρκώς μέσα από την παρουσία του, η οποία αποτελεί μια θετική πρόκληση». Δραματοθεραπεία. Προσπαθώντας να κατανοήσουμε βαθύτερα τη θεραπευτική αξία του θεάτρου θα πρέπει να εισέλθουμε στο χώρο της Δραματοθεραπείας και του Ψυχοδράματος που συνδέονται άμεσα και τα δυο με την θεατρική τέχνη και ειδικότερα με την δραματική της διάσταση. Τι εννοούμε ως δραματική διάσταση; Πριν από τη μορφή θεατρικής παράστασης, που γνωρίζουμε και σήμερα ως «θέατρο», οι αρχαίοι Έλληνες είχαν δημιουργήσει μικρές ή μεγάλες δραματοποιημένες σκηνές ως μέσο θεραπείας. Το δράμα (από το δρω, πράττω) και το θέατρο (από το θεώμαι, βλέπω, παρακολουθώ) δεν ήταν απλώς τρόπος διασκέδασης. Ήταν άρρηκτα δεμένο με την ίδια της έννοια της Πόλεως ως κοινότητα ανθρώπων θεμελιωμένη πάνω στην Ελευθερία. Το αρχαίο δράμα είχε λοιπόν σαν στόχο να διαπλάσει Πολίτες, ανθρώπους ικανούς να προκαλέσουν αλλαγές προσωπικές αλλά και πολιτικές, και να επηρεάσουν τα γεγονότα.
Για την Δραματοθεραπεία, επίσης, «Η θεατρική τέχνη μας προσφέρει την ευκαιρία να βρούμε τη θέση μας μέσα σε ένα συμβολικό δραματοποιημένο κόσμο, ως μέρος μιας ιστορίας που θα θέσει ενώπιόν μας διάφορες επιλογές και λύσεις. Αυτό θα μεταμορφώσει την εμπειρία μας» (Jennings, 2005, σ. 26) Μπορούμε λοιπόν να πούμε ενώ η Δραματοθεραπεία έκανε την πρώτη της εμφάνιση στην αρχαία Ελλάδα, ταξίδεψε στον κόσμο και την ιστορία, και ξαναγύρισε στην Ελλάδα ως επιστήμη, που αναπτύχθηκε στην Αγγλία κατά τη 1940-1950 με σκοπό της τον εξανθρωπισμό της θεραπείας των ψυχικά ασθενών. Η Sue Jennings στη μελέτη της Εισαγωγή στη Δραματοθεραπεία, υποστηρίζει τη μεταμορφωτική δύναμη της θεατρικής τέχνης ειδικά σε ανθρώπους ασθενείς, ανάπηρους, τραυματισμένους και ευάλωτους, με βάση την υπόθεση ότι η ίδια η κοινωνία είναι «θεατροκεντρική» και ότι κι εμείς οι ίδιοι ερμηνεύουμε τη ζωή μας με θεατρικό τρόπο. Συγκεκριμένα επισημαίνει: «Δραματοποιούμε διαρκώς εμπειρίες, τις οποίες πρέπει να αντιμετωπίσουμε. Όταν μας συμβαίνει κάτι, το αφηγούμαστε ξανά και ξανά με δραματική μορφή, χρησιμοποιώντας στάσεις, σήματα και χειρονομίες, αλλάζοντας τη φωνή μας και υποδυόμενοι ρόλους. Συνήθως αυτό το κάνουμε μπροστά σε κοινό και το παίξιμό μας διαφοροποιείται ανάλογα με αυτό. Αυτή η δραματική επανεπεξεργασία των εμπειριών μας φαίνεται να είναι μια σημαντική δραστηριότητα, μέσα από την οποία κατορθώνουμε να προχωρήσουμε στη ζωή, έστω κι αν δεν το συνειδητοποιούμε πλήρως.
Η Τζένινγκς μιλάει για «δραματική ανάπτυξη του ανθρώπου», η οποία «ξεκινάει με τη γέννησή του. Η πρώτη δραματική αλληλεπίδραση όμως λαμβάνει συνήθως χώρα πριν από τη γέννησή μας, στις έγκυες γυναίκες και τα αγέννητα παιδιά τους. Μια γυναίκα μιλάει στο παιδί που κυοφορεί, του κάνει ερωτήσεις και μετά δίνει μόνη της τις απαντήσεις σαν να ήταν αυτή το παιδί. Πρόκειται για μια δραματική πράξη, που περιλαμβάνει αλλαγή φωνής και αντιστροφή ρόλων. Μόλις το παιδί γεννιέται, η δραματική αλληλεπίδραση μεταξύ βρέφους και μητέρας ή άλλα άτομα που το φροντίζουν, συνεχίζεται. Οι συζητήσεις γίνονται μέσω εκφράσεων του προσώπου, ήχων και λέξεων, και το βρέφος αρχίζει να ανταποκρίνεται με χαμόγελο». Αναλύει μια σειρά σταδίων αυτής της ανάπτυξης, και επισημαίνει ότι «Το αποκορύφωμα της δραματικής μας ανάπτυξης είναι το να παρουσιάσουμε κάτι ενώπιον ενός κοινού που θα γίνει μάρτυρας αυτής της προσπάθειας. Κι αυτή ακριβώς η σχέση ανάμεσα στους ερμηνευτές και το κοινό, δημιουργεί την εμπειρία που ονομάζουμε θέατρο». Έτσι, κύριο και βασικό χαρακτηριστικό της δραματοθεραπείας, η οποία θεωρείται ως μη «λογοκρατούμενη» θεραπευτική μέθοδος, είναι «η σαν να εσωτερική δράση, η οποία μας προσφέρει τη δυνατότητα να επεκτείνουμε τους ρόλους μας σε σχέση με τον κόσμο και επομένως την αντίληψη που έχουμε για τον εαυτό μας και τους άλλους». Επομένως η δραματοθεραπεία μπορεί να επέμβει στο επαναλαμβανόμενο κλειστό σύστημα ρόλων, διευρύνοντάς το ώστε οι άνθρωποι να αναπτύξουν μεγαλύτερη ευελιξία και δυνατότητα επιλογής:
«Όσο δίνουμε στον εαυτό μας περισσότερες ευκαιρίες για να ασκηθεί στο να είναι «ο άλλος», μπαίνοντας σε ρόλους και σκηνές αντί απλώς να τις φανταζόμαστε, τόσο περισσότερο θα διευρύνουμε τη σχέση μας με τον εαυτό μας και τους άλλους». Πράγματι, όταν η εμπειρία μας περιστρέφεται μόνο γύρω από τον εαυτό μας, τότε γίνεται φτωχότερη. Η δραματική ώθηση του «σαν να» σημαίνει ότι έχω κατανοήσει κάπως τη ζωή ενός άλλου προσώπου, μπορώ να αναπτύξω κάποια σχέση μαζί του και να έρθω στη θέση του: «Το γεγονός ότι έχουμε τη δυνατότητα να φανταστούμε κάτι άλλο, και επομένως να φανταστούμε τα αποτελέσματα και τις συνέπειες αυτών που κάνουμε, αποδεικνύει πόσο σημαντικό είναι το δράμα για τη διαμόρφωση της κοινωνικής μας συμπεριφοράς». Έτσι, η συμμετοχή σε ένα θεατρικό έργο αποτελεί μια από τις σπουδαιότερες ασκήσεις κοινωνικών δεξιοτήτων, γιατί για να πραγματοποιηθεί η παράσταση, πρέπει να υπάρχει συνεργασία, επίγνωση των ικανοτήτων και των αναγκών μας καθώς και των ρόλων των άλλων ανθρώπων. Στο τέλος, «η συντροφικότητα που αναπτύσσουν οι άνθρωποι του θεάτρου μπορεί να συγκριθεί με αυτή μιας διευρυμένης οικογένειας». Το ψυχόδραμα του Jacob Moreno. Την ευεργετική επίδραση της θεατρικής τέχνης στον ανθρώπινο ψυχισμό χρησιμοποίησε για ψυχοθεραπευτικούς σκοπούς και ο Γιάκομπ Μορένο επινοώντας το Ψυχόδραμα. Το Ψυχόδραμα αποτελεί μία αναβίωση επί σκηνής της καθημερινής δράσης του ατόμου, που του επιτρέπει να γνωρίσει καλύτερα τον εαυτό του, τις αναστολές του, τις αδυναμίες του και να δράσει στη συνέχεια απελευθερωτικά στα πλαίσια της ομάδας και της καθημερινής ζωής. (Λιοδάκης, 2009)
Έχοντας ασχοληθεί με το θέατρο, ο Μορένο θεώρησε ότι η θεατρική παρουσίαση των ανθρώπινων εμπειριών, βοηθάει στη συνειδητοποίησή τους. Εμπνεύστηκε ιδιαίτερα από το αρχαίο ελληνικό θέατρο, από όπου πήρε την έννοια του τραγικού πρωταγωνιστή, ο οποίος κάνει ένα ταξίδι μέσα από μια σειρά αρνητικών συναισθημάτων (π.χ. φόβος θανάτου, ατίμωση, ντροπή, θλίψη) για να οδηγηθεί τελικά στην Κάθαρση. Ας σημειωθεί πως ο όρος «παιχνίδι» είναι αυτός ακριβώς που χρησιμοποιείται για μια συνάντηση ψυχοδράματος. Πράγματι, η μέθοδος αυτή συγγενεύει με την πρωτογενή θεατρική δημιουργία που ασκούν τα παιδιά όταν «στήνουν» τα παιχνίδια τους, και αυτή η συγγένεια καθώς και η χαρά της ελεύθερης δημιουργίας στα πλαίσια μιας ομάδας βοηθάει να απελευθερωθεί το άτομο από αυστηρούς και τυποποιημένους ρόλους της ενήλικης ζωής. (Νοτόπουλος, 2014) Επίλογος. Ποιες είναι όμως τελικά οι κοινωνικές δεξιότητες που μπορεί να αναπτυχθούν και οι ψυχολογικές παράμετροι που μπορεί να επηρεαστούν από τη συμμετοχή μας σε μια θεατρική ομάδα; Θεωρώ εξαιρετικά χρήσιμο ως προς αυτό, κάτι που έχει τονίσει ο Πήτερ Μπρούκ. Αναφέρει ότι η ιδιαίτερη δυσκολία της θεατρικής τέχνης βρίσκεται στο γεγονός ότι πραγματώνει ένα τριπλό δεσμό: του ηθοποιού με την εσωτερική του ζωή, με τους υπόλοιπους ηθοποιούς επί σκηνής και με το κοινό. Χρησιμοποιώντας λοιπόν ως οδηγό τους τρεις αυτούς δεσμούς, θα προσπαθήσουμε να σας μεταφέρουμε την εμπειρία μας και τις απόψεις μας σχετικά με τις αλλαγές
που μπορεί να έχουμε δει να συμβαίνουν στον εαυτό μας, στις σχέσεις μας με τους άλλους και στη ζωή μας ευρύτερα. Βιβλιογραφία Β Brook, Peter (1998). Η Ανοιχτή Πόρτα. Αθήνα: Κοάν Βrook, Peter (2007). Νήματα Χρόνου. Μια αυτοβιογραφία. Αθήνα: Κοάν. B Γκόβας, Νίκος (2002). Για ένα Νεανικό Δημιουργικό Θέατρο. Αθήνα: Μεταίχμιο. Γραμματάς, Θόδωρος (1998). Θέατρο και Παιδεία. Αθήνα: Τελέθριον Δαφέρμος, Μανώλης (2010). Πολιτισμική-Ιστορική Ψυχολογία και Δραματική Τέχνη. Τετράδια Ψυχιατρικής, τχ,112. http://www.ilhs.tuc.gr/gr/vygotskyart_ocr.pdf Jennings, Sue (2005). Εισαγωγή στη Δραματοθεραπεία. Αθήνα: Σαββάλας. Κουν, Κάρολος (1992). Κάνουμε Θέατρο για την Ψυχή μας. Αθήνα: Καστανιώτης. Κουρεντζής, Λάκης (1991). Το Θεατρικό Παιχνίδι. Παιδαγωγική θεωρία, Πρακτική και Θεατρολογική Προσέγγιση. Αθήνα: Καστανιώτης Λιοδάκης, Αντώνης (2009).«Το Ψυχόδραμα: μια Θεραπεία Δράσης». Ανακτήθηκε 15 Απριλίου 2012 από την ιστοσελίδα http://www.cepsyre.gr/index.php?id=8,30 Νοτόπουλος, Γιώργος. «Ψυχόδραμα: Ομαδικό Βίωμα και Αυτογνωσία». Ανακτήθηκε στις 21 Απριλίου 2014 από την ιστοσελίδα http://www.psychodramainstitute.gr/psychodrama.html Παπαϊωάννου, Κώστας Στρ. (2003). Μάζα και Ιστορία. Αθήνα: Εναλλακτικές Εκδόσεις. Vygotsky, Lev (1925). The Psychology of Art. Ανακτήθηκε στις 15 Φεβρουαρίου 2014 από την ιστοσελίδα http://www.marxists.org/archive/vygotsky/works/1925/ Vygotsky, Lev (2009). «Σχετικά με το Πρόβλημα της Ψυχολογίας της Δημιουργικής Εργασίας του Ηθοποιού», στο Πουρκός Μ. (επιμ.) Τέχνη, Παιχνίδι, Αφήγηση (σ. 195-207). Αθήνα: Τόπος. Ευδόκιμου-Παπαγεωργίου,Ρ.(1999).Δραματοθεραπεία-Μουσικοθεραπεία. παρέμβαση της τέχνης στην ψυχοθεραπεία. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Η